Morgunblaðið - 11.10.1968, Page 5

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. OKTÓBER 1968
5
Stafafellskirkja 100 ára
Sunnudaginn 25. ágúst síðast-
liðinn var að tilhlutan sóknar-
nefndarinnar í Lóni hótíðlegt
háldið 100 ára afmæli núver-
andi sóknarkirkju að Stafafelli
í Austur-Skaftafellssýslu. Sem
boðsgestir voru mættir biskup-
inn yfir íslandi, herra Sigur-
björn Einarsson og kona hans,
frú Magnea Þorkelsdóttir, próf-
asturinn í Suður-Múlaprófast-
dæmi, séra Trausti Pétursson og
kona hans frú María Rögn-
valdsdóttir — og presturinn á
Kálfafelfsstað, séra Fjalar Sig-
urjónsson og kona hans frú
Beta Einarsdóttir — Ennfremur
voru boðnar allar sóknarnefnd
ir innan prófastsdæmisins. Fjöl-
mennt var af sóknarfólki og
gömlum Lónsmönnum nú búsett-
um á Höfn í Hornafirði, auk
fleiri lengra að kominna.
Veður var ekki hagstætt þenn
an dag, þokuloft um morguninn
en rigning er leið á daginn. svo
útiveru varð ekki við komið sem
skyldi þess vegna.
Inni í Stafafetlsbæ höfðu þeir
aðsetur, sem kirkjan rúmaði ekki
nutu þeir kirkjuathafnar þar
með hjálp hátálarakerfis. Kirkju
athöfnin hófst klukkan 14, hana
leystu af hendi sóknarprestur-
inn, séra Skarphéðinn Péturs-
son, prófastur í Bjarnanesi, og
hérra biskupinn, — bæði fyrir
altari og í prédikunarstóli. Tal-
aðist báðum mjög vel. Biskup-
inn skírði ungbarn, og að lok-
um var altarisganga. Söngflokk
ur 12 manna undir stjórn Sig-
urlaugar Árnadóttur annaðist
kirkjusönginn.
Eftir messu talaði Sigurlaug
Árnadóttir fyrir hönd sóknar-
nefndar. Hún þakkaði meðal ann
ars sérstaklega þeim Stefáni Jóns
syni á Hlíð og Geir Sigurðssyni
frá Reyðará fyrir frábærlega vel
unnin störf í þágu kirkjunnar
um langt árabil, svo og ábúend-
um Stafafells fyrir gestrisni við
kirkjugesti 'fyrr og síðar. Einn-
ig skýrði hún frá gjöfum til
kirkjunnar er borzit höfðu í til-
efnj afmælisins og þakkaði þær
fyrir hönd safnaðarins. Hún rakti
og að nokkru sögu kirkjunnar
og gat þess að fýrsta kirkjulega
athöfn, er sögUr fara af í Stafa-
feflskirkju, er frá 24. ágúst 1201,
en þá söng Guðmundur (biskup
er síðar varð) Arason góði, þar
sálumessu yfir Brandi biskupi
Sæmundssyni. Var þessi 100 ára
minningarguðsþjónusta nú dag-
sett með hliðsjón af þeim atburði.
— Auk Sigurlaugar tóku til máls
Þorsteinn Geirsson, bóndi á Reyð
ará og Sigurður Jónsson á Stafa
felli.
Það má fullyrða að þessi af-
mælis og helgistund í Stafafells-
kirkju var ö'ltum, er hana sáu
og heyrðu hrifnæm hátíðar og
ánægju-stund.
Að lokum þág'u allir kirkju-
gestir, að boði sóknarnefndar,
kaffiveitingar í s amkomuhúsi
hreppsins. Þar las sóknarprest-
urinn upp heillaskeyti, sem bor-
izt höfðu, og biskupinn flutti
kveðju frá séra Rögnvaldi Finn
bogasyni, sem þjónaði prestakall
inu í nokkur ár en gat ekki
mætt þarna vegna forfalla, þó
boðinn væri.
