Morgunblaðið - 09.05.1969, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. MAÍ 1969
Austur-þýzk vul
tjSfcgefiandi H.£, Árvakur, Reykja'vik.
Fnamkvæmdjastj óri Haraldur Sveinsson.
-Ititstjórar Sigurður Bjarrcason frá VigUiT.
Matthías Johanness'en.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Bitstj ómarfuHtrúi Þorbjöm Guðmundsson.
Fréttasitjóri Bjiörn Jóíhaniisson!.
Auglýsinga'stjóri Árni Garðar Kristinsson.
Bitstjórn og afgreiðsla ASalstiræti 6. Sími 10-109.
Auglýsingar ASaMræti 6. Sími 22-4-80.
Askriftargjald kr. 190.00 á mánuðí innarilands.
í lausasölu kr. 10.00 eintakið.
BREYTT SKIPAN
VERÐLA GSMÁLA
EFTIR HANS VON FRIESEN
STJÓRN Ulbrichts hefur haft fyrir venju að benda á Aust-
ur-Þýzkaland sem „fyrsta þýzka friðarríki sögunnar“. í
opinberum áróðri hefur „friðarpólitíkin“ verið orðuð þann
ig: „Aldrei framar skal stríð brjótast út af þýzkri
grund“. „Hernaðarstefna, hefndarstefna og heimsvalda-
stefna“ Vestur-Þýzkalands hefur verið skilgreind sem
versta stríðsógnun. í framhaldi af því hefur verið talið
nauðsynlegt að „vernda friðinn“ með herstyrk- Austur-
þýzki herinn er líka einn hinn sterkasti innan Varsjár-
bandalagsins.
í umræðum á Alþingi í fyrra
dag kom fram, að nefnd
sú, sem starfar að athugun á
skipan verðlagsmála og undir
buningi að löggjöf um fyrir-
tækjasamsteypur og bann við
samstöðu um verðmyndun,
mun ljúka störfum fyrir
haustið og er þá ráðgert að
taka upp alveg nýja skipan
verðlagsmála, og lýsti Bjarni
Benediktsson, formaður Sjálf
stæðisflokksins, því yfir, að
flokkurinn mundi beita sér
fyrir því, að grundvallarbreyt
ing yrði gerð í þessu efni.
Jafnframt fagnaði hann því,
hve ríkur skilningur væri nú
orðinn á því, að verðlagshöft
með þeim hætti, sem hér hafa
verið, væru skaðsamleg og
væri ljóst, að stefna Sjálf-
stæðisflokksins í verðlags-
málum hefði sigrað, því að
flestir aðhylltust hana nú
orðið.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
frá upphafi talið, að frjáls
samkeppni væri bezta trygg-
ingin fyrir heilbrigðum verzi
unarháttum, lágu vöruverði
og hagkvæmum innkaupum.
Því miður hafa áhrif sósíal-
ista og þeirra úrræði verið
svo mikil hér á landi um
langt skeið, að ógjörlegt hefur
reynzt að ná pólitískri sam-
stöðu um frjálsa verðmynd-
un. Nú er hinsvegar svo kom-
ið, að í öllum stjórnmálaflokk
um, auðvitað að kommúnista-
cflokknum undanskildum,
gera menn sér grein fyrir
nauðsyn þess, að frjálsræði
fái að ríkja í viðskiptamálum,
enda hafa allar frjálsar þjóð-
ir horfið frá því fáránlega
kerfi verðlagshafta, sem hér
hefur lengi verið við lýði.
í umræðunum á Alþingi
var sýnt fram á með ýmsum
dæmum, hve skaðsamleg
verðlagshöftin geta verið, og
enginn efi er á því, að ís-
lenzka þjóðin hefur skaðazt
stórlega á þeirri skipan verð-
lagsmála, sem hér hefur ver-
ið. Innkaup hafa oft á tíðum
verið mjög óhagstæð, vegna
þess að menn hafa keypt inn
í smáum stíl, og löggjafarvald
ið hefur beinlínis hvatt menn
til að gera óhagstæð innkaup
í stað þess að leggja sig fram
um það að ná góðum við-
skiptasamböndum og góðum
viðskiptakjörum.
