Morgunblaðið - 06.02.1969, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. FEBRÚAR 1969.
13
Góðir áheyrendur.
Sjálfsagt er það ekki tilvilj-
un, að verkalýðsráð Sjálfstæð-
isflokksins tekur einmitt at-
vinnumálin til umræðu á ráð-
stefnu þessari. Þótt hagur þjóð-
arinnar allrar byggist á því, að
atvinnulífið sé öflugt, eiga þó
«ngir meira undir því en launa-
menn, að þróttmikil atvinnu-
tfyrirtæki geti séð öllum vinnu-
iærum mönnum fyrir nægri og
igóðri atvinnu. Þess verður líka
ivíða vart, að alþýða manna
Isýnir meiri áhuga á fyrirtækja-
rekstri en áður var, þegar and-
stæðingum okkar Sjálfstæðis-
ananna tókst furðu vel að etja
saman launþegum og vinnu-
iveitendum, og télja launa-
mönnum trú um, að hagsmunir
þeirra og atvinnuveganna væru
andstæðir.
i Erfiðleikar þeir, Sem að und-
lanförnu hafa verið á atvinnu-
sviðinu, hafa líka valdið því, að
menn sjá betur en ella, hver
inauðisyn það er, að atvinnuveg-
irnir séu reknir hallalaust og
hafa af því drjúgar tekjur. Ef
menn vilja endilega nota orðið
þjóðlegir atvinnuvegir, þá hlýt-
lur það að taka til sérhvers þess
atvinnurekstrar, sem er þjóð-
innt til hagisbóta, en ekki ein-
ungis sjávarútvegs og landbún-
aðar.
Einhverjir kunna að segja,
að ekki geti það verið þjoðlegt
að leyfa útlendingum að koma
Ihér á fót atvinnufyrirtækjum,
Og jafnvel að öll samvinna við
lerlenda menn sé óþjóðleg. Ef
þessi sjónarmið væru rétt og
'við héldum okkur við þau, yrð-
um við líka að sætta oktour við
stórum lakari iífskjör en ná-
lægar þjóðir. Sannleikurinn er
sá, að í heimi nútímanis er það
hin flókna tækni og stórfeldu
Inýjungar í iðnaði, sem skera úr
lum það, hvort þjóðirnar búa
ivið velgen'gni eða örbirgð. Hin-
ar iðnvæddu þjóðir njóta stöð-
iugt batriandi lífskjara, en engu
er líkara en það viðfangsefni
sé óviðráðanlegt að bæta kjör
hinna bágstöddustu í heim-
Nú eru að hefjast viðræður við nýjan aðila um byggingu olíuhreinsunarstöðvar á íslandi. Hér
á myndinni er hluti stórar olíuhreinsunarstöðvar skammt frá Rotterdam.
ÞEIR, SEM FLÝJA AF HÓLMI, VITA EKKI
HVAÐ ÞEIR GERA-SÉR OG SfNUM
— Ræða Eyjólfs Konráðs Jónssonar á atvinnumálaráðstefnu Sjálfstæðismanna
iséu þannig færir um að tryggja
örugga atvinnu og hagkvæman
rekstur. Má því einnig í þess’u
isambandi segja, að fátt sé svo
með öllu illt að ekki boði nokk-
iuö gott. Erfiðleikarnir auka
skilning á nauðsyn öflugs at-
vinnurekistrar. Þeir valda því
leinnig, að vinnuveitendur líta í
leigin ibarm, leitast við að gera
iskipulagsbreytingar og koma
við meiri hagkvæmni í rekstri
Isínum, og síðast en ekki sízt
leiða þeir til þess, að menn
huga að nýjum atvinnugrein-
um til að renna traustari stoð-
um undir íslenzkt athafnalíf,
En það ér einmitt þetta isíðasta,
isem mér er sérstaklega ætlað
lað ræða hér.
Stundum heyrist því haldið
Ifram, að það sýni vantrú á hin-
um þjóðlegu atvinnuvegum,
Isem svo eru kallaðir, þegar
foarizt er fyrir nýjungum á at-
tvinnusviðinu. Þetta er auðvitað
hið argvítugasta öfu'gmæli. Ein
latvinnugrein er ekki sett til
höfuðs annarri, heldur styrkja
þær og efla hver aðra. Þannig
leru til dæmís innlendar skipa-
Hmíðar og skipaviðgerðir sjáv-
arútveginum til styrktar. Ódýr
raforkuöflun, sem er samfara
Istóriðju, lækkar rafmagnsverð
ifrystihúsa. Greiðar samgöngur
örfa allt atvinnulíf. Iðnaður og
margháttuð iðja eru landbún-
laði nauðsynleg, en framleiðslu-
ivörur landbúnaðarins eru aftur
hráefni til iðnaðar, og þannig
imætti lengi telja.
