Morgunblaðið - 27.07.1971, Blaðsíða 10

Morgunblaðið - 27.07.1971, Blaðsíða 10
10 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚLl 1971 hirnuim alíhuirmu útvairpse<riindum hams. Hamin át'ti fr umkvæði að og bair auk þess hitamm og þumg- amm af því að koma á stofm hiimu myndairleiga Héraðshæli Aust uir-Húnavatnssýsl u, sem tók til starfa himm 1. jamúair 1956. Þar vamm hanm svo síðustu ár sSm sem héraðs- og sjúkirahús- lækniir. Eir stofmum þessi merki- leg að því ieytd, að þair eiru vist- aðir sjúkiimigar, öryiríkjar og gam alt fólk úir hénaðSmiu á óviemju veil aðskiidum deiidum, og aðsetuir leekna og hj'úkirumarfóllks er þair bumdið við stofm'Umiimia. PáM Koika viair steáld gott, og Mggja eiftiir hanm miteiil mitveirte bæði í bumdnu máli og óbumdmu. Má þar nefma Ijóða bækumnar Hmdtbjörg (Rvdk 1936) og Sfcröndin (Ak.1940). Eimmiig leitemitiið Gissuir jiarl (Rvik 1955). Meista rStvemk hams er þó án efa Föðumtún (Rvik 1950), sem er héraðs- og ibúalýsimg Húmavatmssýslina og mær að mesfcu yfdm síðusíu tvo manms- aldma. Auik þess liggur eftir hamm f jöldi greima og rditigerða um ýmáss teomar etfiniL Kona Páis var Guðbjörg Guð- mumdsdóttir fmá Hvamimsvite í „Mjöík erum tmegt t'umgu at hræra.“ Þær eru á ölium stumdum stað reymd, þessar formu ljóðlámur, þegar jarðnesku temigslim bresta milli ástvina og vanda- mamna, eða vima, sem samstarf og bugðarmál hafa temgt fcraust um böndum. Svo mum og þjóð- immá varið, er göfugir memm, damdskummir, mitelir í orðum og athöfinum hverfa af jarðneska sviðinu. Hlymirmdr, er rlsa hátt yfir lágskógiinm, vamþroska, eða vax- amidl unigviðii, sem þeir beima tii hæða og þrosfca, stamda á djúp- um mótum, er teyga mæráingu úr móðumbrjóstum jarðar, em sveigja lau'fríkt limáð tiiil adlra átta, steýla og vermda það, sem veáfcburða er, em vaxfcarsipmot- ar þeirra rísa æ hærra í heiðið bláa, móti MÆgeiislum sóiar. Þroskaiferli göfugra manma og máikiiláia að allLri gerð, er Mtot far- ið. Pálá V.G. Kolfca, fyirrrv. hér- aðsáækndr var háþroska tmeiður í islemzk'U þjóðlifi. Rætur hans stóðu djúpt í arfleitfð feðnamma er íremstár föru á ldðmum öld- um. Em rnútið og framtíð voru og hiams. Þegar á bemnsteuáirum fagmaðá hanm risandi sól þjóð- Minning; Páll V. G. Kolka, læknir Faeddur 25. janúar 1895. Dáinn 19. júli 1971. Nú um nokfeurt skeið hefur ríkisútvarpið eiigi flufct otekur hima þróttmilklu en hljómþýðu rödd hims aldma og fjölhæía gáfu- mainms, Jiækmáisims Páls VXJ. Kolka. Hamm hatfði um sfceið ihaft öðrum skyldum að simma. Og mú er rödd hans þögmuð. Ramameim hans fór sér hægt, em vamm markvisst að þvi, er korna skyldi. Hanm andaðist í Land- spítalamum að morgná mániudiags dms 19. júlí s.l., 76 ára og háátfs árs að aldiri Með Páld er gemgdmn miteiihæf ur vditsmiumamoður, er ótmuður tevaddi sér hljóðs og Lét á mörg- nm sviðum þjóðiífsáms til sám taka, enda liggur eftdr hamrn mikið og f jölþæfct stortf. Pál var fæddur 25. jarnúar 1895 að Torfalæk á Ásum í Aust ur-HúmaivatnssýsiLu og kom- imm atf merteum bæmdaættum. Hamrn lauik stúdentsprófi í júmi 1913, aöeims 