Morgunblaðið - 15.01.1971, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. JANÚAR 1971

Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöin Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kiistinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræli 6, sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, simi 22-4-80.
Askriftargjald 195,00 kr. á mánuði ínnanlands.
I lausasölu 12,00 kr. eintakið.
RÉTTLÆTISMÁL
k síðustu tveimur árum eða
svo hefur nokkuð þok-
azt í framfaraátt í mennta-
málum, en um árabil hafði
ríkt stöðnun í þeim efnum
og skólakerfi landsmanna
ekki verið lagað að breyttum
tímum og auknum kröfum.
Það fer t.d. ekki á milli mála,
að myndarlegt átak hefur
verið gert í málefnum Há-
skóla íslands. Þar er nú unn-
ið ötullega að margvíslegum
breytingum í kennslu og
innra starfi og námsleiðum
hefur verið fjölgað, en jafn-
framt eru nú að hefjast mikl-
ar byggingaframkvæmdir á
vegum háskólans, sem munu
gjörbreyta allri námsaðstöðu
á næstu árum. Þetta er mikið
fagnaðarefni, því að eins og
allir vita hafði lengi engin
breyting orðið í Háskóla ís-
lands og því ekki seinna
vænna að hefjast handa um
að undirbúa komu stóraukins
nemendafj ölda.
Auk breytinga á háskóla-
stiginu, hefur þörfin fyrir
framfarir og umbætur lík-
lega verið mest á framhalds-
skólastigi að skyldunámi
loknu. Hefur bæði verið
skortur á aukinni fjölbreytni
í námsleiðum svo og hafa
menntaskólamir verið mjög
illa undir það búnir að taka
við hinum stóraukna fjölda
nemenda. Þar sem yfirvöld
menntamála höfðu ekki í
tíma gert viðhlítandi ráðstaf-
anir til þess að taka við hin-
um aukna námsmannafjölda
á menntaskólastiginu varð að
grípa til bráðabirgðaráðstaf-
ana. Þannig var hinn gamli
Miðbæjarskóli í Reykjavík
tekinn undir menntaskóla-
hald og hafin starfræksla
menntaskóla á ísafirði í tak-
mörkuðu húsnæði. Allt stend-
ur það þó til bóta. En rétt er
að vekja athygli á, að aðsókn-
in að menntaskólunum verð-
ur væntanlega svo mikil á
næstu árum, að óhjákvæmi-
legt verður að fjölga mennta-
skólum og efla byggingar-
starfsemi í þeirra þágu mjög
alveg á næstunni. Enda er
það athyglisvert, að á sama
tíma og barna- og gagnfræða-
skólar hafa risið í öllum
hverfum höfuðborgarinnar,
hefur aðeins verið byggður
einn nýr menntaskóli.
Jafnframt því, að stórt
átak verður að gera í bygg-
ingarmálum menntaskóla-
stigsins á næstunni svo og
að fjölga námsleiðum á fram-
haldsskólastiginu eins og þeg-
ar er byrjað á, er þýðingar-
mesta verkefni í menntamál-
um okkar vafalaust það að
jafna menntunaraðstöðuna,
þannig, að námsfólk hafi
jafna aðstöðu til menntunar,
hvar sem það er búsett á
landinu.
Því miður hefur mjög skort
á, að svo hafi verið um langt
árabil. Það er augljóst, að það
kostar verulega fjármuni að
taka sig upp og flytjast að
heiman til framhaldsnáms,
hvort sem er í menntaskóla,
háskóla eða aðra framhalds-
skóla. Margir foreldrar úti á
landsbyggðinni hafa tekið
þann kostinn að flytjast bú-
ferlum til höfuðborgarinnar,
þegar böm þeirra hafa verið
komin á þann aldur, að þau
vom að hefja menntaskóla-
nám. Þessi staðreynd á vafa-
laust meiri þátt í fólksflutn-
ingum frá hinum dreifðari
byggðum en margan grunar.
Á fjárlögum ársins 1970 var
í fyrsta sinn tekin upp fjár-
veiting til þess að jafna þenn-
an aðstöðumun. Sú fjárveit-
ing nam 10 milljónum króna,
en í ár verður varið í sama
skyni 15 milljónum króna.
