Morgunblaðið - 07.10.1970, Blaðsíða 14

fc
MORGUINBiLAÐIB, MIÐVIKUDAGUR 7. OKTÓBBR 1970
r 14
Sæbjörn Valdimarsson:
Kvikmyndaþáttur
Robert Wise
í Hollywood
Það virðist vera í tízku í Holly
wood þessa dagana, að lýsa yfir
væntanlegum gjaldþrotum stóru
kvikmyndaveranna. Þetta er stað
hæfing sem virðist ekki fjarri
lagi, ef ástand þeirra er kannað
nánar. Þögnin, aðgerðarleysið og
tómleikinn er ríkjandi innan
hinna víðu veggja upptökusal-
anna.
Hið fræga villta-vesturs stræti
Paramount, er nú notað sem bila
stæði, með timburhúsaröðum sin
'Um, krám og fangelsum. Og fjall,
gert af mannahöndum, trjónar í
baksýn. Metro hefur nú þegar
selt á uppboði fræga leikbún-
inga og eignir frá gullaldartím-
unum. Almannarómur hermir að
annað kvikmyndaver, enginn þor
ir að geta hvert þeirra, sé nú
búið að semja skrá yfir eigur
sinar, með sömu áætlanir á prjón
unum. í fögru veðri má næstum
sjá hræfuglana hringa sig yfir
Los Angeles.
Á því liggur enginn vafi að á
næsta ári eða svo verða miklar
sviptingar í kvikmyndaiðnaðin-
um. Átök eru hafin meðal for-
ráðamannanna og fækkað hefur
verið starfsliði eins og mögulegt
er. Þá eru margir sjálfstæðir
kvikmyndaframleiðendur farnir
að fá léð fjármagn frá aðilum
utan þessa iðnaðar, en leita þá
fyrst til risaveranna er þeir hafa
fullgert myndirnar, til þess eins
að koma þeim í hið víðtæka
dreifingakerfi þeirra. Þá er jafn
vel algengara að þessir sjálf-
stæðu framleiðendur fái léða pen
inga þeirra stóru og forði sér
svo eins langt og þeir komast
frá Hollywood, líkt og Dennis
Hopper er hann gerði „Easy
Rider“, og nú síðast „The Last
Movie“, sem hann tók i Perú.
Þrátt fyrir þennan sannfær-
andi vitnisburð til hins verra, þá
er þessi stöðugi orðrómur um að
risaverin séu að lognast útaf, of
hvatvíslegur. Það eru, og gera
má ráð fyrir að ætíð verði gerð-
ar myndir sem óframkvæmanleg
ar yrðu, án bæði hinna tækni-
legu möguleika þessara kvik-
myndavera og fjármagnsins sem
þau eru fær um að útvega. Til
þessa hefur sjálfstæðum fram-
leiðendum ekki tekizt að fá lagt
fram meira fé til myndar, af aðil
Robert Wise.
um utan kvikmyndaiðnaðarins,
en um það bil hálfa milljón dala.
Stórmyndir sem kosta fleiri millj
ónir dollara þarfnast enn undir-
skriftar kvikmyndavers sem get
ur tekið á sig talsverða áhættu.
Og það sem mikilvægara er, þá
eru þessar myndir hvergi gerð-
ar nema í risaverunum, vegna
hinna stóru sviða, leiktjalda,
búninga, og stundum sérstakrar
tæknivinnu sem hvergi er fyrir
hendi annars staðar.
„The Andromeda Strain", sem
er að verða fullgerð hjá Univer-
sal er ein slíkra mynda. Robert
Wise, hinn kæni leikstjóri og
framleiðandi hennar, uppgötv-
aði bók Michael Crichtons með-
an hún var enn óþekkt og ákvað
samstundis að taka hana til með-
ferðar. Þar sem að síðustu mynd
ir hans voru „The Sound Of
Music“ og „The Sand Pebbles",
auk „Star“, sem þá var enn ó-
sýnd, fannst honum vera kominn
tími til að forða sér frá þeirri
ógæfu að vera stimplaður söng-
leikjum og rómantik.
