Morgunblaðið - 27.07.1971, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚLÍ 1971
15
i
„það bezta er
aldrei of gott“
Spjallað við Jón Mathiesen, kaup-
mann í Hafnarfirði, sjötugan
„Er ég að verða sjötugur? Get
ur það verið —• ég, sem er svo
ungur.“
Þetta voru fyrstu viðbrögð
Jóns Mathiesen kaupmanns í
Hafnarfirði, þegar Morgunblaðið
ifór fram á að fá að spjalla við
hann stutta stund í tilefni sjö-
tugsaímælis hans, sem er í dag.
Eftir nokkra umhugsun kvað
hann þetta víst rétt, en var ekki
viss um að hann væri eftirsókn-
arvert viðtalsefni. Þó fór svo að
hann stefndl blaðamanni heim til
sín, á Hringbrautina í Hafnar-
firði.
I simaskrán'ni stemdur að Jón
Mathiesen eigi heima á Hring-
braut JM, og eigi ókunnugir í
eirfiðleitoum með að fimina þetta
húts, sem reyndiar stendur f jamri
öðruim Hriinigbrautarhúsum, er
efctoi amnað em spyrja tdl vegar.
— Hamin Jón Maitt? jú hamm á
heima í hvíta húsinu með rauða
þakinu fyrir ofan Hörðuvelli,
rétt hjá Sólvangi. Þetta vita all-
ir sannir Hafmfirðingar.
Þegar Jóm Mathdiesem flúttiist í
„sænska húsið“ sitt árið 1948
var fólk undrandi á því að hann
skyldi flytja svo langt út úr
bænum. Ætlaði hann virkilega
að búa þarna allt árið um
kring? Það gat varla verið.
„Nú erum við næstum því inni
í milðjium bæ,“ segiir Jóm, er við
erum -setzt imn í diagstofuma á
heám® hanis. „Viið erum sikammt
frá Reyfcjanesbrautinni, en samt
er svo undarlega hljótt héma og
maður verður litið var við um-
ferðina. Að því leytimu er þetta
rétt eins og í sveit."
Fyrir norðan Hringbraut JM
hafa ÁMaskei'ðið og „hmaundm"
risið á síðustu árurn, þar sem
Reykvikingar hafa „svefnklefa"
eins og Jón orðar það með
glettnisbros á vör. Og mann
grunar að undir glettninni finn-
ist honum þessi nýju hverfi ekki
tilheyra sjálfum Hafnarfirði. Sú
var tíðin að Jón þekkti alla
Hafnfirðinga og allir þekktu
hann, því leið flestra lá um
Strandgötuna, þar sem Jón hef-
uir nú veirzlað í niær hátóa öld.
FRÁ REYK.IAVÍK TII,
HAFNARFJARÐAR
„Sjálfur er ég ekki Hafnfirð-
ingur að uppruna, því ég er
fæddur í Reykjavik og þaðan
Æluttiist ég ektoi fyiir em 12 ána gam
all,“ segir Jón er við hverfum
aftur í timann, til bernsku hans
og uppruna. „Faðir minn, Matt-
hías Á. Matiiiesen skósmíðameist
airi í Reytojiaivtiik vair þó úir Hafinr
arfirði, en tók smá vixlspor til
Reykjavíkur, þar sem hann bjó
og starfaði allmörg ár. Móðir
min var Arnfríður Jósepsdóttir
frá Akranesi. 1 Reykjavík bjugg
uim viið í BröttUigötu 3 og þar
rak pabbi mikið skósmíðaverk-
stæði. Þá höfðu skósmiðir i
nægu að snúast, þvi skútuöldin
var í fullu fjöri og vel þurfti að
skóa mannskapinn. Hjá honum
voru jafnan margir lærlingar og
oftast voru um 25 manns 1 heim-
ili hjá foreldrum minum. Við vor
urn fj'ögur systkimin: Áunii, sem
vairð lyfjafræðiiinigur, Theódór,
sem varð læknir í Hafnarfirði og
Svava, sem er húsfrú i Hafnar-
firði. Bræður minir eru báðir
Qiátniiir.
Pabbi tók miki'nn þátt i póiii-
tík og fylgdi þar Hannesi Haf-
stein og fyrsta beina snerting
mín við pólitíkina var í kring-
um „uppkastið" svonefnda, 1908,
þegar ég var notaður í snatt.
Það var um leið fyrsta vinnan
mín ef vinnu skyldi kalla. Svo
fór ég að selja Vísi og fannst
það skemmtileg vinna. Þá var af
greiðslan á Hótel fslandi og ég
fékk 50 blöð, sem ég fór
með vestur Vesturgötu uþp
Bræðraborgarstig og norður
Túngötu — þá voru blöðin bú-
in. Við fengum einn eyri í sölu-
laun fyrir hvert blað og 50 aurar
þóttu mianini milkliiir pewimigiair í þá
diagia. Sumairpairt eir ég viar 11 ára
vann ég á rakarastofu við að
„sápa inn“. Mér er sérlega minn
isstætt að Thor Jensen kom þang
að oft á morgnana til að láta
raka sig, og hann greiddi Mort-
ensen rakara 50 aura fyrir rakst
urinn, sem þá kostaði 12 aura.