Kirkjunni bárust góðar gjafir
frá velunnurum hennar nær og
fjær, þar á meðal fa'llegir kerta-
stjakar frá fósturbörnum séra
Jóns Jónssonar, síðalsta prests
á Stafafelli. Stærsta gjöfin er
kirkjan fékk var skírnarfontur,
sem núverandi og fyrrverandi
sóknarbörn gefa. Er hann útskor
inn af Ríkarði Jónssyni og á
að afhendast kirkjúnni seinna á
þessu ári. — Sóknarnefndin gaf
Skaftafellskirkja í Lóni
út litla bók um Stafafellskirkju
og presta þar, eftir Stefán Jóns-
son — sem afmælisrit. Hún er til
sölu í bókabúðum og ágóði af
sölu hennar rennur til kirkjunn
ar.
Það munu vera næsta fáar
timburkirkjur, sem reistar voru
á síðari hluta 19. aldar, sem enn
eru uppistandandi og mun þar
margt til koma. Sums staðar hafa
þær fokið af grunni eins og t.d.
KálfafeHsstaðakirkja 1886 og
Hálskirkja í Hálsþinghá 1892.
Að Stafafellskirkju hefur söfn-
uður hennar búið svo, að hún
hefur staðið af sér þau tortím-
inigaröfl, sem öðrum kirkjum hér
um slóðir, sem byggðar voru á
svipuðum tíma, hafa orðið að
atdurtila. Ástand hennar í dag
bendir til þess, að hún geti enn
þjónað hlutverki sínu langan tíma
— Um vorið 1870 var tala sókn-
arbarna um 230 en 1967 eru þau
um 100 talsins. Kirkjan hefur
sætarúm fyrir 80 manns og full-
nægir því kröfum tímans að því
teyti betur en áður var.
Gamlir gripir í eigu kirkjunn
ar eru 2 efnismiklir kertastjak-
ar á altari, gerðir úr kopar-
blöndu, prédikunarstóll með helgi
myndum og ljósakróna. Ennfrem
ur altaristafla, sem líkur benda
ti'l að sé 300 ára gömul. Ekki
hefur hún verið látin af hendi
tit Þjóðminjasafnsins þó eftir því
hafi verið leitað. Enginn veit nú
hvenær þessir umtöluðu gripir
komu í eigu kirkjunnar. — Þó
fyrir hendi séu vísrtazíur biskupa
frá 1641 til 1779 er þeirra þar
að engu getið.
Ný bók í Alfrœðasafni AB.
LYFÍN
Komin er á markaðinn ný bók
í Atfræðisafni AB, hin nítjánda
í röðinni, og nefnist hún Lyfin.
Fjöldi sérfróðra manna hefur
lagt hönd að samtekt bókarinn-
ar, en aðalhöfundar hennar eru
þeir Walter Modell, prófessor í
lyfjafræði við Cornellháskóla og
Alfred Lansing, sem gat sér heims
frægð fyrir rit sitt Endurance
(þrautseigja), sem fjallar um
brezka suðurskautsleiðangra og í
því sambandi um viðnámsþrótt
manna við hinar erfiðustu að-
stæður. fstenzka þýðinigu Lyfj-
anna gerði Jón O. Edwald lyfja
fræðingur og skrifar hann einn-
ig formála fyrir bókinni.
Eins og heiti bókarinnar segir
til um fjallar hún um lyf, lyfja-
neyzlu og lyfjafræði, allt frá
öndverðu og frain á vora daga
Kennir þar að sjálfsögðu margra
grasa, en öll er frásögnin aerið
forvitnileg, enda nær hún furðu
langt aftur í aldir, svo að hér
er jafnvel að finna myndir af
lyfseðlum, sem súmeriskir læknar
hafa ritað með fleygrúnum á rak
ar leirtöflur fyrir meira en 4000
árum. Margt í þessari fornu og
frumstæðu lyfjagerð kemur að
sjálfsögðu nútímafólki hjákáttega
fyrir sjónir, en hélzt samt furðu
lengi við lýði. Jafnvel í lyfjabúð-
um 17. aldar mátti enn finna
slík læknislyf sem malaðar perl-
ur, malaðar útfstennur og malað-
ar múmíur. Sennilega hafa þessi
lyf verið í háum verðflokki og
þess vegna notið sæmilegrar til-
frúar, því að sú hefur löngum
verið raunin, að fólk hefði því
meiri trú á lyfjum sem þau væru
dýrari. Þannig getur bókin um
brezkan „tízkulækni", Bulleynað
nafni, sem uppi var á dögum
Hinriks áttunda. Á einum lyf-
seðli hans voru m.a. tvær drökm
ur af hvítum pertum, tveir smáir
safírar og nokkrar þunnar flögur
af gulli og silfri atik smaragða.
