Morgunblaðið - 14.07.1971, Blaðsíða 20

20
M ORGUNKLA ÐTÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. JÚU 1971
Burt með ofdrykkj
una úr landinu
Eftir í*óri Baldvinsson
Drykkjusiðir okkar Is'lend-
imiga hafa jafnan borið íítinn
menningarbrag. Fyrir tki öQdum
þeysti Egill Skaillagrimsson
skyrtolandaðri ölspýj-unni i and-
flát Ánmóði gesítgjafa sinum og
krækti úr honum auga að skilin-
aði. Siík var drykkjuanenning
þeirra daga.
Á síðari öldum voru Islend-
iingar viðfraegir fyrir drykkju-
hætti sina. Emhættisimenn þjóð-
arinnar voru þar stundum fræg-
astir að endemum, bæði sýsiu-
menn og prestar. Frásagnir um
þetta má lesa í fjölda útlendra
ferðabóka, allt til okkar daga.
Undrast þessir ferðamenn fram
ferðd iandsmanina og hóflausa
áfengisdrykkju og finnist hilið-
srtæður um slikt aðeins meðal
frumstæðra þjóðflokka, Poly-
nesa á Suðurhafseyjum, Eskimóa
og Indíána i Norður-Ameríku.
Nú mætti ætla, að þetta heyrði
til liðinni tíð, er elkki hæfði að
bera saman við þá tima mennt-
unar og framfara, er við nú lif-
um á. Það mum þó staðreynd, að
í drykkjuháttum hefur þjóðin
ekki brugðið vana sínum. Á öll-
um öldum hefur þó meginþorri
borgaranna séð sæmd sína í því,
að fara að öllu með gát og leggja
á sig nauðsynllegar hömlur, svo
sem siðuðu fólki hæfir. Þó er sá
flokkur geigvænlega stór hér á
Jandi sem sér þess ekki þörf eða
hefur til þess viljaþrek sem
þarf. Á seinni árum hefur þar
bætzt við fjöidi kvenna og ungl
imiga, sem áður var óþekkt að
hefðw áfengi um hönd.
Einn sem fyrr sýna embættis-
menn og íramámenn þjóðarinnar
léiegt fordæmi. Aiþingi Islend-
irnga heldur oftast árlega
drykkjuveiziliu. Ríkisstjórnir,
bankastjómir og bæjarstjómir
halda kattarrófusamkvæmi við
ýmás tækifæri. (Coektailparties).
Sá er þetta riitar heifur nokkr-
um sinnium tekið þátt i slíkum
samkvasmum og veit enga
mannafundi ómerkilegri. Þjónar
ganga þar um og útbýta miði
likt og þegar matvælum er út-
býtt meðal sveltandi vesalinga í
Austurlöndum. Margir drekka
þar of hratt og of iengi og
kunna sér hóf í sflakara lagi.
Þeir þrauka þar yfir ölkollun-
um með blautheknsk bros á and-
litunum og fyflia upp tómarúm
tilveru sinnar með fánýtu hjali.
Þetta er innflutt og útlend gerví
gfleði og á sér engan sess né til-
verurétt í ísflenzku þjóðlifi.
í nokkra áratugi hefur það
tiðkazt á Islandi, að æskul’ýður
höfuðborgarinnar elndi til
mannfumda á víðavangi. Þetta
samkomuhald er iátið fara fram
á hvitasunnu, einni aí hinum
kirkjulegu hátíðum, sem haldn-
ar eru i minningu þess meistara,
er fært hefur mannkyni stór-
kostlegasta boðun um siðfágun
og manngöfgi. Ætla mœtti að
samkvæmi þessi bæru einhvern
blæ af þessari fomheflgu hátíð
•með hið bjarta nafn. Svo er þó
ekki. Með hverju ári sem Mður,
verða þær ferlegri að svipmóti
og háttaflagi og er nú svo kom-
ið, að vandíundnar eru hiiðstæð
ur annars staðar á heimsbyggð-
inaH. Þó fer því fjarri að aUir
séu þar í söcmu sök. En það fer
jafnan svo, að óorð íeflflur á
heildina þótt mikiifl mmnihluti
valdi. Er næsta furðulegt að vei
siðaðir ungflingar skuili sækja
sMk samkvæmi og hætta virð-
ingu sinni undir skugga skriSs
og fáráðlinga, sem árllega verða
þar sér, sínum og þjóðinni ailri
til skammar.
