Morgunblaðið - 24.11.1971, Side 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. NÓVEMBER 197,
23
— Utanríkismál
Gunnar Thoroddsen, Gunnar Gíslason og Matthias Bjarnasom,
Framhald af bls. II
sýna honum slíkt vantxaust, ein-
igiöngu tffli þess að láta undan
konurniúnistum í Alþýðubanidalag
inu. ELtt með öðru sýnir skipun
meðutanrödsráðherranna hverj-
ir mahka stetfnu og ráða ferðinni
í riikisstjórn Islands.
FYRRI RELSN EKKI HALDIÐ
Geir Hallgrímsson tók serstak-
lega undiir það, sieim bent hatfði
verið á, að Isienidinigar gerðu
strax við stofnun Atlantsihaifls-
bandalagisdns greinarimun á þátt-
tðku í þvi og drvöiL vaniarliðs hér
á Iiandi á Mðartiimuim.
Það er góðis viti, sagði hann,
að ’itanrikisráðherra viitnar í
þeim efnum tii dr. Bjarna heitins
Benediktssonar og væri óskandi
að hann fylgdi hinnd öruggu
stefnuimótun dr. Bjarna Bene-
diktssonar sem mest og bezt í
utanríikismáium. En þvi miður
IhieÆur utanrilkisráðiherra ekki
haitdið þeirxi reisn í meðferð ut-
amríkismáia sem áður tiðkaðist,
og ekki, þegar hann segir i
skýrsiu sinni orðrétt: „Alveg á
sama hátt te® ég það nú vera
bandaiiagsiþ jóða n n a að sannfæra
okkur um það, að hér sé enn
nauðsyn vamarliðs." Það er að
visu gott og gilit að utanrikis-
ráðherra lýsir sig reiðuibúimn að
hllýða á rök bandalagsþjóða okk-
ar og ef til viM láta sannfærast
af þeiim, en væri þá ekki réttara
að kynna sér þessi rak, áður en
sfegið er föstu að sfefna beri að
því, að varnarliðið fari innam
fjögurra ára?
Málefmasaimningurimn lýsir
ðJkvörðum, em máiisivarar hennar
tofa athugun á eftir.
Það liggur Ijóst fyrir, að við
Isfendiinigiar verðumi að gera okk-
ur sjállifistæða grein fyrir nauð-
syn vama á Islandi ag dvalar
eriends vamiarliðs á hverjum
tíma. Auðvitað er það eðliileg ósk
okkar að komast hjá, ef mögu-
Iieigt er, að hafa erlent vamarlið
hér á landi alveg eins og aðrar
HýðfrjáiLsar þjóðir reyna að kom-
ast af mieð sem lægst útgjöld til
vamarmála og sem stytzta her-
slkyldu ungimenna sinna.
TlMIN'N' ER EXN' EKKI
KOMIN.V
Geir Hallgrímsson rifjaði upp,
hvaða rök hmigu að því að varn-
arsamningurinn við Bandarikin
var staðfesltiur á sínum tíma
ág rein ingslaust meðal þing-
rnianna Lýðrœðisfk>kkamna vegna
Kóreustyrjalldarinmar ásamit ó-
vissuim horfum hér í álfu vegna
Be rMnarvandamálisins, og sagði
síðan: Ef Kóreustyrjöldin stofn-
aði heiimisfriðnium í hættiu fyrdr
20 áruim, hvaða hættur er friðd
ekki búim, þegar liitið er á ástand-
iið nú fyrir botnii Miðjarðarhafs-
lims og I Indlandi og Pakistan?
í framhalldi af þessu minnti
hanm á, að vegna uppreisnarimn-
ar í Ungverjaiandi og innrásar
Sovétríkjanna 1956 hefði vinstrL
sitjórmim horfið frá þvi að láta
varnarliiðið fara, og sagði síðan;
Ef uppreisnin í Ungverjalar.di,
sem Sovétrikin börðu niður i blóð
baði, skapaði okkur hættu, þá er
vussutega óskynsamtegt aðeins
þremur áruim eftir samsvarandi
atburði í Tékkóslóvafcíu og einu
árt eftir blóðug verkföll í Pól-
llandi að hafia Island varnarlaust.
