Morgunblaðið - 27.07.1971, Blaðsíða 26

Morgunblaðið - 27.07.1971, Blaðsíða 26
26 MORGUNBLAÐIÐ, 1»RIÐJUDAGUR 27. JÚLÍ 1971 - Minning Páll V. G. Kolka Framhald af bls. 19. og með ágastri samvinnu við úr- vals yfirsmið og fleira gott fólk tókst að koma hælinu upp á skemmri tíma og fyrir minna fé en dæmi voru til. Hugmyndir hans um búskap á Torfalæk hafa nú að mestu verið fram- kvæmdar af yngsta bróðursyni hans og hans syni. Sjálfur gerð- ist hann tvivegis jarðeigandi og bóndi, síðasta ár sitt í lækna- skólanum og á læknisárum sin- um á Blönduósi, og í verklegum framkvæmdum lét hann víðar til sín taka. Hina síðari áratugi, bæði á héraðslæknisárum sínum og eft- ir að hann lét af embætti, vann hann mjög að ritstörfum. Þar átti hanm mikið ógert. I bamaleg unni var hann sílesandi og skrif andi, meðan hann gat haldið á penna, enda voru hugsun og minni óskert, þar til síðustu dag ana fyrir andlátið. Og hann hafði orð á því, að honum þætti leitt að geta ekki fest á blað, aður en hann félli frá, allar þær hugsanir og hugmyndir, sem á hann ieituðu. Páll var manna ættfróðastur og að sama skapi frændrækinn. Alltaf var mjög kært með hon- um og systkinum hans, Jóni föð- ur mínum og Mörtu Guðmunds- dóttur á Skagaströnd, en þau eru bæði látin fyrir nokkrum ár- um. En af öllum nánum ætt- ingjum sinum mun hann ætíð hafa dáð mest Guðimiumd Björms ®on landlækni, sem hann bjó hjá á skólaárum simum og taldi sdg standa í mikilli þakkarskuld við fyrir margra hluta sakir. Og þar var skyldleikinn meira en nafn- ið eitt, þvi að hvað gáfnafar snertir voru þeir likari en nokkrir tveir menn aðrir úr okkar ætt. Margir haida, að læknar séu erfiðustu sjúklingarnir. Það sannaðist ekki á Páli. Hon- um var ljóst, að hverju stefndi, en aldrei heyrði ég æðruorð af vorum hans í þau sfcipti, er ég kom til hans í banalegunni. Um eiginkonuna og ekkjuna vil ég hér aðeins segja það, að þar hefir hetjulundin ekki brugðizt, og eigi það nokkurs staðar við að kalia eiginkonuna betri helming mannsins, þá gild- ir það um hjónaband þeirra Guðbjargar og Páls, sem nú er slitið eftir nærfellt 55 ára far- sæia sambúð. Frá okkur bræðrum fylgja Páli til heimsins handan grafar hugheilar þakkir fyrir trygga og órjúfanlega vináttu og frænd rækni, og ekkju hans, börnum og öðrum nánum aðstandendum sendum við og fjölskyldur okk- ar innilegar samúðarkveðjur. Björn L. Jónsson. Páll Kolka er allur. Þetta var ekki harmafregn eins og komið var. Hann, sem svo margra þján ingar hefir linað og þrautir bætt, hefir nú sjálfur legið helsjúkur um skeið. Páll Kolka var héraðsiæknir hér í sinni heimabyggð um aldar fjórðungsskeið. Hér var því lífs starf hains umndð og á þasnn veg að nú drúpa byggðir Húnaþings höfði og minnast hans með þökk og virðingu. Páll Kolka var ekki aðeins læknir, heldur félagi sjúkling- ejnna og vissd, að oft þairf sálin írekar lækniingar váð en ldkam inn, enda nánast dýrkuðu sjúkl- kngar spítaians og vistmemm elli- deildar hann og konu hans, sem er fágæt mannkosta kona, sem aldrei má aumt sjá. Samband þeirrá hjóna var þannig, að hér nefna engir Pál Kolka svo að ekki sé Björg kona hans nefnd um leið. Læknishéraðið er nokkuð stórt og iangt að fara á hestum í vetrarferðir fyrr