Morgunblaðið - 27.07.1971, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚLÍ 1971
19
- Minning
PállV.G.Kolka
Framhald af bls. 10.
ember 1916 Guðbjörgu Guð-
munidisd. firá Hvaimimsvík I Kjós.
Móðir Guöbjamgair viar Jaikobínia
Jaikobsdóttiir firá VaMaistöðum.
Bæðd voru þau hjón aif sterkum
ættstofnum komiiin. Meðal
mairgna systkina Guðbjangar
var Loftur Guðmundsson, lands
fcunnur Ijósrwyndari. Guðbjöng
Kolika reyndiBt mannd sín-
um traiustur og áistrLkur lífsföru
nautur. Og bömum þedrra hjóna
viar hún hjartahliý móðir og
styrkur leiðtogii. Kunn er reiisn
henrnar í sjón og maun, kunn eru
féliags- og liikmanstönf hennar.
Bönn lækniishjónainma mótuðust
vlð hiiýjian oig styrkan arm
íöður sínis og viið barm göfugr-
ar móður. Guiðbjörg Kodtoa
vaikti yfir hedili manns soms og
bama. Nú síðaist vaikti hún nótt
með degi yfdr manmd simuim tid
að 'létta honum sem mætti sein-
uistu stunddmar hémia megdn.
Lækniishjónin eiignuðust fjög-
ur böm. Guðmund verzlumar-
mamn miiisstu þau 1957, þá fert
uigan. Hin bömin eru : Jafcobóna
Perla, símamær, Imglbjörg giiifit
Zophondíisi vélstj. í Hafnarfirði
og HaiLldóna, gitft Ana Isberg
bainkiafulltrúa í Reykjaivik.
Þaið er þunigur hairmur kveð-
inn að Guðbjörigu Kolka
og börmum henituar. Guð blessi
þetssa syngjemdur og þarri tár
þeirra. Sár harmur ndstir og
adila vandamenn og vimii. Þjóðin
mun öid drúpa höfði við burt-
fcöHun sins göfuga soniar. Ég sé
d anda húnvetnsfc íjöH drúpa og
heyri Blöndu kveða sorgarlaig.
Við hjóndm söfcnum sárt vdmar
okfcar. PáH Koiika reyndist
ofctour tnaustur og sammur vin-
uir. Lækndshjóniin voru hvort
sem anmaið hollráð og hlý, og
drengir góðir. Nú er hann horf-
ámm sjónium, en minniinigu hiams
geymum viið i miimjaisaifmii okikar,
með öðrum okkar ágætustu vin-
uimu.
Vdð PáH Kolfca voruim lenigi
saimf erðamenn, þó að spölur værd
miiHli stétta. Þrátt fyrir andleg-
an steerðarmun, áttum við mörg
sameiigámilag huigðammál, og lifis-
skoðamrlr ofckair voru um margt
Hikar.
Ég vM vinur mimn, kveðja þíg
með orðum skáldsinis ást
sœla, sem þú Ijóðaiðir um fag-
urt kvæði:
....krjúptu að fótum
friðarboðans
og fljúgðu á væmgjum
morgumroðamis,
meira að starfa guðs um geim.“
Stgr. Daviðsson.