Því er heldur ekki að leyna,
að hér á landi hafa sterk öfl
unnið að því að ófrægja
verzlunarstéttina, og oft er
látið að því liggja, að þeir,
sem stunda viðskiptastörf
séu nánast óþarfir. Sem betur
fer eru þeir nú færri, sem
halda fram slíkri firru, enda
er sannleikurinn sá, að fyrir
þjóð, eins og okkur íslend-
inga, sem rekum tiltölulega
meiri viðskipti en aðrir gera
vegna einhæfrar framleiðslu,
ríður á engu meir en að verzl
unarstéttin sé starfi sínu vax-
in og henni séu búin þau skil-
yrði, að hún geti sinnt vel
hinu mikilvæga hlutverki
sínu.
íslenzk verzlun á nú við að
stríða mikla erfiðleika, bæði
vegna þess samdráttar, sem
óhjákvæmilega hlaut að leiða
af verðfalli og minnkuðum
útflutningi, en eins af því að
henni hefur ekki verið gert
kleift að hagnast eðlilega í
góðæri, auk þess sem rekstr-
arfé verzlunarinnar hefur
raunverulega verið gert upp-
tækt í ríkum mæli við geng-
isfellingar, þegar kaupmönn-
um hefur verið gert að
skyldu að selja vöru, sem
þeir áttu, á eldra verði, en
kaupa síðan vörubirgðir á
miklu hærra verði og tapa
þannig miklum hluta af
rekstrarfé sínu.
En fortíðin skiptir ekki
meginmáli heldur framtíðin,
og nú er ljóst, að hið fárán-
lega kerfi verðlagshafta verð-
ur upprætt hér á landi strax
á þessu ári — og er það vel.
SAMKOMULAG
UM TEKJUÖFL-
j fjárveitinganefnd Alþingis
hefur náðst samkomulag
milli fulltrúa allra flokka um
aukna tekjuöflun til vega-
mála. Er gert ráð fyrir að
afla fjár með hækkun benz-
ínskatts um 1 kr. á hvern
lítra og er þar um að ræða
verulega fjárhæð, sem varið
verður til þjóðbrauta og
landsbrauta, en í vegaáætlun
þeirri, sem nú er unnið að,
er gert ráð fyrir miklum
framlögum til hraðbrauta og
verða vegaframkvæmdir á
næstu fjórum árum miklum
mun meiri en áður hefur
verið, bæði í fjölbýli og
strjálbýli.
Samstaða sú, sem náðst hef
ur um benzínhækkun í þeim
tilgangi að hraða vegafraam-
kvæmdum, sýnir að lands-
menn leggja mikla áherzlu á
bætt vegakerfi, enda er sann-
leikurinn sá að vegir þeir sem
Auistur-þýzki friðaráróðuir-
inn hefur tekið á sig mjög
furðutag svipmót. Hierisýni-ngin
mikla í Austur-Berlín fyrsta
maí í ár, sem hefur smárn sam
an orðið sambiand af gömlu
prúsisinesku tildri og nýtízku-
legu vopnaglamri með bryn-
vagna og flugelda, hefur vakið
andúð áhorfenda, ekki aðeins
vestrænna, heldur eininig meðal
auii'tanmanna sjálfra þrátt fyr-
ir friðartalið — eða kanmski
öllu heldur vegna þesis! Jafn-
vel hin stranga landamaera-
varzla, að Rerlínarmúmum
meðtöldum, hefiuir verið talin
gerð í þágu friðarins og til að
draga úr viðsjám.
Austur-þýzki firiðaráiróðurinn
hefiur helzt látið til sín taka
.gagnvart nýju ríkjunum í Afr-
íku og Asíu, en einnig beinzt
að skoðanamyndun á Norður-
löndum. Eystrasaltisvikan í
Rostock, sem er haldin árLaga,
er helzta áróðurs'herfierðin gegn
Norðurlöndum. Slagorð eins og
„Eystrasait — haf friðarins"
eru mikið natuð.
Innrási.n í Tékikóslóvakíu 20.
ágúst 1968, kippti algerlega
stoðum undan austu/r-þýzka
friðará'róðrinum. Yaldhafamir
í Austur-Þýzkalandi munu frá
byrj'un 'hafa gert sér ljóst, að
þessi hernaðarílhlutuin hlaiut að
hafa utanríkispólitsíkar afleið-
in.gar. Neikvæð Viðbrögð, t.d.
frá kommúnistafilökkum Ve®t-
ur-Evrópu, hljóta þó að hafa
komið óþægilega á óvart
Au'stur-'Þýzkaland er í hópi
þeirra, sem einina mest tjón
hafa beðið á vettvanigi utawrík-
'iismála af því ástajndi, er ska.p-
aðist eftir innrásina í Téfckó- _
slóvakíu. Það var ekki aðeins í
Vestur-Þýzkalandi, heldux einn
ig víðar, sem menn drógu fljótt
fram hliðistæðuna við ininrás
Hitlers í Prag árið 1939. Flakks
blaðið Neues Deiutechland
neyddist jafnvel til að mótmæla
þessum samanburði, enda þótt
það hefði vissulega verið af-
faraaælast að leiða hanm hjá
sér með þögn.
