Morgunblaðið - 15.01.1971, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. JANÚAR 1971
15
Skeiðarárhlaup
hluta 1971
Verður rannsakað nákvæmlega
vegna vegagerðar kringum
landið
í ritinu Vandet I Norden
skrifar Sigurjón Rist, vatna-
mælingamaður, grein um
Skeiðarárhlaup. Birtir hann
m.a. töflu um öll siðari hlaup,
sem munu vera 19 talsins síð
an 1861, og spáir hlaupi fyrri
hluta ársins 1971. En Skeið-
arárhlaup eru nú mjög á dag-
skrá, þar sem Skeiðará er
helzti farartálminn á fyrir-
huguðum hringvegi kringum
landið og krókurinn, sem
fara þarf austur um landið
leiðinni frá Skaftafelli til
Reykjavíkur, er hvorki meira
né minna en 800 km.
Skeiðarársandur, sem er
30 km breiður, er semsagt
eina hindrunin i vegarlagn-
ingu sunnan Vatnajökuls og
þar eru árnar fjórar, sem enn
eru óbrúaðar, þ.e. Núpsvötn,
Súla, Sandgígjukvísl og
Skeiðará. í þessar ár koma
öðru hverju mikil jökul-
hlaup, í austari árnar hlaup-
in úr Grænalóni, en í Skeiðará,
sem er veataisit komia h'laiup-
in úr Grímsvötnum, sem
eru í um 50 km fjarlægð,
uppi í Vatnajökli. Græna-
lónshlaupin koma næstum ár-
lega, en Sigurjón bendir á,
að aðstæður við Græna-
lón séu mjög breytilegar og
verði þvi ekki fram hjá því
gengið, að lengra kunni að
verða milli hlaupa i framtíð-
inni og þau þá verða stærri.
í Grænalón safnast yfir-
borðsvatn frá Skeiðarár-
jökli. Aðstæður eru aðrar í
Grímsvötnum, sem liggja und-
ir jökli á jarðhitasvæði og
þvi safnast þar bræðsluvatn,
sem svo hleypur fram, og
stundum eins og 1934, sam-
fara eldgosi.
Frásagnir af jökulhlaup-
um í Skeiðará, svokölluðum
Skeiðarárhlaupum eða Gríms
vatnahlaupum, ná allt aftur
til 1598. Síðustu 100 ár hafa
þessi hlaup orðið:
1861 í maí,
1867 í ágúst
1873 ?
1883 í marz næsta hlaups, fyrri hluta
1887 ? ■ ársins 1971, segir Sigurjón.
1892 í marz Vatnamælingar og Vega-
1897 ? gerð ríkisins hafa þegar haf-
1903 I maí ið rannsóknir. Athuganir sem
1913 i apríl nú verða gerðar á Skeiðar-
1922 x september ársandi, eru aðallega þrenns
1934 i marz konar, þ.e.:
1938 í mai 1. Mæling á rennsli við
1939 í júní venjuleg skilyrði.
1941 í maí 2. Mæling á heildarvatns-
1945 í september magni og mesta rennsli
1948 í febrúar jökulhlaups.
1954 í júli 3. Spá og aðvörun um jökul-
1960 í janúar hlaup.
1965 i september Er lögð mikil áherzla á
Hafa því orðið frá einu ári
og upp í 11% ár milli hlaupa.
Á síðari árum hafa verið um
6 ár milli hlaupa og stærðin
á þeim verið 10.000 m3/s,
samkvæmt mælingum Sigur-
jóns. Hann áætlar, samkvæmt
upplýsingum sem fyrir liggja,
að stóra hlaupið 1934 hafi
verið um 40.000 m3/s að
magni. Og nú væntum við
50km
Á þessu korti sést vel hve
mikill farartálnii árnar á Skeið
arársandi eru, með sinum
erfiðu jökulhlaupum úr
Grænalóni og Grímsvötnum.
Veg-urinn þaðan í vestur til
Reykjavíkur er 314 km langur,
en austur fyrir til Reykjavík
ur 1102 km.
að geta mælt næsta hlaup í
Skeiðará með eins mikilli ná-
kvæmni og mögulegt er.
Heildarvatnsmagnið, sem
rann fram í hlaupinu 1954
var 3,5 tengingsmetrar á kíló-
metra, samkvæmt áætlun Sig
urjóns.