VINAR MINNZT
Pál'l Koifca hefir lofcið jarð-
vistarMifi sinu. Tjaddlð er falHð
en viið trúum og vitum að mæsta
tilverustig er tekið við. Hann
trúði því sjálfur örugglega og
Mf hams mótaðist af þeirri trúar
vissu,
Starf Kolifca var fy.rst og
fremst að lækna og Mikma. Sem
læknir ávann Kodtea sér traust
bæði sinna sjúfcHnga og starfs-
bræðra. Hann filutti með sér
slikt öryggi og tmaust, að hindr
sjúku fundu vanUðan sínia Mn-
ast í návist hams, hvort held'ur
var sáirsens eða llkamlegs eðd-
iis, eða hvort tveggja sem
stumdum viH verða og íléttast
saman svo erfiitt virðist
sumdur að greinia og það jafm-
vel fyrir góða sérfræðiþekfc-
imigu og reynslu. Læknisstarfs
Kolfca verður að sjiálfisögðu
miininízt aif stéttiambræðrum harns
sem viðurkenndu og mátu hans
milfclu hæfiiieilka. Hindr fjöl-
mörgu sem nutu lælkndshjálipiar
hams munu nú senda homum
'þakkir og blessuniaróskir bæði
fiyrir Hikamslæfcniingu hams og
einniig hið amdlega viðhorf og
öryggi sem jafinan fylgdi komu
hans. Nærvena Kolifca færði hin-
um sjúfcu aufcnar vonir um heil-
briigði og bata þedirra medinia,
sem þeir voru haldnir. Læfcnds-
starfið virtist Kolika í blóð bor-
ið og hann rætoti það af — ekkd
aðeiins skyldurækni heldur
einnig af áhuga og umhyg.gju-
semi.
Kolka var fjölþættum eigin-
leifcum gæddur. Hamn var bæðd
skádd og lúithöfundur og næðui-
maður sdiikur að t.d. útvarpser-
indli hans voru sfcedegig og
Vöktu mdíkíla aithygli og um-
huigsun áheyrenda. Margvíislega
félagsmálstarísemi rækti Koika
sem eíkki var aðetas bundin
starfsgrein hams heddur miammifé
lagslegum samskdptum á ýms-
uim sviðurn. Hugsjóndr hans og
áhiuigd töd uimbóta voru óveniju
margþætt. Þar fór hann síniar
leiðir sem í upphafd var ékki
ætdð skiMð og hlaut því maður
með eiiginiledifca og skaipgenð
Kodfca að standa í stormi
og mdsvindum en ekfci ætdð
nijóta iy.gmu og sólar. En hamn
sigmaðist jafnan á stormum og
erfiðleifcum og komst yfir þá
manndómsrílkari, þróttmeiri og
persónumeiri og með við-
uirfcenmimigu fjöidamis að lokn-
um leíiik. PáH Kodika var gitft-
ur Guðbjörgu Guðmundsdóttur
Kolka. Viniir hennar og Hún-
vetniingar almennt muniu vart
hafa vitað um hið fiulda nafin
hennar því hiún var svo ad-
mennt IfcöHuð Björg Koliba. Svo
ríkt sæti átti frú Björg í hug-
um fölfcsims admennt. Koika
naut að verðleikum mikiilis áMts
og tnauists aMma þeiiraa, sem ná-
ið kynmtust hanium, en þegar tid
hiainis var huigsað og hans mlimmzt
hlaut niafin konu hans Bjangar
jaifnan. að fylgja. Svo mifciH
„bjangvættur" var hún bæði tii
styrktar í lifi hans og
stanfli og aHra þeáma, sem hún'
viissi eimihvennar hjálpar þuirtfi
enda má segja að heimidi
Koltoa-hjónamna haifi verið, ef
svo má orða miiðstöð Húnvetn-
imiga. Þarngað lágu leiðir van-
heiMa og heiibrigðna.
Við hjónta áttum því lánd að
fiaginia, að kynmaist þeim hjóraum
og heiimiid þeirra flljótt, þegar
Kolka var sfcipaður hénaðsdæfcn
ir á Blönduósi, 1934 og eignast
vináttu þeirra og fjöiskyldunm-
ar. Þótt bil breikfcaði miidli heim-
idainmia, hédzt viináttan og mun
svo verða. Það var notaiegt og
ámægjuiegt heimi'HsHf læfcniis
hjónanna, Bj'argar og Páls. Þar
voru þau að sjálfisögðu leið-
anidli, en bönruim þeiinna fjögur,
áttu eimmiig þann iindæla edig.in-
ieiifca að viljia öilum vel og voru
ljúf í umgenginiL Þar voru lika
tvær Imigifojiangir, önnur móðir
Koifca, sem biind um margina ána
sfceið, haifði verið bonin á hönd-
um þeiima lækndsihjónamna og hiim
Inigibjöng Guðlaugsdóttir, sem
efcki var aðeimis sem ein fjöl-
skyldunnar en aðstoðaði einmiig
Koifca við mangar lækndsaðgerð
ir hiarns. Nú eru okkuir hjánuin-
um efst í huga þafckir til þess-
ara vinia oktoar og við biðjum
þeim guðs blessumar.
