Morgunblaðið - 17.05.1968, Qupperneq 14

Morgunblaðið - 17.05.1968, Qupperneq 14
( 14 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. MAÍ 1966. Þorgeir Ibsen: SKÚLA- OG FRÆÐSLUMÁL Um skólarannsóknir og fleira í L ÞEGAR rætt er um skóla- rannsóknir manna á meðal, er það ríkjandi skoðun, að þeim beri að hraða svo sem tök eru á. En viðamiklar og fjölþættar rannsóknir sem þessar verða ekki hristar fram úr erminni í einni svip- an og Tíað fyrirhafnarlaust. Þær krefjast síns tíma, mann afla og fjármagns, ef þær eiga ekki að reynast kák eitt og jafnvel koðna niður. Þegar öll feurl koma til graf-. ar, ætti að vera það vel að þess- tun rannsóknum búið, að þær bæru ekki keim af rusulvirkni eða fátkenndum og fljótfæmis- legum ályktunum og ákvörðun- um, heldur sýndu sig að vera hlutlægar og raunhæfar rann- sóknir, sem mark væri á takandi og fara mætti eftir. Um þetta er hægara að tala en í að komast. Hægara sagt en gert. FYRRI GREIIM En góðs má vænta af þeim mönnum, sem valdir hafa verið til þessa erfiða og vandasama verks. Margt bendir til þess, a’ð þeir hafi, auk góðrar menntun- ar, hæfileika til þess að annast raunhæfa og vísindalega könnun á fræðslukerfinu. Rannsókn á fræðslukerfinu er nauðsynlegt, ekki aðeins á ein- stökum þáttum þess, heldur því öllu — eftir því sem við verður komið. Og þessari rannsókn verður að hraða, eins og unnt er og greiða fyrir því á allan hátt, að hún geti borið góðan og varanlegan árangur.' Hins ber þó áð gæta að þarna eru mörg ljón á veginum, margar tálmanir og margur erfiðleikinn, sem þarf að yfirstíga. Ekki ætti því að rasa um ráð fram. Um ýmiss veigamikil og umdeild atriði í skólakerfinu á það líka við, að þau þarf að skoða grannt áður en niðurstaða er fengin og birt. Þarna þarf margt að sannprófa og sannreyna; og hjá því verð- ur efeki komist í sumum tilfell- lun að betra er áð flýta sér hægt, betra að taka á sig krókinn en falla í kelduna. Flas er ekki til fagnaðar og þótt hér hafi verið talað um að hraða rannsókninni svo sem tök eru á, þá skal það sagt strax svo að efeki valdi mis- skilningi eða um villzt, að skóla- rannsóknir eru ekkert flýtis- verk. Þær eru vísindaleg könn- un á hinu margumrædda fræðslu kerfi þjóðarinnar, kerfi, sem við höfum búið við í tvo áratugi og reyndar tveim árum betur, kerfi, sem sáralitlum breytingum hefir tekíð allt þetta tímabil og fáu við hróflað. Ætla mætti, að tíma- bært væri orðið og vel það að skoða þetta kerfi niður í kjöl- inn og kanna það rækilega. Gera á því allsherjar rannsókn, sem fyrr en seinna eða í fyll- ingu tímans leiddi til einhverr- ar niðurstöðu, því að niðurstaða vedður að fást. Rannsókn á skóla málum eða fræðslumálum er í sjálfu sér engin lausn, ef hún ekki varðar og vísar veginn til framfara í þeim málum og betra skipulags. Stuðli hún að eðli- legri framvindu og þróun fræðslumála er hún jákvæð. Takist henni það ekki, er hún haldlítil og verra en það: Hún er gagnslaus, ekkert mark á henni takandi og því algjörlega neikvæð. — Hvort vel eða illa Þorgeir Ibsen tekst til með skólarannsóknir er ekki eingöngu komið undir þeim mönnum, sem settir hafa verið í þann vanda að annast þær. Sama á vfð um mennta- málaráðuneytið. Það er einnig að þessu leyti ekki eitt um hituna. Þarna kemur ekki sízt til kasta fjárveitingavaldsins, — hvernig það bregzt við málinu, — hvern skilning