Morgunblaðið - 01.11.1969, Blaðsíða 15

MORG-UNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBBR 1960
15
Ástæðan til þess að ég dhlýðnaðist
skipunum um að snúa aftur til Prag
Eftir Jiri Pelikan, fyrrverandi sjónvarpsstjóra Tékkóslóvakíu,
og starfsmann utanríkisráðuneytisins
Eftirr að hafa gawngæft
ástandið í landi mínu, og sérstak
lega eftir að hafa leisið um
ákvarðaniir siem teknar voru á
nýafstöðnum fundi miðstjórnar
tékkósl'óvakíska koimmúnista-
floikksins, hef ég áikveðið að
hætta störfum fyrir utanrlíkis-
ráðuneytið, og óhlýðnast skip-
uin um að snúa aftur til Praig.
Ég hef tekið þessa ákvörðUn
sem diplómiat, þinigmaður og rík-
iisborgari í Tókkíóslóvakíu, ger-
andi mér fulla ghein fyrir skyld
um mínuim gagnvart landi mínu
og þeim hugsjónum sósíalismans
sem ég hef barizt fyrir í 30 ár,
sem meðlimur í komimúnista-
flokknum. Þetta var erfið
ákvörðun, jafnvel sorgleg fyrir
miig pei’sónulega, en pólitískt séð
vtar hún óhjákvæmileg. Ég get
ekfci þjónað hinni nýju stjórn
flokiksins, sem með því að falsa
staðreyndir lýsir sfcefnu Alex-
anders Dubceks, andsósialiska
og and'byltingarkennda. Stefn.u,
sem naut og nýtur enn, sfcuðn-
ings yfirgnæflandi meirihluta
allra landsmianna, bvont sem
þeir eru kommiúniistar eð'a ekki.
Ég get ekki þjónað flokksieið
fcogum siem, smiám sarnan eru að
taka upp orð og athaifnir Stalin-
tlímiabilsins. Ég get efcki verið
þögulil, þegar innrás fimim Var-
siárbandalagsrílkjia í Téklkósló-
vakíu er nú sögð naiuðsynleg.
Hún var flarimfl!ega fordæmd af
ríkisstjórninni, þjóðþinginu, og
florsætiisnefnd fiökksins.
Ég lít sivo á að afneitun þe®s-
ara lagalegu ákvarðana, á fundi
máðstjórn.arinnar í síðusbu viiku,
brjóti í bága við stjórnanskrána
og sé ógild. Þar til í apríl á
þeissu ári, þegar utanaðkomiandi
öfll urðu þess va.ldandi að dr.
Husak tók við embætti Aiexand
ers Duboek, var vonað að ef til
vill mætti „bjarga“ einhverjum
af þeim endurbófcum sam genðar
voru fyrir innrásina, og reka
stefnu sem nj ti sbuðnin.gs fólkis-
ins. En nú, nokknum mánuðum
síðar, er ölluim ljóst hvert hin-
ir nýju leiðtogar stefna með þjóð
ina.
Þiað nsegir að minnast ban.ns
við útgáflu vinsæ-lla dagblaða og
tímianita, brottnekstuns hiundruða
beztu og vinsælustu bl'aðamann
anna, ákvæða um ritsíkoðun sem
er mun strangari en á tímum
Novotnys, og brottreksturs vin
sælla stjórnm álama n.n.a úr flokks
ntefnduim og jafnivtel úr flokkn-
um sjálfúm.
Þúsundir hafa einnig sagt ai
sér, eða verið neknir úr flökks-
dteiildum úti á landsbyiggðinni. Á
sarna tíma eru gefniar frjálsar
hiendur þeim s.tjórnmélamönn-
um sem bera ábyrgð á hnignun
síðiustu ára, og sem hafa þröngiv-
a‘ð landinu inn í þá stjórnmála-
og efniahaigs'erfiðleika sem það
glímir við í diag.
Hrottalegum árásiuim lögreigliu
og h'ers, á samborgara sína á af-
irnæli ininnásarinnar, var þagar í
stað fylgt eftir með himum svo-
neflndu neyðanáistandslögum ssm
heimila algjört gjörræði yfir Jbú
um liandsins.
Það er dapurlegt fyrir land
okkar að núvterandi leiðtogar
virðast gersamiltegia hafa gleymt
bitnum lærdómi flortíðarinnar.