Mér veiður nú hugsað tU er-
lends viniar, sem sagði við mig,
er ég ætlaði að kveðja hann:
„Btofci kveðja, þvd þá er eins og
við búumst efcfci við að hiittast
aftur.“ Þvi lýk ég nú hugsunum
mtaum, tíl vinar mitas, Kolka,
með bless unarósk um á þeirri
leið, handon tjaddsins breiða,
mieð ósk um, að við, etandig þar
fáurn að hittast og eiga saimleið
og göngu sainnan, eiras og oft var
hér í jarðlífirau.
Karl Helgason.
MIG hefði iamgaið t.H að geta
skrifað fallega grein um Pál
Kolka, fyrnrv. hénaðslœknd á
BOönduósi, grein, sem hefði
verið horaum samboðin, em til
þess brestur mig hæfni. — Þó
get ég ekki látið hjá líða að
minmast haras x dag og senda
horaum þakkir, þagar hanra er
kvaddur hinztu kveðju í Dóm-
kirkjunni í Rvík.
Það er orðið æði langt síðan
að ég heyrði Páls Kolka fynst
getið. Þá var hann ungur lækn-
ir í Vestmannaeyjum. Á þeim
árum stóð um hann miitoHl styr,
en svo vfitl verða um gáfaða
abhafhamenn, sem fara ekki
troðnar slóðir. — Haran skrifaði
tadsvent í blöðira, og adiLt sem
frá honum kom var lesið með
áfergju, og svo var alla tíð. —
PáU Kolka var sraemma iitríkur
persórauleifci, fjölihæfur gáfumaið
ur og aldira mianraa sfcemmitdiiegast
urj er því var að skipta. Þegar
ég toom fyinst í Húraavatms-
sýslu sá ég víða á bæjum mynd
af þeim Kolkahjónum og heyrði
xeirra hvarvetna að góðu getið.
Br læknaskipti urðu í Blöndu-
ósshéraði árið 1934 rættist
draumuir margra Húmvetntaga,
að Páli Kolka var veitt læknis-
héraðið, og hamn kom heim til
sinnia föðurtxina með fjölskyldu
sina. — Var þeim hjónum vel
fagnað. Reyndist læfcnlrinn
stnax áhugasamxir og heUl í
starfi.
Um þær mxmdir er PáU Kolka
settdist að á Blönduósi, hafði ég
á hendi umsjón Kvennasikólans
á Blönduósi. Þótt ekki væri
áberandi kvillasamt í skólanum
þxirfti fjölmeraniur nemendahóp-
ur öðru hvorai að leita til leekn-
isiras og brá hann ætíð skjótt
við. — Var hainn læknir skól-
ans öll árin, sem hann var fyr-
ir norðan og reyndist skólaraum
hoUvinuir og þau hjón bæði.
