Morgunblaðið - 25.10.1972, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. OKTÓBER 1972
Orfgefondi hif Árv«:kory R'éyíojavfk
Framlkvaamda&tjóri Ha.raWur Svein»eon.
ftítatjórar M-atíhias Johfinneasön,
E/j'ólifur Konréö Jónsson.
Aöstoðarritatjó'i Styrmir Gunnsrsaon.
RHatjómarfuMitr'úi Þiorbijönn Guömuncteson
Fróttastjóri Björn Jöhannaaon.
Avg.lýsingastjöri Ámi Garöar Kristinsspn.
Rítstjórn og aígroiðsla Aöaistræti 6, sími 1Ó-100.
Augiýsingar Aðatetræti 6, sffrrví 22-4-60.
Áskrrftargjaid 225,00 kr á 'mémuði tnnanlandi#
f íaiusasöfu 15,00 Ikr eintakið
skuldum. Við lifum á því að
taka lán eins lengi og það er
hægt, sagði Magnús Jónsson
og getur hver og einn séð
hver endalok slíks verða.
En það er ekki aðeins sú
stefna skuldasöfnunar, sem
einkennir fjárlagafrumvarp
vinstri stjórnarinnar, sem
veldur mönnum áhyggjum.
Það vantar hreinlega allan
grundvöll fyrir frumvarpinu.
Eins og Morgunblaðið hefur
áður vakið athygli á, byggir
fjárlagafrumvarpið á því, að
HIN
BOTNLAUSA
IJjárlagaumræðurnar, sem
^ hófust sl. mánudag, hafa
þegar leitt glögglega í ljós,
að fjárlagafrumvarp það,
sem nú liggur fyrir Alþingi,
er gerviplagg eitt. Það er
hins vegar gerviplagg, sem
sýnir geigvænlegt ástand í
fjármálum ríkisins og efna-
hagsmálum þjóðarinnar.
Magnús Jónsson, fyrrverandi
fjármálaráðherra, benti á það
í fjárlagaumræðunum, að
gjaldeyrisvarasjóður lands-
manna væri byggður upp
með stórfelldum erlendum
lántökum. Viðskiptajöfnuð-
urinn, sem var hagstæður
um nær 400 milljónir króna
1969 og 651 milljón króna
1970, var óhagstæður um nær
4000 milljónir króna á sl. ári
og horfur á, að hann verði
óhagstæður um sömu upp-
hæð á þessu ári. Tekjuöflun
fjárlagafrumvarpsins fyrir
næsta ár er á því byggð, að
viðskiptahallinn verði ekki
minni á næsta ári.
Þá kom það fram í ræðu
Magnúsar Jónssonar að lang-
tímaskuldir mundu nema um
17 þúsund milljónum króna
í árslok, en fyrir þremur ár-
um námu þessar skuldir um
11 milljörðum króna. Erlend-
ar skuldir þjóðarinnar eru nú
orðnar svo miklar, að einn
kommúnista hefur varað
alvarlega við því, að áfram
verði haldið á þessari óheilla-
braut. Samt sem áður byggir
tekjuöflunaráætlun fjárlaga-
frumvarpsins á því, að hald-
ið verði áfram að safna
kaupgjaldsvísitalan verði
óbreytt allt næsta ár. Á sama
tíma tekur ríkisstjórnin
ákvörðun um að fella niður
framlag til þeirra niður-
greiðslna, sem ákveðnar voru
í sambandi við verðstöðvun-
araðgerðir í sumar. Er þetta
boðskapur um það, að ríkis-
stjórnin hyggist afnema vísi-
tölubindingu kaupgjalds eða
stífa vísitöluna með einhverj-
um hætti? Og ef það er fyr-
irhugað, er það þá gert með
samþykki þingmanna úr
stjórnarliðinu eins og Björns
Jónssonar, forseta ASÍ, og
Eðvarðs Sigurðssonar, for-
manns Dagsbrúnar? Ætla
þessir verkalýðsleiðtogar að
standa frammi fyrir ASÍ-
þingi í nóvember sem boð-
berar þessarar stefnu?