á árum og oft var mikið að gera, en stund- um komu tímabil á milli, sem timi vannst til skáldskapar og fræðiiðkana, og þar hefir Páll Kolka unnið sér öruggan sess í menningarsögu þjóðarinnar. Páll var góður læknir, sérstaklega skurðlæknir og þótti mjög nærgætdinn og hepp- inn fæðingariæknir. Hann jós ekki út meðulum, og þótti sum- um miður. Páll Kolka lét dægurmálin til sín ta'ka og var skapheitur og skar ekki utan af hlutunum í ræðu eða niti. Hann vair þvl um deildur á sínum manndómsárum. Það gnauðar um þá sem upp úr standa. Þeir skapa söguna með orðum sínum og gjörðum. Hér reisti Páll Kolka sér minnisvarða, Héraðshælið, sem við köMum svo. Það var hans hugsjón og sú hugsjón hreif hugi Húnvetninga, svo bygg ingin reis á skömmum tíma. Nú að leiðarlokum kveðja Húnvetningar lækni sinn og þakka heillaríka forystu i heil- brigðismálum héraðsins, þeir þakka honum héraðssönginn Húnabyggð og Föðurtún. Þó verða þakkirnar innilegast ar frá sjúklingunum mörgu, sem ieituðu hans og hann bjargaði og mæðrunum, sem hann létti þrautirnar við að fæða nýtt líf i þennan heim. Að lokum fær- um við honum þakkir fyrir sam- fylgdina, vináttu og tryggð, öll þessi ár. Heirnan úr héraði flyt ég frú Björgu, dætrum hennar og barnabörnum inniiegar sam- úðarkveðjur og bið Guð almátt- ugan að veita þeim styrk í sorg þeirra. Jón fsberg. Við, sem kymntumst Páii Kolka sem leiðbedmacnda og kennara í læknisfræði, eigum honum margt upp að unna. Hann er viðkvæmur vorgróð- urinn. Þaú áhrif, sem verðandi eða nýorðnir læknar verða fyr- ir hjá reyndum og kunnandi koliega geta oft orðið afdrifa- rik. Páll var einn þeirra héraðs- iæfcna, sem oft höfðu lækná sér til aðstoðar. Oftast voru þetta kandidatar en þegar þeir ekki feragust, stúdemtar i sieimasta hluta læknisfræði. Páll um- gekkst því stöðugt nýgræðing- inn í stéttinni. Ég veit að það var honum kært og eðlilegt en þeim sem nutu samvista hans ekki síður. Ég minnist þess sérstaklega þegar ég var aðstoðarlækn- ir hans, hve ljúft og eðlilegt allt samstarfið var. Honum var lag- íð að gera þá hiuti eðlilega og sjálfsagða, sem aðrir kolleg- ar blésu út og básúnuðu. Páll hafði alla tíð brennandi áhuga á læknisfræði. Það var hrein unun að heyra hann segja frá ævintýrum og afrekum símum eða ammiainra, kirydduðum skáldlegri mælsku og fín- um humor. Stundum fór hann með djúpskyggn kvæði sem lýstu upp láð og lög. Þá var Páll í essinu sínu. Páll var eins og ég kynntist honum, fyrst og fremst human- isti, í þess orðs elztu merkingu. Hann leitaði sannleikans í sagn fræði og læknisfræði en and- ans í bókmenntum og listum, og hann var óþreytandi í þessari leit sinni. Þetta fundum við vel, lækmaistúdemtairmiir, em sfciilj- um ef til vill fyrst í dag. Með sagnfræði og bókmenntir sem ívaf gerði Pálil læknisfræð- ina að hluta humanismans, og þanmig runnu saman á hugstæð an hátt fegurð og veruleiki. Það er ótrúleg gáfa að geta þetta og það er mikil gæfa að mega njóta návistar slíkra hæfi- leika. Humaniora og læknisfræði var verksvið Páls. Honum var því ekkert mannlegt óviðkom- andi og hann var óhræddur að láta álit sitt í ljós. Það sem hann sagði meinti hann. Hann gat farið eims og storm- sveipur yfir ládauðan sjó og skilið