Og mér borgaði hann líka 50
aura fyrir að sápa inn. Ég hef
alla tíð síðan haft miklar mætur
á Thor Jensen."
Árið 1913 fluttiisit Jón með foir-
eldrum sínum til Hafnarfjarðar,
þar sem togaraútgerð var í
þann veginn að taka við af
skútuútgerðinni. Krakkar og
konur unnu I fiski og Jón
breiddi þá auðvitað fisk. Næstu
sumur var hann í vegavinnu hjá
hinum góðkunna verkstjóra Sig-
einn tími í mat. Afgreiðslumenn-
irnir urðu að gera allt, afgreiða,
sendast og sjá um bókhald.“
Eftir 6 ára starf í Kaupfélag-
inu langaði Jón til að fara að
standa á eigin fótum og 8. apríl
1922 opnaði hann eigin matvöru
verzlun á Strandgötu 13.
„Þótti það ekki mikið áræði af
aðeins tvítugum manni að setja á
stofn eigin verzlun?“
„Jú-ú. Ég.man alltaf eftir því
þegar ég fór til bæjarfógeta og
bað hann um að selja mér borg-
arabréf — en borgarabréf þurfti
ég að fá áður en ég gat opnað
verzlunina. Borgarabréfið kost-
aði þá 50 krónur og er ég var
kominn með það 5 hendumar og
var að fara segir bæjarfógeti
allt í einu: „Hvað eruð þér ann-
ars gamall Mathiesen minn?“
„Ég er tvítugur," svaraði ég.
„Þér eruð of ungur — en þér er-
uð svo stór og myndarlegur að
ég veit að þér getið þetta
alveg,“ sagði hann og með það
fór ég. Það þurfti að vera 21 árs
til að fá borgarabréf, en ég varð
það ekki fyrr en um sumarið."
BYGGT I TI I SJÓ
„Og verzlunarreksturinn hefur
gengið vel?“
„Það skiptust auðvitað á skin
og skúrir við verzlunina en allt-
af miðaði heldur upp á við og
ég varð ánægðari við hverja
raun. Ég reymdii alla tíð að
fara ekki geyst áifram, heldur
auka umsvifin smám saman. Ár-
ið 1929, þegar ég hafði verzlað S

Hér leiðir Jón Mathiesen ungan íþróttamann síðasta spölinn í
víðvangshlaupi fyrir nokkrum árum. Sveinn Þormóðsson tók
myndina, sem birtist þá í Mbl.
urgeiri Gíslasyni, síðar spari-
sjóðsgjaldkera, og veturinn
1915—16 ók hann hestvagni fyr-
ir hann daglega á milli Hafnar-
fjarðar og Reykjavítour og þótti
það mikið sport. Árið 1916 fór
Jón að vinna hjá Kaupfélagi
Hafnarfjarðar.
KAUPMAÐUR AÐEINS
TVlTUGUR
„1 Kaupfélaginu var ég með
kaupfélagsstjórunum Pétri V.
Snæland og Sigurði Kristjáns-
syni. Þeir voru báðir öðlings-
menn og ágætir húsbændur og
gáfu mér gott veganesti út í líf-
ið. Ég fékk lika gott veganesti
heiman frá foreldrum minum og
hel'd, að það eigi sinn þáitt í að
ég hef aldrei bragðað áfengi eða
tóbak og hef þó verið við tóbaks
sölu í 55 ár. — 1 Kaupfélaginu
var unnið frá klukkan 8 á
morgnana til 9 á kvöldin og
7 ár lagði ég i það, ja það má
segja þrekvirki, að byggja húsið
við Strandgötuna, þar sem verzl
unin er nú. Það var ekki hægt
að vinna við bygginguna nema
uni háfjöruna, því sjórinn náði
þá upp að götunni og eftir að
húsið var risið náði sjórinn upp
að neðstu gluggunum. Emil
Jónisson, sem þá viar bæjiairverk-
fræðiiniguir teitonaði húsliið og Jó-
hannes Reykdal byggði það. Það
héldu allir að ég væri vitlaus að
byggja þarna — en húsið stend-
ur enn og nú er búið að fylla
upp allt í kringum það og langt
suður fyrir.
„En hvers vegna varð þessi
sbaður fyrir vailíimu?“
„Ætli það hafi ekki verið ein-
kennileg tilvísun frá öðrum
heimi. Þannig var að þegar for-
eldrar minir höfðu ákveðið að
flyt jiast tiil Haiflniairf jairðar vildi fað
ir minn fá keypt hús við
Jón Mathiesen í vcrzlun sinni við Strandgötuna: „Ég hef alla
tíð verið svag fyrir leikföngum." (Ljósm. Kr. Ben).
