Morgunblaðið - 03.04.1971, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. APRÍL 1971
Hinir kjark minni fá sér einn gráan þar í díkinu.
— Betri er
— krókur....
FramhaJd af bls. 17
En það virðist mannkyn sizt
í»eiga missa.
VI.
Vikjum aftur lítillega að
mannlifi heimsins í dag. Framför
um sáðustu ÍÍX) ára fylgdi mikil
biessun. Með meiri varúð hefði
bölvun ekki þurft að fylgja.
Græðgistefnan hafði í för með
eér, hótun tortimingarinnar.
Þótt sá böggull ekki fyigdi,
væru samt gailar á lífsaðferð
vestræns fólks, sem svo mjög
biekktist af visindatrúnni. 1 fyr
irrúm hefur verið sett alit hið
efnaiega. Bíllinn skal af ibúðar
stærð, húsið iíkt og húsgagna-
verzl.un, löðurétið er 4x/dag
aila daga. Vaxtarlag og hreyf-
ingar vestræns fóiks minnir
meira á kú en hest, stuna í
hverju spori. Eftir hvert át dags
ins er maðurinn náiega meðvit-
undarlaus af þreytu, enda
aigjöriega hugsunarlaus. 1 sam
ræmi við vísindatrúna þótti nú
óhaett að yfirgefa náttúruna og
brevta henni að vild. Líkamleg
hreyfing talin óþörf og heldur
e(kki náttúrulegt fæði talið nauð
synlegt, vísindin höfðu leyst
þetta allt. En það er ekki hægt
að fjarlægjast náttúruna að ráði
nema óhöpp fyigi. Það stafar af
þvi, hve skammt Mf-, lífeðlis-
og iifefnafræði eru komin á veg.
Þau fræði munu seint eða aldrei
skýra nema brot af þvi, sem
þyrfti til að óhætt væri að yfir
geía náttúruna. Hreyfingarleysi
kvaluir fólk, drepur síðam, röng
næring hið sama. Líkamleg
þreyta var talin til óþæginda,
en er reyndar, ef innan hófs-
marka er, bezta meðai þeklkt
við svefnleysi, fyrir andlega
streitt fólk, taugaveiklað, svo
og óhaminigjusamt. Fómað var
meginmarkmiðinu: að hver mað-
ur ætti sinn tima að sem mestu
leyti, því var íórnað fyrir vafa-
söm ytri gæði. Allir blinduðust
af framfaratrúnni. Allir fóru í
skóla, hver einasti einstakling-
ur að kalla gerði hvað hann
mátti til að öðiast sérþekkingu
á einhverju sviði. Almennri
menntun því ekki sinnt. Sérlærð
ir svo hátt metnir, að orð þeirra
voru nú ekki lengur gagnrýnd,
ef þeir töluðu, þá þögðu hinir
og *rúðu. Hafa mörg óhöppin
orðið fyrir þetta. Allir trúðu
þeim, er sögðu DDT hættu3®.ust
það var notað í óhófi. Ótal önn-
ur dæmi Wiðstæð mætti netfna.
Leikmenn sjá otft það sem
læknar ekki sjá. Sérlærðir haía
iokað gestsauganu. Jafnveí er
því trúað, að læknar og sálfræð
ingar geri kraftaverk. Það er þá
viðburður.
Grundvaliar maranréttindi
eru:
1. Að hafa í sig og sína og
á, og skýli yfir hausinn.
2. Að eiga sinn tima sjálíur
að sem mesfcu leytí.
3. Öryggi gagnvart misindis-
iýð.
4. Ró og næði, hreint loft og
hljótt, gott odnbogarými, helzt
sína eigin mold. (Reykjavik á
að byggja sem 200 m rönd með
ströndínni, ekki í kös).
Það er komið í ljós, að ytri
kjör hafa nær ekkert með iaðan
að gera, eftir að veJ upp af
sultarstiginu er komið. Jafnvel
stjórnarkerfi hafa ekki teijandi
áhrif á Mðan hins almenna borg
ara. Flesta daga iifir hann á sin
um stað, ekki í kerfum i skýjum
uppi. Það er Jika kamið í ljós,
að þegar á reynir þá er þæg-
indagræðgin ekki aivarleg ósk.
Einasta aivarleg ósk manns
er sú að ldfa, hún kernur ekki í
Ijós fyrr en hann fer að óttast
um heitsu sína og lif. Aðrar al-
varlegar óskir ekki þekktar.