Neyðarásfcandsilögin og áróðurs-
herferðirnar opn,a leiðina til
hins gamalkuin.na, grimmdarlega
vítalhrin.gis kúgunar, þar sem
flólkið leiku,r fynst ákærandann,
en verður síðan að fórnardýrun
uim,.
Hvort sem núverandi stefna
er afleiðing uitamaðkiomiandi
þvingunar eða ósamkomulags
innan okkar eigin stjórnar, er
það stiaðreynd að einiu ári eftir
innrásina, og sérstaklega nú, eft
k aprílfund miðstjórmarinnr, er
land okkar að sökkva stöðugt
frá þeirri stefnu. Það er einmitt
hin langdregna herseta sem hef
ur vakið t'il lífsins þau andsósíal
ísku og and-sovézku öfl sem nú
gera svo mjög vart við sig, en
sem alidrei hafa átt djúpar ræt-
ur í lamdi okkar, vissulega
aldrei eins djúpar og í Póllandi,
Jiri Pelikan
dýpra í flen stjórnmálakgrar,
efnalhagslegnar og andlegrar
upplausnar.
Þótt stjórnin reyni að skeila
skuldinni á framfanastefnuna, er
henmi það vel ljóst að aðalástæð
an er hernám landsins og fráfall
Ausfcur-Þýzkalandi og Ungverja
Landi.
Það er ein.mitt þessi auðmýkj
andi hersetia þjóða sem við eitt
sinn töldurn bandamtenn ökk'ar,
sem vekur þær öldur réttlátr-
ar rieiði, sem svo affcur gef.a
stjórninmi tiltefmi til enm harka-
legri þvingana. Að reyna að
leggja þessi viðbrögð út á þann
veg að þau sýni hvort innrásiin
hafi ekki verið nauðsynl'eig, er
að snúa raumveruleikanum al-
gjörlega við. Núverandi leiðtog
ar virðast hafa ánægju af að
endutrtaka að flólkið verði að
sætta sig við „raunveruleika“
hernámisinis.
Þetta er délítið móts.agnakennt
komandi fré marxistum, þar sem
stefna þeirra kenmir að m,aður-
inn sé að reyna að skiiLja raun-
veruileikann í þeim tilgangi að
breyta honum. Það er skyllda
allra okkar sem eruim kommún-
istar og stjórnmiáliamemn, ogsem
tókum þátt í endurbóbum fyrir
knnrásina, að segja öllum komm-
únisfcum og öðrum ibúum lamdis
okkar að það er mögulagt og
nauðsynltegt að breyta núver-
andi ástandi, og að það er tii
lausn á þessu vandamiáli.
Lauisnin flelur í sér fyrst og
freimst:
1) Brottflutning rússneskra
hermanna frá Téfckóslóvakíu,
og endurreiisn Tékkóslóvakíu
sem sj'álflstæðls sósíalísíks rikiis.
2) Viðu'rkenningu á störfum
14. þimgs téklkóslóvakíiskia komm
únistaflokksins, sem haldið var
23. ágúst 1968. Þetta var ög er
lögleg og lýðræðiisleig yfirlýsinig
um skoðanir ag viLja yfirgnæf-
andi meirihiLuta þjóðarinnar,
hvort sem um var að ræða kiomm
úniista eða ekki. Það var síðasita
löglega og frijálisa ákvörðun
stjórniardnnar, fyrir undirritun-
hins svonefnda Mioskvusamn-
ings.
3) Bndiurvakninigu stjórnar-
stefnunn,ar eins og hún var fyr
ir innrásina, sérstakiega hvað
snertir ályktunina frá apriH 1963,
um skoðanafrelsi, niðuTfellinga
ritsfcoðunar, eflnahagsendurbæt-
ur, löiggildingu verkalýðsráða,
hlutverk kommúniistafllökksLns
utm stuðninigsaðLLa, niðurlfleiLlingu
ólýðræðisíleigra stjórnunarað-
ferða, viðurfcenningu á einka-
framtaki og sjállfstæði verka-
lýðsfélaga, og an.narra samtaka
og stjórnmáladteilda innan Þjóð-
fyflkiiiniganimniair. Vinisamlliega sam-
vinmiu mil'Li Tékfca og Slóvaka
Úlíkur öðrum kommúnistum
Á SÍNUM TÍMA var Jirí
Peli'kan, forseti Intemational
UnkMi of Students (IU(S),
sean er alþjóðlegt samband
stúdenta, er lýtur stjóm
kommúnista. Stúdentaráð Há-
skóla íslands var nin tima
aðili að þessum samtökum,
en gekk úr þeim árið 1957
vegna ágreinings við stjórn-
endur þeirra út af uppreisn-
inni í Umgverjalandi og við-
brögðum IUS við henni.
