Morgunblaðið - 13.05.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. MAÍ 1971
Otgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Hsraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Aöstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstraeti 6, simi 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
f lausasölu 12,00 kr. eintakið.
RÁÐHERRAFUNDUR EFTA

í deiglunni:
Samvinna
frjálsra
Evrópuríkja
EFTIR
MAGNÚS SIGURÐSSON
Á ÞRIÐJUDAG hófust í Brjissel úrslita
viðræður milli Bretlands og Efnahags-
bandalags Evrópu (EBE) um skilyrðin
fyrir aðild Breta að bandalaginu. í dag
hefst svo í Reykjavík ráðherrafundur
Fríverzlunarsamtaka Evrópu (EFTA)
og í þessari viku koma utanríkisráð-
herrar Efnahagsbandalagsríkjanna sex
saman til nýs fundar í París sem
verður innan ramma svonefndrar
„Davignon“-áætlunar, er hefur sam-
ræmingu utanríkismála aðildarríkj a
EBE að markmiði gínu. Það er því
framtíðarsamvinna frjálsra ríkja Evr-
ópu, sem öðru fremur setur svip sinn
á alþjóðamál í þessari viku.
Evrópudaginn í síðustu viku gat
því naumast borið upp á heppilegri
tíma, þegar samvinna Evrópuríkja er
svo mjög í deiglunni. Það vantaði ekki
heldur í tilefni Evrópudagsins á hátíð-
legar brýningar um samstöðu og sam-
vinnu Evrópu, en það er varla unnt að
halda því fram, að hjá sjálfum þjóðum
Evrópu ríki nú öðru fremur „ástin til
sameinaðrar Evrópu“. Slík tilfinning
var vafalaust ríkust fyrstu árin eftir
stríð, en er mun minni nú.
í skýrslu þeirri, sem utanríkisráð-
herrar EBE-ríkjanna sex sömdu eftir
sinn mikilvæga fund í Haag í desem
ber 1969, segir m.a., „að raunhæfra ráð
stafana sé þörf til þess að gera það öll
um heimi ljóst, að Evrópa hafi póli-
tíska köllun“. Þar er því haldið ákveð
ið fram, að aukin samvinna Evrópu-
ríkja geti einungis átt sér stað með út
færslu EBE. Á þessum fundi var því
lagður grundvöllur að þeirri útfærslu
bandalagsins, sem nú er unnið að og án
Haagfundarins hefðu inngönguumsókn
ir Breta, Norðmanna, Dana og íra í
bandalagið nú sennilega aldrei komið
til. Það, sem í raun og veru gerðist, var
að opinberlega tókst að yfirvinna and
stöðu Frakka við útfærslu EBE.
En þrátt fyrir þetta hefur það síðan
verið allt annað en auðsótt mál að færa
EBE út, hvort sem það voru utanað-
komandi ríki, sem kepptu að því að
ganga í bandalagið eða það voru ríki
innan þess, sem vildu færa það út, fyrst
og fremst með aðild Bretlands. Fyrr og
síðar hefur fyrirstaðan einkum verið
hjá frönskum stjórnvöldum og svo hef
ur oft virzt, sem frönsk stjórnvöld væru
nú sem áður andvíg aðild Bretlands fyr
irfram, enda þótt þau hafi neyðzt til
þess að samþykkja að taka umsókn
Breta til greina.
Fortíðin kann líka að ýta undir órök
studda tortryggni á báða bóga. Við
stofnun EBE árið 1957 var Bretlandi
boðið að gerast aðili að bandalaginu.
Bretar gerðu sér lítið fyrir og höfnuðu
boðinu. Þessu hefur ekki verið gleymt
í aðalstöðvum EBE. Árið 1963 sóttu
Bretar í fyrsta sinn um inngöngu. Þá
var það de Gaulle forseti, sem beitti
neitunarvaldi gegn aðild Bretlands. Æ
síðan hefur það legið á orði, að í
reynd hafi franska stjórnin engan á-
huga á, að Bretland verði aðili að EBE.