Þetta er talsvert fé, en vafa-
laust þarf að gera enn betur,
ef vel á að vera. Jöfnun á
aðstöðumun til menntunar
verður framkvæmd með ýms-
um hætti. Þeim jöfnuði er
hægt að ná með styrkveiting-
um til námsfólks utan af lands
byggðinni. Það er einnig
hægt að ná þessu sama marki
með því að fjölga framhalds-
skólum úti um land, koma
þar upp heimavistum og
tryggja nemendum þannig
húsnæði og mat með viðun-
andi hætti. En hvemig sem
það er gert er augljóst, að
hér er á ferðinni réttlætismál,
sem þjóðin verður að veita
fyllstu athygli á næstu árum.
Skátar og Nonna-bækur í banni
að er aldeilis ótrúlegt, hvað
kommúnistar eru hrædd-
ir við. Jafnvel þótt harðsnú-
inn andstæðingur kommún-
ista hefði verið beðinn að
nefna nokkur þau fyrirbæri,
sem hann gæti látið sér detta
í hug, að kommúnistar ótt-
uðust, er ótrúlegt að hann
hefði nefnt skátahreyfinguna
og Nonna-bækur.
Engu að síður er það stað-
reynd, að stjórnarvöldin í
Tékkóslóvakíu hafa bannað
skátahreyfinguna þar í landi.
Þau hafa bersýnilega komizt
& A
UTAN ÚR HEIMI
FBI er Hoover
Hinn 76 ára yfirmaður FBI er ekki lengur
vinsæll og margir vilja sjá honum á bak
— eftir þjónustu við 8 forseta og 17 dóms-
málaráðherra
Yfirmaður bandarísku Al-
ríkislögregrlunnar, Federal
Bureau of Investigation
(FBI), John Edgar Hoover,
ekur stundum í hinni skot-
heldu Cadillac-bifreið sinni til
snæðings hjá þeim undirmanni
sínum, sem næstur geng-
ur honum að völdum. Þegar
hann var ungur (fyrir einni
öld eða þar um bil!) skrifaði
hann bréf til giftrar konu og
skrifaði undir „með ástar-
kveðju.“ Af og til veðjar
hann á hesta.
Þessar merku upplýsingar
eru allt og sumt, sem blaða-
maður einn í Bandaríkjunum
gat um áramótin fengið upp-
lýst í tilraun, þar sem hann
beitti svipuðum aðferðum og
FBI gegn sjálfum J. Edgar
Hoover. Maðurinn Hoover
virðist vera jafn flekklaus,
kaldrifjaður og áhrifamikill
og stofnun sú, sem hann
stjórnar. Þegar farið er að
kanna einkalíf hans, virðast
menn komnir að tómarúmi.
MESTI SKÁLKASKELFIR
HEIMS
En frá og með s.l. nýárs-
degi er J. Edgar Hoover
76 ára gamall og í maí í vor
eru 47 ár liðin síðan hann
gekk í þjónustu FBI. Næst-
ráðandinh, sem hann borðar
stundum með, og virðist vera
eini vinur hans, sem hann
getur treyst, er ungur maður,
aðeins sjötugur! Það er m.a.
á grundvelli þessara stað-
reynda að undangengnar vik-
ur hefur þrálátur orðrómur
verið á sveimi um að yfirmað-
ur Alríkislögreglunnar hafi í
hyggju að draga sig í hlé, og
láta stjórnartaumana og lykl-
ana að hinum miklu skjala-
söfnum í hendur öðrum manni
— helzt ungum manni.
Allar götur frá því að Al-
ríkislögreglan var stofnuð
sem sérstök lögregla dóms-
málaráðuneytisins á veltitím-
um bannáranna i Bandaríkj-
unum hafa FBI og Hoover
verið nánast eitt og hið sama.
Hann hefur fylgzt með allt
frá þeim tíma er tillagan um
að fá þessari sérstöku lög-
regliu, sem er óháð liögreglu-
valdi hinna einstöku ríkja og
borga, vopn í hendur, vakti
allsherjar deildur innan
Bandaríkjanna til dagsins
í dag, er hann nú er yfir-
maður stofnunar, sem hefur á
að skipa 16,000 manna starfs-
lifði og er harðsnúnasta lög-
regluvald Bandaríkjanna og
mestur skelfir skálka þar.
