Morgunblaðið - 11.04.1968, Side 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. APRÍL 1968
23
Sumarið 1951 gerðu Erlendur
og Björn nokkrum sinnum leit-
að járninu, en fundu ekki.
Næsta sumar, 1952, var svo
undirritaður annar samningur
um björgun járnsins á Dyn-
skógafjöru. Þar áttu hlut að
máli Skipaútgerð ríkisins, sem
bjargaði Persier á sínum tíma,
og Klaustursbræður, Bergur,
Helgi, Júlíus, Siggeir og Valdi-
mar Lárussynir. Fengu Klaust-
ursbræður þar með „einkaleyfi"
á björgun járnsins-
Næst gerðist það, að Andrés
A. Pálsson og Daníel Guð-
brandsson, bændur í Kerling-
ardal, afturkölluðu „einkaleyf-
ið“, sem þeir höfðu veitt þeim
Erlendi og Birni og skömmu
síðar gerðust Erlendur og
Björn meðaðilar Klausturs-
bræðra að samningi þeirra við
Skipaútgerð ríkisins. Lagði
hún blessun sina yfir það og
lauk þá samningsgjörðum í
kring um járnið á Dynskóga-
fjöru.
Haustið 1951 fór Holger
Gíslason, rafvirkjameistari úr
Reykjavík, austur á Mýrdals-
sand við þriðja mann. Höfðu
þeir með sér mælingatæki og
fundu járnið, kortlögðu svæðið
og gengu frá merkjum. Ekki
koma þeir félagar frekar við
sögu.
Deilur magnast.
Þegar eftir samninginn við
þá Erlend og Björn hófu
Klaustursbræður leit að járn-
inu. Fundu þeir fljótlega tvær
járnhrúgur í farvegi Blautu-
kvíslar og hófu síðan undir-
búning að björgun járnsins.
En þegar þeir bræður höfðu
lokið öllum undirbúningi sló
annar leiðangur upp tjöldum
við Hafursey. Voru þar komnir
Kerlingardalsbændur og hugð-
ust þeir líka bjarga þessuverð-
mæta járni. Hófu þeir þegar
framkvæmdir.
Þessi framtakssemi .Kerlingar
dalsbænda kom alveg flatt upp
á þá Klaustursbræður, sem
brugðu hart við og kröfðust
þess, að lögbann yrði lagt á
framkvæmdir bændanna. Var
lögbannið lagt á samdægurs (4.
ágúst 1952) og um leið höfð-
uðu Klaustursbræður og þeir
Erlendur og Björn mál fyrir
aukarétti Skaftafellssýslu og
kröfðust þess, að lögbanns-
gerðin yrði staðfest og réttur
þeirra til björgunar járnsins
viðurkenndur.
Jón Kjartansson, sýslumaður,
kvað upp dóm í málinu og
birti Mbl. frétt um dóminn á
forsíðu 24. ágúst. Fyrirsögnin
var: Kerlingardalsbændur hafa
rétt til björgunar Dynskóga-
járns. Lögbanni aflétt. Ekki
dæmt um eignarrétt.
Fréttin var á þessa leið:
„SÝSLUMAÐURINN í V-
Skaftafellssýslu, Jón Kjartans-
son, kvað í gær upp dóm í
málinu um rétt til björgunar
hrájárnsins á Dynskógafjöru.
Niðurstaðan varð sú, að aflétt
var lögbanni því, sem lagt
hafði verið við björgunarfram-
kvæmdum Kerlingardalsbænda
Daniels Guðbrandssonar og
Andrésar A. Pálssonar. Þá er
talið, að samningur sá, sem
bændurnir gerðu við Erlend
Einarsson frkvstj. Samvinnu-
trygginga og Björn B. Björns-
son, sé ógildur, vegna þess að
bændurnir gerðu hann á röng-
um forsendum um söluverð
slíks járns og Erlendi og Birni
hljóti að hafa verið ljóst að
þar var um villu að ræða. Og
á þeim samningi geta Erlendur
og Björn því ekki byggt neinn
björgunarrétt sér til handa.
Þeir Klaustursbræður, Berg-
ur, Helgi, Júlíus, Siggeir og
Va'dimar Lárussynir, gerðu 20.
maí 1952 samning við Skipaút-
gerð ríkisins um björgun á
járninu, og taldi Skipaútgerð-
in rétt sinn til járnsins reistan
á björgunarsamningi frá 6. marz
19'11. f forsendum dómsins seg-
ir að liðið hafi full 11 ár
þar'-'ig ar afskiptalaust hafi
vrr'ð af ’ í’fu Skioaútgerðar-
inrar um björgun járnsins.
Skipaútgerðin hafi því firrt
sig forgangsrétti til björgunar
og ráðstöfunar járnsins og hafi
því enga framsalsheimild haft
á þeim rétti.
