Morgunblaðið - 13.05.1971, Qupperneq 17
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. MAÍ 1971
17
Tryggja þarf f r jálsa verzlun
milli aðildarríkj anna
þótt þrjú þeirra gerist aðilar að EBE
einfaldast að EFTA starfi áfram, segir
Sir John Coulson, framkvæmdastjóri EFTA
FRAMKVÆMDASTJÓRI
Fríverzlunarsamtaka Evr-
ópu — EFTA — er Bret-
inn Sir John Coulson.
Hann hefur gegnt þessu
starfi um nokkurra ára
skeið og er nú staddur hér
á landi vegna ráðherra-
fundar EFTA-ríkjanna,
sem hefst að Hótel Loft-
leiðum í dag.
Fréttamaður Morgun-
hlaðsins ræddi við Sir
John Coulson á skrifstofu
hans í Loftleiðahótelinu
nýja í gær, en á annarri
hæð í nýju álmunni hefur
verið komið fyrir skrif-
stofum fyrir starfsfólk
EFTA og aðra þá, sem
starfa í sambandi við
ráðherrafundinn.
Fyrsta spurningin, sem
fréttamaður Morgunblaðs-
ins lagði fyrir Sir John
var sú, hvort þessi ráð-
herrafundur yrði meðal
hinna síðustu sem haldinn
yrði með hliðsjón af því,
að aukin bjartsýni ríkir
nú um jákvæða niðurstöðu
í samningaviðræðum Breta
við Efnahagsbandalags-
ríkin.
— Nei, ég held að svo verði
ekki, sagði fTamkvaemdastjói’i
Fríverzlunarsamtakanna. Eft
ir því sem viðræðunum við
Efnahagsbandalagið miðar
áfram og ríkin, sem sótt hafa
um aðild, komast nær því
marki að ná samningum við
Efnahagsbandalagið, koma
upp fleiri atriði, sem varða
öll EFTA-ríkin í heild. Jafn-
vel þótt allt gangi vel, mun
töluverður tími líða eftir að
samningar hafa tekizt og þar
til þeir komast til fram-
kvæmda. Á þessu tímabili
verður EFTA augljóslega
starfandi áfram.
— En hvað verður þá um
EFTA, ef samningar takast
milli Breta og Efnahagsbanda
lagsins og annarra EFTA-
ríkja, sem sótt hafa um að-
ild?
— Það er augljóst, að þau
þrjú aðildarríki EFTA, sem
nú eiga í samningaviðræðum
við Efnahagsbandalagið hljóta
að hætta aðild að EFTA ef
og þegar sanjningar hafa tek
izt. En einhvers konar fyrir
komulag þarf að vera, til
þess að tryggja frjálsa verzl
un milli þeirra ríkja, sem fyr
ir utan standa. Einfaldasta
leiðin til þess mundi vera sú
að EFTA starfaði áfram að-
eins með færri meðlimum en
nú.
— Mundi ekki slík fækkun
aðildarríkjanna draga mjög
úr áhrifamætti Fríverziunar-
samtakanna?
— Áhrifamáttur EFTA
þarf ekki nauðsynlega að
vera svo mikill, einungis ef
samtökin tryggja frjáls við
skipti milli aðildarríkjanna,
segir Sir John.
— Hvert verður næsta
skrefið í viðræðum þeirra
EFTA-ríkja, sem ekki hafa
sótt um fulla aðild við Efna
hagsbandalagið, ef samningar
Breta, Norðmanna og Dana
bera jákvæðan árangur?
— Næsta skrefið yrði, að
stjórnarnefnd Efnahagsbanda
lagsins gæfi skýrslu til ráð-
herranefndarinnar um þær
viðræður, sem þegar hafa far
ið fram milli Efnahagsbanda
lagsins og þessara aðildar-
ríkja EFTA, sem nefnd voru.
Jafnframt mundi stjórnar-
nefndin fá umboð frá ráð-
herranefndinni til samninga
við þessi ríki á tilteknum
grundvelli. Um leið og það
umboð er fengið, mundu slík
ir samningar hefjast af al-
vöru við þessi EFTA-ríki og
þá ef til vill næsta haust.
— Hvernig teljið þér, að út
litið sé í Briissel, u>m þessa-
ar mundir?
— Ég veit ekki, h'vað ger-
ist í dag í Briissel, en þó virð
ist veruleg bjartsýni ríkjandi.
Ég tel að þau vandamál, sem
á ferðinni eru, verði hægt að
leysa.
— Hver eru þau helzt?
— Þar er fyrst og fremst
um að ræða fjárframlag
Breta til Efnahagsbandalags-
ins, framleiðsluvörur Nýja-
Sjálands, sykurinnflutningur
frá Karabiskahafinu, sterling
svæðið og fiskimálastefna
Efnahagsbandalagsins.
— Verða mikilvægar á-
kvarðanir teknar á þeim ráð
herrafundi EFTA, sem hefst
hér í dag?‘
— Ég hygg að svo verði
ekki. Þetta er fyrst og
fremst tækifæri fyrir ráð-
herrana til þess að skiptast á
skoðunum um afstöðu land-
anna og þá sérstaklega til
þess að hlýða á skýrslu Ripp
ons um viðræðurnar í Bruss-
el.