Síðustu deilurnar, sem upp
komu um Hoover, urðu er
hann sagði álit sitt á Ramsey
ið þeirri niðurstöðu, að hún
ræri hættuleg öryggi lands-
ns og andlegri velferð þjóð-
irinnar. Og eins og Morgun-
jlaðið skýrði frá í gær eru
Clark, dómsmálaráðherra
Johnsons forseta. Clark hafði
gefið út bók, „Afbrot í
Bandaríkjunum," þar sem
hann setur fram fullyrðingar
um á hvern hátt afbrot og
félagsleg neyð manna séu
samtvinnuð.

Jobn Edgar Hoover.
1 einu af þeim örfáu til-
vikum, þegar Hoover hefur
talað opinberlega um dagana,
kallaði hann Clark „versta
dómsmálaráðherrann í 45 ár“
og sagði að hann hefði verið
„ennþá verri en Robert F.
Kennedy." Þeirri umsögn
Clarks, að FBI hefði meira að
gera við að skapa dýrðar-
Ijóma umhverfis Hoover en
að takmarka afbrot, svaraði
Hoover þannig, að „maður
vissi aldrei hvenær Ramsey
Clark vildi tapa einhverju
málinu í gólfið."
Aldrei hefur verið litið á
Hoover sem sérlega frjáls-
lyndan mann. 1 bók sinni
„Svikameistararnir" hefur
hann greint Bandaríkjamönn-
um frá skoðunum sínum á
kommúnismanum. Er hann
varð sjötugur 1964, hélt hann
upp á daginn með því að veit
Nonna-bækurnar orðin bann-
vara í A-Þýzkalandi, að þvi
er virðist. A.m.k. er ekki
leyfilegt að senda slíkar bók-
menntir til fólks í A-Þýzka-
ast að dómurum Hæstaréttar
Bandaríkjanna fyrir að vera
veikgeðja og kalla Martin
Luther King, sem þá hafði
nýlega fengið friðarverðlaun
Nóbels „mesta lygara lands-
ins.“
Árásirnar á Hoover, sem
nú stafa fyrst og fremst af
aldri hans, bera þess glögg
merki að virðing sú, sem bor-
in hefur verið fyrir hon-
um og stofnun hans, og hafið
hvort tveggja yfir pólitiskar
deilur, fer nú minnkandi.
Fyrstu merkin um „guðlast"
sáust 1968, er Eugene
McCarthy, sem þá var að
reyna að komast í framboð
til forsetaembættis, sakaði
Hoover um að smeygja sér
framhjá eftirliti af öllu tagi.
ÞEKKTASTI LÖGREGLU-
MAÐUR HEIMS
Hver svo sem leikslok
kunna að verða, hvort held-
ur Hoover segir af sér eða
ekki, mun hann láta eftir sig
orðstír sem þekktasti lög-
reglumaður heims. Það var
hans, sem byggði FBI upp,
og stofnunin hefur nú á að
skipa 7,000 „sérstökum lög-
reglumönnum“ og 9,000
manna starfsliði þar að auki.
Sérhver löggæzlumaður hef-
ur háskólamenntun, flestir í
lögfræði. Nýliðar fá sem svar
ar liðlega einni milljón ísl.
kr. í laun á ári. Frá 58 skrif-
stofum um gjörvöll Banda-
ríkin hafa svæðisstjórarnir
beint samband við Hoover.
Við New York skrifstofuna
eina starfa meira en 500 lög-
gæzlumenn. Hver lögreglu-
maður getur haft allt að 25
mál í gangi í einu, og hann
verður að gefa skriflega
skýrslu daglega til Washing-
ton um framvindu hvers máls.
Það kostar nálega 180 millj-
arða ísl. króna á ári að reka
FBI.
Ástæðan til þess hversu
stofnuninni hefur orðið
ágengt í baráttunni gegn af-
brotamönnum er raunar hin
sama, og hún er nú gagnrýnd
fyrir: FBI er Hoover. Hann
rekur löggæzlulið sitt áfram
með járnaga. Fái hann ekki
leyfi til þess að reka hvem
einasta nagla í vegginn, sér
hann til þess að sá eini, sem
hann rekur, verði sá, sem eft-
ir er tekið. Það er þetta,
sem hefur gert honum kleift
að starfa í þjónustu átta for-
seta og 17 dórnsmálaráðherra.
Spurningin nú er hvort ald-
ur hans og lífsviðhorf eigi
við árið 1971.
landi. Þesisi tvö tilvik segja
gleggri sögu um þjóðfélags-
ástandið í þessum löndum en
flest annað, sem um það hef-
ur verið sagt.