The „Andromeda Strain",
bauð upp á heiðarlega undan-
komuleið, en byrjunarkostnaður
var 350,000., fyrir kvikmynda-
réttinn einan og 20th Century-
Fox, þáverandi heimavöllur
Wise, hafði litla trú á fyrirtæk-
inu. Það er erfitt að segja til
um hvort að Universal hafi bor-
ið nokkuð meira traust til bók-
ar Crichtons, sem þá var enn
óútgefin, (en varð metsölubók),
en þeir þörfnuðust Robert Wise.
Þetta var áður en „Airport"
hressti upp á fjárhag þess, og
stjórnendur Universal ályktuðu
að minnsta kosti myndi nafn
Wise bæta álit manna á kvik-
myndaverinu, sem þá hafði ekki
gert sæmilega arðbæra mynd
nokkur ár. Voru Wise tryggðar
sex milljónir dala og boðið að
hefja framkvæmdir.
Fyrsti maðurinn sem Wise
valdi sér til aðstoðar var Nelson
Gidding, handritahöfundur sem
oft hefur unnið með honum, („I
Want To Live“, „Odds Against
Tomorrow", „The Haunting").
Leikaraval Wise hefur örugg-
lega valdið húsbændum hans
þjáningum, því að enginn leik-
aranna er úr þeim hópi sem kvik
myndaverin sækja yfirleitt í, þeg
ar ráðið er i aðalhlutverk stór-
myndar á borð við þessa. Að
visu eru þetta vanir leikarar af
Ieiksviði, en líklegt er að nöfn
þeirra hljómi ókunnuglega í eyr
um íslendinga, Arthur Hill,
David Wayne og Kate Reid. Val
Wise stafar af þvi að ætlun hans
er að leiksviðin verði aðalstjörn
ur myndarinnar.
Wise hitti í mark er hann réð
Gidding til að semja kvikmynda
handritið. Því allir sem málin
þekkja segja að hann hafi verið
sérs-taklega trúr söguþræði vís-
indaskáldsögu Crichtons. Segir
hún frá hópi vísindamanna sem
starfa í leynilegri efnafræði-
stofnun neðanjarðar. Verkefni
þeirra er að einangra nýuppgötv
aðan sýkil, sem drepur við snert
ingu. Var hann fluttur til jarð-
ar utan úr geimnum.
Nokkur vel þekkt leikaranöfn
munu draga úr áhrifum hópvinnu
Vísindamannanna, og þar að auki
stórskemma heimildarmyndaform
ið sem Wise hefur gert myndina
„Ég vil að leiksviðin verði stjörnur myndaiinnar", framleiðandinn
og leikstjórinn Robert Wise (með gleraugu), við upptöku
myndarinnar „The Andromeda Strain“.
fræðinga Suður-Californiu, og
hafa þeir nú þegar nýtt sér marg
ar hugmyndir harus í sínum eigin
tilraunastofum.
Á meðan að myndatakan stóð
sem hæst, lagði Wise undir sig
þrjá risastóra upptökusali. Tveir
voru undirlagðir hinni hugvits-
samlegu neðanjarðar visinda-
stöð, (með u.þ.b. þriggja millj.
Atriði úr „The Andronieda Strain".
i. Til þess að fá svip aðgerða vís
indamannanna sem áþekkasta
bókinni, fékk Wise annan gaml-
an vinnufélaga í lið með sér,
teiknarann Boris Leven. Teikn-
aði hann öll leiksviðin og eins
vísindatækin sem þar voru not-
uð. Svo vel tðkst honum upp, að
áður en myndatökunni lauk
hafði hann hlotið mikið lof
flestra þekktustu geimferðasér-
dollara virði af raunverulegum
vísindatækjum, fengnum að láni
frá fyrirtækjum eins og North
American Rockwell og Jet Prop-
ulsion Labratory). En stærsti
upptökusalurinn hjá Universal,
Stage 12, geymdi kjarna mynd-
arinnar, feikilegt geimfar á hæð
við fimm hæða hús.
