Morgunblaðið - 03.05.1972, Blaðsíða 14

14
MORGUNBL.AÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. MAl 1972
Jóhann Hafstein um raforkumá lin:
Stefnumörkunin sé gerð
í samráði við sveitarfélögin
Tillaga ríkisstjórnarinnar
óþörf, en endurskoðun
orkulaganna nauðsynleg
Á FUNDI sameinaðs þings í gær
fór fram fyiri umræða nm til-
iögu ríkisst.jórnarinnar tii stefriu
mörkunar í raforkumálum. Jó-
liann Hafstein sagrði m.a„ að ef
tilgangurinn væri sá, eins og það
væri orðað í tillögunni, að koma
á landshiutaveitum, þar sem
sjálfstjórn héraðanna yrði virk,
þyrfti að ganga í það að gera
samkomulag við sveitarfélögin
um það. En hann sagðist óttast
keiminn af þvi, sem kæmi fram
í fyrstu setningnnni að alit ætti
að vera undir einni hendi. Sér
fyndist eðlilegra, að á þau sveit
arfélög, sem á sínum tíma hefðu
átt frumkvæðið að orkuverum
og orkuveitum í þessu iandi, yrði
hlustað og við þau talað, áður en
ákvarðanir yrðu teknar á þing
inu. Enga nauðsyn bæri til þess
að samþykkja þingsályktunartil-
löguna, enda væri hún svo al-
mennt orðuð, að erfitt væri að
gera sér grein fyrir þeirri stefnú
mörkun, sem i henni fælist. Hins
vegar þyrfti að ganga í það að
endurskoða orkulögin i samráði
við þá aðila, sem mestra hags-
muna hefðu að gæta, sveitarfé-
iögin og einstaklingana, sem nota
ættu raforkuna.
Að lokinni ræðu Jóhanns Haf
stein tóku til máls: Guðlaugur
Gislason, Lárus Jónsson, Magn-
ús Jónsson, Steingrímur Her-
mannsson auk orkumálaráðherra
og forsætisráðherra.
Verður nánar getið síðar um
ræður þeirra.
f HÖPíDUM EINS AÐILA
Magnús Kjartansson, iðraaðar-
ráðherra, gerði nokkra grein fyr
ir efni þimgsályktunartillögunn-
ar. Sagði hann m.a., að stefnt
vaeri að þvi að öll meginiraforku
vinnsLa og raforkuflaitningur í
iandinu yrði i höndum eins aðila.
Raforkukerfi einstakra lands-
hJtuta yrðu tengd saman, og
sitefnt væri að þvi að verð á raf-
orku yrði sem naest þvi að vera
hið sama um land adllt.
Ennfremur, að stefnt væri að
þvi, að dreifing raforku og sala
til almennrar neyzlu yrði í stærri
rekstrareiningum en þorri dreifi
veitna er nú.
Ráðherra sagði, að dreifing
raforku í landinu væri nú i hönd
um 24 aðila, og ljóst væri, að
maingar rafveitur á vegum sveit
arfélaiga væru of litlar til þess
að geta sinnt nauðsynlegri orku
þörf i framtíðinni.
Sameign þjóðfélagsins á raf-
veitunum væri forsenda þess, að
eðlilieg þróun gæti orðið, og væri
að þvi stefnt að auka innanlands
markað fyrir raforku með því að
efta iðnað í landinu.
Stóraukin nýting á orkulind-
um landsins sagði ráðherra að
væri forsenda þess að við gæt-
um þróað iðnað með þeirn hraða,
sem nauðsyniegur væri. Við
þyrftum að auka raforkuvinnsl-
una, og þróa jafnhliða orkufrek-
aa iðnað. í því tilliti væri nauð-
synlegt að leita samstarfs við er
lenda aðiia um orkusölu, en
tryggja yrði, að íslendingar ættu
meirihlruta i þeim fyrirtækjum,
sem þanniig yrði komið á fójr.
Landsvirkjun ísiands sagði
róðherra, að ætti að taka ákvarð
amir um byggingu og staðarwal
nýrra orkuvera, en að sjálfsögðu
yrðu ai'lar endanlegar ákvarðanir
á þessiu sviði í höndum Alþing-
is.
