Morgunblaðið - 07.07.1968, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. JÚLÍ 1968
11
Ólafur, „bjuggu afi og ainina hjá
foreldrum mín.um í Framfarafé-
lagshúsinu við Vesturgötu. Þá
var KjarVal innan við tvítugt.
Síðan ég man eftir mér hef ég
alltaf fylgzt með hortum og ver-
ið í nánu sambandi við hann.
'Ég vorkénndi honum og öðrum
málurum vegna þess að fólk hafði
ekki efni á að kaupa málverkin
þeir.ra, þeir voru því alltaf
blankir. En Kjarval var mér
alltaf góður, þó ekki svo góður,
að honum dytti í hug að gefa
mér peninga. Það hefði hann tai-
ið móðgun við mig. En hann
vildi gefa mér myndir og þær
ekki af verri endanum. Mér
fannst vera nógur tími að fá
mynd hjá honum seinna, þegar ég
hefði efni á, og sagði honum að
selja málvenkin sín.
•Svo var það á árunum 1940—
41, að mér fannst ég loksins hafa
efni á að kaupa mynd, og ámálg-
aði það við Kjarval sumarið ’41.
Dag einn í október átti ég leið
wn Austurstræti. Hann stóð þar
við bíl í öfugri .gæruskinnsúlp-
unni. Ég sé, að það er verið að
bera málverkastranga úr bílnum
upp í vinnustofuna hans. Hann
segir við mig: Komdu upp og
líttu á“. Ég fer með honum upp.
Á gólfinu í vinnustof'unni liggur
stafli af stórum málverkum.
„Geturðu notað nokkurt?" spyr
hann. Ég fletti myndunum, 24 að
tölu, og að þvi lofcnu segi ég
'honum, að hann hafi oft málað
betri myndir, þessar séu ekki
mógu góðar — þær séu of gróf-
ar. Þá segir hann: „Jé, frændi,
ég veit hvað þú vilt. Þú vilt
fína, létta sumarstemningu. En
það ex of seint, það var slydda
austur á Þingvöllum, þegar ég
lagði af stað í bæinn. Og senn
fer að snjóa“.
Ég kvaddi og gefek út. En þeg-
ar ég kem fram á átigaganginn,
er mér litið. til hliðar og sé þar
einn af mélverkakössunum hans,
sem var eins og bók í laginu,
hálfopin. Þar sé ég syartkritar-
riss á hvítt léreft, Ég opna kass-
ann betur og skoða þetta upp-
kast, og þykist strax þekkja Ár-
mannsfell og Flosagjá, með
gamla Lögberg á miðri mynd,
Ég staldra við og hugsa með
mér, áð þetta sé falíagt sumar-
mótíf. Þá dettur mér upp úr
þurru í hug samtal sefn ég hafði
lesið í erlendu timariti um
Grandma Moses, þar sem hún
var spurð, hvort hún færi upp
í sveit til að mála landið, bónda-
bæiná og dýrin. „Nei, það geri ég
ekki“, avaraði gamla konan. „Ég
tek léreftið, set það í grindina,
horfi stundarfcorn á það, loka
svo augunum og hugsa um mynd
ina, sem ég ætla að mála set inn
6 hana í huganum það sem mér
finnst við eig«, dýr, fólk og hús,
opna svo augun — og fer að
mála“.
Nú hugsaði ég með mér:
Skyldi Kjarval geta málað
myndina með þessari aðferð. Ég
fer inn til harts aftur, gæti þess
að nefna ekki Grandma Moses,
en segi: „Heyrðu, komdu hérna
fram. Sjáðu þetta mótíf'. „Já,
ég kom einmitt með það í dag að
austan“, segi.r hann. „Það dag-
aði upp. Þess vegna er þetta
efckert nema strik“. Ég segi:
„Gerðu nú eitt í fcvöld. Settu lér.
eftið á grindina. Seztu svo fyrir
framan það, horfðu á það, stattu
svo upp og gakktu að slökkvar-
anum og slöfcfctu Ijósið. Seztu
svo aftur á stól, lokaðu augun-
um og vittu, hvort þú sérð þá
ekki myndina í sumarsfcrúða".
Þá rak Kjarval upp sinn al-
þekkta rosahlátur, segir s>vo:
„Ja, þú segir nofcfeuð, frændi“.