Styrkur gamalreynds risavers
sést m.a. i þeim velþjálfaða starfs
Fimleikar drengja á
Íþróttahátíðinni 1970
FIMM ungir kenmarar sýndu
drengj afknkika á Iþróttaihátíðinmi
1970: Gísli Magnússon frá Vest-
mannaeyjum, Kári Ánnason frá
Akureyri, Bjönn Þór Ólafsson
frá Ólafsfirði, Sigurður Dagsson
og Þórhallur Runólfsson frá
Reykjavík. Reykj a v í kurken n ar-
amir, tveir þeir síðast nefndu,
höfðu hópsýningu drengja, að
mi'g minnir um eitt huindrað að
tölu, Þetta, að drenigirnir voru
ekki fleiri, eða inærri tíu sinnum
færri en í hópsýnimgu telpnanna,
segir sína sögu um það, hve
mikið örðugra er að halda sam-
an stórum hóp dreragja td æf-
inga, heldur en telpum, þegar
skóla er lokið og komið er langt
fram á sumar.
Um hópsýnmgu drengjanna er
gott eitt að segja. Hún var
iniurtðuMtil oig gekik alveg sómia-
lamlega. Æfimgamar voru ein-
fialdar, smekJklegar og snotrar
við hæfi unigra drengja á hóp-
sýningu. Þarna voru þó sýndar
,,staðæfingar“, sem alltaf verða
taldar skilyrðislaus undirbúning
ur fyrir áhaldaleikfimi og yfir-
leitt allar íþróttir, hverju nafni,
sem nefnast.
Þessum æfinigum verður þó
að stilla í hóf í hverri kennslu-
stund, hvað tímalengd snertir,
animars verða þær mjög leiði-
gjarnar fyrir þörn og umgliniga.
Fjölbreyttar æfingar á ýmsum
fimleikatækjum eins og hestum,
dýnu, köðlum, hringjum, svif.rá,
tvíslá og fleiri tækjum, heilla
meira huganm og laða æskuna
meira til dáða, heldur en of lang-
dregnar staðæfin,ga.r.
Flokkarnir frá Vestmanmaeyj-
um, Akureyri og Ólafsfi.rði voru
fremur fámennir, en geta þeiirra
mikil við það, sem þeir sýndu.
Og eflaust eru kemnairaimir einn-
ig góðir, enda þótt sú ályktun
verði varla dregin skilyrðislaust
af þessum sýningum. Dagskráin
var of einhæf hjá þessum þrem-
ur flokkum. Þetta var sami
grautur í sömu skál eða einungia
æfingar dýnu. Þetta verkaði of
einhliða á merkilegri íþróttahá-
tíð. Svona vinnubrögð hjá kenn-
urum eru næsta undarleg og
óskiljanleg. Ég hefi áður tekið
það skýrt fram, að við svona
tækifæri er erfitt og nærri
ómöguiegt að sýna heila stunda-
skrá. Það er heldur alls ekki
niauðsynlegt og engimn tíimi til
þess. En fynr má rota en dauð-
rota. Þrír ungir og vaskir íþrótta
kennarar sýna allir ekkiert an.n-
að en stökk á dýnu. Ef til vill er
þetta hrein tilviljun. Otg ég vona,
að svo sé. Æfingar á dýmu eru
auðvitað góðair út af fyrir sig.
en þær eru bara alls ekkert meg
inatriði umfram aðra fimleika.
En ef lítil góðgimi og sanngirni
hefði verið fyrir hemdi, hefðu
ókunnugir mátt ætla, að við-
komiandi keninarar litu svo á, að
æfingar á dýnu væru það eina
eftirsóknairverða í fimledkum
nútímams, eitthvert „lífs-bal-
sam“! Nei, tízkufyrirbærin í
veröldinmi hafa aldrei látið á sig
Ijúga!