Um verkefnaskiptingu Lands-
virkjunar fsiands og land.shluta-
virkjanarma sagði ráðherra, &ð
trúliega yrði þróunin sú, að hin
minni verkeíni yrðu i höndum
landshlutavirkjana en hin
stærri í höndum Laindsvirkj unar.
Þá sagðist ráðherra gera sér
vonir um að samstaða myndd
nást um þingsályktun þessa á Al-
þingi, og gat þess, að í henni
væri tekið tillit til þeirra sjónar-
miða, sem fram hefðu komið í
þingsályktunartililögu 10 þimg-
manna Sjálfstæðisflokksins sem
fiiögð hefði verið fram fyrr á
þinginu.
Ennfi’emur gat hann þess, að
stjórnir Laxárvirkjunar og Anda
kilsárvirkj unar hefðu lýst stuðn
ingi sinum við þá stefnu sem
fram kæmi í þingsályktunartilllög
unni.
Loks sagði ráðherra, að einung
is væri gert ráð fyrir að Alþinigi
markaði stefnuna í raforkugiái-
unum með samþykkt þessarar til
lögu, en síðan kæmi í kjölifarið
iagasetning um einstaka liði
þess.
NÁNARA samráð þarf við
SVEITARSTJÓRNIRNAR
Jóhann Hafstein (S) sagði
m.a.: Mér er nú ekki fyllilega
ijóst, hvemig ber að líta á þetta
þingmál. Ríkisstjórnin ber fram
tillögu mjög almemmt orðaða um
stefnumörkun í raforkumálum,
sem eru ein af okkar þýðingar-
meiri málum, en hins v&gar þó
þannig, að það er í raun og veru
mjög erfitt fyrir alþingismenn að
gera sér grein fyrir, hvað rúm-
ast í þessari stefnumörkun eða
þessari þiragsáúyktunairtillögiu.
Ég held, að það sé mjög vara-
samt, eins og nú virðist móta hér
vinnuaðferðir, að ekki skuli vera
haft meira samráð við sveitar-
stjórnirnar og þau samtök raf-
veitn^i, sem fyrir hendi eru, áður
en sJik stefnumörkun á að ákveð
ast. Eins og fram kemur í grein-
argerð þingsáilyktunartiilögunn-
ar er saga raforkumálanna all-
mikið tiunduð og þá sjáum við,
að hún byggist öll á því, að það
eru einingarnar, sveitarstjórnim
aar og héruðin, sem hafa haiflzt
handa um rafvirkjanimar í land
inu, og siðan hafa einingarnar
stækkað og veitukerfin orðið
stærri. Þess vegna virðist það í
eðli sínu vera mjög þýðmgarmik
ið atriði að hafa mikliu nánara
samband við sjálfar sveitajr-
stjórnirnar en hér hefur verið
haft við undirbúning máisins og
þyrfti að hafa við löggjöf um
þessi máit.
ÞARF AÐ ATHUGAST BETUR
Þiragmaðuriran sagði, að það TALA ÖÐRUVÍSI
Jóhann Hafstein.
að ráðherra skyldi hafa sent
þingflokkunum tMIöguna, meðan
hún hefði verið í prentun tii þess
að þeir hefðu aðstöðu til að átta
sig á efni tiilögunnar og fyrr en
ella. — En í raun og veru er tii-
laigan þannig almennt orðuð, að
það er ákaflega erfitt að gera
sér grein fyrir þeirri stefnumörk
un, sem í hemni felst. Augljóst
er þó, eins og oft kom fvam í
rnáli ráðherra, að um mikið mið-
stjórnarvald er að ræða í orku-
málum, enda segir í fyrstu setn-
íngunni: „Stefnt skal að því að
öll meginraforkuvinnsiia og raf-
orkuflutniingur í landinu verði í
höndum eins aðila“. Svo eru hins
vegar orð um það, að stofna eigi
l'andshlutaveitur og það eigi að
vera sérstök stjórn í landshliut-
unum yfir þe9sum veitum, en
hvemig hún verði skipuð, — inn
á það er ekki farið.