Við skulium einnig hafa í huga,
að flotastyrkur Sovétrikjanna á
Norðaustur-Atlanitshafi og hern-
aðarmáittur er nú einnig mun
meiri en var fyrir 15—20 árum
og óMku saman að jafna umsvif-
um fflug- og skipaftota þeirra og
aithafinasemi í nágrenni ístands
nú og þá.
Þessar staðreyndir benda ein-
dregið tii þess, að tími sé enn
ekki kominn að óhætt sé eða skyn
samtegt að hafa Islánd varnar-
lausit.
Arangur næst með
ÓROFA SAMSTÖÐU
Um friðarhorfur í heiminum
sagði Geir HaMgirtmsson m.a.:
Sem betur fer sjáum við ýrnis
igreiniíleig merki nú um friðvæn-
tegrt horfur i heimiinum en verið
haifa um lamigt skeið. Þannig von-
um við, að styrjöldin í Vdetnam
sé á lokastigi og við gerum okk-
ur einnig rhiklar vonir um sátta-
umleitamir vesturveldamna, þ.á
m. Brandt kanslara. En slikar
samningaumileitanir bera ekki
árangur, nema þær byggist á ó-
rofa samstöðu og hernaðartegum
styrk innan Atlan tshaf sbar.da-
ilagsins.
EFTA
Geir HaiIIgrLmsison vék nokkuð
að þeim breýtdmgum, sem nú eiga
sér stað varðamdi vdðskiptabanda
lög þjóða á rnállh Hanm minmti
á, að fráfaramdi rtkisstjóm hefði
iagt áherzliu á inngöngu Islands
í Efta og sagði i því samibandi:
Rifja verður upp, að núv.
stuðnimgsftokfcar ríkisstjómar-
inmar höfðu aiWjölbreytta af-
stöðu tiH þessa rnáds.
Sjálfur fórystuiflokkurinn,
Framsókn, sat hjá og ef ég man
rétt urðiu þá hjá núveramdi hæst
v. forsætisráðhierra tii hin fleygu
orð já, já og nei, nei.
Alþý ð ubandalagsmen n greiddu
atkrvæði á móti og töldu gamiga
'landiáðum nœst og afsal á fuíll-
veMi að gamga í Efta, enda væri
það eimgömgu byrjum á sérsamn-
irngum vlið EfmahagsbandaJiagið.
Stofnendiur flokks frjáls-
lyndra og vinstri manrna greiddiu
þá afltur á móti atkvæði með
stjómarfflokbumum þáveramdi
um að leita inngömgu i Eflta.
Ekbert orð er um það í mál-
efnasamnimgi núverandi hæstv.
stjómar eða skýrslu utanríkisráð
herra að segja beri okkur úr
Efba, — heidur er áíram. gemgin
sú braut, sem mörkuð var af
fyrrv. hæstv. ríkisstjórn, að sækj
asit eftir sérsammiimgum við Efna-
hagsbamdialagið í framhaldi af
Bftaaðiild. Og þetta á sér stað
umdir forysitiu hæstv. viðskipta-
ráðherra, sem áður greiddi at-
kvæði gegm Efta. Svona fer um
stóru orðin fyrrv. stjórnaramd-
stæðimga og múverandi stjómar-
herra.
Stækkun Efnahagsbandolags-
ins í 250 mililj. manma heiid get-
ur vissulega haflt víðtæfcar af-
itedðingar ekki eimgömgu á við-
sfciptasviðinu heldur og í utan-
rikismáilum aknenmt. Auk hinma
þriggja mær jafnstóru viðskipta-
heilda Bandaríkjanma, Efmahags-
bandalagsríkjanna og Comecom
eða Ausltur-Evrópurikjanma, má
búast við áframhaiManidii umsviíf-
um Japans og vaxandi áhrifum
Kína, Indllands og þegar tímar
Mða hinma vamþróuðu ríkja.
Istendimgum er vandi á hönd-
um að stýra fleyi simu í því um-
róti og á þeim breytingaitámum,
sem í hönd fara, þegar hvoru
tveggja i senm verður að tryggja
stjórnarfarslegt og efnahagslegt
sjálifstæði og öryggi liands og
þjóðar.
