Morgunblaðið - 11.04.1968, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. APRÍL 1968
21
inn á sjókortið. Var stefnan
sett út með landi, rétt norðan
til við Skagatá. Þaðan skyldi
sigla vestur á móts við Hirs-
hals, en síðan þvert yfir Skage-
rak beint til Kristianssands.
Hafði herstjórnin lagt ríkt á
við okkur að breyta ekki út
af þessari stefnu, bæði vegna
þess að við ættum þá á hættu
að lenda inni á tundurdufla-
svæði, og auk þess gætum við
verið fullkomlega vissir um, að
ef við hugsuðum okkur að stinga
af beint út í Norðursjó, mynd-
um við verða skotnir í kaf af
þýzkum flugvélum.
Eftir að komið var fyrir Skag
en, fór veðrið versnandi. Báran
varð stærri og vindur vaxandi
og skipið tók að láta illa.
Skömmu fyrir hádegi vorum við
þó komnir vestur á móts við
Hirshals og var þá tekin stefna
beint til Noregs. Við höfðum
ekki siglt nema nokkrar mílur,
þegar Gunnar kallaði: „Dufl
beint fram undan“. í sömu
mund brá Lárus skipstjóri stýr-
inu með hraða á stjórnborða,
svo að skipið kastaðist fram hjá
tundurdufli, marandi í hálfu
kafi, svo sem einn metra frá
bakborðshlið skipsins.
Voru nú fjórir hafðir á verði
fram á til þess að hafa sem
beztar gætur á leiðinni. Hafið
var hvítfyssandi og því lakara
að greina það, sem á vegi kynni
að verða.
„Þarna flýtur eitthvað", kall-
aði Theodór og benti til stjórn-
borða „og þarna eittíwað" sagði
Konráð og benti til bakborða,
svo að skipstjóri átti þann kost
einan að sigla mitt á milli. Innan
stundar sigldum við í gegnum
breitt belti af spýtnarusli, flek-
um frá lestaropum, tunnum,
kössum og öðru, sem þögult
en skýrt talaði sínu máli. Hér
hafði auðsjáanlega sprungið upp
skip alveg nýlega.
Þannig var siglt áfram og þó að
við sæjum dufl hvað eftir ann-
að, tókst okkur jafnan að sigla
fram hjá þeim. Og áfram var
siglt eins og skútan þoldi fram
undir myrkur, en veðrið fór
heldúr batnandi undir kvöldið.
Um nóttina héldum við kyrru
fyrir, en þegar birti, grilltum
við í Noregsstrendur og var þá
stýrt beint inn til lands og
skútunni lagt að bryggju í Krist
ianssand kl. 6 um morguninn.
Fyrsti áfangi var á enda.
Þrátt fyrir illviðri, tundurdufl,
kafbáta og flugvélar hafði okk-
ur tekizt að komast slysalaust
frá Danmörku til Noregs á litl-
um og lélegum bát með lítt
vana skipshöfn og sjálfsagt með
takmarkaðri fyrirhyggju, þegar
á allt var litið. Þrátt fyrirþað,
þó að allt væri í óvissu um
áframhald ferðarinnar, vorum
við þó fegnir því að vera komn
ir í örugga höfn.
Norður með Noregsströndum
í Kristianssand urðum við að
bíða í 4 daga, á meðan verið
var að senda öll skipsskjölin
til Berlínar og fá þaðan stað-
festingu á fyrra leyfi til sigl-
ingar til íslands. Á fimmta degi
var okkur afhent svohljóðandi
skjal:
„Samkvæmt fyrirskipun For-
ingja Stór-Þýzkalands heimilast
hér með mótorskipinu „Frekj-
an“ frá Bíldudal á fslandi að
fara óhindrað frá Kristianssand
í Noregi til íslands ásamt 7
manna áhöfn, sem með henni
lagði af stað frá Danmörku
samkv. skipshafnarskrú skips-
ins, áritaðri af þýzku herstjórn
inni. Ber skipinu að koma við
í Stavanger til rannsóknar svo
og í Bergen, enda fái það á
báðum þessum stöðum fyrirskip
anir um siglingaleiðina innan
norsku landhelginnar. Allir
þýzkir þegnar, sem á vegi þess
kunna að verða, skulu leið-
beina því og mega á engan
hátt hefta för þess.