Þegar sá, sem þetta skrifar, kom í að
alstöðvar EBE í Brússel í vetur, var
það alltaf viðkvæðið hjá starfsmönnum
Efnahagsbandalagsins sjálfs, að það
væri skýr vilji frönsku stjórnarinnar,
að Bretar fengju aðild að EBE svo fram
arlega sem þeir fullnægðu tilsettum skil
yrðum. Franska stjórnin hefði margsinn-
is lýst þessu yfir. En þegar talað var
við óháða blaðamenn, sem ekki voru
bundnir af neinni „opinberri" skýringu
í þessu efni, kvað mjög gjarnan við
allt annan tón: — Franska stjórnin er
eftir sem áður andvíg aðild Bretlands,
var það svar, sem mjög oft var gefið,
þegar þessir menn voru spurðir, hvað
þeir héldu um afstöðu frönsku stjórn-
arinnar. — Hún treystir sér bara ekki
lengur til þess að hamla opinberlega á
móti aðild Breta vegna afleiðinganna,
sem gætu orðið þær, að Efnahagsbanda
lagið leystist upp. Þess vegna sam-
Geoffrey Rippon
þykkti hún að umsókn þeirra skyldi
tekin til meðferðar. En á bak við vinn
ur hún jafn ákaft að því og áður, að
ekkert verði úr aðild Bretlands.
Magt bendir samt til þess, ekki hvað
sízt nú siðustu daga, að Frakkar hafi
sætt sig við inngöngu Breta í EBE. Á
ráðherrafundi bandalagsins í Brússel
nú í byrjun vikunnar komu fram veru-
legar tilslakanir af hálfu Frakka varð-
andi helztu ágreiningsefnin í samninga
viðræðunum milli Breta og EBE, en þau
eru öðrum fremur hlutdeild Breta í fjár
framlögum Efnahagsbandalagsins, sykur
innflutningur Breta frá Vestur-Indíum
og hvernig fara skuli um kaup þeirra á
smjöri frá Nýja-Sjálandi í framtíðinni.
ítalinn Malfatti, framkvæmdastjóri
EBE, sagði í ræðu í Hannover fyrir
skömmu, að „þessi ágreiningsefni væru
ekki óyfirstíganleg" og hollenzki utan-
ríkisráðherrann Luns sagði í ræðu í
Luzern í síðustu viku, að Bretland
hefði þegar fyrir löngu innt af hendi
mikilvægustu tilslakanir sínar. Það
væri því kominn tími til, að viðeigandi
tilslakanir væru gerðar á móti af hálfu
EBE. Ummæli þessara manna vega að
sjálfsögðu ekki jafn mikið og ef þau
hefðu komið frá Maurice Schumann, ut
anríkisráðherra Frakklands, en samt
hafa þau verið skilin á þann veg, að
nú eða aldrei skuli allt reynt til þess
að finna viðunandi samkomulagsgrund-
völl jafnt fyrir Breta sem EBE.
Þegar Geoffrey Rippon, aðalfulltrúi
Breta í samningaviðræðunum við EBE
í Brússel, kemur til Reykjavíkur í dag,
eins og ráðgert hefur verið, er þess að
vænta, að þessi mál taki að skýraat eða
hafi jafnvel skýrzt. Samningaviðræðurn
ar í Brússel að þessu sinni eiga þá að
vera að baki. Um árangur þeirra verð
ur engu spáð hér, en hvernig sem fer,
eiga þær eftir að hafa geysileg áhrif á
samvinnu frjálsra ríkja Evrópu í fram-
tíðinni.
¥ dag hefst í Reykjavík ráð-
* herrafundur EFTA-ríkj-
anna. Er þetta í fyrsta skipti,
sem slíkur fundur er haldinn
hér á landi, enda aðeins eitt
ár liðið frá þvi að ísland
gerðist aðili að EFTA. Það er
íslendingum mikið ánægju-
efni, að þessi fundur er hald-
inn hér. Hann gerir hvoru
tveggja í senn að efla skiln-
ing Íslendinga á þýðingu Frí-
verzlunarsamtaka Evrópu og
að auka áhuga ráðamanna í
öðrum aðildarríkjum EFTA á
málefnum íslands.
Þessi ráðherrafundur er
haldinn á miklum tímamót-
u-m í viðskiptasamstarfi Evr-
ópuþjóða. I dag kemur beint
frá Briissel sá ráðherra í
ríkisstjóm Bretlands, sem
hefur með að gera samninga-
viðræður við Efnahagsbanda-
lagið en síðustu þrjá daga
hefur umtalsverðum áfanga
verið náð í samningaviðræð-
um Breta og Efnahagsbanda-
lagsins. Ríkir nú meiri bjart-
sýni en áður um, að samn-
ingar takist um aðild Breta
að Efnahagsbandalaginu.
Fari svo, að samkomulag ná-
ist milli Bretlands og Efna-
hagsbandalagsins er líklegast,
að Norðmenn og Danir gerist
einnig aðilar, þótt engan veg-
inn sé útséð um það. En hvað
verður þá um EFTA? Þeirri
spurningu svarar fram-
kvæmdastjóri EFTA í sam-
tali við Morgunblaðið í, dag
er hann bendir á, að engu að
síður þurfi að tryggja frjáls
viðskipti milli EFTA-ríkj-
anna og því sé einfaldast að
EFTA starfi áfram, þótt þrjú
meðlimaríki þess gerist aðil-
ar að Efnahagsbandalaginu.