Það verður ekfci gert með þvi
að einamgra sig heldur með sam-
starfi imnarn Sameinuðu þjóð-
anna, meðal Norðurlanda, i At-
lanit'shafsbandalaginu, i Evrópu-
ráðimu og í þeim viðskiptabanda-
löguim, sem við tökum þátt í.
Benedikt Gröndal (A) lagði í
upphaffl mál.s sins áherzlu á, að
oft stangaðist á i meðferð utan-
rikismála það, sem menm vildu
og það sem menn gerðu, eftlr að
hafa grandiskoðað málin. Sagði
han n, að í stefniuyfflrlýsinigu rík-
isstjómiarmnar væru mörg stór
og vanibugsuð orð, — stefnan
hefði verið mótuð af þremur
fflokkum, sem iemgi hefðu verið
í stjórnarandstöðu, hún væri því
fremur I amda óábyrgrar stjórn-
aramdstöðu en ábyrgrar rikiis-
stjórnar. Enda væri nú komið í
ijós, að ríkisstjórnin væri ekki
búin að framfcvæma stóru orð-
in mema í landheligismálinu, enda
hefði það mál verið þrautkannað
áður og vel umdirbúið og sam-
staða allra flökka um útfærsJiu.
Alþinigismaðurinn sagði, að u't-
anríkisráðherra hefði stefmt að
'því að fara gætitega. Hann hefði
þvi gert sér Ijóst, hversu mikMl
murnur væri á þvi að lýsa ein-
hverju yfir í stjömarandstöðu
eða framkvæma það á ábyngán
háitt.
Þá vék Benedikt Gröndail að
yfiríýsimgu uta nríki.srá ðhe rra
um að ísland muni taka upp
stj órnrnáLasamba r.d við stjórnina
í Peking. Kvaðst hann fagna
þeirri yfiríýsimgu.
Hamn sagðist vilja leg-gja
mikla áherzlu á, að íslendimgar
ættu mjög að haJJa sér að norr-
ænu samstanfi. Þar ikæmu ekki
aðeins menmimgarleg temgsl til
áliita, heldur væri sambamd okk-
ar við NorðurLandaþjóðimar
nauðsyntegt mótvægi gegn ásókn
stórvelda til ítaka á Jarndi okkar
— þau veittu okkur meiri at-
hygM en svo, að hægt væri að
skíra það með þvi, að hér Mfðu
200 þús. ibúar. Þessi áhugi þeirra
væri vegna tegu iandsins og
hernaðarlegri þýðimgu þess. Mót
vægi gegn þessari áteitni femgju
ísiendingar með samstarfí símu
við Norðuríandaþjóðirnar.
Þá vék þingmaðurinn að veru
Islands ,i Atlantshafsbandalaginu.
Sagði hann, að tilvera hinna
itlveggja hemáðarbandalaga I
Evrópu hefði án efa tryggt þjóð-
uniurn á þessu svæði frið, á sama
tíma og ófriður befði geysað í
öðrum heimisíhilutum. Nú færu
fram ýmsar umræður i Evrópu,
sem vafalaust miðuðu í rétta átt
og vaidið gæbu því í framtíðinni,
að hægt yrði að tryggja frið í
áJifunmi með öðrum hætti en nú
er. Það væri hins vegar frálieiltit
hjá þjóðum V-Evrópu aö varpa
frá sér því öryggi, sem þær iiafa
nú fyrír eitflhvað sem óljóslt ffiigg-
ur í framtíðinmi. Utanrílkisráð-
herra hafi tal-ið, að friðarhiorfur
væru nú meiiri en áður i þessum
heimsMuta. Kvaðst ræðumaðiur
válja vona, að þessi skoðun hans
værí rétt. Þó haíi verið eitt, sem
ráðherrann minntist ekki á, en
ski'pti þó miklu um þróun ör-
yggiismála i Evrópu, en það væri
aukning á flotástyrk Rússa á N-
AfLamtshiafi, sem varpaði skugga
á þá friðarviðfeitni, sem ætti sér
stað á meginlandinu.
Rússar hefðu á undanförnum
árum lagt á það áherzlu að koma
sér upp auknum fflotastyrk og
værí það í sjálfu sér ebki neitt
skrítið, þar sem yfirráðin á haf-
irnu hefðu affia tíð haf-t afgerandi
þýðimgu um vöM og áhrifamábt.