18 ára að aádri, sem var óvemijulagt um sveitapilt á þeiim árum. Kandídatspróf í Læknisfræði tók hanm 1920. Hamm var eimm himma fyrstu 5s lenzku læknakandídata, sem ieituðu firamlialdsmáms veistam hafs. Gerðist starfandi lækinir í Vestmanmaeyjum 1920 til 1934, og gegrudi þá þar bæði hénaðslæfcnásstörfuim og sjúkra húslækmisstörfum frá 1930- 1934. Var skipaður héraðslætenr ir i Blönduóshéraði frá 1. april 1934 og gegmdi því til 1. júiní 1960. Frá 1960 var Kolka bú isettur í Reykjaivík og gegndi þar ýmsum störfum, svo sem kemmsdustörfuim við tanm- diæknadeild Háskóla íslands (sjá Læknatai, Reykjavik 1970, bis. 638-640). PáM Kolka var áhuigosamur og dugamdi lækniir. Héraðslækn- isstarfimu gegmdi hamrn atf naite- iLM samvizkusemi. Trúr þedm tima og aidaranda, sem hamm 'hlout menmtum síma á, vamm hamm í báðum þeim hér- uðurn, sem hamn dvaldist lengst í, að lækmimgum aLmemmrt og iðk aði bæði Lyf- og skurðlæknimg- ar. Hanm var mdfciiLl áhugamaður urn stéttarmál lækna og lækna menmtum og lét sér tíðrætt um heiiLbrigðismálefini þjóðarimmar, svo sem greimilega kom fram í Kjós. Varð þeim fjögurra barma ouðið. Son sámm Guðmumd misstu þau uppteomimm af slys- förum. Dæturmar þrjár, PeriLa, Imgnlbjörg og HalLdóra eru aLLar giftar hér syðra. Mitoii og eimlæg gestrismá ríikti á hiimu óvenju fagra, en þó lát- Lausa heimili þeirra hjóna. Er mér húm, sem tíðum gesti þar sérlega mimmássrtæð. Hiiin dug- mátela og rausmarlega húsmóðir réð þar ráfcjum. Em himm síreitfi hugsjónamaður, húsbóndiimm, Lagði þar sitt til. Immlemd sem erLend dægurmál, heiiibrigðis- mál af ýmsu tagi, trúmiátl og stjómmái, skáLdiSkapar- og memmtamái og rmargt flieim gat verið tii umræðu, og aiLs staðar var húsbóndíimm með ákveðnar stooðamár, sem hanm rökræddi atf þefctoimgu og stoapfiestu- Gg að lotonum örðugum vimmudegi og kvöldrabbá með góðum gest- um og vinum átti hamm fcii að setjost eimrn út í hom og páma miiður mokterar iimur, í bumdnu eða óbumdmu málái, sem síðar gat orðið góður efmiviður í kvæði eða ritgerð. PáLl Koltea var meðaLmaður á hæð, vel Mmuaður, kvikur í hireyfliiragum, rauðbirkimm á hár og steegg, augum móbrúrn að Mt og augmiaráðið fast og rammsaik- amdi. Röddim var miki'l og hájóm fögur með tíðum og þuiragum á- berzLum i ræðu. Hanm gat verið Léttur í lumd og gamansamur í viðræðum, em þumgur og harður í homn að taka, ef um alvöru- mái var að ræða, eða hom'um Mik aði miður. Páll Koitea er látiinm. Margir mumu miimmast stórbrotims per- sónuLeitoa hams. Lækmastéttim á á bate að sjá eimum simma virk- ustu féiaga. f sveitimmá., sem bar hamm og fóstraði, Lækmás- héraðiirau, þar sem hanm vamm sirn mangþættu stömf um lamgt ske-ið og í sýslummi, sem hanm helgaði aðalritstörf sím, mum hairas sérstatelega verða mimmzt um Lamigam aldur vegiraa góðra og ötulila lætenásstarfa, byg.giimg ar Héraðshælis Austur-Húma vatmssýsLu og bókarimmar Föð- urtúma. Frú Guðbjöngu, dætnumum þnemur og öðrurn vamdamömmum sendum við hjónim ááúðarfyllsfcu samúðankveðjur. Sigurður Sigurðsson, lífsi'ns. Þegar á umigMimgs árum átevað hanm að verða