eftir sig ýfðar öldur. Hann gerði það ekki til að ókyrra sjóinn heldur spretti þá úr spori hinn leitandi human isti. Slíkir menn gerast nú fá- tiðir. Við sjáum þvi ekki að- eins á bak gáfuðum mannvini heldur stórbrotnum persónu- leika sem engum var líkur. Ég þakka Páii kynnin og bið hamm að halda hátt á loft merki humanismans og læknisfræðinn ar þó að ekki uerði lemigur í jiarðmestou Hfi, Við, sem notið höfum gest- risni og höfðingslundar Guð- bjargar og Páls á heimiii þeimra og kymmzt þeim i blíðu og stráðu, vitum að bæði drúptu þau sorg- immi en hún beygði þau efcki. Megi það aðalsmerki fylgja Björgu og hennar fólki. Brynleifur Steingrimsson. SKÁLHOLTSVINUR KVADDUB. Þeir eru nú orðnir allmargir, sem trúa því að Skálholt, hinn formi heligi- og höfuðstaður lamdsims, eiigi emm eftir að gegma þýðimgarmitolu hluitverki í íslenzku þjóðlífi með því að verða að nýju aflvaki og afl- gjafi trúar og þjóðlegrar menn ingar. Einn þeirra trúuðustu í þessu tilliti var Páll V.G. Kolka lækn ir, sem í dag er kvaddur himztu kveðju. Ekki ætla ég mér þá dui að mæla almennt eftir hann, til þe>ss brestur miig of margar for- sendur, aðeins minnast á einn þátt hans fjölskrúðuga lífsstarfs og áhuiga, sem mér er máski kummugra um em mörigum þeim, sem eftir hann mæla, en það var áhugi hans fyrir vexti og við- gamigi Skáiholts og fcristiiegrar þjóðmiemmimigar. Svanasöngur þessa mikla rit- snillings og eftirsótta útvarps- fyrirlesara — var smá rit, er hann samdi helsjúkur i sjúfcrahúsi — síðuistu fjóra mán- uðina, sem hann var með fullu ráði og rænu. Ritið nefmir hamm eftir því forna spakmæli —• Ars longa — vita brevis, sem út- le.gigja má — að þótt lífið sé stutt varir listim að llitfa eiiiflega. Svo mikill var áhugi Páls og brennandi fyrir þvi að koma er- indi sínu sem óbrjáluðustu til þjóðar sinnar, að hann hafnaði í lengstu lög — svefn- og deyfilyfjum svo skýr hugsun hams og smjöli framsetmimg biði efcki tjón af. Kveikjam að ritsmíð þessari var grummiskólafrumvarpið nýja eims og það barst Páli i hemd- ur í fyrstu gerð þess, þar sem gert var ráð fyrir að emgin sérstök kristimdómstfræðsla yrði framvegis í islenztoum skólum em húm hefur verið námsigreim þar síðam að til skólahalds var stofmiað á Islamdii. Harnn segir tiligamg ritsims vera að færa rök að því furðu- verki sögummar svo motuð séu hams orð, „að hér úti á hjara veraidar skyldi vera svo nám- fús þjóð að hún tileimkaði sér svo að segja jaímóðum í átta ald ir ailt það nýjasta oig oftast mær það bezta sem vestræn menm- img hatfði að bjóða og þeirri höf- uðskömm sem það væri að gleyma og glata þessu atfreki IsJemdimga." Ekfci blamdast Páii hugur um þanm þátt sem kirkja Isiamds — prestar hennar og biskupar — mumkar og skólameistarar á skólum biskuipsstóliama hatfa átt í því fiurðuvelrklil.