Vegna óstöðugleika ánna á
Skeiðarársandi hefur ekki
þótt gagn í að setja upp sí-
ritandi vatnsmæla þar. En
mældar eru ár á föstum berg-
grunni vestur í Fljótshverfi
og austur i Suðursveit og
árnar á Skeiðarársandi born
ar saman við þær. Einnig tal-
ar Sigurjón um, að það geti
verið timabært að nota íso
tópa til vatnsrennslismæling
anna. Mikla þýðingu hef
ur að heildarvatnsmagnið sé
ákvarðað með mælingum
Grímsvötnum í Vatnajökli
En leiðangrar frá Jöklarann
sóknafélagi Islands fara einu
sinni eða tvisvar á ári að
Grímsvötnum og mæla vatns-
hæðina, sem lækkar um 60
m í hverju hlaupi og hafa
þessar mælingar miklu meiri
þýðingu til að gera aðvart
um að hlaup sé i nánd.
I lok greinar sinnar segir
Sigurjón að mjög mikilvægt
sé fyrir flutninga á Islandi
að brýrnar á Skeiðarársandi
verði byggðar af eins mikilli
fyrirhyggju og mögulegt er
og minnir um leið á Kötlu-
hlaupin.
Könnunarviðræður
um aðild að Efnahagsbandalagi
SL. fösitiudag áttu íslemzkir eimib-
ættismiemn viðræður við embætt-
ismienin Eifnahagsbanidalagsins í
Bruxellles. PulIItrúar íslands voru
Þórhalllur Ásgeinsson, ráðuneytis
stjóri, Nils P. Siguirðsson, sendi-
herra, Einar Benediktsson, fuil-
trúi íslands hjá EFTA, og Imgvi
Ingvarsson, semdiréðsnitari.
Mbl. spuirði Þórhall, sem er
kominm heim, um þessar viðræö-
ur.
Hainrn tóGk það fram að þetta
hefðu einigömgu verdð könnunar-
viðræður, ekki saimnin'gaviðræð-
ur. Var þetta fyrsti fundur ís-
lenzkra emþættisniannia og emb-
ættismanina frá EfnahagSbanda-
lagiinu og gert ráð fyrir að frek-
ari viðræður fari fram um mám-
aðamótin marz-apríl.
Þórhallur sagði, að þetta væru
sams koinar viðræður og EFTA
löndin sex, sem ekki hafa ®ótt
uim aðild að Efnahagsbandalag-
iniu, eiga núna í við bandalagið.
En framkvæmdastjóm. banda-
ilaigsiins hefur verið falið að
semja slkýrslu fyrir ráð bamda-
lagsinis um vandamál þessara
lainda, ef úr stækkun bandalags-
ins verður og benda á hvaða
leiðir væru til lausnair þeim.
Búizt er við að þessar skýrslur
verði aflhentar ráðiniu nú í vor.
Ný samgönguleið
Egilsstöðum 12. janúar
1 GÆR var farið á vöruflutninga
snjóbíl Kaupfélags Héraðsbúa á
Egilsstöðum frá Egilsstöðum til
Borgarfjarðar eystri. Var verið
að athuga möguleika á þvi að
koma á ferðum milli Egilsstaða
og Bongarfjarðair og annaist
vöruflutninga milli staða yfir
veturinn. Farið var upp frá Eið-
um og um Sandskörð vestan við
Dyrfjöll og komið niður innst i
Borgarfirði. Leið þessi hefur áð-
ur verið farin á léttum snjóbíl-
um, en aldrei fyrr með vöru-
flutningabifreið. Gekk ferðin vel
í alla staði og mega Borgfirð-
iinigar búaist við því að þessa-r
ferðir verði fastur liður í vetrar
áætiunarfierðuim austanliands.
Bifreiðin sem notuð var i þessa
ferð er heilbelta Bombard Mus-
keg og tekur 34 tonn af vörum.
Ökumaður í þessari fyrstu ferð
var Kristinn Árnason.
— Hákon.
Blómlegt tónlistarlíf
HÚSAVÍK 13. janúar. — Tónlist-
arlífið er nú blómlegt á Húsavík
og enu tékknesiku hjóniin Vera og
Jaroslav Lauda driffjöðrin. í
því. í gærkvöldi vair efnt til
skem mtikvölds í samlkomuhúsiniu
og skemmtu þar eftirtaldir 12
Húsvíikkugar með sörag og hljóð-
færalaik: Vena Laiuda, Katrín
Sigurðandóttir, Björg Friðriiks-
dóttir, Jaroslav Laiuda, Jón
Árnasoin, Guðmiundur Gunn-
laugsson, Sigurður Árniason,
Eysteinn Sigurjómsson, Sigmrður
Hallmiarsson, Inigimundur Jóns-
90<n, Davíð Guminarsson og Reyn-
ir Jóniasson.