Væri ekki sízt þýðimgarm-ikið fyr
iir okkuir íslendimga að átta okk-
ur á þessu, þar sem tega lands-
ims væri þannig. Enm væri ekki
útséð um það, hverjir koma til
rmeð að ráða yfir höfunum i krimg
um Island í náinni frambið. Við
yrðum því að fyHgjast mjög vel
með þróuninni að þessu teyti.
Ráðherra hefði ekfci minnzt á
þetta í ræðu simni og það væri
í rauninmi óafsakantegt að láta
sem maður sæi þessa þróun á
N-Atlanltshafi ekki, sem þó skipti
okkur svo mikiu máli. Tilgreindi
þingmaðurinn álit, sem 3 sérfræð
irngar Utanríkismála.stofnunarinn
ar í Oslö hefðu nýtega látið í
Ijösi, en þessi stofnun væri hluit-
laus og ekki undir norska ríkis-
vaMiinu. Töldu sérfræðimgar þess
ir, að aukimn fflotastyrteur Rússa
á Norður-Atlanitshafi breytti
aiilri stöðu Norðmamna og simá-
þjóðanna á þessu svæði, hvað
öryggiismál varðar, og að hér
værí um að ræða hluta af stór-
teostiegri valdatogstreitiu, sem
næði um allan heirn.
Þessi staðreynd, að þróunin á
hafinu væri öfug við hina hag-
stæðu þróun á meginilandinu
hlyti að hafa álhrif á afstöðu okk-
ar ístendimga til dvalar varnar-
Mðsins. Enda væri það svo, að
immain sjálfs stjórnartiðsins væri
mikil sundrung um má-iið og það
mikJiu meiri sundrung en kornið
-hefði upp á ylirborðið ©nnþá.
Sagði ræðumaðurinm, að íslend-
ingar hefðu efcki ráð á að iáta
þjóðerniiskenmdina eina ráða í
vamarmálum þjóðarinnar, held-
ur yrði þar einnig itil að koma
öryggissjónarmiðið. Taldi hann
fulla þörf á, að Aiþingi kannaði
sjálft öryggismáiim og mimnti á
tillögu, sem Aiþýðuflotekurinn
hefur flutt þar að lútandi.
Næstur talaði Gils Guðmunds-
son (K) og höf hann ræðu sina
á að iofa ríkissitjórnina og utan-
ríkisráðherra sérstateiega fyrir
-stefmu þá, er mótuð hefði verið
í utanríkismáliunium. Vék hann
síðan fáum orðum að landhelgis-
málinu og talidi stefnuna þar
mik'iu betri nú en verið hefði í
tið fyrrverandi ríkisstjómar.
Sagðist hann þó vera ánægður
með stefnu stjórnarandistöðunn-
•ar nú og mifcl-um mum væri hún
nú betri en stefna þeirra hefði
verið sl. vor.
Hann vék nú að því áfcvæði
í málefnasamningi ríkisstjórnar-
inmar, sem hann taldi hafa vaid-
ið mesturn deilurn, en það væru
ákvæðin um end jrskoðun varn-
arsammingsins. Þetta þætti þeim
Alþýðubandalagsmönmum áteaf-
tega þýðimgarmikið ákvæði, þó
ekki hafi það verið orðað, eins og
þeir hefðu óskað. Taldi hannþess
mú mjög gæta í röðum ymgra
fólks, jafnvel úr stjórnarand-
stöðufflökfcunum, að það væri á
móti veru varnarliðsins. Hann
kvað Sjálfstæðismenn hafa drótt
að því að fulltrúum tveggja
flokka í ríkisstjómimni að þeir
sætu á svikráðum við þjóðina, og
átaOidi hann þann máliflutning.
Hanm sagði, að innan stjórn-
arfflokkanna væri ágreiningur um
aðild Islands að Atlanitshafs-
bandalaginu. Þeir Alþýðubanda-
lagsmenn væru á móti aðiMinni,
en þó myndu þeir virða stjórn-
ansátbmálann, hvað þetta snerti.
Bjarni Guðnason (SFV) sagði
að hér væri á ferðinni ný um-
bótastefna í utanríkismálium,
sjáiflstæðarí og einbeittari en
fylgt hefði verið um sfceið, eins
og m.a. hefði komið fram á þingi
Sameinuðu þjóðanna.