Á þessu stigi er auðvitað
ekkert hægt að fulyrða um
úrslit mála í Brussel, en þó
er augljóst, að ákvörðun verð
ur tekin snemma í sumar. Þá
má gera ráð fyrir, að skriður
komist á samningaviðræður
Efnahagsbandalagsins við þau
EFTA-ríki, sem ekki hafa
óskað eftir aðild en vilja
tryggja viðskiptahagsmuni
sína við Efnahagsbandalags-
ríkin. ísland er eitt þeirra
landa, sem nú þegar hafa
hafið slíkar viðræður við
Efnahagsbandalagið og að
sjálfsögðu hefur það mikla
þýðingu fyrir ísland að hag-
kvæmir samningar náist. í
þeim efnum er okkur mikill
styrkur af aðild okkar að Frí-
verzlunarsamtökunum.
Þegar ráðherrafxmdur EF
TA-ríkjanna er haldinn hér
í fyrsta sinn er tilefni til að
minnast á nokkur atriði varð-
andi aðild íslands að þessum
samtökum. Við íslendingar
fórum okkur í fyrstu hægt í
sambandi við þátttöku í við-
skiptalegu samstarfi Evrópu-
ríkjanna og það var áreið-
anlega rétt stefna. En það
var okkur jafnframt mikið
fagnaðarefni hve ríkan skiln-
ing önnur EFTA-ríki sýndu
á sérstöðu Íslands er samn-
ingaviðræður fóru fram við
EFTA-löndin um aðild okk-
ar.
ísland hefur þegar hlotið
umtalsverðan hag af aðild-
inni að EFTA. Má þar í
fyrsta lagi nefna Norræna
iðnþróunarsjóðinn. í öðru
lagi tollfrjálsan aðgang að
mörkuðum EFTA-ríkjanna
fyrir framleiðsluvörur okkar.
í þriðja lagi aukinn útflutn-
ing iðnaðarvara á sl. ári og
það sem af er þessu ári. I
fjórða lagi má nefna það, sem
ekki er minnst um vert, að
EFTA-aðildin, og það, sem
heinni hefur fylgt hefur gjör-
breytt viðhorfum iðnaðarins
til útflutningsstarfsemi. Fleiri
og fleiri iðnfyrirtæki þreifa
nú fyrir sér um útflutning á
framleiðsluvörum sínum en
sá aukni áhugi er að sjálf-
sögðu fyrsta skrefið í þá átt
að byggja upp íslenzkan út-
flutningsiðnað.
Á þeim áratug sem EFTA
hefur starfað hafa aðildar-
ríkin aukið mjög viðskiptin
sín á milli og við önnur ríki
utan EFTA. Erfitt kann að
vera að meta, hve mikið af
þeirri aukningu ber að þakka
EFTA-aðildinni en þó ber
öllum aðildarríkjunum saman
um, að þau hafi haft mikinn
hagnað af þeirri aðild. Það
mun einnig koma í ljós varð-
andi aðild íslands.
Um framtíð Fríverzlunar-
samtakanna verður engu
spáð að þessu sinni. Þau
munu augljóslega halda á-
fram starfi sínu um ófyrirsjá-
anlega framtíð en aðild
þriggja meðlimaríkjanna að
Efnahagsbandalaginu, ef af
henni verður, hefur óhjá-
kvæmilega mikil áhrif á
starfsemi samtakanna. Við-
horfin í þessum efnum rnunu
væntanlega skýrast, þegar
kemur fram á sumarið og
haustið. Á síðustu tveimur
áratugum hefur mikil og vax-
andi áherzla verið lögð á að
efla frjáls viðskipti þjóða í
milli og brjóta niður toll-
múra og önnur höft, sem
hafa háð þeim. Reynslan
sýnir, að frjáls viðskipti á
breiðum grundvelli leiða til
batnandi lífskjara almenn-
ings. Eins og nafnið gefur til
kynna er hlutverk EFTA
fyrst og fremst að stuðla að
frjálsum viðskiptum milli
aðildarríkja sinna. íslending-
ar voru talsvert seinni til en
aðrar Evrópuþjóðir að af-
létta margvíslegum hömlum
af viðskiptum við önnur
lönd og innanlands. Nú hef-
ur orðið mikil breyting á því
síðustu 10 árin og íslending-
ar vænta sér mikils af frjáls-
ari viðskiptum við önmir
ríki.