Morgunblaðið - 25.10.1972, Blaðsíða 23
MORGUNÍBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. OKTÓBER 1972
23
Jón H. Þorbergsson:
MENNING
Þetta orS er oft notað í mæltu
máli og misskilið. Undirstaða
sannrar menningar, allra þjóða
heims, er kenning Krists.
KRISTIN KIKK.IV
Þaðan og þangað liggja allar
leiðir og andlegir straumar
menningarinnar og er margþætt.
Þaðan er trúin, sem flytur fjöll
og gerir mennina mikla. Þaðan
spruttu dýrmætustu bókmennt-
ir, skólar, sjúkrahús og önnur
líknarmál, bróðurþel, i öllu dag
fari, sem er sterkur þáttur
menningar. Fleira mætti telja af
sama uppruna og allt miðar það
til vaxtar menningar og bless-
unar öllu fólki. 1 kenningunni
heyrum við að Drottinn hefir
gefið okkur hæfileikana að við
notum þá til að stefna að þvi
höfuðmarki að verða þegnar
Hans, í landi lifenda. Þar sem
eilíflega rikir réttlæti, friður og
fögnuður, undir hans órjúfan-
legu stjórn. Fyrirætlun Drottins
með okkur öll er að við eign-
ímst þegnréttinn, hjá Honum.
En hann veitti okkur frjáls-
ræði til að velja og hafna. Við
eigum að nota hæfileikana, sem
hann gaf okkur, til að þroska
íkkur sjálf til að verða þegnar
Hans. En Drottinn lét okkur
ekki hjálparlausa, til þess að ná
markinu. Hann sendi okkur
frelsarann, leiðtoga allra. Hann
sagði fyrir um það hvernig við
ættum að hagnýta hæfileikana
og Hann opnaði okkur veginn
til Drottins, sem er lagður með
trú og bæn til Hans, um leið og
hann onaði náðarhús Guðs, fyrir
okkur synduga menn. — Þess
má geta að það er stórt menning
armál að velja rétt og hafna,
samkvæmt vilja Guðs. Um það
höfum við nægar upplýsingar
og leiðbeiningar í orði Drottins.
Slíkt þurfa allir að kynna sér
vel. Við getum, í okkar frjálsa
vali, farið það langt afvega að
við glötum lífinu, verðum við-
skila við Guð. Þá erum við út
úr allri menningu og í voða
/tödd.
Biblían — heilög ritning inni-
heldur lög og fyrirmæli Guðs,
til okkar allra. Samkvæmt þeim
á að lifa til þess að ná mark-
inu: Að verða þegnar í ríkl
Hans. f þessari bók höfum við
allan sannleikann — sem gerir
okkur, ef við stundum hann,
frjáls og sterk í allri menningu.
Það sem er næst okkur þar
er kenning Krists og verk Hans
hér á jörð, allt ritað af sam-
tíðarmönnum Hans og lærisvein
ijm, sem fylgdu Honum á kenn-
ingarferli Hans, lærðu alit sem
Hann sagði og endurtóku með-
al margra annarra — vottar að
frelsunarstarfi Hans og krafta-
verkum, sem allt sannaði Guð-
dóm Hans. Allt nýja testamentið
er um Krist og í gamla testa-
mentinu er margt sagt fyrir um
komu Hans og starf af kenni-
imönnum Guðs. f gegnum alla
þessa bók, er það sem rauður
þráður að þeim sem fara að
Guðs boðum, vegnar vel, en
þeim, sem ekki skeyta þeim og
sem brjóta þau, vegnar illa, og
þetta vitum við gerast á meðEil
ökkar. Kristur staðfesti Guð-
rækni Gamla testamentisins.
Hann sagði: „Þeir hafa Mose og
spámennina, hlýði þeir þeim“
(Lúk. 16.29) og Hann sagði: „Ef
þú vilt inn ganga til lífsins, þá
hald boðorðin" (Matt 19,17).
En svo kom Kristur í fyllingu
tímans. Hann sagði „Ég er ekki
feominn til að láta þjóna mér,
heldur til þess að þjóna og til
þess að leggja líf mitt í sölurn-
ar fyrir marga“ (Þá sem trúa)
(Matt. 20.28). Langmerkasti við-
burður í sögu mannkynsins er
feoma Krists till jarðarinnar.