Þýzka herstjórnin í Oslo“.
Snemma næsta morgun fórum
við frá Kristianssand áleiðis til
Stavanger. Þegar við fórum
fyrir Jaðarinn, mættum við bát,
sem varaði okkur við að fara
lengra, því að skammt þar frá
hafði sprungið skip á tundur-
dufli um nóttina og væri öllum
skipum ófært fyrir nesið vegna
sprengiduflahættu. Þrátt fyrir
þessa aðvörun ákváðum við að
halda áfram inn til Stavanger.
Tókst ferðin þangað klakklaust
og lögðum við skipinu að
bryggju. Hafði enginn gert til-
raun til þess að stöðva ferð
okkar og við ekki heldur beð-
ið eftir leiðsögu eða tollaeftir-
liti þar fremur en á öðrum
stöðum. Lárus skipstjóri hitti
strax hafnarstjórann þýzka og
kom hann snöggvast út í skip,
en gaf okkur síðan leyfi til
þess að halda ferðinni áfram,
eins og til var ætlast.
Næsta dag fórum við til
Haugasunds og komum síðan
til Bergen 1. ágúst. Mjög mik-
ið af þýzku herliði var þar í
borginni. Þýzkir herforingjar
komu strax til þess að rann-
saka okkur og skipið, en eftir
nokkra stund var okkur til-
kynnt, að okkur væri leyft að
ferðast um borgina sem frjáls-
um mönnum, en það myndi taka
nokkurn tíma, þar til við gæt-
um látið úr höfn, því að það
þyrfti að aðvara allar varð-
stöðvar, um 150 alls, bæði á
sjó, landi og í lofti, að
þetta skip mætti fara hindrunar
laust frá landinu, og fyrr en
staðfesting á fyrirskipuninni
kæmi frá sérhverri stöð, fengj-
um við ekki að fara.
Um nóttina héldum við boð
fyrir Þjóðverjana, sem komið
höfðu til að skoða skip okkar,
því að við vildum allt gera til
þess að eiga vinfengi þeirra,
svo að ekkert af þeirra hálfu
yrði til þess að hindra sigling-
una heim. Menn átu og drukku,
sungu og skemmtu sér og voru
glaðir langt fram eftir nóttu.
Loksins kl. 5 um morguninn
höfðu Þjóðverjarnir fengið nóg.
„Ég finn hvergi hattinn minn“
sagði einn Þjóðverjanna. „Ég
hlýt að hafa lagt hann hér eða
hér“, og svo leitaði hann í öll-
um krókum og kimum, en fann
hvergi hattinn, sem varla var
von, því að hann kom hattlaus
út í skipið um kvöldið.
Okkur skildist strax, aðhann
notaði þetta sem átyllu til þess
að geta framið leit í klefanum
að skjölum eða einhverju, sem
gæti komið upp um okkur, ef
ferðin stæði að einhverju leyti
í sambandi við njósnir. Við lét-
um því á engu bera, en lofuðum
að senda hattinn, ef við kynn-
um að verða hans varir.
Þegar Þjóðverjarnir loksins
hættu að leita og fóru í land,
kvöddu þeir okkur með virktum
og kváðust ekki hafa skemmt
sér svo vel lengi. Var Lárusi
skipstjóra sagt að mæta stund-
víslega kl. 9 á hafnarskrif-
stofunni til þess að taka á móti
leyfinu.
Er Lárus og Gunnar komu
þangað, hittu þeir fyrir kunn-
ingja okkar frá því kvöldið áð
ur. Herforinginn, sem fyxir þeim
var, sagði m.a.: „Hér erferða-
leyfið ykkar. Við skildum ekki
í fyrstu, hvernig þið, skítugir,
órakaðir, líkt og rónar, á lé-
legri kollu, hefðuð getaðfeng-
ið leyfi Foringjans til að ferð-
ast til óvinalands. Nú vitum við,
að Foringinn hefur valið vel
menntaða, hugstóra menn, sem
fela gildi sitt undir þessu gerfi,
til þess að inna af hendi stórt
hlutverk fyrir Stór-Þýzkaland
á fslandi. Allar stöðvar hafa
fengið fyrirskipanir um að láta
ykkur fara í friði. Við óskum
ykkur góðrar ferðar og treyst-
um því, að áform ykkar heppn-
ist til blessunar fyrir Stór—
Þýzkaland og Evrópu“. Þeir
vissu vitanlega ekki, að það
var aðeins fyrir persónuleg á-
hrif vinar míns í Þýzkalandi,
að leyfi var mér veitt.