Bjarni Beinteinsson, hdl., var
formaður stúdentaráðs, þegar
það sagði sig úr IUS. Fór
hann á tvo fundi til Prag,
þar sem höfuðstöðvar IUS
voru þá, og ræddi við for-
ystumenn IUS. Þar hitti
Bjarni Jirí Pelikan. Bað Mbl.
Bjarna Beinteinsson um að
skýra frá kynnum sínum af
Pelikan.
—• Ég (hfttibi Peililkaini tlviswar,
seigiir Bjiair.ri'i, fyrst í sérsrbölk-
iuim viðnæðum í á rstbiyirj 'uirx
1'967 og síðar í miairz aaimia ár
á 'flutnidi iframntovæmdlainieflnidiar
IUlS. í Síð'aira slkiiptið laigðli ég
flram Ibill/lögu flrá stúdlanlíia-
rtáði, þar sem (hvialtt var ti'l
þess, að IUS floirdlæmdd at-
buirðLraa í Umigvierjiafliainidi árið
áðluir. TLBaga slbúdanltiairáðs
var flefllld og eiftiir það sagði
láiðfiÖ silg úir IUiS. Fipnid'iir
þasistiir vomu hiaflidnir í Prag og
Sfcjiórraaðli Peöjiltaain þteáma, ©n
Iharan baiflði Veriið flomseitd IUS
í niokltauir ár, þagar þebba var.
— Afsfcöðu slíraa til itliffllögu
stúdemtaráðö Ibyiggðlu flarysrtiu-
meran IUS á því, að Kadar
værli að berjiaisit við flaislismia
með stuðlndinlgi Sov'ðtiríltajianinia.
í vLðiræðluim mlinum við
Pel'ilklan kiam sbraix í Jijlós, að
sem floirsati IUS og Itaamimiú'n-
isti þair að aulki, igalfc h'ann
tekitai tefcilð laiðua aifsfcöðlu.
Hanin þumftí að hiaidla IUS
saimiain og igera lledðltloiga átiúd-
enitasam'tatea 'aniniairira (kiomm-
úmlilsitarílkj a ámæigðia.
— Rauimair var mljög milkliflll
mumluir á því að flailia við
Pelilkiain oig aðira inraain flor-
ystlufliiðs IUS. Hamin viirltíst
vera sé ledinii, sieim uininlt var að
rötaræðla við 'eénis og Ihæflkr hiá-
dtaófllaimienratuiðluim maninL Hin-
ir dtiúdleratafleiðlfcagaimiir (hlölfðlu
vaflaflauist állir orðið >að hfljót'a
saimlþyltatai iag Ibflesisiuin Itaomim-
úmisltaffllokkia larudia sinraa flil
þess aö komasrt í sltlöðiur sín-
ar, þteilm svLpaði Ihelzlt) ti'l
þieirtna, sem IheilLalþvieignlir eiru
S'érslfcátalQga var þetfla ábier-
anidi Ihjá samfliöradum Pelikans,
florjíisfluimleinin tðkkinieislklu Sfcúd-
eratasamAalkianinia voru afllger-
Bjami Beinteinsson
á grundvelli lýðræðislegs rífcja-
samstarfls, og sjálfstæðrar utan-
rikissttefniu, sem grundvaLlast á
nánu samstarfi við öll sósíal-
isk lönid, saimiábyrgð með öllum
framfarasi'nnuðum löndum sem
eru andvíg heimsyfirráðastefnu,
og eðlilegum stj órnmálaskiptuim
við ölfl lönd, á grundvelli jafn-
réttis, JhlutunarLeysis, og viður-
kenningar á sjálfstæði.
í stuttu máli: Það er nauð-
synlegt að snúa affcur til þess
Löglega stjórnarifars sem rdkti áð
ur en það var brotið á bak aft
ur með innrás fimim Varsjár-
bandalaigsrikja, 20.—21. ágúst
og sem skapaði núverandi óeðli-
Legt ástand.