Að heimili mímu á Þingeyr-
um var hans mörgxim stanum
vitjað. Þar var oftaat margt
heimiiiisfóik á ölxim addrh
Veitti ég því fljótt eftirtekt hve
ljúfur og bamgóðxxr læknirtan
var. Börndn hændust að honum.
og tireystu honium. — En
það sem medna var, hjamn
lét sór eragu siðxxir anrat um
gamia fólkið á bænum. Það
lifnaði yfir því þegar von var
á Kolka lækni. Hann hafði £rá
möngu að segja, þegair hann
settist á rúmatokkinn hjá því,
rifjaði uppi gamlar minntagar
og rakti gömul kyxmi, sem xxrðu
tíil þess að gleðjia gaimiaimennita,
vekja þeim nýjar vonir og veita
þeim öryggi og þrótt. Kolka
læknir gleymdi heldur ekki
giamla fólkinxi, þegair héraðs-
hælið á Blönduósi var byggt. —
Efsta hæðta var edlideild þar
sem gamla fólkið í byggðinni
átti að eiga aithvarf, þegar fok-
ið var í flest skjól. — Fljótlega
eftir að flutt var í hælið fyllt-
ist á loftirau og áttu þau lækn-
ishjónin mörg sporta upp á loft
til gamla fólksiras. Þau töldu
ekki eftir sér að skreppa upp á
loftið til að gleðja gamalmenn-
ta og sýna þeim verðugan sóma.
PáU Költea var hamimigjumað-
ur, iánisamixr og vtasædd í stau
starfi og átti yndisdegt heimiiiM.
Kana hamis, firú Guiðbjörg Guð-
munidsdöttir Koika var frábær
éigtatooiriia og húsmióðir. Lá bær
þeirra yfir þjóðbraut þvera á
Blönduósi. Gestrisnin var
óvenjuleg og ekbert skorið við
nögl, sem fram var reitt. —
Þaið vooiu ekki eámiunigiis frændur
og vinir, sem nutu gestrisni
læknishjónanna heldur hver sem
um götuna fór. — Heyrði ég
þess oft getið er bílamir tóku
við fólksflutmingum milli Norð-
ur- og Suðuriamds og veiittaigiar
hús var sett á laggimraar háraum
megiri við götuna, á móti iækn-
ishúsinu á Blönduósi, að þá
hafi læknisfrúin haift nánar
gætur á því, að enginn farþegi
yrði út undam, sem rraeð bídn-
um var. Ef umkomulaus ein-
stæðingur sat eftir í bílnum
eftir að aðrir farþegar voru
farnir iran í vei'tiragahúsið tiH að
fá sér hressingu, var læknisfrú-
in snör í snúrairagum að sækja
þá sem eftir urðu og veita þeim
bezta beina. Þamnig var henmar
tanræti og ekki latti bóndtan
hana til sl'íkra framkvæmda.
Páli Kolka las og skrifaði
mikið þegar tími varanist tii, en
geta má nærri að lítið raæði
var tiil riitistanfla í eriilsömu iækn-
isstarfi. Þó vann hann það þrek-
virki í öran dagstas að skrifa
Föðurtún — safna í bókiraa
fjölda af myndum og koma
henini út meðam hamra var
læknir norður þar. Er ég þakk-
lát Kolka fyrir þá bók. Frænd-
rækni og átthagaást var honum
í blóð borin. Undruðust margir
að hann skyldi una því hlut-
Skipti að vera læknir raorður á
hjara veraldar, iengist af við
léleg viranuskiiyrði, því vafa-
laust hefði hann átt margra
kosta völ, jafn gáfaður og fjöl-
hæfur sem hann var. En tryggð
haras við átthaga og fræradur
vair svo mík í eðdii hiairas, að haxnra
fesiti rætur í sinni ættarbyggð
og aldrei heyrði ég hann kvarta
yfir sinu hlutskipti. — Þegar
PáH Kolka hæfcti læknisstörfum
á Blöniduiósi og fiuttiist suður með
fjöisfcyldu sinia, var þefiirma sáirt
sakraað í héraðiniu. Era í höfuð-
staðnum hefuir Páll Koitoa haft
ófcal sfcörfum að simma og menra
vonuiðu í iemgstu lög aið Mf og
heHisa emtust horaum eitthvað
ieragur en maum vaæð á.
í erfiðum veikindum Páls
Koika hef ég afit hugsiað tdi iædcn
isiras mímis með þakklæti fyrir
ljúfar læknishendur og fyrir
ótal gleðistundir er hanin veitti
heirraa í okkar Húnabyggð.