Þá er Þess einnig að gæta, að
varla getur það verið þjóðlegra
iað drepa þorsk og selja hann
lútlendingum til manneldis en
að beizla orku fallvatnanna og
inum, vegna kunnáttuleysis
þeirra og skorts á verkmenn-
ingu.
Ég nefndi orðið verkmenn-
iingu, og ef við tölum um ís-
lenzka verkmenningu þá skilj-
um við, að hún er ekki þjóðleg
í þeim skilningi, að allt, sem
við kiunnum til verka, sé upp-
runalega íslenzkt. Þvert á mótí
Ihöfum við borið gæfu til þeiss
að tileinka okkur verkmenn-
ingu annarra þjóða og laga
ihana að íslenzkum aðstæðum,
og raunar höfum við líka nokk-
uð lagt af mörkum til eflingar
verkmenningar annarra, ekki
sízt á sviðj fiskveiða.
Gæfa okkar íslendinga hefur
einmitt verið sú, að við höfum
'verið fljótir að tileinka okkur
■tækninýjungar. Við höfuna
Ireynt að fylgjast með þróun
atvinnumá'la í nálægum lönd-
tum og óhikað tekið upp bætt
vinnubrögð og nýjungar, ó-
foundnir af hvers kyns kredd-
ium. Þannig hef ég það til dæm-
is fyrir satt, að verkfræðingur
frá Bandaríkjunum, sem hér
var í .sumar á vegum Cater.pill-
ar umboðsins, hafi — eftir að
hann kynnti sér vinnubrögð við
Búrfell — sagt, að ólíku væri
saman að jafna stjórn fslend-
inga á vinnuvélum þar og Sví-
anna. Þeirra vinnutilhögun
væri úrelt, en íslending-
ar lærðu þegar heppilegustu
vinnuaðferðir.
Ég held að ekki þurfi fleiri
orð um það að hafa, að sam-
vinna við útlendinga á atvinnu-
sviðiniu sé okkur íslendingum
lífsnauðsynleg, því að verk-
menning okkar hlyti að staðna,
ef við tileinkuðum okkur ekki
tækninýjungar og reynslu ná-
grannaþjóða.
HAGNÝTING ERLENDS
iEINKAFJÁRMAGNS
En þá vaknar spurningin um
það, hvort við jafnhliða eigum
iað hagnýta erlent einkafjár-
magn til að byggja upp ís-
■lenzka atvinnuvegi. Um það
hafa miklar deilur staðið, sem
ihámarki náðu fyrir 3—4 árum,
þegar unnið var að gerð samn-
inganna um byggingu álbræðsl-
unnar í Straumsvík og Búr-
felisvirkjun. Ekki verða ,hér
irakin öll rök með og á móti
þeirri framkvæmd — og hag-
nýtingu erlends fjármagns yfir-
ileitt. en aðeins vakin á því at-
ihygli, að oft og tíðum er ógjör-
legt að öðlast rétt til hagnýt-
ingar einkaleyfa og viðskipta-
leyndarmála, án þess að erlend-
ir aðilar séu eigendur eða með-
ei'gendur fyrirtækja, og sömu-
liðis eru markaðir á ýmsium
sviðum iðnvarnings mjög háðir
öflugum samsteypum, svo að
■erfitt getur reynzt að brjótaist
inn á þá, án samvinnu við þá,
sem þar eru fyrir.
Auðvitað viljum við íslend-
ingar helzt eiga öl'l þau at-
'vinnufyrirtæki, sem hér verða
í framtíðinni og raunar líka
igjarnan fjárfesta erlendis, eins
'Og við 'höfum t. d. gert í fisk-
dðnaðinum í Bandaríkjunum,
'en á frumstigi iðnvæðingar
landsins er þetta ókleift — og
íafnvel þótt það væri unnt, þá
'væri það óskynsamlegt.