Kl. 3 e.h. var lagt af stað
frá Bergen. Okkur var fylgt
út fyrir tundurduflabeltin
nokkuð áleiðis noi*ður með
skerjagarðinum, en við vildum
ekki leggja á hafið undir nótt-
ina og kusum því að bíða birt-
unnar.
Ferðin til Færeyja
Árla morguns laugardaginn
3. ágúst lögðum við af stað yfir
hafið áleiðis til Þórshafnar í
Færeyjum og komum þangað
eftir 54 klst. Fengum við tölu-
verðan storm og sjógang á leið-
inni. Strax og við vorum lagztir
í höfn í Þórshöfn, kom til
okkar árabátur og spurðu
bátsverjar okkur almennra tíð-
inda um ástandið á Norður-
löndum. Höfðum við rétt byrj-
að frásögnina, er bátur með
brezka fánanum og undir gtjórn
sjóðliðsforingja kom til okkar,
rak Færeyingana brott og setti
tvo vopnaða verði um borð í
„Frekjuna". Vorum við síðan
færðir utan á enskt varðskip,
sem lá upp við bryggju í höfn-
inni og öflugur hervörður lát-
inn gæta þess nótt sem dag,
að við hefðum ekkert samband
við landsmenn. Sýndu Englend
ingar hina mestu tortryggni í
okkar garð. Stakk þetta mjög
í stúf við það, sem við höfðum
búizt við. Áður en við höfðum
lagt af stað frá Kaupmanna-
höfn, höfðum við beðið umboðs-
mann Breta þar um áritun á
vegabréf okkar, en hann svar-
aði því einu til, að þess væri
engin þörf. fsland og íslending-
ar væru nú undir brezkri her-
vernd. Bretar væru vinir okk-
ar og jafnskjótt og við kæm-
um í grennd við brezkt skip,
yrði okkur sýnd full vinátta
og greitt fyrir okkvu: á allan
hátt-
Hinn 8. ágúst fengum við
samt að halda frá Færeyjum
til fslands. Hafði brezka her-
stjórnin leitað upplýsinga um
okkur heima og tilkynnt um
leið, á hvaða leið við værum.
Hún gaf okkur einnig upp þá
leið, sem við skyldum sigla til
íslands, og kom þá í ljós, að
ef við hefðum haldið þá leið,
sem við höfðum áður ætlað að
fara og ekki komið við í Fær-
eyjum, hefðum við siglt þvert
í gegnum tundurduflasvæði. Þeg
ar „Frekjan" hélt úr höfn, gullu
við húrrahrópin frá mannfjöld-
anum, sem safnazt hafði á
bryggjuni. „fslendingurinn lifi.
Góða ferð heim“ og við svör-
uðum á móti: „Færeyingurinn
lifi“.
fsland framundan
Fyrstu nóttina á leið heim-
leiðis frá Færeyjum fengum við
sæmilegt veður en úr því aust-
an storm alla leiðina upp und-
ir Hornafjörð. Kl. 10 að morgni
laugardaginn 10. ágúst kom
Lárus fram á og kallaði niður
í klefann til okkar: „Landsýn"
Við hefðum ekki verið fljótari
upp, þó að hann hefði sagt
tundurdufl eða kafbátur. Allir
í hóp stóðum við á þilfarinu
og horfðum til lands. Beint
fram undan gnæfði Öræfajökull
hár, hvítur og tignarlegur upp
úr hafinu, austar blár fjalla-
hringurinn, gylltur morgunsól-
inni, sem nú var að hella geisl-
um sínum yfir landið. Það voru
engin köll, engin hróp, en gleði
okkar var þögul, djúp og hrein.
„Fögur landsýn, drengir",
sagði Lárus. „Ég hefi nú farið
hér oft að landi áður, en aldrei
séð það fegurra. Það er eins
og heppnin sé með okkur á
öllum sviðum“.