— Svo að við víkjum að að
ild fslands að Fríverzlunar-
saimtökumum, hver árangur
teljið þið hafa orðið af aðild
okkar?
— Eitt ár er mjög stuttur
Sir John Coulson, framkvæmdastjóri EFTA í skrifstofu sinni
í Hótel Loftleiðum í gær.
tími, segir Sir John. Ég hygg,
að viðskipti íslands við EFTA
ríkin hafi aukizt á sl. ári.
Engar stórvægilegar breyting
ar hafa orðið, en hins vegar
stöðugar framfarir. Þegar ís-
land gerðist aðili, lækkuðu
tollar í öðrum EFTA-ríkjum
gagnvart íslandi, en hins veg
ar mun ísland lækka sína
tolla í áföngum. Hagnaðurinn
fyrir ísland ætti því að verða
örari en hjá öðrum. En þetta
er fyrst og fremst spurning
um að láta viðskiptin þróast
milli landanna. Þá má einnig
minna á Norræna iðnþróunar
sjóðinn. Það er augljóst, að
hann mun hafa mjög mikil
áhrif og góð á iðnvæðingu ís
lands, en að sjálfsögðu tekur
það nokkurn tíma, áður en
það kemur í ljós.
— Er það venja, að ráð-
herrafundir EFT A-ríkj anna
séu haldnir til skiptis í hin
um einstöku aðildarríkjum?
— Það var venja þar til
fyrir tveimur árum, er við
tókum í notkun nýtt húsnæði
í aðalstöðvum okkar í Genf
með fullkomnum fundarsöl-
um, en ríkisstjórn íslands var
svo vinsamleg að bjóða okk-
ur til þessa fundar hér, og
ísland er nýr aðili. Þess
vegna er þessi fundur haldinn
hér.
— Hvaða áhrif hafa gjald
eyriserfiðleikarnir í Evrópu
á viðskipti EFTA-ríkjanna
innbyrðis og út á við?
— Breytingar á gengi gjald
miðla hafa augljóslega tals-
verð áhrif, og nú að undan-
förnu hafa orðið breytingar
á gjaldmiðlum tveggja aðild
arríkja EFTA, svissneska
frankanis og austurríska gjald
miðilsins. En á þessu stigi er
ekki hægt að sjá, hver áhrif
in verða af þessum breyting
um.
— Og að lokum?
— Við erum í þeirri að-
stöðu, sagði Sir John Coul
son, að bíða eftir úrslitum
þeirra flóknu viðræðna, sem
nú fara fram. Þær hafa að
mörgu leyti haft áhrif á starf
semi okkar hjá EFTA, þar
sem við höfum orðið að taka
afstöðu til ýmissa atriða, sem
upp hafa komið. Að öðru
leyti heldur starf okkar
áfram með eðlilegum hætti,
eins og í hverju öðru við-
skiptafyrirtæki, og ég lít svo
á að EFTA-samtökin séu
mjög þarflegt fyrirtæki,
sagði framkvæmdastjóri Frí-
verzlunarsamtaka Evrópu að
lokum.
Öngþveiti
Árum saman hefur í ræðu og
riti verið bent á, að gera þurfi
ráðstafanir i tæka tíð, tii þess
að afstýrt verði öngþveiti í hús-
næðismálum eldra fólksins og
þó verði alveg sérstaklega að
hugsa fyrir hjúkrun og umönn-
un þeirra mörgu, sem ná háum
aldri, en eru einstæðingar eða
aðstandendur geta ekki, af
mörguxn ástæðuom, annazt í
heknahúsum.
Ekki hafa ráðamenn ríkis eða
bæjar tekið mikið mark á þess
um ábendingum og viðvörunum.
Hafa þeir eflaust oftast álitið
slíkt tal og skrif öfgaikennt og
orðum aukið, enda hefur sára-
lítið verið gert til úrbóta. Að
vísu er verið að reisa hjúkrunar
heimili fyrir nær 100 manns i
Reykjavík, en það nær skammt,
slik eru vandræðin orðin, enda
eru þessi mál komin í algert
öngþveiti.
Ekki verður reynt í þessari
grein að skýra frá áætlunum
eða ráðum til úrbóta, sMkt er
alliveg út í hött. Hingað til hef-
ur ekkert mark verið á viðvör-
unum eða ráðleggingum tekið,
hvers vegna ætti nú að verða
breyting þar á?
Á Grund eru öll vistpláss
ætið fullskipuð —• þau eru 380.
I Ásunum i Hveragerði eru 110
manns hjá okkur og nokkur
pláss laus á næstunni, en nú
er verið að bæta 10 vistplássum
við fyrir austan. Verða þessi
vistpláss væntanlega ekki lengi
að fyllast, ef að líkurn lætur.
Verða þá vistmenn orðnir sam-
tals 500 og munum við nú láta
staðar numið að sinni, þar til
Litla-Grund kemur. Á Hrafn-
istu og Sólvangi eru ölX vist-
pláss einnig fullskipuð.