Tákn þessa óeðlilega ástands
er hinn svonefndi Moskvusátt-
máli frá 26. ágúst 1968. Efni hana
hefur aldriei verið birt opinber-
lega, jafnvel ekki látið í té öðr
um kommúnistaflokkum. Hanni
befur jafn l'ítið lagaflteigt gild'i og
hinn svonefndi Múnchensamn-
ingur frá 1938, þar sem báðir
voru gerðir við þvingandi kring
umstæðtur. Ég er sanrufærður uim
að einhvern tíma í framflíðínni
munu leiðtogar Sovétriíkjanna
flella þennan sáttmála úr gildi,
og þanniig stuðla að nýj'um og
eðlilegum samskiptum við Téfckó
dlóvakíu.
Það kann að virðast ógerlegt
að flá friamfylgt þeim réttMflu
kröfum sem ég hef se.tt hér fram,
eins og ástandið er núna. En
aflbuirðir síðuisitu ára hafa sýnt
greiniliega að hið óframkvæman
ltega verður framkvæmanl'egt, ef
þjóðir hafa hugrekki og vilja til
að berjast fyrir frelsi sínu og
sjálifstæði, jafnvel gegn marg-
föildu ofurefli.
Bandaríkin, með sín.a geysi-
legu yfirburði í tækni og fjölda,
geta ekki unnið sigur á fófk-
inu í Vietnam,. Alveg á sama hátt
er það ógerlegt fyr.ir Sovétrík-
in, þráflt fyrir hernaðaritega yf-
k-burði og aðstoð kvislinga, að
rlkja yfir fó-liki otokar að eiMflu.
Þar sem ég þekki ástand-
ið bæði í innanríkis- og utan-
ríkismálum landsins, er ég sann
færður uim að land okkar gebur
haft sitt fram, og fundið lausn
sem gerir því kleift að endur-
heimta sjálfstæðd sitt, og þá
stefnu sem tekin var fyrir inn-
rásina.
Okkar miegin í baráttunnd höf
um við hefðir og hæffleika þjóð
ar okkar, gáflur bennar og dugn
að, og hugmyndaauð'gi við að
finna nýjar ba'ráttuleiðir.
Við eigum einnig samúð fram-
farasinnaðra og lýðræðislegra
afla um heim aMan,, að meðböM
um mikileverðum hópum mvenmta-
manna, ungmenna og verka-
manna í Sovétríkjunum, Pól-
Framhald á bls. 16
Laga „sflðoitlhieldlir“ iflyniir rötaum.
— Ptelfiltaain vintó'St máfcilll
máLaimiaiðtuir og áfltó mij'ög aiuð-
vteHt mieð að umgainigast ófilífc-
an ihlóp (Éufflflrúia flrá öðirtuim
landluimi, jiaifloframlt því sem
ihainin ffliulbtli m)ál siitfl aif öryggi
og flesbu, Það sópiaiði að (hon-
uim setm flonsieta IUS.
— Efltir sltluitt ficyinmd mím af
Péliltaain taom það miéir teflflki á
ówairt, -að flnann iskyildfi sltaipa
sér í fyflltaimigar iflrjlállslymdlari
■aiflia í TékltaósLóivafcílu. Haran
var óiílkiur öðrum taomimiúinislt-
uim, siem ég flnifltii, um mairigt,
og ha/fði þair að a/ulkfi flerðiazt
flifl. u.þ.b. (hiu/nidirað laradia við-
viikáiainidi sfcairlfi símu. Einimiitlt
þeiss veignia var Ihainin eutjv.
opniari fyirtir brteybinigum í lýð
ræðfiislátlb.
—• Vegnia tðklkmiastau þjóð-
airimniair er ég mjög ámægðlur
með það, að Palitaain hieiflur
lýSt þvi yifir, að Ihiainm miuini
vinraa uflatn hieLmiafliainidis síina
aið því, að Télklkióisllóvalkfu
alulðnist að slkipa mláfilulm síni-
uim sjálf. Þa/r s/eim Pefliltaam
íklom mlér flyrir sijóinlir sam
ihiarðidluigLaguir miaðuir, sleim
á'tfli igoitlt imieð aið flá mlenini á
sitt (barad, miuin (hiaran vtarða
iflrjáfiisflynidlum ööuim í Télkltaó-
Sllávalkiiu öílluiguir lfilðismaðiur.
4——