virk- ur þátttateamdi, í sókn ísLemzku þjóðarinmar tii fuMkomims sjáltf- stæðis á öl'luim sviðum. Þá þeg- ar skipaði Páál sér umdár mierki memntagyðjunmar, leið- sögn hemrnar kaus hamn, viss um að „vísimdiim etflia aáia dáð“. Hamm hatfði háiotáð í vöggugjöf Viljastyrk, djönfurag og dáð- reteki, til að sækja firam á vett- vangí memmimgarimmar, stöðugt hæma í hækkandi bjamma vás- imda og fagurra listo. Pááá hafði «m nokkmar námsbnautir að veLja og tiá allma vel hæfur. Þeg ar um atfburða memm er rætt, er tiiðast vitnað tii konungs orða, um Gissur biskup fsleitfssom, að af honum mætti gena þrjá memm, og værl hamm, svo sem sögnim- im hermir, til allra þedmna tign- arstanfa vel faláámm. Af Pááá Kolka mátti ekki aðeims gera þrjá memn, eða fleáirúi Pálá var, vegma miikiLla gáfmia, fjölhæfmá og hugmymdoauðgí ígáiLdi margina, anmams vel gefimma manma og dugmikiááa. Koátea var læfcnár ágætur, hamm var vís- imdamaður á þeim vett- vangi Hanm var riithöfumdur og skáld, bnaufcryðjandá mamgs kom- ar fmamfara og mammiúðammááa. Þótti hvert rúm vel skipað er hann var, og jofmarn í fymimrúmi. PáM Valdimar Guðmumidsson Kolka var fæddur að Torfaáæk á Ásum (KoLkumýrum) 25. jan- úar 1895. Foreádrar PáLs voru Guðm. Guðmumdssom og Imgi- björg Imgimumdardóttir smá- skamimtaliækrais Sveimssomar. Ingimumdur var greimdur mað- ur og gegn. Ætt Imgiimumdar var frá Oddnýju Daðadóttur, ljós- móður á SpákonufelLi. Oddnýj- ar er víða getið sem himmar mite ilihæfuistu konu, og afburða ljós- móður. Guðmumdur á Torfalæk, faðir Páls KoLka, var kynbor- Lnm maður og maut virðimgar í héraði. Guðmumdur á Torfaiæk og Guðm. Bjömssom landlækm- Lr voru systbimasymiLr. HáLfbróð- Lr Páls Kolka var Jón Guð- mundsson er tök við búi á Torfalæk, og bjö þar i fjöru- tíu ár. Kvæntur var Jón frænd- konu simmá Iragiibjörgu Björns- dóttur frá Marðamúpi í Vatms- dial, systur Guðm. Lamdl'ætenis. Ingibjörg var fjölhæf gáfu- koraa. Symir þeirra Jóns, raú á liiffi eru: Guðmundur skóáastj. á Hvammeyri, Bjöm veðu.rfr. og læbrair í HvemagerðL, Jóhanm ráðsmaður á Si'lumgapoááá, Jónos fræðslustjóri í Reykjavák og Torfl bóndi á Torfiaáæk. Þegar á bermsteuárum PáLs Koátoa Jýstu sér göðar gáfiur hans og bókhneigð. Þegar hamrn. var tiu ára fór áiiamn tiá. raáms að Skúffi í Norðunárdaá- Þar bjó þá Jaikob Frímanmsson, veái menmtaður og steáid gott. En brátt Lá Leið uraga manmisims í MemmtaslcóLamm í Reykjavik. Stúdemt varð Páll árið 1913, carad.phil. vlð Háiskóla fslands 1914. Og iækraisprófi Lauk hanm frá sarraa sikóLa, rraeð ágætiisedmte- urnrn, áráð 1920. En þar lét hanm ekki staðar numið. Árið 1922-‘23 var hamn við firamhaids- rnám í New Yorte, og 1926 fór hanm márrasferð fcil Þýzkaáands. Auk þess aö lesa, stöðuigt raýj- ustu visimdorit í lækndsíiræðL, heimsótti PáLl KoLka iraorgum simraum erlendar vísindastofnam Lr á þeim vettvangi, til að kynm- aist af eigim roum raýj'usíu tækrai lækmavísimdanma. Þá gat hann boðið það bezta þeim, er meim- im þjáðu. Páll KoLka var startfanidi lækm ir í Vestmamnaieyj'um, ffiest ár- 3m frá 1920 til 1934, er homum