Þegar við höfðum gengið þegj
andi um gólf nokkra stund, seg-
ir hann: „Líttu inn eftir tvo eða
þrjá daga“.
Með það kvödduimist við.
Viku sieinna eða þar um bil
mæti ég homim í Austurstræti.
Þá segir hann: „Þú komst ekki.“
Ég hafði þá gíleymt þessu, en
rankaði nú við mér.
Við fórum upp i vinnustof-
una og þá var hann búinn að
vinna talisvert í myndina af lit-
um. Þegar ég kvaddi hann, seg-
ir hann: „Líttu tJl mín aftur,
ekfci á morgun heldur hinn.“ Það
gerði ég og svo að jafnaði í
hálfan annan mánuð og hann
endurtók alltaf sömu formúluna:
„Líttu tíl mín aftur, ekíki á morg
un heldur hinn.“
Á miðju skeiði myndarinnar
brá mér heiduir í brún, þegar
ég ieit inn til hans: „Nei, nú fór
illa“, sagði ég. „Hvað er að“,
segir hann. „Vatnið er orðið
blátt, og nú er mynidin nuinnin
saman í eina heifld eins og klett-
ur, því að — sjáðu tifl, áðu.r
greiddist hún í sundur, var stero-
skópísk“.
Um þetta þráttuðuim við nokkra
stund, en þó í góðu, og ég gætti
þess vandlega að fara aldrei of
langt, því að ég viflidi efcki láta
fara fyrir mér eins og mannin-
uam, sem hafði tryggt sér mynd,
en krafðist þess að Kjarva.1
breytti henni lítilshéittar. Jó-
hannes vtldi efefld gangast inn
á það, og maðurinn var óáneegð-
ur, svo að Kjarvaíl segir allt í
einu: „Ja, við jöfnum þetta þá
bara“ — tekur terpintánutf'löisk-
una, heWir hægt og róíliega yfir
myndina, þar sem hún liggur á
gólfiniu, sækir svo gólÆkiút og
þvær myndina atf Léreftinu. Seg-
ir svó: „Nú er mélið settlað“,
enda var myndán óborgiuð.
Við Kjarvad tókum enga
átavörSun um vatnið. Ég krafðist
einskis og hann lofaði engu, en
sagði: „Líttu til min aftur, ekki
á morgun heldiur hinn.“ Og þeg-
ar ég heimisótti hann næst, var
vatnið orðið hvitt aftur, og ný
vídd komin i myndina.
Þannig hólt hann áfram að
vinna myndina, enda þótt hann
væri búinn að fara eina yfkrferð
yfir hana alfta með ýmsa liti. Þó
tófe hann til að fínmála hana með
annarri yfirferð og byrjaði á
víravirkiniu í talettiniuim vinstra
megin. Svona hélt hann áfram
alla myndina, smátt og smátt,
upp og til hægri, þar til hann var
taominn nálægt neðra horninu
hægra megin. Þar hætti hann —
og þar er myndin ennþá eins og
hún var eftir fyrstu umferð.
Að þessiu lpknu segir Jóhann-
es einn daginn, þegar ég kem
í helmsókn: „Nú er stopp“ — og
ég keypti myndina. Hún var alt-
aristafla heimilis míns i Sméra-
götu, þar tii Ragnar fékk hana
og lét enidurprenta hana- Eftir
það hlaut hún þetta fræga nafn
—r Fjallamjólk.“
Þannig sagðist Ólatfi Þórðar-
syni frá og meðan ég rifja upp
þetta innsfeot, gengiur Guðbrand
ur í Áfenginu í salinn.
Það giustar af honum. Hann
kemur til okkar, réttir fram
olnbogana. Svo mikill er áhugi
hans á listinni að heiyturnar eru
ekki í neinum tengslum við
líkamann, þær breytast í sál og
innblástur. Breytast í vængi og
undarlegt að hann skuli ekki
yfirvinna þyngdarlögmálið og
takast á loft. En andi hans þarf
ekki vængi.