Mér finnst, að það sé til of
mikils ætlazt, að alþingismenn
setji, eins og hér er til ætlazt,
ramma um þá væntanlegu og
mjög miki'lisverð'U og þýðingar-
miklu löggjöf, sem hlýtur að
verða sett á næstu árum í sam-
bairadi við okkar raforkumál. —
Eðllilegra hefði verið að efna tiil
endurskoðunar á orkuiögunum
rneð góðum fyrirvara og leggja
ætti slíkt mál fyrir þingið. þann-
ig að það væri ekki ætlazt til
þess, að málið yrði snöggsoðið
eða afgreitt í einum hvelli. enda
hefðu meran tóm og tíma til þess
að kynraa sér máliin, og mætti
gjarnan um slíkt mál fara eins
og ráðherra hefur hugsað sér að
íara varðandi heilbrigðisþjónust
una, — að frumvarp sé lagt fram
á þinginu til þess að sýna það,
en síðan gefist mönnium tóm tii
að ræða það fyrst og frernst við
sveitarstjómirnar, sem eru sterk
ur aðili að þessu máii.
Þingmaðurinn sagðist ekki
vilja halda þvi fram, að það
vekti fyrir ráðherra að setja
bráðabirgðalög um jafnþýðingar
mikið mál og orkumál á grund-
vellii slíkrai- þingsályktunartid-
iögu, ef hún yrði samþykkt, eins
og hugsanlegt væri, ef þingið
hefði þannig lýst yflr stefnu
sinni. Slíkt væri algjörliega óverj
andi, enda sagðist þingmaðurinn
ckki gera þvi skóna, að slíkt
vekti fyrir ráðherra.
RÁÐHERRA farinn að
væri í raun og veru þakkarvert,
Þiinigmaður.nn itrekaði, að
eðlilegaist væri, að tillagan yrði
tekin til ver uiegrar athugunar,
ekki sázt aif iðnaðarráðherra sjálf
um, siem menn heyrðu nú tato.
töluvert öðru vísi en áður um raf
orkumáillin. — Það var ein höfuð
synd hjá fyrrveirandi ríkisstjórn
að selja raforkuinia til stóriðju á
íslaindi, en nú skilst mér, að það
eigi að koma upp stóriðju við
hvert einasta orkuveir í laradirau
og það sé það, sem meginmáffi
skipti. Auðvitað voru raforku-
málin ekki og baÆa ekki verið á-
greiningslaus á Alþingi. Það var
kannski fyrst og fremst deólam
um raiforkumálin, sem olli hinu
mikla brambolti og þingrofi á sín
um tírna á árunum eftir 1930. Og
þegar stórvh’kjun var á sírauim
tíma fyrst ákveðin við Búrfell,
var það sannast að segja ekki
ágreiniinigsilaust. Landsvirkjunar-
lögin voru ágreiningslaius, það er
rétt, en það þýddi ekki það, að
samkvæmt þeim væri ákveðin
stóriðja til þess að vera grund-
völ'liur undir stórvirkjiun. Siður
en svo. Þetta hefur verið eitt
mesta deiilumál, sem uppi hefur
verið á Alþingi á siðari árum,
hvemig að þessum málum var
staðið.
Þingroaðurinin vék að því, að
það væri ekkert nýtt að tengja
saman landshiiuta. Það hefði oft
komið fram á Allþingi áður, enda
haegt að stefna að því að koma
á samveitum eða samstarfi milli
rafveitna eins og tíðkaðist á Norð
urlöndum og anraars staðar í
Evrópiu áu þesis að ríkið væri aJills
staðar aðatotriðið eða höfuðpaur
inn.
LEIÐIR TIL DÝRARI
RAFORKU
Þingmaðurinn vék að því, að
í haust hefði það verið eitt aðal
auiglýsiragamálið hjá Magnúsi
iKjartanssyni, að það ætti að
ráðaist í Siigölduvirkj'un í þremur
áföngum og einn aðalkosturiinn
iiefði átt að vera sá, að það yrði
virkjað, án þess að hægt væri að
trygigja markað fyrir orkuna. —
Nú hef ég i höndum upplýsingar
sem sýna, að með því að virkja
Sigöldu í áföngum, verður þetta
miklu dýrari virkjun og kostnað
arsamari og leiðir til miklu dýr-
ari ratforku fyrir aJitoin almenn-
ing en ef hægt væri að ráðast i
eina stóra virkjun á grundyelli
orkumarkaðai, sem væri fyrir
hendi eða a.m.k. einhver raasa-
sjón af.