það hefir á því. Það er nú einu sinni svo og fram- hjá því verður ekki gengið, að peningarnir eru afl þeirra hluta, sem gera skal. Öll mál, sem þarf að leysa og ráða bót á, bjóða ætíð einhverjum vanda heim; þau krefjast átaks, þarfnast fjár- magns, svo að minnsta kosti tvö mikilvæg atrfði séu nefnd, sem nauðsynleg þykja til þess að hrinda þeim í framkvæmd. Og efeki á þetta síður við um skóla- mál en önnur þau mál, sem mik- ilvægust eru hjá þjóð, sem kenn ir sig við menningu. Efnahagsmálin eru mál, sem eru einna þýðingarmest fyrir til- veru og sjálfstæði hverrar þjóð- ar. En ekki eru þau létt við- fangs né auðleyst. Sófellt bjóða þau upp á ný og erfið vanda- mál. Á því er ekkert lát og mun ekki verða um alla framtíð. Skóla- og fræðslumálin eru í flestu tilliti sama e’ðlis, þau eru á sinn hátt efnahagsmál og í rauninni er sú fræðsla og sú menntun, sem skólamir veita, ekki svo lítill þáttur í efnahagn- um. Þetta eru augljós og ein- föld sannindi, sem varla er vert að minnast á hér, svo kunn eru þau eða ættu að minnsta kosti að vera það. Oft á undanförn- um mánuðum hefir verið vitnað í álitsgerð bandarísku sérfræð- inganna, sem birtist fyrir nofekr- um árum, um þær megin for- sendur, sem voru grundvöllur hinna miklu framfara og góða efnahags í Bandaríkjunum. Þarna kom þrennt til — þrjú grundvallaratriði, sem framfar- imar og efnahagurinn byggðist á: menntun, vinna og fjármagn (kapital). Hver var þáttur þess- ara þriggja atriða í hagsæld- inni- Að áliti hinna sérfró’ðu manna var þáttur menntunar- innar einn sér stærstur eða 40%, en þáttur vinnu og fjármagns var samanlagt 60% í verðmæta- sköpuninni. Menntamál eru líka efnahags- mál, og kannski ekki síður hjá okkur en öðrum þjóðum. Þau eru vandmeðfarin og viðkvæm- ari fyrir það, að þau eru örlaga- valdur hvers æskumanns, pilts og stúlku, og skipta sköpiun til ills eða góðs fyrir hvern og einn allt eftir því hvernig til tekst. Þegar menn vilja vera háfleyg- ir, nefna þeir gjarnan æskuna hinn lifandi auð þjóðarinnar STÚDENTAR M.A. 1959 Munið fundinn að Bárugötu 11 í kvöld kl. 8. Áríðandi að allir mæti. NEFNDIN. Frá Eyfirðingafélaginu í Heykjavík Karlakórinn Geysir frá Akureyri er á söngferða- lagi um Suðurland. Eyfirðingafélagið beinir þeirri áskorun til félags- manna sinna, að taka vel á móti þessum góðu gestum, og fjölmenna á samsönginn í Gamla Bíó, laugardaginn 18. maí, kl. 15. Aðgöngumiðasala við innganginn, einnig hjá Bóka- búðum Lárusar Blöndal og Leðurverzlun Jóns Brynjólfssonar, Austurstræti 3. Barnamatur Ný sending af barnamat í krukkum. Eigum þá fyrirliggjandi banana, peru, ananas, epla, blandað og banana og ananasmauk. Verð aðeins kr. 16,oo Berið saman verðin. i.inmnmim'm'iiiDnmtinimwm. .......................yiMinam. fciiMiiFmin. ItMIIMIMFMtt. ItlMMMMMMM* ImMiimmmimm lllllMMIIIMMM fflMMMIMIMMM lllMMIIMMMIM Miklatorgi. gagnstætt því, sem peningar eru og skal því síður en svo gert lítið úr gildi þeirra e’ða farið um þá óvirðingarorðum. Þennan auð þarf ekki síður að varðveita, ávaxta og gera ráðstafanir með en peninga. Lánastofnanir landsmanna, bankar og sparisjóðir munu vera meira en eitt hundrað talsins með Tösklega eitt þúsund og eitt hundrað manns í þjónustu sinni. Þetta fjölmennt lið þarf til þess að telja, lána, fara með, hafa rei’ður á og varðveita pen- inga þjóðar, sem er um 200 þús- und að