Svo virðist raunar komið hér í
höfuðborginni, að ekki sé leng-
ur hasgt að halda útiskemmtanir,
án þess að þær endi með eins
konar sýningu á fórnarlömbum
ofdrykkjunnar, sem liggja þá í
hópum eða pörum um gangstétt-
ir og húsasund. Á þjóðhátíðar-
deginum 17. júní s.L máttt sjá
útflenda menn fara um á bjartri
vomóttunni og taka myndir af
þessum þjóðarósóma.
1 þorpum og sveitum er viða
potfcur brotinn og lengi voru
frægar að endemum réttasam-
komur og féflagsheimilamót.
Skammt er að minnast að kona
austur í sveitum veitti bónda
sínum tvö skotsár eftir sam-
drykkju með gestum á heimiii
þeirra, og nóig er af tiltækum
dæmum af sarna toga spu.nnum.
Við höfum aldrei kunnað með
áfengi að fara. Vínflaskan í
höndum Islendings er oft jafn
hættuleg og eggvopn í höndum
óvita bams. 1 Ameríku selja
glæpafélögin eiturlyfin og hljóta
fyrir aflþjóða ámæli. Á Isflandi
sedur rikið áfengLseitrið opinber
lega og feámnisflaust og græðir á
söhmni likt og Mafían. Þó er
„gróðinn" raunar stórkoslflegt
tap. Þegar búið er að greiða
ársreikning slysanna heilsu-
tjócnsins, vinnutapsins, speil-
virkjanna, máiarekstursins, lög-
gæzflunnar og refsivistarinnar er
upphæðin senniiega orðin íimm-
tugfoOd á mótí „gróðanum". Og
þá er ótaflin óhamingjan og
smánki.
Erum við svo bflind, að við sjá
um ekki að svona má þetta ekki
lengur ganga. 1 viðskiptum okk
ar við áfengið erum við aiitaf að
tapa. Við höfum ekki ráð á þvi
lemgur og nú er þjóðarheiður í
veði.
Hvers megum við þá vænta til
umbóta írá þeim mönnum, sem
við höfum kosið til forsjónar og
íorráða? Getucm við vænzt þess
að þeir vakni ttl athafna og taiki
á þessu þjóðarböli af einbeitmi
og röggsemi?
Svo undarlega vifll til, að auð
veflt er að gera stórfeflfldar um-
bætur í áfengismálunum nær
átakalaust. Þessar umbætur má
gera skjótt og vafasamt að til
þess þurfi nokfcrar veruiegar
iagabreytinigar. Þetta er hægt
að gera með eirtföddum fyrirmæl
um viðkomandi ráðherra um að
loka skuli öllum söílubúðum
Áfengisverzíl’unar ríkisins.
Áfengiseinkasöllunni væru síðan
gefin fyrirmæfli um að selja
áfenga drykki eiinungis fcil hótela
með vinveitingaieyfi, og hótel-
unum álagt að seflja þá aðeins
sem hiluta af fuiflgildum máltið-
um. Öll flausasaia áfengis væri
þar með úr sögunni. Öifl notk-
un þess á heimilum og manna-
fundum búin að vera. Öli sala
þess á drykkjufcráim hótelanna,
Ólafur H. Ágústsson
járnsmiður - Minning
SÍRA Björn Halldórsson í Lauf
ási byrjaði sálm einn þannig:
„Fótmál dauðams fljótt er stigið
. . .“ og endaði versið svona:
„Hvað er lífið? Logi veikur, litil
bóla, hverfull reykur".
Þessi spaklegu orð komu mér
í hug, þegar yngsta dóttir min
skýrði mér frá því hinn 6. þ.m.,
að Ólafur mágur hennar hefði
orðið bráðkvaddur þá um morg
uninn. Ég vissi að vísu, að líf
hans hékk á veikum þræði,
vegna langvarandi heilsubiíun-
ar, en helfregnin kom samt
óvænt. Segja má að visu, að
aldurhnignu fólki ætti ekki að
bregða, þótt andlátsfregn sam-
ferðamanna heyrist. En mér
virðist það nú svo, að þegar
„maðurinn með sigðina" hefir
beitt vopni síhu og höggvið í
raðir frænda og vina, þá
hrökkvi menn við' og hugleiði
hverfleik lifsina um stund. En
hver er svo tilbúinn að segja
með síra Hallgrími við gestinn:
„Kom þú sæll, þegar þú viit“?
Svari hver fyrir sig.