Leiðarljós auis'tur-þýzkrar ut-
anríkisstefnu hefur verið að
afla land'inu alþjóðlegrar við-
urkenmingar. Árangturinn hef-
iur verið fremur lítiilL Til þessa
hefur ekkert land utan komm-
únistaríkjanna skipzt á sendi-
hemum við Auistur-Þýzkaland,
á sama tíma ag Vestur-Þýzka-
land nýtur ríkiwéttarstöðu,
sem enginn ber hrigðw á. Frá
sj ónarmiði millirí'kj asamskipta
er Austur-Berlín eiinhver
minnsta höfuðbong í heimi.
við nú höfum, þola naumast
þá umferð, sem orðin er.
Þess vegna er full ástæða til
að ætla, að almenningur sé
ekki andvígur þeirri skatt-
lagningu, sem hér er um að
ræða, gagnstætt því sem
venjulega er, þegar opinberir
aðilar afla sér aukins fjár.
Bonn hims vegar í hópi þeirra
stærstu!
Þverrandi aiþjóðleg virðing
fyrir Austur-Þýzkalandi birtist
ekki aðeins á stjómmólasvið-
inu. Efnahagsleg einangrun er
einnig athyglisverð. Á sama
'tíma ag vestur-þýzka marki'ð er
einhver eftirsóttaisti gjaldmið-
ill í heimi, þairf að grípa til
umfang'amikiH.a ráðstafna að
vemda austur-þýzka markið.
Þá hefur verið lagt í mikinn til
kostnað til að gera Leipzig-
vörusýniinguna á alþjóðamæli-
kvarða, m.a. til að styrkja
stjórn Ulbrichts út á við.
Helztu .rök Austur-Þýzka-
lands fyrir nauðsyn þe=s að
afla sér alþjóðlegrar viður-
kennipgar 'hafa verið „friðar-
rikis“-einkennin. Það var
þetta, sem sópaðist burt við inn
rásina í Tékkóslóvakíu. Þar
með 'var áratugis erfiði í ut-
anríkiissitjórmálum að engu
gert. Enginn mun lemig'ur leggja
trúnað á austur-þýzkar friðar-
yfiriýsingar.
Innrásin í Tékkóslóvakíu var
atburður þýzkrar eftirstríðs-
BÖgu, sem befur svipað 'gildi ag
'bygging Berlínarmúrsins. Ul-
briebt var ebki meðreiðair-
sveinn í rússnesku va'ldataÆli.
Hann var virkur og hvetjandi
þátttakandi í öllum tilraunum
að kæfa frelsisviðleitni í Prag.
Með þessu færði hann vald-
svið isitt út fyrir laimdamæri
Austur-ÞýZkalanids. Fram til
þess tíma hafði fyrirskipunium
kommúnistaeinva ldsinis í Aust-
lUT-Berlín einigönigu verið beint
að innianríkkmálefniuni. ínn-
rásin í Tékkósllóvakíu færði út
yaldsvið hans og skapaði með
því alþjóðlegt vahdamál. Þýzka
land Ulbriohts vairð árásarríki
alveg eirns ag Þýzkaland Hitiers
ihafði verið. Og ekiki bætti það
úr skák fyrir Austuír-Þýz'ka-
land, að þeir, seim fyrir árás
þess urðu nú, höfðu arðið fyr-
ir barðinu á yfirráðstefnu naz-
ista þrjátíu árum áður.
í Austur-Berlín var manmum
ljóst, engu síðu>r en í Moskvu,
að aðfarirnar í Tékkóslóvakíu
hlutu að draga dilk á eftir sér
í utanríkismálum. Bn hvers
vegna guldu menm það verð
til að ná sér niðri á nýjiu mönn
uraum í Praig? Hvað viðkemur
Sovétríkjuinum nægði að nefna
margsannaða hræðslu þeirra
Við að hafa eigin landamæri
berskjöllduð. Á sama háitt ag
þeir börðu niður uppreisnina í
Austur-Berlín 1953 ag í Ung-
varjalamdi 1956 gekk þeim það
eitt 'til nú að styrkja eigin
varnir. Þeir vildu ihaida þekn
ÓMAKLEGAR
ÁRÁSIR
k Alþingi í fyrradag voru
■**■ gerðar mjög ómaklegar
árásir á fréttastofu sjónvarps,
bæði af hálfu kommúnista og
formanns Framsóknarflokks-
áhrifasvæðum í Auisitur-Evr-
ópu, sem þeir náðu á áirunum
fyriir 1950. Hins vegar var ekki
um það að ræða að færa út
fyriri áhrifaisvæði.