höfðatölu. Þetta starfslið er álíka fjölmennt og sá hópur kennara, sem falin hefir verið sú ábyrgð og sá trúnaður að uppfræða æskulýðinn, en rösk- lega 40 þúsimd sálir barna og unglinga, eru nú á skyldunáms- og unglingastigi. Þessi hópur nemenda er um fimmtungur þjóðarinnar. Þetta er mikill framtíðarauður, inneign og kapi- tal. Til þess að varðveita og ávaxta þennan aúð þarf mikið og gott mannval, örugga og trausta handleiðslu. Og til þess að þessi varðveizla og hand- leiðsla takist, þurfa þarna um að fjalla velmenntaðir og vel- upplagðir menn, sem njóta hinn- ar ákjósanlegustu starfsaðstöðu og kjara svo þeir þyrftu ekki sífellt að vera að jagast um kaupið sitt. Því til þess að kenn- arastéttin sé fær um að gegna sínu hlutverki verður hún að hafa mannsæmandi kjör og þá um lei'ð ætti að gera til hennar langt um meiri kröfur en nú er gert. Mörgum finnst ef til vill goð- gá að ymprað sé á kaupgjalds- málum nú, þegar hart er í ári vegna verðfalls og aflabrests og barist er í bökkum á mörgum sviðum hins efnalega lífs. — En hvað sem þessu ifður, er það sorgleg staðreynd, að kennara- starf er enn sem komið er harla lítils metið enda launin eftir því. Þetta á ekki við um okkur Islendinga eina. Þetta er vanda- mál í austri og vestri og loðir víða við. — Um þetta atrfði hef- ir J. Kristnamurti komist vel að orði, en hann segir í bók sinni Uppeldi og skólalíf í þýðingu Hallgríms Jónssonar: „Kennarastaða er í litlum met- um. Margur gerist kennari, af því að hann getur ekki fengið annað að gera, en ekki af löng- un til starfsins né af því, að hann kenni sig mann til þess. Afleiðingin verður sú, að hann hugsar meira um launin en allt annað. Hann leitast sífellt við a'ð fá laun sín hækkuð. Það er hans áhugamál. Þótt álasa megi kenn- aranum fyrir þetta, þá er aðal- orsökin sú, að fyrirkomulagið er öðruvísi en það á að vera. Kenn arinn á að fá þau laun, sem hann þarf til framfærslu sér og sín- um. Það er réttmæt krafa frá hans hálfu. Það er skylda þjóð- félagsins, að sjá um að kennar- inn þunfi ekki sífellt a'ð vera að biðja um launauppbætur. Og það á að sjá um að hann þurfi ekki að fá sér annað starf til þess að geta lifað. Sjái þjóðfélagið sóma sinn, mun kennarinn lifa ham- ingjusömu lífi. Þá skilur hann gildi starfs síns. En sá einn, sem ánægður er, getur kennt vel og verið óháður í hugsun“ — þetta voru orð J. Kristnamurtis, -sem segir einnig á öðrum stað í bók sinni: „Kennarastarf er eitt hfð veg- legasta viðfangsefni". Væri þetta almenn skoðun og skoðun for- ráðamanna á hverjum tíma mundi það vera kappkostað að búa vel að þessu starfi svo það bæri sem ríkastan ávöxt. Þótt okkur mörgum finnist margt ábótavant í fræðslumálum okkar og leiðin til afgerandi framfara og úrbóta í þeim mál- um sé fremur torsótt en greið- fær, skulum við ekki láta svo sem ekkert hafi verið þar að- hafst og engu í verk komið. Engin sanngimi er heldur í þeirri áberandi sta'ðhæfingu, sem nokkuð títt skýtur upp koll- inum nú í seinni tíð, að skóla- málum okkar sé flest ef ekki allt í sokkabolnum og á hverf- anda hveli. Sannleikurinn er hins vegar sá, að í ýmsum atrið- um og nokkrum veigamiklum tilfellum hafa málin þokast áleiðis í rétta átt t.d. f skipu- lagsmálum, í innra starfi ýmissa ákóla, sem gera tilraunir með nýja kennsluhætti, í launamál- um þótt hægt fari og síðast en ekki sízt þá eru