Samkvæmt frásögn læknisins sjálf
hafa konungar og aðalsmenn not-
að þetta lyf sér til aukinnar vel-
líðunar“. v
Kannski sætir hitt þó ekki
minni furðu, hversu mörg hinna
fornu læknislyfja hafaaðminnsta
kosti í einhverri mynd, haldið
vetli fram á þennan dag, þrátt fyr
ir alla þá vísindalegu þekkingu
sem síðan er komin til skjalanna.
Þar til má nefna jafnalgeng lyf
eins og aspirín og sódaduft, sem
milljónir manna hafa daglega um
hönd og voru þekkt og notuð
fyrir fjölmörgum öldum. önnur
lyf eiga sér þó enn tengri sögu,
og þar er alkóhól eða vínandi
efst á blaði, en það „má nær
örugglega teljast elzt allra lyfja“.
í bókinni er áfenginu gerð ræki-
leg skil og áhrif þess rakin,
ekki eins og þau segja til sín
í ofurölvun, þorsta og „timbur-
mönnum“, heldur umfram allt í
varanlegum afleiðingum, sálræn-
um og líkamlegum. Sú skilgrein-
ing leiðir sitthvað nýstárlegt í
ljós, afhjúpar margt, sem talið
heufr verið áfenginu til gildis og
sýnir fram á, að jafnvel „hóflega
drukkið vín“ getur verið hættu-
tegt og stundum banvænt. Slíkt
á sér stað t.d. þegar þess er
neytt í sambandi við önnur lyf,
svo sem svefntöflur eða örfunar-
lyf, en einmitt þess háttar lyf,
sem auðveldar mönnum „flóttann
frá lífinu“ hafa rutt sér uggvæn
lega til rúms á síðari árum, ekki
hvað sízt á meðal efnaðra menn-
ingarþjóða, svo að neyzla þeirra
hefur skapað eitt hið erfiðasta
vandamál í allri sögu mannkyns-
ins.
Á ötlum þessum efnum kunna
Lyfin glögg skil og þar er frá
þeim sagt af fordómalausu raun-
sæi. En þá er reyndar fátt eitt
talið af því, sem í bókinni ber
á góma. Mjög skemmtilegir eru
t.d. þeir kaflar, sem fjalla um
hin ýmsu og „stórkostlegu“ kynja
lyf, sem flæddu yfir vestræn
lönd á síðari hluta 19. aldar og
íslendingar komust eninig í nokk
ur kynni við af Kínalífselexír
og voltakrossum. En öl'lu mark-
verðari eru samt óneitanlega þær
frásagnir bókarinnar, sem vita
að hinni þrotlausu baráttu gegn
sjúkdómum, hrörnun og dauða.
Við mörg hinna nýju lyfja, sem
um þessar mundir bíða fullnað-
arprófs, eru vissulega bundnar
vonir, en einnig þar blasa við
uggvænleg vandamál, sem að
dómi vísindamanna geta teitt man
kynið til líffræðilegs sjálfsmorðs,
ef ekki er við þeim brugðizt
af mannviti og ábyrgðatilfinningu
Einnig af þeim ástæðum á þessi
bók, Lyfin, brýnt erindi við
hvern mann, ungan sem gamlan.
Alfræðisafn AB hefur frá upp
hafi getið sér orð fyrir frábært
myndaval, en sjaldan mun þó
betur hafa tekizt til um það en
í Lyfjunum. Alls eru í bókinni
á annað hundrað mynda og þar
á meðal eru um sextíu litmynda-
síður. Prentsmiðjan Oddi hf. hef-
ur annazt setningu og umbrot
textans, en sjátf er bókin prenit-
uð og bundin í Hol'landi. Hún
er 200 bls. að stærð. Verðið er
enn hið sama og venjulega fram
til þessa á bókum Alfræðisafns-
ins, kr. 350.00.