Þá segir í dóminum, að
hvorki hafi fyrirsvarsmenn rík-
issjóðs né eigenda skips eða
vátrygginga gerzt aðilar þessa
máls. Geta sækjendur því ekki
reist kröfur sínar á því að
ríkissjóður sé eigandi járnsins.
f þessu máli er því ekki kveð-
inn upp neinn úrskurður um
eignarrétt til járnsins.
Dómsorð.
Því dæmist rétt vera: lög-
bannsgerðin frá 4. ágúst 1952
er felld niður. Að öðru leyti
eiga hinir stefndu Andrés A.
Pálsson og Daníel Guðbrands-
son að vera sýknir af kröfu
sækjenda, nöfn Klausturs-
bræðra og EE og BBB. Máls-
kostnaður fellur niður.“
Annað lögbannið.
Meðan á málarekstrinum stóð
og nokkra daga eftir að dóm-
ur hafði gengið, héldu Klaust-
ursbræður áfram björgunarað-
gerðum og tókst þeim að bjarga
um 40 tonnum, áður en næsta
hríð-skall á.
Mbl. segir svo frá í frétt á
forsíðu 28. ágúst undir fyrir-
sögninni: Kerlingardalsbændur
krefjast lögregluverndar gegn
„yfirgangi" Klaustursbræðra.
„Þrátt fyrir dóminn í stað-
festingardóminn hafa Klausturs
bræður enn haldið áfram að
grafa upp járnið. Sendi Ólafur
Þorgrímsson, hrl., þá dómsmála
ráðuneytinu bréf í fyrradag,
þar sem hann krafðist þess með
tilvísun til fyrrnefnds dóms fyr-
ir hönd Kerlingardalsbænda,
að þeir fái lögregluvernd gegn
athöfnum Klaustursbræðra,
sem vinni heimildarlaust áfram
að björgun járnsins.
Mbl. spurðist lauslega fyrir
um þetta mál hjá Ólafi Þor-
grímssyni og skýrði hann svo
frá, að hann hefði ekki farið
fram á lögbann við aðgerðum
Klaustursbræðra, heldur lög-
regluvernd, þar sem dómurinn
23. ágúst byggðist ú því, að
þeir hefðu engan björgunar-
rétt á járninu. Annað mál væri
hugsanlegt, ef einhverjir aðil-
ar sem teldu sér eignarrétt á
járninu hæfu framkvæmdir, svo
sem vátryggingarfélagið eða
ríkisstjórnin.
Væri líklegt, að Kerlingar-
dalsbændur myndu krefjast lög
banns, ef til slíkra aðgerða
kæmi, því að þeir teldu sér
eignarrétt á járninu, en úr
eignarrétti hefði ekki verið
skorið að svo stöddu. Og þótt
eignarréttur bændanna á járn-
inu yrði ekki endanlega viður-
kenndur væru þó möguleikar
á, að þeir ættu samt sem áður
bj örgunarréttinn".
Síðan segir í frétt Mbl-:
„Deilan um járnið á Dynskóga-
fjöru er nú komin á nýtt stig.
Virðist ekki enn sjá fyrir end-
ann á því og ekki ótrúlegt að
enn séu eftir umfangsmiklar og
flóknar deilur“.
Reyndist Mbl. sannspátt.
Þar kom, að Kerlingardals-
bændur gátu ekki lengur liðið
„yfirgang" Klaustursbræðra og
30. ágúst krefjast þeir þess, að
lögbann verði lagt á yfirstand-
andi björgunaraðgerðir Klaust-
ursbræðra. Var orðið við þeirri
kröfu samdægurs og björgun
járnsins þá hætt.
En nú hafði áhugi fleiri að-
ila vaknað á þessu dæmalausa
járni. Mbl. segir svo frá í frétt
31. ágúst undir fyrirsögninni:
Ríkissjóður og vátryggjendur í
Dynskógadeilunni. Fimm lög-
fræðingar fóru til Víkur.
„Bæði vátryggjendur farms-
ins í Persier og ríkið munu
nú ætla að gæta réttar síns í
sambandi við deiluna um járn-
ið á Dynskógafjöru. Er nú
sennilegt, að ekki líði á löngu
þar til endanlega verður skor-
ið úr um eignarrétt og björg-
unarrétt yfir járninu.
í gærdag fóru með bifreið
frá Reykjavík austur til Vík-
ur í Mýrdal 5 lögfræðingar,
þeir Ólafur Björnsson, fulltrúi
Ólafs Þorgrímssonar, vegna
Kerlingardalsbænda, Kristján
Guðlaugsson vegna Klausturs-
bræðra, Vilhjálmur Jónsson
vegna Erlendar og Björns, Jó-
hann Steinason f.h. Sveinbjarn-
ar Jónssonar vegna vátryggj-
enda farmsins í Persier og Theó
dór B. Líndal, hrl., vegna
iríkissjóðs".
I Þótti nú mörgum sem setinn
Iværi Svarfaðardalur í Dyn-
iskógarf j örumálinu.
Málshöfðun enn.
I Almenningur hafði á þessu
'stigi fengið mikinn áhuga á
Iþessu einstaka máli og ekki