Það varð bylting. Hann gat
frelsað fólkið frá helsi syndar-
innar og búið því það líf sem á
að lifa til þess að eignast að-
setur í riki Drottins, ná að lifa
fullkomnu menningarlífi. Krist-
ur stofnaði kirkjuna — „Hús
mitt á að niefniast bænahús,"
(Matt. 21.13) Hann gaf veginn:
Fólkið yrði að fylla sál sína af
trú. Hann sagði: Trúið á Guð og
trúið á mig (Jóh. 14,1) „Vertu
ekki hræddur, trúðu aðeins".
„Ég er upprisan og lífið, hver
sem trúir á mig mun lifa, þótt
hann deyi.“ (Jóh. 11,25)
Viðburðirnir í lifi Meistarans:
Kraftaverk Hans, fórnardauði
Hans, upprisa Hans og himna-
för — allt mjög greinilega vott-
fest — er það, sem gerir kristna
trú að órjúfanlegum veruleika.
Allt annað í mannlífinu er
hverfutleikanum háð. Hver sá
sem hefir eignazt kristna trú og
er altekinn af henni, vinnur um
leið þau verk, sem Guði eru
þóknanleg. Það vissi Meistarinn
— og þetta er menningin sjáU.
Trúnni fylgir lítillæti, friður,
kærleikur í anda Krists, sann-
leikur og margt fleira, sem
tryggir menninguna. Hvernig
stendur svo íslenzka þjóðin
gagnvart þessari einstæðu menn
ingu? Fjöldinn af fólkinu er
sljótt og tómlátt í þessu efni,
ber ekki i brjósti trúna, í sinni
réttu mynd. Þótt allir hafi að-
stöðu til þess. Töluverður hóp-
ur fólks neitar tilveru Guðs og
hefir orð Hans og fyrirmæli
að engu. Þetta eru fyrst og
fremst hinir róttæku kommún-
istar. Þeir búa sér sjálfir boð-
orð, þar sem þeir leggja
áherzlu á það að afmá boðorð
Guðs, og þá ekki sízt það boð-
orðið, sem Kristur sagði að væri
mest virði allra boðorða Guðs
—- að virða Hann og elska um
alla hluti fram og náungann
eins og sjálfan sig. Þetta fólk
er undir stjórn og leiðslu hins
vonda og er stefnan baneitur
sannri menningu. Margir fylgja
þessari óttalegu stefnu í blindni,
láta blekkjast af lygum henn-
ar, sem hún notar óspart. Fjand-
inn er höfundur lyginnar, segir
í Bibliunni. Þjóðin þarf nauð-
synlega að losna við kommún-
ismann. Það gengur henni bezt
með því að ástunda trúna á
skapara sinn. Þar sem hún rik-
ir, flýr kommúnisminn. Heimil-
in í landinu eru þjóðin. Því sterk
ari sem þau eru, í kristinni
trú, því betra þjóðfélag. Biblí-
aai kenniir að öll böm eigi að
fæðast í hjónaböndum. Hér í
landi fæðast yfir 30% barnanna
utan hjónabands. Þá er talið að
meira en eitt af hverjum þrem
hjónaböndum endi í skilnaði.
Allt er þetta fullt af ómenningu
og synd, sem veikir þjóðina og
veldur hlutaðeigendum stórerf-
iðleikum og útilokun frá Guði,
eins og allt syndalíf. Aðal or-
sakir þess fargans eru: Trúar-
leg vanræksla, hórdómur og of-
drykkja. Allt bannaðar stór-
syndir í orði Drottins -— ómenn
ing þessi ríkir mest í þéttbýl-
um. Þá eru það skólarnir, sem
eiga að veita, öllum uppvaxandi
lýð menningu. Þeir vanrækja yf
irleitt stórkostlega, það sem
mestu varðar. En það er að
innræta nemendum öllum krist-
indóm með upplýsingum um
hinn kristna boðskap og ástund
un hans í framkvæmd. Allt sam
kvæmt kenningunni. Margir
róttækir kommúnistar eru I
kennarastöðum. En þeir ættu
ekki að koma nálægt kennslu-
máluim, svo hættulegir eru þeir
sannri menningu.