SkýrsJa utanríkisráðherra
markar tímamót, sagði hann.
Hún er ekki borin uppi af hug-
sjónum kaida striðsins, helduraf
þeirri hugsun, að hernaðarbanda
llög hijóti alltaf að vera óæski-
teg. Hann sagði, að óljóst hefði
verið, hvað fyrir BGr. vakti, —
mema þá helzt það að engra breyt
imga væri þörf í utanrikismál-
um og blasti þá við sú staðreynd
að þörf væri á tveimur jafnaðar-
manmaflokkum.
Um Geir Haffiigrimsson sa.gði
hann, að hann afneitaði með öffiiu,
að átt gætu sér stað breytingar
á alþjóðapólMtík.
Þá sagði ailiþingismaðurinn, að
Sjiálfst’æðisfliokkurinn og Allþýðu
fflokkurinn teldu öryggi landsins
bezt borgið með varnairliði, en
stjórnarsimnar álitu, að nú væru
friðartímar og þvi ástæðuliausit
að hafa lengur her í iandflmu.
Skrif Sjálfstæðisiflokksins og
Morgumblaðsins í þessum máiium.
væru móðursýkisken-ndur áróður.
Um 'fliotahreyfinigar Rússa.
sagði alþingisimaðurinn að sú
spurning váknaði, hvort þær stöf
uðu ekki af þvi að hér væri eiit-
hvers konar varnarstöð. Þó væti
spuirninig, hvort IsJiendimgum
væiri nökkur vöm í 2 þús. manma
varnaríiði. Ég tel ekkert öryggi
i þvi fóigið, sagði þingmaðurtnn.
E)f það á að vera eitthvert ör-
yggi, þarf að hafa hér minnst
100 þús. mamns.
Lotes iagði þingmaðurinn
áherzlu á, að hrottvísun vamar-
liðlsims væri elkiki beint gegn
Bamdaríkjiujuum. Bandaríkjar
menn eru mitelir vinir Istend-
inga, sagði hann. Við höfum ekfcí
reymt mema afflit gott af Barnda-
rítejamönnum. Fáar þjóðir hafa
reynzt ísJiendimgum jafn vel og
Bandaríkjamenn.
Jóhann Hafstein (S) sagði, að
við lægi að það mætti kallast háð,
þegar í mátefnasamningi stjórn-
arinnar væri ta-lað um, að scefn-
an í u tan ríkismáium ætti að vera
sjálfstæð og einbe.itt. Aðaltilgar.g
urimn með uimræðum Sjálfstæðis-
manna væri einmitt að fá fram,
hvað ríkisstjómin meinti, hvað
utamríkisráðherra meinti, og
hvað fonsætisráðherra meimti.
Og i því sambandi spurði alþinig-
ismaðurinn:
Hver er skoðun menntamála-
ráðherra á aði'.Ld Islands að
Nató. Hefur hann Skiþt um skoð
un eða er hann en.n á sinni fyrri
shoðun, að við eigurn skilyrðis-
laust að segja okkur úr þeim
samtökum?
Jóhann Hafsbein sagði, að rniík
ið væri vitnað í Bjarna Beneditets
son við þessar umræður. I því
sambandi Lagði hann áherzLu á,
að í þingræðu í fehrúar 1967 ura
varnarmálin hefði Bjanui Bene-
diktsson sagt um varnarsamn'mig
inn og aðiM okkar að Nató, að
Framhald á bls. 19
Innilegar þakkir færi ég 511-
um nær og fjær, sem glöddu
mig á 80 ára afmæli minu 7.
nóv. sl. með skeytum, gjöfum
og heimsóknum.
Guð blessi ykkur 811.
Kristín Teitsdóttir,
Haúki, Dalasýslu.
Mínar innilegustu þakkir vil
ég færa öllum þeim mörgu
vinum mínum og ættingjum
sem með heimsóknum, skeyt-
urn og gjöfum heiðruðu mig
á 70 ára afmæli mínu.
EMn Tóinasdóttir,
Austurbrún 6, Rvik.
Lokað verður í dag
fimmntudagmm 25. nóvember vegna jarðarfarar
Svövu Árnadóttur.
DOiN OG FtOURHBEINSUNINl
Vatnsstig 3.