Konu haras og skylduliði öUu
votta ég tarailega samúð miína
og bið þeim Guðs blessxinar.
í Guðs friði.
Hulda Á. Stefánsdóttir.
LÍKLEGA hafa Húnvetningar
aldrei spurt jafn oft um Hðan
nokkurs mEunns, sem i fjar-
lægð bjó, og þegar það fréttist
að Páll Kolka lægi hættulega
sjúkur. Bar margt til þess þó að
hér verði á fátt eitt minnzt.
Páll KoQlka var héraðslæiknir
á Blöraduósd í 26 ár. Gáfur hans
voru fjödþættar og áhugamálin
af mörgum toga spuninin. Lækn-
ir var haran fyrst og fremst, en
trú ag saga, Skáldskapur og list-
ir voru ætíð ofariega í huiga hans
og fátt mannlegt fannst hanum
sér óviðkomandi.
Hann bjó lengst af við erfiða
læknisaðstöðu, en erfiðleikar
voru honurn ekki raun, sem
hann kaus að forðast, þeir gáfu
honum tækifæri til stórra sigra
og sókn var honum mi'fcliu meira
að sfcapi en vörra. Flótti kom
aldrei tH greina. 1 gamla læfcnis-
húsinu á Blönduósi, þröngn og
þægindadifLu, var oftast lítið af-
drep, þar sem hægt var að hugsa
og starfa í næði, gestakamur
meiri en genigur og gerist og
sifeddd önn, en þaðan streymdi
ylur og umhyggja fyrir mörgum.
Sjiikrahilsið var áfast og tanan-
gengt á milli, þvi að læknis-
hjónin li'fcu á það sem hluta af
sínu heimili. Þar var næstum
ekkert, sem nú þykir nýtilegt.
I þessum húsum vann Páll Kolka
flest sin mestu og beztu verk
og komst i löð merfcustu hér-
aðslækna landsins.
Páfid Kalfca átti djúpar rætur
í þjóðlegri menntagu og fcostaði
kapps um að auka hana og efla.
Á því sviði nrxun hans leragst
verða minnzrt fyrir rit sitt Föð-
urtún, sem er hvort tveggja i
senn húnivetnsk firæði og dýrðar-
óður um átthagana. Hann vann
það adlt í hjáverkum og frum-
sfcrifaði mikinn hluta þess á hné
sér, sitjandi i djúpum stól. Þá
var etas og efckert gæti truflað
hann annað en gestakomur og
skyddustörf. Stundum reis hann
úr rekkju fyrir allar aldir, sett-
ist við skriftir og gladdist, þegar
honum tóikst að korna miklu í
verk áður en skylduannir köll-
uða að.
I sex ár vann Páll Kolka að
Föðurtúnum. Þau kostuðu hann
ekki aðeins mi'kinn táma og erf-
iði heldur einnig mikla fjármuni.
Þá gat hann fengið endurgoldna
að nokkru með ágóða af sölu
bókarinnar, en nýtti þann mögu-
lei'ka ekki heldur lét tekjurnar
renraa í sjóð til styrktar stofnun,
sem hann sá í anda og unni og
hafði lenigi barizt fyrir, en það
var nýtt og vandað sjúkrahús og
hæli fyrir aldna og örvasa i hér-
aði hans. Bygging þess hófst
skömmu síðar og hann sá há-
leita hugsjón sína rætast. Það
var honum stór dagur, þegar
þaragað var flutt. Þar bjó hann
eins og áður undir sama þaki
og þeir, sem hann hafði lengst
unnið fyrir, var þar heimilisfað-
ir í nokkur ár og aldraður gat
hann með góðri samvizku kvatt
sín kæru föðurtún.
Björn Bergmaran.