Hann bendir á gráa mynd á
vesturveggnum. Hún er af hesti
og engli, sem stendur við hlið
hans. „Þarna hangir hún“, segir
Guðbrandur. „Sjáið þið þessa
reisn hestsins, þeasar limir. Það
hefur aldrei fiengizt úr því skox-
ið, af hverju myndin er, að því
leyti hefur hún sérstöðu. Hún
er sér á parti. Hún hefur vald-
ið deilum. Konan mín heldur
því fram, að hesturinn eigi að
tákna skáldfákinn, en ég hef
alltaf sagt að myndin ætti að
sýna hversu mikið aðdráttarafl
hesturinn hefur. Jafnvel engil-
inn — með þessa stóru vængi —
langar á bak. Þú hefur aldrei
viljað skera úr þessu, Kjarval“.
Kjarval lyftir hattinum. „Ver-
ið þiiér sæiir, herra engiIÍT. Hann
gengur hnarreistur til dyra,
vöðlar hattinum saman og kink-
ar kolli til viðstaddra, gengur
hægum skrefum út í sólskinið.
Út í borgina, sem getur ekki
verið án hans. Út á Austurvöll,
sem hann getur ekki án verið.
Ég geng í humátt á eftir honum
og hugsa með mér að skýringin
á hestinum og englinum á mynd
Guðbrands sé líklega of nær-
tæk: eða sú, að engillinn hafi
verið í hestamannafélaginu Fáki
í fyrra lífL
Mundi .ekki það einfalda
vefj ast lengst fyrir okkiur, heTra
Guðbrandur. Eða þá aV5 það er
hesturinn sem er með Vængina.
„Verið þér sælir, herra Pegasus".
M.
EINS og getið hefur verið I frétt
um blaða og útvarps, efndu
tryggingafélögin til getraunar í
sambandi við umferðarbreytdng-
una 26. maí sl. Um 15000 lausnir
bárust og dregið var úr réttum
svörum 10. júní sl. Verðlaunin
hlaut bifreiðastjóri frá Ólafs-
firði, Sigurður Ringsted Ingi-
mundarson.
Mynd þessi var tekin er full-
trúar tryggingafélaganna af-
hentu verðlaunin. Talið frá
vinstri: Jóhann Björnsson, fram-
kvæmdastjóri hjá Ábyrgð h.f.,
eiginkona Sigurðar, Sigríður
Ringsted, og Björn Vihnundar-
son, deildarstjóri hjá Samvinnu-
tryggingum.
I\!arsk síldveiði-
skip við
Bjarnarey
Bergen, 4. júlí — NTB
SVO virðist sem Bjarnareyjar-
svæðið muni í fyrstunni verða
veiðisvæði norskra sildveiði-
skipa, sem leita eftir íslands-
síld. Síðasta sólarhring hefur
verið tilkynnt um veiði 14 skipa
samtals um 11.200 hl. Sagt var,
að .veður væri ekki gott á þessu
svæði. Jafnframt var skýrt frá
því ,að veiðst hefðu 5.400 hl. af
loðnu við Svalbarða.
Finn Devold, sem er með haf-
rannsóknarskipinu „Johan
Hjort“, skýrði norsku hafrann-
sóknastofnuninni frá því í dag,
að leitað hefði verið að síld í
áttina að Jan Mayen, en ekki
hefði orðið vart við síld vestar
en 8 gráður austlægrar lengdar.
ísbeltið, sem teygir sig í aust-
ur út frá Jan Mayen, hefur kom-
ið í veg fyrir, að skipið gæti
siglt upp að eynni. Þá hefur
skipið ennfremur leitað í suður-
átt austur fyrir Seyðisfjörð án
þess að finna síld.
Eftirlitsskipið „Nomen" til-
kynnti í dag á svæðinu við
Hjaltland, að óheppileg veðrátta
ylli 'því, að fiskveiðiflotinn þar
lægi enn við land.
BEZT að auglýsa
í Morgunblaðinu
Ungur maður
Þaulvanur hvers kyns verzlunar- og skrifstofu-
störfum, þ.m.t. fjármálastjórn, óskar eftir starfi
hálfan eða allan daginn, íhaust eða fyrr. Tilboð
sendist afgr. Mbl fyrir 15. júflí merkt: „Rekstur
8486“.
iiiörg íinillil..
og þau breytast dag fró degl. Fylgist með þroska þeirra, og
geymið minningarnar ó góðrí filmu (Kodak filmu) þó getið þér
notið þeirra aftur og aftur.
■ais rcTEue ■ hr.
SlMI 20313 - BAHKASTRÆTI 4