VII.
Skvapþykkir borgarar vest-
rænna landa hafa litía samúð
með vannærðu fódki. Er það í
samræmi við útvikkaða kenn-
ingu Darvins, að maðurLnn vill
Mklega ölium frekar vel, þó aUt
af sjálfum sér langbezt. Þannig
eru þá menn.
Þess er skammt að boða að
svangt fólk krefjist okkar gæða,
enda ekkert uindarlegt. Ef þið
gefið okkur ekki fisk, þá
sprengj.um við ykkur, eða hleyp
um nokkrum virusum út, nóg er
til af þeim, eða eitri. Eða: Okk
ur vantar hreint loft, okkur
vantar pláss. Bráðum koma milij
ón Kínverjar — eða önnur þjóð
— á skipum og rounu nema land
ið okkar.
Nauðsynlegt er að bæta
ástandið í vanþróuðum löndum.
Það er nauðsyniegt vegna fódks
ins sjéifs, líka ef við ættum að
bjarga okkur sjálfum, bæði
vegna ofangreindra ástæðna, og
til að halda þeim góðum. Þá er
það enn nauðsynlegt ef við eig-
um að friða okkar eigin sam-
vizku, hún er enn á Mfi. Kynni
og að vera mannbætandi og geta
stuðlað að auknum þroska, lik-
iega frekar en fratmfaraskól-
arnir aMir samaniagðir. ísdend
ingar ættu að reyna.
VIII.
Það gera fáir neitt nema þeir
fái nokkra umbun fyrir. Það er
ekki hægt að hjáipa að ráði van
þróuðum þjóðum með því móti
að gefa þeim mat eða leggja
peninga í eindivem stóran heims
sjóð. Með þvi móti sér enginn
laun síns erfiðis. Það eru tvær
aðferðir til, sem hjálpað geta og
þyrfti að viðhafa báðar. Önnur
er sú, að íslendingar reyni sjálf
ir að lifa svo, að tid fyrirmynd-
ar geti orðið öðrum, sem þannig
sjái, að það er hægt að bjarga
sér sjálfur. Hin aðíerðin er sú,
að íslendingar hafi samband við
eitthvert hérað (vinabæ, vina-
hérað), nógu litið og reyni að
hjátpa íbúum þess að hjálpa sér
sjálfir. Með takmörkuðum rétti
jmá segja, að við höfum notað
fyrmefndu aðferðina. Hina sdð-
ari er tengra máll að útskýra.
Það verður nú reynt:
Vaiið verði hérað, þar sem
vannæring er advarleg og heilsu
íar bágt. Þá eru mestar Mkur á
að gagn verði að. Héraðið hafi
Sbúafjödda ámóta og IsJand,
þ.e^us. sé það Ktiö, að gerlegt
sé að hafa sýn yfir menn og
máiefni. Þá er fyrst von, að
•styðjendur sjái umbun síns erí-
iðis. ísdendingar sendi menn tij
þeirra að ieiðbeina, og má nefna
kennara af öllu tagi, landbún-
aðarfræðinga, fiskifræðinga,
lækna og hjúkrunarfólk. Stofn-
aðir verði skóiar fyrir íbúana
c® þeim kennt það sem þarf tiB
að bjarga sér sjálfir. Reyna
þarf að takmarka fjöigun
þeirra. Héraðið sendi menn ti2
íslands að sjá, hvort haegt er að
bjarga sér sjálfur. Upplýsinga-
þjónusta verði mikiJ og stöðug
bæði hér og þar, það er skil-
yrði þess að menn sjái árangur,
sem er skilyrði þess að áh.ugi
haldist. Beinar samgöngur verði
teknar upp og fólki boðið að
koma og sjá, og því jafnveJ boð
ið að taka þátt í þessu. Gott
væri, ef héraðið væri sódríkit. ís
íendingar setji nær alla sina að-
stoð á þennan stað og ekki ann
ars staðar nema undir sérstök-
um kringumstæðum. Með þessu
er jafnvel von að persónuleg
sambönd skapist milJi isienzks
fólks og fólks í héraðinu. Og
fyrir féhyggjumenn: gæti skap-
að markað. Og annað kynni að
ávinnast: Þessar hjálparaðgerð
ir gætu, ef heppnuðust vel, orð
ið tii hviaitningar öðrum þjóð-
um. Og þá væri vel, svo vonJití
ar sem þær aðgerðir virðast,
sem undanfarið hafa verið við
hafðar. Og enn má endurtaka,
að hjálp af þessu tagi er lik-
iega meir þroskandi en öll sam-
anlögð íTamfaraskóiaheiðnu
björg landsins.