Að sjálfsögðu eru venjulega
vaidiiir í sýnimgarflokka fremur
fáir en efnilegir einstaklingar.
Og við þetta tækifæri svikust
þrír umræddir kennarar ekki
um þetta. Drenigirnir voru fáir
og á mjöig ólíkium aldri; nema í
flokknum frá Vestma-nmaeyjum
voru þeir flewtir, ef ekki allir 12
ára. í hinurn tveimur flokkun-
um var samtíningur upplagðra
úrvalsdrengja á ýmsum aldri.
Ég tel að mjög hefði verið æski-
legt, að emnþá fleiri kemnarar
hefðu sýnt mun fleiri flok'ka á
íþróttahátíðimni en raun varð á.
Þar átti að siýnia meimenda-
Framhald á bls. 18
krafti sem vinnur I hinum mörgu
deildum þess. Leven hefur sagt
að aðeins í Englandi og Holly-
wood megi fínna nógu hæfa
menn til þess að vinna úr hinum
erfiðu teikningum hans. Sömu
sögu er að segja úr tæknideild-
unum, þar er endalaust verið að
gera tilraunir með nýjar linsur,
véiar og ljós.
Þó að Diopter linsan sé ekki
alveg ný af nálinni hefur hún
aldrei verið jafn mikið notuð og
í „The Andromeda Strain". I höf
uðatriðum er hún glerplata, sem
sett er yfir myndavélarlinsuna,
en stækkar ákveðinn hluta
myndarinnar og skýrir hann án
þess að rangfæra hlutföllin, eyk
ur bæði dýptar og fjarlægða-
skynjunina. Kvikmyndatökumað
ur myndarinnar, Richard Kline,
áætlar að eitt af hverjum þrem
atriðum sé tekið á þennan hátt.
Að gera hvert sjónsvið sem
raunverulegast, varð fijótt að á-
stríðu. í þeim atriðum sem tekin
ei'u innan geimskipsins, með sitt
lokaða, yfirgripsmikla sjónvarps
kerfi, voru sjónvarpsmyndirnar
raunverulegar. Yfirleitt eru
myndirnar „falsaðar" inn á
skerminn, en mjó hvít eða pur-
purarauð lina á milii hans og
annarra hluta myndarinnar opin
berar þá bragðið. En það sem
fram kemur á sjónvarpstækjun
um er leikið og sent út á venju-
legan hátt á sjónvarpsrás geim-
skipsins. Það sem skeður á
skerminum er sterkur þáttur i
myndinni, þar sést m.a. lífsbar-
átta sýkilsins, hættulega, sem til
allrar guðslukku þrífst ekki til
frambúðar á móður jörð.
Það má segja að þessi atriði
séu hápunktur myndarinnar, og
til að fá þau sem bezt úr garði
gerð, sneri Wise sér til Douglas
Trumbulls, sem var aöalmaður-
inn að baki hinnar áhrifamiklu
tækni sem notuð var í „2001: A
Spece Oddyssey", Stanley Ku-
bricks.
Það er einungis á færi risa-
vers að safna saman þeim upp-
lýsingum, tækni og hugmyndum
sem gera ,,The Andromeda Stra-
in“ að veruleika. Það er einung-
is á færi vinnukrafts risavera að
berjast við hin endalausu, ólíku
vandamál sem i ljós koma við
gerð stórmynda. Það er þvi varla
ástæða til að óttast um þau í
bráð.
Robert Wise hefur trú á fram-
tíðinni og þvi fólki sem á að
taka við. Hann hefur trú á að
það sé staður til fyrir ungu kyn
slóðina innan hinna, áður fyrr,
ógestrisnu veggja kvikmyndaver
anna. Reyndar telur hann að af-
koma þeirra sé fólgin í hugrekki
þeirra ungu, sem líkt og hann
sjálfur, geti skapað sér góða að-
stöðu. Því að Hollywood er ekki
látin. Ekki enn. Hún bíður að-
eins eftir nýrri blóðgjöf frá ann
arri Sound of Music, eða kannski
Andromeda Strain?