‘, I riti sínu kemist Páll Koika m.a. svo að orði í framhaldi atf umsögm simni um grunmsfcóla- frumvarpið og þá ætlam að leggja ndður sérstaka kristim- dómstfræðslu í skólum. „Nú á tímum troða skólarndr í nemenduma svo mikilli sér- fræði sem stumdum er orðim eimskis mýt eftlir fá ár, að marg- ir hatfa emgam tíma til að verða menntaðir menn. Þess vegna þarf ekki aðeims emdurmýjum igamaila námsgreima á moktourra ára fresti heldur skóla sem veitir þeim er þess öska menmtun á víðari grundvelli, Sddfcam skóla er Þjóðkirkja Islamds mú að byrja að reisa í Skálholti til eflimgar fcristiilegri og þjóðLegri memmimgu. Ég hef undamtfarim ár komið upp f jölbreyttu saími nýrra hum anisfcra fræðirita á erlemdum máLum fyrir þá sem áður hatfa stúdemtspróf eða tilsvaramdi memmtun og þessi hedmiidarxit höfum vdð hjóndm gefið Skád- hodtssköla sem sérstaka deiid í bókasaíni hans. Sú gjöf er gefim til mdmmdmgar um eimkasom okk- ar Guðmund sem fórst í bil- slysi í Skotlandi.“ Við þessi orð má bæta að auk bókagjatfarinmar sem er mikil að vöxtum og gæðum — tryggðu þau hjón með föstum tekjustofni — að hægt er að aufca við satfm- ið mýjum bókum og fræðiritum. Fyrir aldt þetta: áhugamm fyr- dr emdurreisn Skádholts, trúrna á þýðimgu þess fyrir ísiemzka þjóð memmdmgu, bókaigjöíima og fjár- mumi bókasafmimu til eflingar skad þeim dækmdishjónunum m.ú þafckað. Mættu þau verða mörg- um tii fyrirmymdar í því efmi — Að síðustu þafcka ég Pádi dækmi fyrir kymmámgu, þau tid- töludega fáu ár sem við höfum þekkzt. Óhitoað tel ég hamm eimm meækasita mamm sem ég hef hitft á Mtfsdedðimmi. — Fór þar margt samam., hdið mesta mammvdit, djúp stæð þekkimg á ótrúleiga mörg- um sviðum, furðuieig fróðdeiks- fýsn og brenmamdi áhugi á að miðla öðrum af brummd þekkimg- ar sinmar og deida með þeim arði lamigrar LLfisreymsIiui Em sjáltft „huigvitið, þektoimgim hjaðmar siem bLedSkimg sé hjairta ei með sem umdir sdær" segir skáldið. Undir hugviti og þekk- imgu Páds Kolka sló hjarta, vermt mammást og guðstrú lamgt Uimfram vemju. Lokabæm Páds Kolka iæknis i Háskóiadjóðu-m er á þessa lund: Leyf oss Guð sem lautf að falda ljúft að brjósti vorrar tfóstru eftir Mf sem öðrum hefur unmið gagm en Lamdd hagmað. Þyrm þú hlyn við áti orma eyð þvi rotma styð hið brotma hredmsa frymið, fegra brumið faista rót lát blessum hljóta." Sjálfur sanmaði PáJl lœkmir með lífd simiu og störfum að hamm var bæmheyrður. Frú Guðbjörgu Kolika og ást- yimum hemnar sendum við hjón- iin djúpar samúðarkveðjur. Þórarinn Þórarinsson frá Eiðurn. — Barnard Framhald af bls. 1. „Litaður" er hið opinbera orð i Suður-Afríku, um þá sem eru af blönduðu foreldri. Sá sem líffærin voru tekim úr hót Jackson Gumya. Hann fannist liggjandi meðvitumdar- laus á götu í Cape Town, og er talið að hanm hafi orðið fyrir árás glæpamanna. Gumya var fyrst fluttur á Rondebosch- sjúkrahúsið, em að sögn komu Barmard og samstarfsmenn hans í heimsókn þangað, litu á sjúklinginm og báðu um að hann yrði fluttur á Groote Schuur. Þar lézt hanm svo síðar um dag inm, og fyrrmefnd líftfæri hams voru flutt í tanmismiðinm, sem heitir Adriam Herbert. Kona Gunya segir, að hún hafi farið' til að heimsækja mann simm á Rondebosch-sjúkra húsið á Laugardagsmorgun. Hernni hafi verið tjáð að búið væri að flytja mann hennar á Groote Schuur, en þar hafi hún femgið þau svör að ekkert væri vitað um hanm, og engimn kannaðist við hamn. Hún stóð þó fast á því að hamm væri á sjúkra húsinu, og var að lokum leyft að sjá hamrn: — Mér fanmist hamm líta mjög vel út. Það var verið að gefa hornum blóð, em það var emgimm læknir nærstaddur. Þeg- ar ég fór af sjúkrahúsimu var ég