Á stuttri fjármálaráðherra-
tíð Halldórs E. Sigurðssonar
hefur hann gjörsamlega misst
stjórn á fjármálum ríkisins.
Honum tókst að halda svo á
málum á sl. ári, að greiðslu-
halli upp á mörg hundruð
milljónir varð á fjárlögum
þess árs, þrátt fyrir mikið
góðæri og getur hver og einn
gert sér í hugarlund hvers
konar þensluáhrif það hefur
haft á efnahagslíf þjóðarinn-
ar. Útlitið í fjármálum ríkis-
ins á þessu ári er ekki glæsi-
legt, það sýnir yfirdráttur
ríkissjóðs hjá Seðlabankan-
um.
En jafnframt því að missa
stjórn fjármála ríkisins úr
höndum sér hefur stjórn
„hinna vinnandi stétta“ tekið
upp meiri skattpíningu á öll-
um almenningi en dæmi eru
til um. Hún neyddist til þess
að viðurkenna mistök sín
gagnvart öldruðum í sumar,
en mikill fjöldi launþega
stendur frammi fyrir því
þessar vikumar, að mestur
hluti launa þeirra fer í
skattagreiðslur. Eitt brýnasta
verkefnið nú er því að gera
breytingar á skattalögunum,
sem stefna að því marki að
gera skattabyrðina bærilegri
fyrir allan almenning.
Því fer hins vegar fjarri,
að vinstri stjórnin sé önnum
kafin við það verkefni að
finna leiðir til þess. Þvert á
móti beinist hugsun ráðherr-
anna að því einu að finna
nýja tekjustofna, finna upp
nýja skatta til þess að afla
fjár í þá botnlausu hít, sem
þeir bera ábyrgð á. Þeir gera
sér auðvitað grein fyrir því,
að þeir geta ekki hækkað
beina skatta meira en orðið
er. Þess vegna ætla þeir með
einhverjum ráðum að hækka
óbeina skatta og gera það á
þann veg, að það hafi ekki
áhrif á kaupgjaldsvísitöluna,
þótt verðlag hækki af þess-
um sökum. Þessi er iðja
þeirrar ríkisstjórnar, sem
telur sig vera sérstakan mál-
svara hinna vinnandi stétta.
Það verður fróðlegt að fylgj-
ast með því, hvort ASÍ-þing
verður sammála þeirri sjálfs-
lýsingu ráðherranna. Hitt er
svo annað mál, að sjálfir
þurfa þeir engar áhyggjur að
hafa af afkomu sinni. Þeir
hafa séð fyrir því.
KARLAMAGNÚS OG EFNAHAGSB/
Frá Matthíasi Johannessen
rltstjóra.
París, okt. —
í GREIN eftir Wolfgang
Wagner, Europa Archiv, seg-
ir höfundur m. a., að engu sé
líkara en mestur hluti fólks
í Bretlandi, Danmörku, ír-
landi og Noregi sé í hjarta
sínu andvígur Efnahagsbanda-
lagi Evrópu, eins og raunar
kom fram í þjóðaratkvæða-
greiðslunni í Noregi. Hann
bætir því við, að stefna banda
iagsins hafi einkum verið
mörkuð af stórþjóðunum
tveimur, sem aðild hafa átt
að því, Fraktklandi og Vestur-
Þýzkalandi, en nú bætist enn
eitt stórveldið í hópinn, Bret-
land, og muni það auka ýmiss
kona-r samkeppni og ríg inn-
an bandalagsins, efla klíkur
og veikja banda-lagið innan
frá. „Vel getur verið að skort
ur verði á samstarfi og einhug
in-nan bandalagsins, eins og
átti sér stað í stórveldum
fyrri tíðar á sama tíma og
fallegt ytra borð blasir við
öllum heimi,“ segir Wolfgang
Wagner.