Um séra Bjarna Sveinsson,
prestinn sem sat á Stafafelli þeg
ar kirkjan var byggð, skal á það
bent að hann leysti af hendi
óvenjulega mikil störf, fyrst og
fremst með byggingu kirkjunnar
og endurbyggingu Stafafellsbæj
ar svo vel og veglega að orð
var á gert (Samanber ævisögu
Þorleifs í Hótum). — Af embætt-
isverkum hans skal á það minnzt
að á fyrsta starfsári hans hér
1862, önduðust 35 manns í sókn-
inni á tímabilinu frá 27. maí til
27. desember. Engum getum þarf
að því að leiða að prestþjón-
usta í þessum mikla manndauða
hefur verið þungbær.
Snemma í marzmánuði 1873 fór
list franskar fiskiskútur við Horns
fjörur. Af skipshöfnum þeirra
komust nokkrir lifandi á land
en fjöldi drukknaði. Á Lóns-
fjörur ráku þá 38 lík, sem öll
voru löggð í eina gröf í Stafa-
fellskirkjugarði — undir umsjá
séra Bjarna. — Er félagar þeirra,
sem björguðust, voru fluttir til
skips á Djúpavogi 22. marz, og
dvöldu þeir stundarkorn við leið
ið við bænagjörð og söng. —
Fyrir nokkrum árum lagði
Franska sendiráðið fram fé fyrir
minnisvarða á þetta leiði, sem
er vel uppgert og minnir á þenn
an óvenjulega atburð lengi fram
í ókominn tíma.
Framhald á bls. 14
--------- TIL 5ÖLU----------------------------
Til sölu er Ford Falcon Station árg. 1963. Bifreiðin er
sérlega vel með farin og í 1. flokks ástandi. Sjálf-
skipting. Útvarp. Áföst toppgrind. Fjögurra dyra. Góð
dekk ásamt snjódekkjum. _
Má grciðast með skuldabréfum og víxlum.
Upplýsingar í síma 24645 og 16870 á skrifstofutíma
og 24493 á öðrum tímum.
ALLT MEÐ
1
EIMSKIP
JÓLA- OG NÝÁRSFERÐ
M.S. GULLFOSS
23/12 1968 — 8/1 1969.
Viðkomuhafnir: Amster-
dam, Hamborg, Kaup-
mannahöfn og Thors-
havn.
Á næstunni ferma skip voi
til íslands, sem hór segir
ANTWERPEN
Skógafoss 14. okt.
Reykjafoss 26. okt.
Skógafoss 4. nóvember *
Reykjafoss 15. nóv.
ROTTERDAM
Skógafoss 15. okt.
Selfoss 23. okt.
Reykjafoss 28. okt.
Skógafoss 6. nóv. *
Reykjafoss 18. nóv.
HAMBORG
Skógafoss 17. okt
Reýkjafoss 23. okt.
Selfoss 26. október.
Skógafoss 1. nóv. *
Reykjafoss 12. nóv.
LONDON
Mánafoss 14. okt.
Askja 28. okt.
Mánafoss 7. nóv. *
Askja 15. nóv.
HULL
Mánafoss 16. okt.
Askja 25. okt.
Mánafoss 11. nóv. *
Askja 18. nóv.
LEITH
Mánafoss 18. okt.
Askja 31. okt.
Mánafoss 13. nóv. *
Askja 20. nóv.
NORFOLK
Fjallfoss 11. okt. *
Brúarfoss 2. nóv.
Fjallfoss 11. nóv. *
NEW YORK
Fjallfoss 16. okt. *
Brúarfoss 6. nóv.
Fjallfoss 15. nóv. *
GAUTABORG
Lagarfoss 18. október *
Tungufoss 26. október.
Tungufoss 14. nóv. *
Bakkafoss 26. nóv.
KAUPMANNAHÖFN
Lagarfoss 16. okt. *
Gullfoss 19- október.
Tungufoss 28. október.
Gullfoss 2. nóvember.
Tungufoss 15. nóv. *
Gullfoss 16. nóv.
Bakkafoss 29. nóv.
KRISTIANSAND
Bakkafoss 2. nóv. *
Tungufoss 18. nóv. *
Gullfoss 1. des.
GDYNIA
Bakkafoss 30. okt.
Skip um 17. nóv.
VENTSPILS
Dettifoss 21. okt,
KOTKA
Dettifoss 19. okt.
Skip um 15. nóv. *
* Skipið losar í Reykja
vík, ísafirði, Akureyri
og Húsavík.
Skip, sem ekki eru merkt
með stjörnu, losa aðeins i
Rvík.
ffi
í!
ALLT MEÐ
I