sanmfærð um að honum myndi bráðlega batna. Frúim segir að enginn haii sagt henni að nota ætti líffæri manms henmar, fyrr en það var um garð gemgið. Hún kveðst aidrei mumdu hatfa getfið samþykki sitt tLL þess. Samkvæmt suður-aírískum Lögum verður að fá leyfi til slíkra líffæraflutminga. Ef ekki næst í ættimgja hims látna, verð ur að fá umboð frá dómsmálaráð herra, meimafræðinigi ríkisims og héraðsskurðlæknimum. Stjórm Groote Schuur-sj úkrahússins, segir í tilkynningu um þetta mál að hún hafi fengið þessi leyfi áður en aðgerðim var gexð, þar sem ekki hafi náðst í ætt- ingja Gunya. Síðustu fréttir hermdu að Adriam Herbert liði vel eftir að- stæðum, em ekki væri hægt að segja um hvort hamm myndi ná sér fyrr em eftir tvær vikur, etf hamm þá lifir svo lengi, Þetta er í fjórða skipti, sem reynt er að skipta um bæði hjarta og lungu í sjúklimgi, og hafa sjúkl ingarnir í himum þrem tilvikun- um allir iátizt. — Súdan Framhald atf bls. 1. bylting var framkvæmd í Súdan, en síöan afhentir súdönskum yfirvöldum. E1 Noor var á leið heim til að taka við embætti forseta í hinni nýju ríkisstjórn, en Hamdalla, sem var hans hægri hönd, átti að verða for- sætisráðherra. Við komuna til Súdans voru mennirnir þegar leiddir fyrir herrétt, sem dæmdi þá til dauða. Numeiry forseti vísaði kröfum Breta um að mennirnir yrðu látnir lausir á bug og sagði, að þeir væru föð- urlandsvikarar. Formaður súdanska kommún- istaflokksins, Abdulkhalek Maj- oub, sem leitað hefur verið í Súd- an síðustu daga, var handtekinn í Omdurman í dag og þegar leidd ur fyrir herrétt. Numeiry for- seti skýrði sjálfur frá handtöku hans. Majoub er talinn hafa ver- ið forsprakki byltingarinnar á dögunum. Egypzka blaðið A1 Ahram í Kairó hélt því fram fyrir helgi að Majoub hefði stjórnað byltingunni frá búlg- arska sendiráðinu. Talsmaður þess neitaði þessum ásökunum harðleg í dag. Eftir handtöku Majoubs gaf Numeiry forseti skipun um að öll leyfi hermanna skyldu afturkölluð. Var engin skýring gefin á þessari fyrirskip- un. Numeiry forseti sagði, að enn væru 4 háttsettir kommún- istaleiðtogar í felum og hvatti hann alia landsmenn tii þess að aðstoða við leitina að þeim. Hann varaði fólk við að skjóta skjólshúsi yfir kommúnista, því að þeir, sem staðnir yrðu að slíku yrðu handteknir og leiddir fyrir rétt sem landráðamenn. Fréttamenn segja, að lífið í Omdurman, höfuðborg Súdans, sé að færast i eðlilegt horf og að borgararnir fari um götur eins og ekkert hafi í skorizt. Num- eiry forseti rauf í dag stjórn- málasambandið við Irak og sak- aði Iraksstjórn um að hafa átt þátt i byltingunni á dögunum. Yfirlýsing MOBGUNBLAÐINU hefur bor- izt eftirfarandi yfirlýsing frá Axel Einarssyni, Spítalastíg 4: ,„Ég umdirritað'urr vil getfa etftior faraindii yídrlýsingu: Vegma blaða sikrifa i Alþýðubiaðimu siiðaistLið- immi föistudag, þar sem sagt er, að fjórair popphljómsveitir, þar á meðad Tddvera séu reiðubúnar að sipiia á hljómleikum tid að borga hasisseiktír, þá hef ég aidrei heyrt á það mlimmzt. Og þó svo væri, kæmíi það aldrei tii mála frá mimmi háltfu eða anmiarra í TilLveru að því er ég þezt vedt. Axed Eimarssom, Spítaflaistíig 4, Reykjavik."

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.