Viðbrögð Ulbriohts voru einn
ig að nokkru leyti sjálfsvörn.
Eyrir homum var ininrásin í
Tékkóslóvakíu þó sitjórnmála-
leg aiðgerð, ekki hernaðarleg.
Hann var ekki að try.ggja ytri
landamæri Þýzkalandis, heldur
að vemda stjórn sína gegn
innri óróa.
Bftir fall Novotnys í Tékkó-
slóvakíu var Ul'brioht eini
Stalínistinn, sem enn var við
völd í austur-evrópsku komm-
únis'tairtki. ULbrioht varð valda
mikill þegar árið 1945 og frá
þeim tíma hafa völd hams frem
ur styrkzt en dvínað. í komm-
únistaflokki Austur-Þýzka-
lands er enginn, sem ógnar
stöðu hans. Erioh Honecker,
sem ti'lnefndur hefur verið arf-
taki Ul'brichts, hefur verið hon
um hlýðnisamur og Eitutt hann
í baráttunni við mennina um-
'hverfis Alexander Dubcek.
Ulbricht, sem hefur lifað
S'talin, Malemkov ag Kr-usjt-
jev, óttaðist að aukið frelsi í
Tékkóslóvakíu rnyndi hafa
áhrif á ástandið í inmiamrikiis-
málum Austur-Þýzkalanda
Enda þótit ekkert væri að ótt-
iast frá æðstu mömniutm í komm-
únis'taflokkmum, óttaðist Ul-
bricht, að órói gæti .gripið uim
sig meðal alþýðu'nnar. Ferðalög
milli Austur-.Þýzkialands og
Tékkós'lóviakíu og frjálsar út-
varpssandingar á þýzku frá
Tékkóslóvakí'U höfðu þegar á
nokkrum mámiuðum mairkað
spor í Auetur-'Þýzkalandi. Þess
sáuist merki, að -fólk var íarið
að velta því fyrir sér, hví það
skyldi líða stramgt flokksein-
ræði á samia tíma og bræðra-
þjóðin í suðri gat glaibt sig við
snöggtum frjáMegri stjórnar-
hætti. Þessi þróu-n gat haft hin-
ar alvarlagustu afleiðingar fyr,
ir valdhafana í Austur-Berlín,
að þeirra mati.
í Austur-Berlím var innrásin
í Tékkóslóvakíiu apimbeirJjega
talin nauðsynileg vegna öryg.gis
þjóðarimmar út á við- Það voru
þó aðstæður í in.nanríkfcimál-
um, sem knúðu stjónn Ul-
brichts tí-l þátittöku í innrás-
inni. Ulbri.c.ht sá sig tilneyddam
að velja um það tvennt að
fórna ÓTiangri síðustu ára á
sviði utanríkiiKtjónnmália, einfc
um í Afríku og Asíu, eða stofna
stj ónnmálaj afnvægi in-nanlainids
í hættu. Valið var auðvelt.
Ytri sjónarmið urðu að þoka
fyrir þeim innri.
Allt fná 20. ágúst 1968 hefur
þeirrar tilhneigingiar gætt i
Austur-Þýzkalamdi að gera lít-
ið úr árangri utanríkissitjórn-
má'la síðustu árin. Þetta hefiui
að vísu ekki farið hátt, en þesa
hefur þó gætt að nokkru
marki. Nú er hins veigar lögð
megináherzla á friamfarir imn-
amlands. Það er talið mikilvæg
ara, að Auatur-Þýzkaland hef-
ur árum saman boðið bezt lífs-
skilyrði í Austur-Evrópu, held
ur en hitt, að ýmis Arabaríki
hafa iagt sig fra,m um að má
samiböwdum í Austur-Berlín.
Vestiur-þýzkar tilraunir til að
ins, Ólafs Jóhannessonar.
Gylfi Þ. Gíslason, mennta-
málaráðherra, hrakti með
glöggum upplýsingum stað-
hæfingar þessara manna og
varð aðför þeirra að sjón-
varpinu hin háðulegasta,
enda hafa sjónvarpsmenn frá
upphafi staðið sig afburðavel.
UN TIL VEGA