ÆSKUMINNINGAR UM
GÓÐAN FRÆNDA
Páll Kolka var um árabil
eiinra eftímiifaradi aif foreldriaisystik-
irauim okkair bræðra, erada yragst-
ur þeirra. Aldursmunur milli
hans og okkar var ekki meiri
erx svo, að við litum á hann
fremur sem eldri bróður en föð-
urbróður, er hann sem stúdent
og læknanemi í sumarieyf-
um tók þátt i leikjum okkar,
svamli í bæjarlæknum eða sat
að tafli með okkur, og við eitt
slíkt tækifæri mælti hann af
munni fram litla stöku, sem mér
er enn í fersku minni, en eng-
inn mun hafa litið á hana sem
fyrirboða þess, að höfundur
hennar yrði síðar kunnur sem
ljóðskáld, leikritahöfundur og
rithöfundur.
Þótt Páll væri að veraxlegu
ieyti alinn upp á Torfalæk hjá
afa mínum og ömmu, Guðmundi
föður sínum og Siguriaugu Jóns
aóttur, sem hann kallaði alltaf
„Góðu“, enda unni hún honum
og var honum eins góð og sín-
um eigin syni og sonarsonum,
þá man ég lítið eftir honum fyrr
en sem læknastúdenti, með
þykka læknadoðranta, er ég bar
óttablandna lotningu fyrir, og
með skurðlækningahníf, sára-
tengur og frystitæki, sem stund-
um komu í góðar þarfir við að-
gerðir á graftarkýlum. Siðar á
r.ámsárum sínum var hann um
tíima iækrair á Bianduási í fjair
veru héraðslæknisins. Við lifium
því að voraum rnijiög upp tál þessa
frænda okkar þegar á þessum ár
um, og sú virðing fór ekki
minnkandi, er timar liðu fram og
i Ijós kom, að honum var fleira
til lista lagt en að beita skurð-
lækningahnífi, auk þess sem
hann var alla tíð sami skemmti-
legi og elskulegi frændinn og fé
laginn, hvort heldur sem gestur
eða gestgjafi.
Páll mun ekki hafa haft sér-
staka „köllun" til að verða
iæknir. Hann sagði mér frá því
fyrir skömmu, að veturirm eftir
stúdentspróf hefði harara sirant öðr
um hugðarmálum, á andlega
sviðinu, og ekki gefið sig fram
eða farið að lesa tíl prófs í
heimspeki, sem læknanemar
verða að hefja nám sitt á, fyrr
en á síðustu stundu eða nokkr-
um vikum fyrir prófið. Hann sá
áhugiaverð viðfamgsefrai blasa
við sér á ýmsum sviðum,
og hann var hugmyndaríkur og
stórhuga. 1 einu sumarleyfi sínu
á stúderatsáruraum tirúði haran
mér fyrir hugmyndum sínum um
búskap á Torfalæk. Hann vildi
gera mýrarnar fyrir utan og
neðan bæinn að túni, byggja 100
kúa f jós, sem átti að standa úti
við svo nefndan Hrosshól og í
huga sér var hann búinra að
teiikraa f jós og haughús og hlöðu.
Hann fékk snemma áhuga á húsa
gerðarlist, og á fyrstu læknisár-
um hans heyrði ég hann segja
við Finna einn, er var gestkom-
andi í Reykjavík, að eina, sem
hann þekkti til Finnlands, væri
finnsk byggingalist. Þetta sjálfs
nám hans kom sér vel við bygg-
ingu héraðshælisins á Blöndu-
ósi, en þar gerði hann sjálfur
firumteiikniingiar og réð mestu
um fyrirkomulag og útlit, var
aðaldriffjöðrin i byggingu þess,
Framhald á bls. 26.
Hjartans þakkir til allra
þeirra, sem heiðruðu mig og
glöddu með heimsóknum,
hlýjum kveðjum og gjöfum
á áttræðisafmæli mínu 18. júlí
sl.
Lifið heil.
Kristján Jakobsson,
Þingeyri.