Efnissknáin var mjög fjölbreytt
og Skemmitikröftunium ákaft
fagmað, en húsfyllir var. Kynniir
var Arnljóbur Sigurj ónsson.
— Fréttariitari.
Á gagnvegum
EFTIR
HALLDÓR BLÖNDAL
Fyriir skömmtu átiti ég tal vilð uinigan
bónida. Lét hanin þaiu orð fatta, aJð þráttt
fyrir siaiuknia ræktun fengli hann æ
mimnli hey aif túni síniu.
Reynisllia banis er engan veginn eiins
dæmli, heldur hefur fjöldi bænda sömiu
sögu að segja. Þaið yröii lömg upptaln-
img, eif ég tindi ttt ailllar þær sveMir, þcur
sem tún voru í sutnar daiuð af nýju
ikailli. Heytfeniguirinn var svo eftir þvi
10—15% minni ein 1969, oig hefiur eklki
verið jafinirýr um aillmörg ár.
Ekkii þarf að fjöiyrða um, hvert áfatt.
sttikiur grasibriesltur er isOienzkrl bænda-
sitétt. EkWi sízt þar sem 1970 var fimmta
harömdaárið í röö og sennliiega þeiir-ra
veirsit, þegair ött: (kiuirll komia tlii graifiar:
aflléíðinigar Hekliuigossiinis og svo það,
að bændur vonu itta undir suimairilð bún-
ir. Emgan þarf þvi að unidra, þótt nokik-
urt lát sé á þeiiim bændum, sem harðast
hafa orðið útl á uindaniflomum árum.
Ef eklki bregður ittti betiri tiðair má Við
þvi búaist, að sumiir hverjir sjái engin
ráð tiil þess að siltja jarð'ir símar áfram.
ÞQgar allit þetta er haiflt í huiga, er
sízt að undra, þótt miarguir verði ttt
þess að veilita þvi fyrír sér, hvað nú sé
-tlill ráða tlil þess að draiga úr áhrríflum
kólniandi veðurfars á gróður og ræktun.
Og þá verður fyrsit fyrir sú spuminig,
hvort nægiltega vei sé tlil rækitunairínn-
ar vandað — hvort þeir séu elkM enn
of mangir, sem þar fara meir af kappi
en forsjá? Og gaumigæfla attlir túnstæðd
sin sem slkytdi?
1 anman stað kemiur tlill áliita, hvort
fram að þessu hafli veríð lögð nægttega
mliiktt áherzla á rannsókniir og ledt að
frosltlþöllnium og uppSkeriuimliiklum fóður-
jiuirtum, sem þola hdð rysjótta ísilenzka
veðurfair.
Sonnillegt: er þó, að eina úrræðið sé
að flara úit í ræktiun á eiwænum jurtum
svo sem höflmm, rýgiresli og fóðurkátt,
ef líkt veðunfar helzt hér á landi og
veríð heflur sí'ðusitu árín. En forsenda
fyrír þvi, að það geti heppnazt er sú,
að það verði að föstium ttð í búskapmum
og hin einæra ræktun verði undirbúin
sltrax á haiustlin, en ekkl beðið og séð
til fram á vor. Ttt þess að gera bændum
Mleiiflt að rísa undir þedm auikna kositn-
aði, sem sQfíkium búskiaparháttum fylg-
ir, Mýtur að koma mjöig tffl áflliita að
hæklka ræikitunarstyrMnn tffl eiinœrrar
ræktuinar.
Lokt Mýtur að koma ttt ailvairítegrar
athiuigunar, hvort elkki sé rétt að reisa
græníáðurverksmliðjiur í öttum lands-
fjórðunigum. Heykögglamir hafa bjarg-
að míiiMiu og hafa tvo véiigamlilMa kosti:
Þéir eru fyrírferðarMtffiæ og hafa miffldð
fóðurgiHdi veigna þurdkunarínnar. Er þaþ
tekki hvað sízt þýðinigarmiikið í erfiðri
heyskapartið eíins og 1969.
Eniginn vaiíli er á því, að ræktunarbú-
skapurinn á eftiir að aulkaslt mjög mfikið
á næsitu árum. Sumarhaigar eru viða of-
seitnlir að mati sérflróöra manna. Það
ligigur því íyrír að gera sér grein fyrír,
hvernliig menn Vfflja rækita og nytja
heiðallöndin og sandana. Að minni
hyggju verður að stórefla ramnisóknir í
því skyni að koma sér niiður á, hvemniig
það verði bezt gert Er það ekM hvað
sizt þýðinigarmliMð í köldu árferði éins
og nú.