Engu er hægt að spá um
þetta, en þessi orð eru at-
hyglisverð. James Goldbor-
ough bendir á það í grein í
N-ew York Herald Tribune
nýlega, að fjármálaráðherrar
Frakklands og Vestur-Þýzka-
la-nds hafi á Briissel-fundi
fjármálaráðiherra Efnahags-
bandalagsins, ekki a-lls
fyrir lön-gu skipzt á móðgandi
athugasemdum um það, hvort
hagstæðari fjármálastefna sé
að hafa fljótandi eða f-ast
gengi eins og ástandið hefur
verið.
Það var ekki að ástæðu-
lausu, að Heath, forsætisráð-
herra Breta, sagði, þegar
han.n undirritaði aðildarsamn-
inginn að bandalaginu, að
auka þyrfti knyndunaraflið
til að finna leiðir til að halda
við erfðavenju-m einsitakra
aðildarríkja og einstaklinga
þeirra og jafn-framt þyrfti að
nota þetta imyndunara-fl til að
efl-a fra.mfarir í bandaiaginu
og aðildarrí'kju-m þess.
Af þessu og ýmsu öðru má
sjá, að leiðtogar, a -m.k. surnra
aði-ldarríkja Ef naha gsba nd a -
laigsins, sjá þá hætt-u, sem við
blasir, ef um ba-ndalagið leik-
ur ektki sýksnt og heilagt and-
blær nýrra og ferskra fyrir-
heita.
Ailit leiðir þetta hug-
ann að þeim jarðvegi, ,sem
hugsjón Bandaríkja Evrópu a
rætur í eða Sambandsríki
Evrópu, eins og Pompidou
Frakkla-ndsforseti orðaði það
á Parísarfundinum, „Union“ í
fyrsta skipti með stóru U. Til
þess að finna rætur banda-
lagsins verðum við að fara
margar aldir aftur í tímann.
Karl ama-gnús (768—814),
Frankakoniun-gur, ól einna
fyrstur með sér þá von, að
un-nt væri að sameina Vest-
ur-Evrópu. Hugsjón Efna-
hagsbandalagsins á í rau-n og
veru rætur í lífi hans og störf-
um. Það hefur m. a. verið við-
u-rkennt með þvi að h-eiðra
þá sérstaklega, sem lagt hafa
af mörkum frábært starf til
sameinin-gar Evrópu, og hef-
ur Robert Schuiman, sem
stundum er kallaður „faðir
Evrópu“, hlotið slfka viður-
kenningu. Hún er nefnd eftir
Karlamagnúsi og sýnir það
vel, að hugsjónamean sam-
eiintaðrar Evrópu gtera sér
grein fyri-r fordæmi þessa
mierka keisara, sam vel mætti
þá nefna „forföður Evrópu".
Hann var hug-sjón hen-nar
holdi klædd, mörgum öldum
á undan sínum tíma.
Karlamagnús, eða Karl keis
ari Pippinsson, hafði stofnað
ríki, þegar hann dó, sem náði
að mestu leyti yfir Vestur- og
Mið-Evrópu, Das Abendland,
eins og það er nef-nt í þýzíkri
sögubók. Þar segir enn-fremur,
að han-n hafi grundvallað ríki
sitt á kaþólskri menningu.
Hann vildi reisa ri-ki sitt á
menningarlegum grundvelli
og var að þvi leyti langtum
framisýnni en stofnendur Efna
hagsbandalags Evrópu, þótt
nú sé komið annað hljóð í
strokkinn, eins og sjá má af
ræðum þeirra á Parísarfund-
inum.
f erindi, sem til er frá hendi
keisarans, segir hann m.a.:
„Það á að byggja skóla í
hverju klaustri og biskups-
setri, þar eiga un-gir menn að
lesa sálma, annála, kvæði, rí-m
fræði, læra tun-gumál og fagr
ar kristilegar bókmenntir."
Ríki Karlamagnúsar náði yf
ir Frakkland, suður fyrir Pyr
eneafjöll á Spá-ni, Þýztkaland
allt, ftalíu að mestu og Mið-
Evrópu að Ungverjalandi. —
Efnahagsbandalag Evrópu
nær ekki yfir helmiwg þess
1-andsvæðis á meginlandi Evr-
ópu, sem Karlamagnús réð
yfir, en það hefur nú aftur á
móti náð til Danmerkur og
Bretl-andseyja. En athyglis-
vert er, að Norður-Evrópa er
utan við báðar þessar rikis-
heildir.