Auðvitað koma upp í hérað
inu ný vandamál. Þau verða
ekki verri en dauðinn, sem þar
svanga svelgur.
IX
Óhöpp okikar undanfarinn ára
tug stafa að nokkru ieyti af
því hversu bliind og auðmjúk við
trúum orðum sérfróðra. Ef við
eigum að bjargast úr þessum
vanda og ef forðast skal að svo
alvarleg mistök endurtaki sig,
þá þarf hvorki meira né minma
en grundvallarbreytingu á af-
stöðu hins almenna borgara,
hann verður að vera tortryggn-
ari á ailra orð, einkum þeirra
sem í áhrifaaðistöðu eru m.a.
„vísindamanna, sérfræðinga".
Ekki má levfa sérfróðum nein-
ar gerðir, sem varða hag venju
legra borgara nema reynt hafi
verið, hvort með forsjá er far-
ið.
í raun og veru er þetta efni
fyrir heila mannlífsstefnu,
stjórnmáJastefnu, forsjárstefnu
og varúðar. Og þyrfti strax að
stofna flokk með þetta að aðal-
stefnu og yrði það verðugra mál
efni að berjast fyrir heidur en
kapitalismi og kommúnismi tU
samains, hér er um líf og dauða
að tefla. Jafngott nafn væri
íhaldsflokkurinn, stefnan að
flana ekki að neinu. Ekki má
rugla hugtakinu ihaldssemi sam
an við kapitalisma. Flokkarnir
í Landinu hafa reyndar tekið all
vel undir málefni þessi. Þó er
þess að. minnast, að við bæjar-
og sveitarstjómákosningar á
s.I. vori lögðu allir frambjóðend
ur höfuðáherzlu á framfarir, og
má mikið vera ef heiðni lifir
ekki enn um hríð.
X
Hér með er lagt tM, að grunn
skóiafrumvarpið verði fejlt, en
þegar verði hafizt handa um
samningu nýs frumvarps, sem
fjaili um skyidunám og stuön-
ing við sjáifsnám (menntaskóla,
þjóðskóla).
Ef horfið verður frá stefnu
framleiðsiu / neyzluþjóðfóltagswiia
er ekki þörf á þeim f jölda sér-
lærðra manna, sem undaníarið
hefiur verið talið. Brýn nauðsyn
er sem áður á að sfcuðía að al
mennri menrtbun. Reyndar er sá
nauðsyn brýnni en nokkru
sinni fyrr, vegna þeirrar hætfcu
sem af sérfræðingum og óðum
framfarasinnum sitaíar, en jatn-
framt vegna þeirrar nauðsynjar
að neyna að lifa af vá mengun
arinnar, og ef forðast skal, að
aðrar hættur torttmi.
Þannig er aðalmarkmiðið al-
menn þroskun, en slíks afla
menn sér fyrst og fremst með
sjálfsnámi. Hvetja þarf til al-
menns sjálfsnáms, og það þarf
að styðja það.
Fast og Mtt sveigjanlegt fórm
á skólastarfi þyrftí að vikja,
ætti að hverfa úr menntaskól-
um, en verður enn að einhverju
leyti að vera í barnaskóJum. Að
öðru jöfnu er form á skóJa því
verra, sem „nýting" á tíma barn
arena er betri — átt er við: sem
ítroðslan er hraðari. En þetta er
eitt aðalatriðið í nýja grunn-
skóJafrumvarpinu. Þetta er
reyndar Jtika aðalatriði í nýrri
reglugerð Læknadeildar H.l. —
þar er láka óþarfi að hiugsa. Þé
er Lika rangt að lengja skóia-
skyldu. Nær allir mundu haida
áfram námi, þótt ekki væri form
legt — enda það ekki markmið.
En þeir, sem ekád hygðust sitja
áfram á skólabekk losna þá við
skemmdir af skóJafangelsun.
Skólaárið má lika stytta og
fjölga fríum. Margir læra aðak
lega í frium. Á sumrin á ungt
fólk að geta verið úti á meðal
annars fól'ks. Það er betri skóli.
Sá, sem hefur setið á skólabekk
frá 6—30 ára aldurs, hamn er
ekki enn orðinn fullorðinn.