Strandgötuna, sem stóð á þeim
stað sem hús afa míns, svokallað
Mathiiesenihús hafði staðið, Á
siðustu stundu var verðið á hús-
inu hækkað um 50 krónur og
faðir minn hætti við kaupin og
varð mjög leiður yfir þessu —
en ffluittiist þó tii Hafnairf jiairðiair í
annað hús. Eftir nokkum tíma
segir mamma svo frá því að
hainia hafi dreymt að amma toæmS
til pabba og segði við hann að
hann skyldi ekki vera leið-
ur þótt hann hefði ekki fengið
lóðina. „Strákurinn þinn á eftir
að byiggja á henni, á klöppinini
fyrir framan húsin, þar sem þið
þvoðuð fiskinn 1 gamla daga.“
Swo vair það árlð 1924, er ég
er trúlofaður fyrri konu minni,
Soffiu Axelsdóttur, að ég
hef hug á að fá mér lóð. Ég hef
augastað á þessum sama stað við
Strandgötuna og fer til Jó-
hannesar Reykdal, sem átti land
ið þama og bið hann um að selja
mér lóðina. Hann segir þvert nei
og ég segi honum að það geri
ekkert til, því hann muni bjóða
mér lóðina til kaups síðar. Vor-
ið 1929 kemur Jóhannes svo til
mín og býður mér lóðina, fyrir
2500 krónur. Mér finnst hún
nokkuð dýr, en Jóhannes vill
selja mér hana strax og seg
ist vera að fara til Noregs með
frúna í silfurbrúðkaupsferð og
ferðin kosti 2500 tor. Ég siegi að
liofcum jiá, og fæ siamiþykltoi bæj-
arstjórnar. Emil Jónsson, sem þá
var bæjarverkfræðingur, tekur
að sér að teikna húsið og vera
eftirlitsmaður og Jóhannes
Reykdal gerir tilboð um að gera
húsið fokhelt fyrir 24 þúsund
krónur. Þegar Jóhannes fer ut-
an viku síðar er allt frágengið.
Ári síðar, laugardaginn fyrir
hvítasunnu 1930 fíuttumst við inn
í húsið og var verzlunin niðri en
íbúð ofckair uppi.
KOMIÐ NIÐUR Á KLÖPP
Þegair farið var að grafa fyr-
ir húsinu reyndist eintóm sand-
leðja undir, nema i einu horn
inu, þar var komið niður á
klöpp. Og þá vissi ég að þarna
var komin klöppin, sem mömmu
hafði dreymt. Það var ekki álit-
legt að reisa hús þarna á sand-
inum, svo ég fór til Jóns Þor-
lákssonar, fyrrverandi forsætis-
ráðherra, og spurði hann ráða.
Hann tók upp reiknistokk og
sagði húsið vera 800 tonn. Síð-
an sagði hann að ég skyldi bara
reka niður staura og reisa húsið
á þeim — og húsið stendur enn.
Það var óhætt að treysta þvi,
sem Jón Þorláksson sagði. —
Þetta er fyrsta hús, sem reist
var sunnan götunnar, en fljót-
lega kom svo Bæjarbíó og siðan
f jölmörg önnur.“
Árið 1925 kvæntist Jón unn-
ustu sinini, Soffíu, en hún lézt
eftir stutta sambúð. Þremur ár-
um síðar kvæntist hann Jakob-
ínu Petersen og bjuggu þau i 18
ár á efstu hæðinni á Strandgötu
4. Þau eignuðust tvær dætur,
Soffíu og Guðfinnu. Soffía var
gift Davíð Seh. Thorsteinsson,
forstjóra og áttu þau þrjú börn.
Yngstur þeirra er Jón, sem kom
inn og færði okkur súkkulaði
meðan við spjölluðum saman.
Soffía lézt'árið 1964. Guðfinna
er gift bandarískum manni
J. Bevans og eiga þau fimm
börn. Báðar eiga systurnar Jðn
fyrir sonu.
Á Strandgötu 4 hefur Jón
lengst af verzlað með kjötvörur
og aðrar matvörur, leikföng, bús
áhöld o.fl. undir kjörorðinu
„það bezta er aldrei of gott“.
Margir Hafnfirðingar minnast
sérstaklega ávaxtanna, sem Jón
hafði á boðstólum.
ÚR BÚÐINNI BEINT
í KIRKJUNA
„Við lögðum alltaf mikla
áherzlu á að hafa ávexti á boð-
stólum, bæði nýja og niðursoðna.
Og það var svo einkennilegt, að
þótt sami bíllinn kæmi með
ávexti til mín og næsta kaup-
manns, þá þóttu þeir betri hjá
mér. Þetta hefur liklega verið
einhver trú. Ein þótt. ávextir
væru til í búðinni var miklu
minna keypt af þeim en nú er
og hefur ástæðan verið bæði
peningaleysi og einnig það, að
þá var ekki farið að tala eins
mikið um hollustu ávaxta og nú
er gert. Ég lagði líka sérstaka
áherzlu á góða kjötvöru og á
tíma var ég sjálfur með pylsu-
og farsgerð. Ég var með mikla
skipaverzlun, stundum allt að
8—10 skip. Mér eru minnisstæð
ir laugardagarnir fyrir páska,
en þá kom alltaf inn mikið af
skipum. Þá var maður að af-
greiða í búðinni allan daginn og
þá tóku skipin við og verið var
í þvi alla nóttina, og á morgn-
Framhald á bls. 17.