Við Ólafur höfum nú þekkzt
meira en aldarfjórðung. Ég
minnist hans fyrst þegar hann,
hæglátur og prúður unglingur,
gerðist félagi í góðtemplara-
stúku, þar sem ég var einn
stjórnendanna. Síðan höfum við
unnið saman að bindindismálum
og fleiru i ýmsum öðrum félög
um og hann hefir ávallt reynzt
sami góði og tryggi félaginn,
sem alltaf mátti treysta. Með
festu og hógværð hefir hann
unnið hvert það verk, sem hon
um hefir verið trúað fyrir og
eýnt félögum sínum velvild og
[hjálpfýsi. Ég gleymi ekki, hve
loft hanin hefir flutt mig í bíln-
ucm sinum, heim og að heim-
an, síðan Elli kerling tók að
herja á mig, og svo munu fleiri
segja. En nú er komið að leið-
arlokum.
í dag verður Ólafur jarðsung
inn frá Langholtskirkju og þess
vegna rita ég hér nokkur kveðju
orð.
Ólafur Helgi var fæddur hér
í borg 8. maí 1927. Foreldrar
hans eru hjónin Ágúst Jónsson,
bilstjóri og Laufey Guðlaugsdótt
ir að Lapgholtsvegi 47. Ekki
get ég hér neinar ættir rakið, að
öðm leyti en þvl að ég veit
að Ólafur var í föðurætt kom
inn af hinni alkunnu Bergsætt,
en um móðurættina má lesa í
Ámesingaættum eftir Sigurð
Hlíðar, dýralækni. Ólafur var
næstelztur 10 systkina, ólst
upp með foreldmm sínum og
hefir alla tíð átt heima á heim
ili þeirra. Ungur að árum hóf
hann járnsmíðanám, og gekk í
iðnskóla. Síðan tók hann próf í
þeirri iðngrein árið 1949 og hef
ir srtundað þá iðn síðan, þegar
heilsan hefir leyft. En liðlega
tvítugur veiktist Ólafur all
hættulega og varð að dvelj ast
á Vífilsstaðahæli um tíma. Síð
an hefir sjúkdómurinn endur-
tekið sig hin seinni ár, svo að
Ólafur hefir aftur dvalizt um
hríð á Vífilsstöðum og eitt sinn
á Reykjalundi. En ævinlega þeg
ar heilsan skánaði fór Ólafur
að vinna aftur, því að hann va,r
ákaflega starfsfús. Vilji hans
og kjarkur virtust óbilandi, og
aldrei heyrðist hann kvarta.
Yfirmenn hans hafa tjáð mér,
að hann hafi verið ákaflega sam
vizkusamur og viljugur verk-
maður, vel látínm og vel metinn
af starfsbræðrum sinum, vegna
góðlyndis og greiðvikni, enda
vann hann alla tíð hjá sama
fyrirtækinu. Hann var alltaf
velkominn þangað, þó að heilsan
væri biluð, því að hann var
einn þeirra, sem treysta mátti,
eins og fyrr er sagt, og vann
oft meira en þrek hana leyfði.
Ólafur var greindur og góður
drengur, sem vildi öllum vel.
Ég heyrði hann aldrei hallmæla
nokkrum manni. Hann var hóg
vær og prúður í framkomu, en
fastur fyrir og ákveðinn í skoð-
unum. Mér er og kunnugt um,
að hánn var mjög ástsæll inn-
an fjölskyldunnar, foreldrum
sinum góður sonur og systkinum
sínum hinn bezti bróðir, sem
rétti þeim hjálparhönd, hvenær
sem færi gafst.
Hans er því sárt saknað bæði
af ástvinum og öllum öðrum
samferðamönnunum. En bezta
huggunin er, að hafa átt svo
góðan dreng að ástvini og fé-
laga. Það ber öllum að þakka á
kveðjustund. Minnast má og
þess, að þegar heilsan er farin,
má iíka lita á dauðann sem vel
kominn gest, þótt menn á góð-
um aldri eigi í hlut, svo sem
hér átti sér stað.
Bæ, Höfðaströcnid, 12. júlí —
LAUGARDAG og sunnudag
síðastliðinn komu 50 ára búfræð-
ingar saman að Hólum í Hjatta-
dal, stimir með konur sínar. Eins
og gefur að skilja eru þetta orðn-
ir öldungar, reyndir og hertir í
lífsstriði, sumir höfðu ekki sézt
siðan 1921 er þeír skildu. Var því
eðlilega mikil breyting á orðin.
Um 60 voru þessir skólafélagar
fyirst, en nú eru 29 látnir.