var veitt Blönduósshérað. Vest- mamnaeyimgar hörmuðu brottför símis ástisæia læknáis. Em röm er sú taug er reteka dregur föður túraa tffl. LæknLr.imm haifði þegar í æsku bumdið órofa fcryggð við ættarbyggð sámo. Og etftir Jiamg- am þrostaafemii kaus hamm að fórna hemmi þetekimgu hdmmii og starfskröftum. Hanm hatfraaði hægara starfl og betur Laumuðu. Föðurtúmiim og fóLkið þar var homum dýrmætara em guáá: og græmir skógar er anmars stað ar buðust. BLönduósishérað var stórt, og á þeirn tima ertfdtt yffirferðar. SjúkraskýLið á Blömduósi var Mtiö timbuirh'ú®. Aiute sjúkraáier- bergja var fátœtelega búin steurðstofa, allt fremiur frum- stætt. Þariraa tókst þó læknim- um að bjarga mörgum frá bróð um barna. Mimmisstætt er mér slys eáitt á þessum tírna, Bíáll fór út af vegimum við Blöndubrú, á hvoátf ofarn í djúpa klettagjá. Hjón, sem í bíLnum voru sáös uðust svo, að emgimm, er við var staddur, huigaði þeim lítf. Em PáLl KoLka, er kom á vettvang, ftuttii þau á sjúkrahúsið, gerði þegar á þeim Skurðaðgerð, er bjargaði Mtfi þeimra. Hugsjón PáLs KoLka var, að byggja stórt og fulJfcioiraið sjúkraihús á Blönduósi. En fjár- miumir Lágu ekki á Lausu 'kreppu- áriim, 1934—’40, og þó að fjár- haigur rýmfcaðiist þuirftd emm að yfiirstiga iraargor himdiramiir. Em fymir skapfesbu og artorku héraðs læknáisimis, reis Héraðshæliö af grurnni árdð 1953, og var full- búið ári seimma, stórhýsi, 9000 m3. f HéraðsihæMmu er sjúbra- vist og heimiiM aldraða, lækna- bústaðir, og ailt er tiLheyrir fuái korrarau sjúkraxhúsi. Huigsjón im var læbnisims, firumtevæðdð vor Inams, og á herðum hnamis hvílidi steLpulag hússinisi, og um- sjón með öMum framkvæmdum, Þetta var mæstum oflurmammáegt startf, oukastforf læbniis með sjúkrahús og stórt hérað. Slátot er aðeims mdteilrraemmum fært. LætanLshjónim gátfu stóra fjár- fúLgu til Héraðshæliisdras, sýndu eiinhuga orlæti sem þeim var lag ið, ást á stofnuraimmi, og eirak- um þeiim, er henmar skyldu rajóta. Læknastétt íslands mat Páá KoLka að verðleiteum, og fól horaum mörg trúmiaöarstörf. f natfini stéttar simnar sat Kolka, 1933, alþjóðaþirag í Beágíu um sj'úkrahúsmál. Hamm sóttá þiirag raarrænma embættiiisáækna í HLnds giaivl á f jóná ániið 1949. Árið 1950 vor Koltoa fuáMirúi IsLarads á þimgi ALþjóðalæknafélagsims i New Yorte. Sat Kolka og mörg ön.n- ur þirag lækraa, hér heima og er- Lemdis. Á skóloárum simum í Reykja vík, var Páll KoLka mjög harnd- geragimm séra Friðritoi Frdðrites- syrai æskuiýðsleiðtQga og trúra- aðarvimiur hams. Koltea starfoði þá milteið í KFUM, og var flram kværradastjóri þess féáags í for- flöMum séra Friðriks. Sóttí. Kolka þá teristMegt stúdentamót í Nyborg Strand á Fjóni og x Vadstena í Sviiþjóð. Svo fór með Pál KoLka sem ffiesta mdfcla hæfMeitoamemira, að á luamm hlöðuist mörg trúmaðar- og þjónustustörf, fynir almenmimg, og þótt ærim venkefrai væru fyr- ir. Hamn var bæjorfuáitrúi í Vestmonmaeyjum í fcíu ár, og for setí bæjarstjórraarLnmar fjögur siðustu árira, er barnn var í Eyj- um. Áráið eftir að KoLka fluttist tii Blöndiuóss var hamn skiipaður formaður