Menntaskóianám verður því
nær formlaust. Þannig hverfur
að nokkru leyti menntaskóiinn,
með öðru-m orðum nemendiur
hans verða nú hluti af mifchi
stærri hóp fóJks, sem sjálfsnám
stundar, Þegar litið er á núver-
andi ófrjósemi íslenzkra mennta
skóla, virðist furða hve fáir
hafa undanfarinn áratug notað
að verulegu marki ungiingsáir
sín til sjálfsnáms —heimanáms.
Þeim mun undariegra er þefcta,
sem sjálfsnámið er gagnlegasta
námsleið þekkt. En í formlegu
skólunum er fólki nuddað tiJ að
læra. Það lærir. Það hugsar
mikið í fyrsfcu, en ímyndunai-afl
þess er óvirt og þvi venur þaö
sig af nýjum hugmyndum: Lær-
Lr, hugsar ekki. Hér þarf breyt-
mg að verða. Það þyrfti að
verða lenzka, að ungt fólk hætti
vinnu eða segði sig úr formleg-
um skólum nOkkra mánuði á ári
og legðist i þess stað upp í
bekk og stúderaði frjálst. En
gagnið af þessu yrði margtait,
ef opinberir aðilar gætu stutt:
1. Byggt verði nóg af leshöSJ-
um og bókasöfnum.
2. Sjónvarp og útvarp verði
nýtt til fræðslu.
3. Ef einhverjir 10 menn hafa
áhuga á eimhverju efni, geta þeár
fengið sér mann að halda fyrir-
lesíur og greiði rikið honumn að
hluta, t.d. %, sjálfir greiddu
þeir hitt. Er þá og vom til að
nemamdi geti talað við fyriirles-
arann. Samtai er góð náms-
kennsluaðferð, vekur gjarnan
áhuga.
Þetta er þá hinn nýi mennta-
skóli. Hann er hluti af þjóðskól
anum. Inmtökuskilyrði eugin.
Bæði fyrir unga og gamla.
Vilji nemandi fá dæmda
vinnu sina — aliir þurfa nokkra
umbun, viðurkenningu — þá get
ur hanm hvenær sem er gengiC
tíl viðurkenndra prófenda. Til
að öðlast réttindi till náms í há-
skóla, skal hafa ákveðinn stiga
fjöida í grunngreinum þeim, sem
nefndar voru í V. kaffla. Er
þannig hægt að afla sér rétt
inda, ekki síður en við núver-
andi skólakerfi. Og þjóðfélagið
hiefur jafngóða tryggingu og éð
ur fyrir getu mannsins.
Breytingar þær á skólakerf-
inu, sem að ofan eru lýst, ger
ast sjálfsagt ekki í skyndingu.
Það má hugsa sér nýja skjólann
samhJiða þeim gamJa fyrst um
simn. LíkJega hefur þegar verið
stigið í sumum skólum sknef tíl
réttrar áttar. Það þarf mildu
fleiri skretf.
FÉLAGSSTARF
SJÁLFSTÆÐISFLOKKSINS
Spilakvöld
HÓTEL SÖGU
Spilakvöld Sjálfstæðistélaganna í Reykjavík verður þriðju-
daginn 6. apríl að Hótel Sögu, kl. 20,30.
Spiluð félagsvist.
Ávarp: Ellert B. Schram form. S.U.S.
Happdrættisvinningur.
Sprtaverðlaun.
AUK:
hálfs mánaðarferðar Útsýnar til
COSTA DEL SOL, sem er þríggja
spriavkvöldavinningur og síðasta
keppni.
Dansað til kl. 1.00.
Húsið opnað klukkan 20.00. Sætamiðar afhentir í Valhöll við
Suðurgötu á venjulegum skrifstofutíma. Sími 15411.
Landsmálaféiagið Vörður.
Fulltrúaráð
Sjálfstæðisfélaganna í Rvík
Fundur verður i Fulltrúaráðinu mánudaginn 5. apríl n.k.
kl. 20,3C AÐ HÓTEL BORG.
Dagskrá:
1. Val landsfundarfulltrúa.
2. Formaður Sjálfstæðisflokksins
Jóhann Hafstein, forsætisráð-
flytur ræðu. sem hann nefnir:
AÐ ÞINGLOKUM.
Fulltrúar eru hvattir til að mæta vel og stundvíslega og sýna
skírteini við innganginn.
STJORNIN.