Þingmaðurinn vakti athygli á,
að orkumálaráðherra hefði talað
svo fyrir tillögunni, að hann hefði
ekki minnzt á þau áfjorm, sem
hugsanleg væru um nýjan orku-
markað í landinu, — ekiki eitt
einasta orð um stóriðju eða orku
frekan iðnað, sagði þingmaður-
iran. Mér finnst það nú nokkiuð
smubbótt. Það ffiggur fyrir, að
samkv. þeim kostnaðaráætliunum
sem birtar hafa verið um Sigöldu
vibkjun, má gera ráð fyrir að vext
ir og afborganir lána vegna
fyrsta byggiragaráfanga virkjun-
arinnar muni nema a.m.k. söimu
upphæð og heildartekjur Lands-
virkjunar á orkusölu til rafveitna
árið 1970. Greiðslubyrðin á al-
menninig mundi m.ö.o. tvöfaldast
með tilkomu fyrsta áfaraga Sig-
ölduvirkjunar án þess að nokk-
ur von væri til þess að markiað-
Framh. á bls. 19
IÞingsályktunartillaga
sjálfstæðismanna:
Upplýsinga- og
rannsóknastofnun
verzlunar
Fái hliðstæða fyrirgreiðslu
og rannsóknastofnanir
annarra atvinnugreina
Þrír þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins hafa flutt tillögu til
þingsályktunar um, að rík-
isstjórnin lilutist til um, að rík-
issjóður veiti sérstakri upp-
Iýsinga- og rannsóknarstofnun
verzlunarinnar hliðstæða fjár-
ro*gnsfyrirgreiðsiu og sambæri-
legar rannsóknastofnanir höf-
uðatvinnugreina í landinu eru
þegar aðnjótandi en í greinargerð
segir, að verzlunin sé mjög af-
skipt í þessum efnum. Flutn-
ingsmenn tillögunnar eru Sverr
ir Hermannsson, Ragnhiidur
Helgadóttir og Ellert B. Seliram.
1 greinargerð segir m.a., að
samtök í sjávarútvegi, landbún
aði og iðnaði, hafi sjálf og með
stuðniragi ríkisins ráðizt í um-
fangsmikla upplýsingasöfnun
og gagnavinnslu fyrir hlutaðeig
andi atvinnugreiraar, en auk
þess séu sérstakar rannsóknar-
stofnanir reknar í þágu þessara
atvinnugreina. Síðan segir:
Eins og nú er háttað málum,
er verzlunin mjög afskipt í þess
um efnum. Verzlunin er ein af
hötuðatvinnugreinunum og mjög
margþætt, bæði að því er varðar
mismunandi verzlunarstiig, verzl
unarform og tegund vöru og
þjónustu. Höfuðáherzlu ber að
leggja á ýtarlega könnun á af-
komu og Öðrum helztu rekstrar
stærðum verzlunarinnar, hinum
ýmsu starfsháttum hennar og
skipulagsuppbyggmgu, svo og
framlagi verzlunarinnar til þjóð
arbúskaparins og öðru, sem yrði
til að auka almenna þekkingu á
verzluninni í landinu oig mikil-
vægu hlutverki hennar.
Mikilvægar og afldrifarikar á-
kvarðanir hafa verið teknar i
málefnum verzlunarinnar, án
þess að nægjanlegar og haldgóð
ar upplýsingar hafi verið fyrir
hendi. Þetta er að sjálfsögðu
mjög bagalegt, bæði fyrir verzl
unina sjálfa og ekki síður fyrir
þá opinberu aðila, sem ákvörð-
unarvald hafa í verzlunarmál-
um. Nú liggja t.d. fyrir eindregn
ar óskir frá opinberuim aðilum á
hendur verzluninni um ýtarleig-
ar upplýsingar um aflkomu henn
ar. Eins oig nú standa sakir, er
borin von, að verzlunin geti orð
ið við þeim sjálfsögðu óskum, af
því að veigamiklar upplýsingar
um fjölmarga þætti verzlunar-
innar skortir.