skólarannsókn- ir hafnar. Hjá ýmsum þjóðum eru skóla- rannsóknir komnar á hátt stig t.d. Bandaríkjamönnum, sem eiga þar orðið aUlanga reynslu að baki. Enginn myndi telja Svía eftirbáta annarra þjóða í skólamálum, og segja má, að hjá þeim ríki hámenning. Samt er það nú svo, að hjá þeim hóf- ust skólarannsóknir ekki fyrr en 1. ágúst á sfðasta ári, árinu 1967. Þar hefir verið stofnuð nefnd tU þess að prófa, semja og gefa út nýtt kennsluefni. — I Noregi, þ£u- sem engin fræðsluskrifstofa er en hins veg- ar menntamálaráðuneyti, er til svonefnd miðlunarskrrifstofa, sem vinnur að skólarannsókn- um. Þar hefir 5 daga kennslu- vika verið rannsökuð og mengjafræði. Á fundi, sem Bjarni M. Jóns- son, námsstjóri, hélt með skóla- stjórum á Reykjanesi — og hald- inn var í Keflavík 14. febr. s.L, hélt Andri Isaksson, forstöðu- maður skólarannsókna, ágætt erindi um skólaranns óknir. Margt fróðlegt og athygUsvert kom fram í erindi Andra, m.a. það, sem sagt var hér að fram- an um skólarannsóknir í Sví- þjó'ð og Noregi. Hlutverk skóla- rannsókna hér sagði hann vera í aðalatriðum það að gera vís- indalega könnun á fræðslumál- um okkar; gangast fyrir tilraun- um í skólum og meta þær; kynna nýjungar; heimild að upplýsingamiðlun og vera ráð- gefandi þeim, sem starfa í skól- um. — Af þessu má marka, að skólarannsóknum á íslandi er ætlað stórt og veglegt hlutverk og er það vel. — Hins vegar skýtur það nokkuð skökku við, þegar í leiðara Alþýðublaðsins þann 14. sept. s.l. er sagt frá því sem mikilsverðum og merkileg- um hlut, að einni milljón króna væri varið til þessara rannsókna á því herrans ári 1967, en orð- rétt var þetta þannig: „Fjárveit- ing tU þessarar starfsemi nemur á yfirstandandi ári hvorki meira né minna en einni mUljón króna." (Leturbr. mín). — Sér er nú hver ósköpin. Þetta var þá allur heimanmundurinn, sem skólarannsóknirnar fengu, þeg- ar þær lögðu af stað úr föður- garði í langa og erfiða för tU þess að kanna vísindalega fræðslumál þjóðarinnar. Verði fjárveitingin til skólarannsókna ekki rismeiri en þetta í náinni framtíð, er hætt við a'ð ferð þeirra verði án fyrirheits. Að nokkrum dögum liðnum verður stórt skref stígið í um- ferðarmálum þjóðarinnar. Horf- ið verður frá vinstri handar akstri til hægri handar aksturs. Áætlað er að þetta muni kosta okkur 60 milljónir króna. Mikill áróður hefir verið hafður í frammi til styrktar þeirri breyt- ingu á umfer'ðinni, sem í vænd- um er. Upplýsingum og leið- beiningum um umferðarmálin hefir verið dembt yfir okkur hvern dag um langt skeið. Nokkuð snemma í áróðursher- ferðinni, fengu skólabömin I landinu tvö lítil, samanheft og hringlaga pappaspjöld um 14 cm í þvermál. Utanvert á þeim voru 60 spurningar um það, hvernig þau myndu bregðast við í ýms- um tilvikum, sem fyrir kunna að koma í umferðinni. Innan- vert á spjöldum þessum voru svörin við spurningunum. Spjöld þessi hafa talsvert verið notuð við umfer'ðarkennsluna í skólum landsins. Þau eru hins vegar ekki í gildi nema tii 26. maí n.k. Útgáfa þeirra var dýr, því að hún kostaði um 600 þús- undir króna. Fjárveitingin til skólarannsókna á si. ári var að- eins 400 þúsund krónum meiri en kostnaðurinn við útgáfu þessara spjalda. Er að furða þótt menn spyrji: Til hvers er ætlast af skólarannsóknum. Hvert er ferðinni heitið.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.