Við iskulum taka nærtækasta
dæmið, byggingu álbræðslunn-
ar. Við skulum gera okkur í
hugarlund, að okkur hefði
reynzt unnt að afla lánsfjár er-
lendis til að byggja slík risa-
fyrirtæki samhliða virkjun
Þjórsár, sem auðvitað hefði þó
tekki tekizt. Við hefðum þá ó-
ttijákvæmilega þurft að standa
'undir greiðslu vaxta og afborg-
•ana af öllum þessum lánum,
'hvernig svo sem rekstur fyrir-
'tækisins gengi, gagnstætt því
sem nú er, þegar útlendingar
ber alla áhættuna og greiðsl-
iur vaxta og afborgana af lán-
'um þeim, sem tekin voru til
iBúrfellsvirkjunar, eru tryggð-
lar með föstum samningi. Þá er
þess einnig að gæta, að hætt er
við, að okfcur ’hefði reynzt erf-
itt að öðlast þá tæknikunnáttu,
(sem svissneska álfélagið lætur
í té, ef við einir hefðum ætlað
okkur að standa að byggingu
'álbræðslu, og á sama hátt
ínundi hafa reynzt erfiðleikum
foundið að tryggja örugga mark
aði.
En þótt áhættan sé þannig
minni, þegar erlent einkafjár-
magn er hagnýtt við hin
istærstu viðfangsefni en vera
'mundi, ef við íslendingar einir
'stæðum að þeim, eru að sjálf-
'sögðu takmörk fyrir því, hve
langt við vilj'um ganga í því
■að heimila erlendum aðilum
Ifjárfestingu hér á landi. Og þar
Isem erlend fyrirtæki væru að-
ilar að stofnun iðjuvera hér á
'landi væri æskilegust samvinna
'svipuð því, sem fyrirhuguð var,
Iþegar áform voru uppi um
foyggingu olíuhreinsunarstöðv-
'ar fyrir nokkrum árum, en þá
var gert ráð fyrir, að hinn er-
'lendi aðili, sem reiðubúinn var
lað leggja fram svo til allt
'fjármagnið, ætti ekki nema
140—45% hlutafjárins, en fs-
'lendingar væru meirihlutaeig-
endur þeiss.
Þar að auki var útlendi aðil-
inn reiðubúinn að sbuldbinda
sig til að selja allt hlutafé sitt
að um það bii 7 árum liðnum,
ef þá væri sýnt, að fyrirtækið
gæti staðið við allar sínar
skuldbindingar. Slík samvinna
er okkur ís'lendingum að sjálf-
sögðu mjög hagkvæm. Við
þurfum þá sáralitla áhættu að
taka; við fáum margháttaða
tækniþekkingu og viðlskipta-
samtoönd og verðum loks einir
eigendur fyrirtækjanna, þegar
séð er að engin áhætta er því
samfara.
NÝ VERKEFNI
A SVIÐI STÓRIÐJU
Nærtækustu verkefnin á
sviði stóriðju eru væntanlega
efnaiðnaður og bygging ann-
arrar álbræðslu. Hvorttveggja
'hlyti að verða með einhverjum
'hætti með samvinnu við út-
'lendinga, en æskileg væri eign-
araðild okkar, þannig að við
yrðum annað hvort s'trax eða
Innan tiltölulega skamms tíma
'meirihlutaeigendur fyrirtækj-
'anna og eignuðumst þau að
iokum í heild.
Dr. Vilhjálmur Lúðvíksson
Tæðir hér á eftir um efnaiðnað
'og skal ég þass vegna ekki fara
langt út í þá sálma, enda skort-
ir mig þekkingu til þess. Þó sér
'hver maður, hve gífurleg tæki-
Ifæri geta verið á þes'su sviði,
einkum við framleiðslu á hin-
jum svokölluðu gerviefnum,
þlasti, næloni, gervigúmi og
'öllum þeim fjölbreytilega var.n-
'ingi, sem úr gerviefnunum eru
'framleidd.
Ekki er ólíklegt að hyggileg-
ast væri að reyna að skipu-
'leggja samhliða byggingu sjó-
efnaverksmiðjunnar og olíu-
'hreinsunarstöðvar, því að þessi
'fyrirtæki myndu efla og styðja
’hvort annað, jafnframt því sem
framleiðsluvörur þeirra væru
grundvöllur margháttaðs ann-
ars iðnaðar.
Um olíuhreinsunaristöðina er
það annars að segja, að alltaf
öðru hvoru hefur nokkur
ihreyfing verið á því máli, frá
•því er það var lagt á hilluna
í byrjun árs 1965 til að ein-
beita kröftunum að því að koma
Framhald á bis. 15
Athafnalíf og nýjungar
á sviði atvinnumála