Þetta mót var félögunum ógleym
anilegt í dásamlegu veðri á Hól-
um og góðuim móttökum hjá
Ég votta hér með ástvinum
Óiafs og öllu skylduliði þeirra
ininilegustu samúð mína, og nán
asta fólks míns.
Línum þessum lýk ég svo með
þvi að endurtaka kveðjuorð mín
til hins látna félaga, þegar ég
sá hann síðast:
„Vertu blessaður og sæll, Ólí
minn. Þakka þér hjartanlega fyr
ir samveruna. Hittumst bráð-
urn aftur.“
skólastjóra Haraldi Ámasyni.
Skólastjóra var tilkynnt að 50
ára Hólasveinar ætluðu að gefa
skólanum fullkocmið segulbandfl-
tæki, sem notuð verði við kennslu
og upptöku námsefnis.
Gífurleg umferð var þessa
daga um vegi til og frá Sauð-
á/rkróki, en þangað fóru Hóla-
merm á sunnudag. Ekki er vitað
að teljandi umferðaróhöpp hafi
orðið, þrátt fyrir þessa miklu
umferð á vegum.
— Bjöm.
Ingimar H. Jóhannesson.
50 ára búfræðingar
frá Hólum
horfin og sölustaðirnir meö.
Kattarrófusamlkvæmi opin-
berra aðila og annanra færu
söcmu leið. Áfengið stæði ekki
lengur aflmeningi til boða á
sama hátt og áður. Þó yrði eng-
an hægt að saka um einsýna eða
ofstækisifuMa afstöðu tid „hóÆ
samlegrar notkunar áfengis."
Það er aðeins farin hin sjáií-
sagða leið tifl að forðast sflys.
Eftir sem áður gætu menn gert
sér dagamun með því að kaupa
góða máltíð í þóknanlegu um-
hverfi, ef þeim sýndist, og gflas
af vind með góðum mat yrði þar
sjaidnast að tjóni.
Viðurlög gegn hugsanilegum
aifbrotum hótelanna, yrðu hins
vegar að vera strönig og skjót-
virk. Kæmi þá tii tafarlaus
lokun veitingastaðar og svipt-
ing veitingaleyfis, ef út af
brygði.
Ótti við smygl og vín-
brugg og andúð gegn lögbömn-
um og takmörkunum á svoköfli-
uðu frelsi efnstaklinigsins, eru
venjuflegar mótbárur gegn að-
gerðum til iagfæringa á áfeng-
ismálum. Sflikar mótbárur eru
þó haldilausar. Um allan heim er
öryggi borgaranna tryggt með
lögum og reglum. Það eru ein-
ungis hin menningarsnauðustu
þjóðfélög, sem iiiða menningar-
lausar athafnir hrösulgjarnra
borgara. Alflt skipulag og sam-
líf í þjóðfélagi byggist á sett-
um reglum og hlýðni og virð-
ingu borgaranna við þær.
Með vaxandi samvinnu í flög-
gæzfluimálum þjóðanna og tál-
komu Interpol eða alþjóðalög-
reglunnar, hefur á síðari áruim
mjög dregið úr smygli mifllli
landa. Smygl er því orðinn
áhættusamur gflæpur og ekki
ástæða til að óttast, þar sem fyr
ir hendi er vakandi og heiðar-
legt eftirlit. Vínbrugg þarf hefld
ur efcki að vera neitt vandamáfl.
Bruggarinn seiur efldci varning
sinn nema hann sé þekktur og
hann er þvi auðvelt að fjar
-lægja. Vandamálið hér áður var
ekki vínbruggið heldur sflapp-
leiki sýslu-manna og yfirvalda.
Það er ekki hægt að fallast á
að slíkt ástand sé nauðsynlegt.
Yfirvöild sem ekki standa í
stöðu sinni er einnig hægt að
fjarlægja ef þau eru ekki vand-
anum vaxin.
Það gæti orðið íslendingum til
mikillar sæmdar, ef þeir tækju
upp þann hátt með reglum um
meðferð áfengis, að orðið gætí
öðrum þjóðum til fyriirmyndair.
Ofdrykkjan er vaxandi böíl í
heirninum í dag og við Isflend-
ingar stðndum þar langsamlega
tæpast siðaðra þjóða, sennilega
vegna einhvers konar erfða-
galia í kynstofni okkar.
Við hfljótum að krefjast þess
að Alþingi og rBkisstjóm tafltí
nú tafarlaust í taumana.
Burt með ofdrykkjuna úr
landinu.
Reykjavik, 3. júflí 1971.
iesið