Þann 11. ágúst kl. 6 árd.
vorum við komnir til Vestmann
eyja eftir 61 klst. siglingu frá
Þórshöfn. Þar hittum við toll-
þjón fyrir, sem skipaði okkur
að fara samstundis út úr höfn-
inni, því að annars mættum við
búast við því að verða fluttir
til Englands og létum við ekki
segja okkur þetta tvisvar.
Við fengum sæmilegt veður,
unz komið var á Reykjanes-
röst. Þá fengum við suðvestan
hvassviðri og töluverða öldu,
en „Frekjan" velti þar einnig
af sér öllum áföllum. Kl. 9
um kvöldið fórum við framhjá
Garðskaga og stefndum inn
Faxaflóa.
Árdegis þann 12. ágúst kom
um við inn á Reykjavíkur-
höfn í slagveðursrigningu og
suðvestan stormi. Hvorki hafn-
sögumaður né tollvörður komu
á móti okkur og þegar Lár-
us spurði, hvort við ættum að
bíða eftir þeim, svaraði ég, að
skipið bæri ekki nafn með
rentu, ef vi'ð sýndum ekki þá
frekju að sigla beint að hafnar-
bakkanum.
Ferðin var á enda eftir tæpa
22 sólahringa, frá því að lagt
var af stað frá Danmörku. Strax
og við lögðum að, var hafnar-
bakkinn þakinn mannfjölda, en
skipshöfnin var færð upp í
Hafnarhús af herstjórninni, sem
bauð okkur velkomna, kvaðst
dást að hugrekki okkar, tjáði,
að okkur væri heimilt að segja
blöðum og útvarpi satt og rétt
frá öllum fréttum frá Norð-
urlöndum og bar fram afsökun
um að hafa neyðzt til þess að
hersetja landið.
Næstu daga birtu blöð og
útvarp nákvæma frásögn um
ferðalagið og fréttir af því
birtust á forsíðu blaða bæði í
Bretlandi og Ameríku.
Örlög „Frekjunnar“
■— Hver urðu síðan örlög
„Frekjunnar"?
—Örlög „Frekjunnar" urðu þau
sem þýzka herstjórnin hafði
ekki óskað eftir. Báturinn var
notaður um alllangan tíma í
flutningum fyxir herinn milli
Hvalfjarðar og Reykjavíkur.
Um tíu árum síðar var bátur-
inn brenndur inn við Elliðavog.
— Hvað er að segja af áhöfn
„Frekjunnar" nú?
— Af áhöfn „Frekjunnar“ eru
tveir menn látnir, þeir Lárus
Blöndal og Konráð Jónsson, en
hinir fimm eru búsettir og starf
andi hér í Reykjavík.
— Gísli, að lokum þegar þú lít-
ur til baka, var þá í rauninni
nokkurt vit í þessari hættu-
ferð?
— Nei, sannarlega ekki. En ó-
vissan um endalok ófriðarins,
samfara erfiðleikum við lang-
dvöl í Danmörku, fjarri eigin
atvinnurekstri heima og ekki
sízt vitnezkjan um, að vinir og
vandamenn biðu heima í of-
væni eftir heimkomu okkar,
varð allt í senn þyngra á
vogarskálunum en áhættan. Að
„Frekjan" náði nokkurn tímann
höfn á íslandi, má þakka hinni
sérstöku sjómannshæfni skip-
stjórans og sameiginlegum átök
um skipshafnar, sem aldrei
greindi á um úrræði, að við-
bættri óskiljanlegri mildi mátt-
arvaldanná, sem sannarlega
héldu verndarhendi sinni yfir
þessu litla fleyi í gegnum brim
og boða. Það er skoðun mín
eftir öll þessi ár.
cJohnson
MjfimRiNM
J simi 114S6
Áh n . Fr kjunnar“. Frá vinstri: Gísli Jónsson, Björgvin Frederiksen, Konráð Jónsson, Theodór
Skóiason, Lárus Biöndal, sem var skipstjóri, og Úlfar Þórðarson. Á myndina vantar Gunn-
ar ‘' nðjónr. en, en hann tók myndina.