í sögubók þýzkra unglinga
segir ennfremur, að ef Múham
eðstrúarmenn, sem höfðu
mjög látið að sér kveða
áður en Karl fæddist, í austan-
og sunnanverðri Evrópu,
hefðu náð Frakklandi á sitt
vald, „hefðu þeir reist bæna-
hús Múhameðstrúarmanna í
stað kristinna kirkna, og Isl-
am þannig óg-nað kristinni
trú.“ Þá segir einnig að Karla-
magnús hafi verið stór maður
vexti, g-rátt hárið fór vel, and
litið hlýlegt og glaðlegt, allur
var hann hinn virðulegasti.
í austri ógnuðu Húnar og
var Bæjern jafnvel í hættu af
þeirra völduim, en Karlamagn
ús stöðvaði þá, og jók mjög
yfirráðasvæði sitt í austri, svo
að það náði allt til Ungverja-
lands, eins og fyrr greinir.
Bein Karlamagnúsar iiggja
í Aachen, sem hann hafði gert
að höfuðborg ríkis síns, og
væri vel til failið að þar hefði
sameiginlegt þing Efnahags-
bandalags Evrópu eða Banda-
ríkja Evrópu aðsetur sitt. —
Þangað safnaði Karlamagnús
lénsherrum sínuim, bisk-upum
og greifum tvisvar á ári og
sögðu þéir frétti-r úr sýsl-um
sínum. Aachen var rí-ki Karla-
magnúsar hið sam-a oig Brúss
el hefur verið Efnahagsbanda
lagi Evrópu. í fyrrnefndri
sögubók segir ennfremur:
Karl vildi að öll hi-n fjölmörgu
þjóðabrot ríkisins yrðu að
einni heild með góðum lögum
og strangri stjórn. Hann vildi
sameina það í eitt raunveru-
legt riki.“ Keisarinn hafði gæt
ur á ríki sín-u öllu, lét leggja
vegi, byggja brýr og bæta
húsakost bænda: þannig voru
þeir hvattir til að reisa bæi
sína með glugguim og mörg-
um herbergjum. Þjóðlíí allt
gerbreyttist til hins betra á
valtdadögum hans. Er en-gu lík
ara en forystuimenn Evrópu-
bandalagsins séu nú fyrst að
gera sér grein fyrir því, sem
Karlamagnús vissi í upphafi
valdaferils síns, að samein-
ing ríkis getur ekki telkizt
án almennrar þátttök-u þegn-
anna.
„Keisarinn bannaði greifum
sínurn að in-nheimta of háa
skatta og tolla af þegnum sín
uim,“ segir ennfremur i sögu-
bókinni — og má af þvi sjá,
að hugsjónaleg tengsl eru
milli rikis hans og Efnahags-
bandalagsins nú. „Karl la-gði
áherzlu á listir og vísindi.
Lærði sjálfur að lesa og skrifa
á efri árum og lagði stund á
erlandar tungur. Hann kallaði
til sín lærða menn, sem kunnu
skil á grískri og latneskri
mennin-gu. Á þeim tírna var
latnesk menning alls ráðandi
u-m allan hinn siðmenntaða
heim, sem var að vísu ekki
yfirtak stór frekar en nú,
þegar á allt var litið. En Karla
magnús la-gði áherzlu á að
tunga Franka skipaði einnitg
veglegan sess í ríki hans og
breytti til að mynda nöfnum
vikudaganma og nefndi nóvem
ber t.d. Nebelungen. Þannig
vildi hann efla þjóðlega menn
ingu í riki sínu, metnað
þegna sinna og virðingu þeirra
fyrir arfi sínum á sama hátt
og íslendingar til forna. Kann
ski hafa þeir lært eitthvað af
honum þótt hann hafi verið
látinn, þegar land þeirra
byg-gðist. En þeim tókst það,