skólanefndar kaup- túnsins, og var það tiá 1956. Koltea sat í sýslumefnd Húna- vatnssýsLu árim 1937-1960, em það ár ffluttdist haran fcM Reykja víteur. f mörgum memningarfél. var KoLka þátttatoamidi, og for- maður í fLestum þeim samtöik- um. f stjöm Sögutféi. Húnvetn Lnga var Koltea í 36 ár. Hanm var borimm tii Leiðtogiastarfai. Stumdakenmslu anmaðist KoLka uim árabM við KvemnaSkólamn á BLömiduósi og ungLingastoóLamm, Hér í borginni hefur PáM KoLka stumdað mokkuö kennsLu störf við ýmsa skóla, og lækndis- störf amnaðist hanm hjá nokkr um opimberum fyriiirtækjum. I undirbúimmgsnefnd aLm. kirkjiu- fumda starfaði Páái Kol'ka frá 1957, og sat í kirkjunáði frá 1959 tiiil ævLlioka. Páái Kolka vor fyrir áöngu þjóðkunmur af firamáagi sirnu tíl islemzkra bókmemmta Hamn var miikiáviiiilkur oriithöfundur og skáld. Auk fjölda erimida og smærri ritvertoa hatfia ácornið út eftir hamm: Föðurtún, héraðs- UýiSimg Húmaþimigsi, raiteið veirte, 560 bLs. og Leikrirtiið Gissur jori. Fáest Ijóð Páls Kolka komu út í tvéimur Ijóðabókum: Hnát- björg ámið 1936, Stiröndlim 1940. Þá eru ag sérprentuð kvæði og Iijöðatfáioteteur: Húnabyggð. Lamid- vætfcir, AfimæMsikveðja tál Há- skóLa fsáiands o.fiL Efrni lijóðamraa er 'tíðaist sófct í flortíðima, sem höf. temgiir nútíð, og framtíðar draumum sírnum, með miteLLM leiikni, á meitíuöu máái'. Mörg l'jöða lians eru þrumgið lifsspeki, mæmum skiámiimigi himis djúp- skyggraa miemmtamanras á forraum fræðum og giildii þeiirm fyrir monmáiLfilð á hverjum tírraa. Skátdiiið beradir samferðamiöminium simium tM Limdiardmmiar ótsemaradi, á heiflisubrumm andanis, sem aáidred þrýfcur. Sjááft fer skáldlið mjúk- um höndum um guáá feðnammia. Ómenguð islenzka var Kolka létt á turagu. PáM Koitoa flLutrti fjöLda er- inda í útvarpirau, ffæðideg og um ýmjis þjóðfélagsmál. Hanm. mum fyrstur íslemzbna LæJcraa hafa fllutt visimidaLegt enimdi um stmedtu. FLestiir dáðu mjög erimdi Kolka um „dagflmm og veg imm“. Honrn gemigástfeládii aLdmeL kjama málsimis. Og atf læknis reyrasáu sirani vissi hanm, oð meim verða ekki burtu num- im, svo að ekki fyági mofckur sámsauiki, en þó getur grólið sem heiárt hiatfi alltaf verið. 1962 hLaut KoLka gulfliverðliaum úr mimmingarsjóði Daða Hjörvar, fyrir bezt íslenzkt mál flutt í útvarpimu. Önmur verðLaum hlaut Kolka, ásamt séra Siguirði Einarssymd í HoLtt, fyrir liátíð- arLjóð á háLfinar aldar afmæáli Hásteólia ísLamidis. fsáenztear bókmanmtír hefðu auðgazt enn, ef PáLi Kolika hefðu emzt leragri lifdagar. f bamalegurani skmitf- aiði hanm hverja stumd, er tóm gafst, og meðam höndim gat á stíLmuim haádið. Áhyggjuefirai haras var, að geta eteki Lokið raiklu ritverki, er þá var í deitgiL- umrai. PáM KoLka var sanmur trú- maður. Trú hams var ekki að- eiiras vom, áieltdur vissa uim flram haldslítf 1 æðra heiimi, þar, sem rraammsamddnm þróaðist tíi æ meiri fulLkommiumar um aláa ei Lífð, svo sem meistarimm boðaði. Á umdam hverri steurðaðgierð fLuttí lætendrimm bæm. PáU Kolika kvæmtist 3. nóv- Framhald á bls. 19.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.