Þegar spurt er, hvað gera
skuli í þessu vandamáli hef ég
bent viðkomandi á að spyrja
borgarstjórann í Reykjavik eða
borgarlækni, frekar en mig.
Einnig hef ég sagt fólkinu að
tala við þingmann sinn eða
borgarfulltrúa.
Nú er komið að því, sem ég
vonaði í lengstu lög að aldrei
kæmi fyrir, til atgers öng-
þveitis, en við fstending-
ar látum flest reka á reiðanum
og segjum: „Koma tírnar, koma
ráð, aðeins ekki hafa neinaj-
áhyggjur. Þetta lagast allt ein-
hvern veginn." En nú er komið
i strand og þá verður vonandi
hlaupið upp til handa og fóta og
tekið til óspilltra málanna, enda
eru kosningar eftir nokkrar vik
ur. Kosningar ættu að vera ann
að hvert ár, þá myndi eitthvað
lagast. Efast reyndar um það, og
er ástæðan sú, að áhugann á
þessu máli vantar hjá öllum
þorra manna.
Heimilispósturinn fer ekki
vtiða, er eins konar heimiMs-
blað og þess vegna skrifa ég
þessa grein —- veit sem er, að
sárafáir hafa skilning eða áhuga
á þessum málum og er þvi til-
gangslaust að skrifa um þau í
stóru blöðin. Reyndar tóku þau
stundum grein og grein úr Heirn
ilispóstinum, en þeim hefur
leiðzt þetta nöldur mitt og svo
eru ritstjórarnir allir ennþá svo
ungir að árum, að þegar þeir
eru orðnir gamlir menn, sem ég
vona að þeir verði sem flestir,
þá verður þetta al-lt svo breytt
og fullkomið, að þörfin fyrir elli
heimiili og h j ú kr u n a rheim il i verð
ur fyrir löngu úr sögunni. Þeir
sjá um sig sjálfir, fyrirhyggja
annarra eða umhyggja er orðin
úrelt.
Hvað gert verður nú, þegar tii
slíks ófremdarástands er komið,
veit ég sannast sagna ekki, en
vona þó, að úr rætist, fólksins
vegna, sem nú á i örðugleikum
og veit ekki, hvað til bragðs
skal taka. Liklega skipa þeir
nefnd, það er oft gert — og
hvað tekur svo við, það veit ég
ekki.
Hvers vegna eruð þér að
skrifa svona svartsýnisgrein?
Eruð þér að gefast upp — eruð
þér að svíkjast undan merkjum?
— eitthvað þessu líkt verður
sagt, en svar mitt er þetta:
í þrjátiu og sex ár hef ég unn
ið að málum eldra fólksins og
mun halda þvi áfram svo lengi,
sem Mf og heilsa endast. Við
höfum aukið vistplássin um tiu
á ári að meðaltali, án aðstoðar
borgarinnar, að frátöldum
2.471.000.00 kr. frá Reykjavíkur
borg, en ríkið hefur aldrei lagt
fram óafturkræft fé til fram-
kvæmda okkar — happdrætti
hefur aldrei verið haft tii ágóða
fyrir starfsemina. Gjafir eða
stuðning höfum við ekki beðið
um frá almennin-gi, en einstaka
sinnum hafa velunnarar lagt
fram fé til styrktar stofnuninni
sem kemur sér vel. Alþingi neit
aði um fjárstyrk til byggingar,
þegar þangað var leitað. Styrk
ur frá borg og riki nam árið
1969 samtais 130 þúsundum
króna, en vistdagar á Grund
voru 138,646 og nam því styrkur
inn tæpri einni krónu á dag fyr-
ir hvern vistmann. Á siðasta ári
afþökkuðum við þessa aðstoð og
gerum einnig í ár. (Lóðirnar fyr
ir Grund og Minni-Grund lét
borgin ókeypis í té á sinum
tíma, og talsvert fé safnaðist
meðal almennings þegar Grund
var reist).
Eftir tæp tvö ár verður
Grund fimmtiu ára. Höfum við í
tvö ár safnað fé til þess að
reisa eða kaupa húseign —-
Li-tlu- Grund — og auka á þann
veg nokkuð vistplássin. Litla-
Grund átti um síðastliðin ára-
mót inneign að upphæð kr.
348.274,70 í Búnaðarbanka Is-
lands, vextir meðtaldir. Finnst
Vist mörgum þetta hlægilega lít-
il fjárhæð, en hún er það ekki.
Fólkið, sem peningana gaf, var
fæst aflögufært. Hinir mörgu,
sem gátu, gáfu ekkert.
Á þessu ári verður að neita
mörgum þurfandi um aðstoð, og
er það ekki sársaukalaust. En
úr þessum vandræðum komumst
við ekki, án þess að skilningur
og áhugi fjöldans vakni, hve-
nær það verður, veit ég ekki.
Heimilispósturinn birti þessa
grein í marz sl., lesendur hans
eru fáir, en flestir landsmenn
lesa Morgunblaðið, og þess
vegna hef ég beðið ritstjóra
Framhald á bls. 19