Skólatiminn er yfirleitt allt of
langur, árlega. Unglingamir
þreytast og tapa áhuga við þess
ar löngu skólasetur í þurrum
lærdómum. — Bama og ungl-
ingaskólar ættu að standa í 7
mánuði á ári. Þetta er í mörg-
um tilfellum misþyrming. Ungl-
ingarnir koma úr þessum löngu
skólasetum, í allt of mörgum til-
fellum, afkristnaðir, með drepn
ar frumgáfur og hugsjónalausir,
fullir af heimtufrekju, tillits
leysi, skemmdafýsn o.fl. óæski-
legu. Megin hugsjón allra hug-
sjóna er að Guðsriki verði
mitt á meðal okkar. Þá kem-
ur annað nauðsynlegt af sjálfu
sér. Þessa hugsjón þarf að
hjálpa unglingunum til að helga
sér. Það gera skólarnir yfirleitt
ekki. Það gerist eingöngu með
ástundun Guðs orðs. Þessi langi
skólatími er alvarlega skaðleg-
ur bjargræðis atvinnuvegum
þjóðarinnar, bæði til sjós og
lands. Unglingarnir venjast frá
störfum sem þeim er nauðsyn
að stunda og hafa mætur á.
Fólksafl landbúnaðarins eru
húsráðendur og unglingar,
mjög lítið annað. Með þessari
löngu skólavist er unga fólkið
tekið úr sveitinni, í skólana, áð
ur en lokið er fjárleitum og öðr
um margþættum haustverkum
og losna þaðan ekki fyrri en
eftir sauðburð og vorannir.
Þetta er líka erfitt fjárhagsmál,
einkum í sveitunum. Getur þetta
leitt til þess að margur bónd-
inn neyðist til þess að hætta bú
Jón H. Þorbergsson.
skap. nú getur þjóðin ekki átt
búsetu í landinu, án þess að rek
in sé landbúnaður og því öfl-
ungri, sem hann er, þvi betra.
Bæði bændur og nemendur eru
mér sammála um þetta. Aðrir
atvinnuvegir verða að segja sitt
álit. Skólatimann verður að
stytta í 7 mánuði á ári. 1 flest-
um tilfellum lærir unga fólkið
meira á sjö mánuðum en á niu.
Svona er ekki hægt að hafa
þetta. Það stefnir til ómenn-
ingar. Það er vissulega margt á
boðstólum hjá þjóðinni sem
stefnir unga fólkinu til ómenn-
ingar, eins og sorprit, óhæfar
myndasýningar, næturlif fjölbýl
isins, vínföng o.fl. Þeir sem hafa
ósómann sér að féþúfu, kynda
undir ómenningu, eru vargar í
véum. Heimilin eru fyrsti vett-
vangur til að móta æskuna. For
eldrar, sem halda börnum sínum
fast við Guðsorð og góða siðu,
eiga sterkan þátt I menningu
þjóðarinnar. Þetta kemur oftast
í hlut móðurinnar. Þetta hefir
að undanförnu farið þverr-
andi vegna aldarháttarins. Það
þykir ófínt að vera trúaður og
skólarnir taka börnin ung.
Stjórnarfar landsins, eins og
er, virðist gegnsýrt af kommún-
isma og horfir ill'a til menning-
ar. Ég fer ekki langt út í
málefni stjórnarfarsins. Vík að-
eins að einum lögum þess, sem
er stytting vinnutímans í 37
tíma í viku hverri — auk fri-
tíma jafnvel vikum saman. Frí-
tíminn var áður vandamál og nú
enn meira. Fólk notar hann
mjög til margs konar syndalífs.
Auk þess eru lögin óframkvæm
anleg fyrir alla, sem þau varða,
þá sem kaupa og selja vinnu.
Fjölskyldufólk getur ekki lifað
á launum fyrir svona- stutta
vinnudaga. Ættu lögin að gilda
i landbúnaðinum yrði að
leggja hann niður. Afleiðing
þess yrði sú að landið legðist í
eyði. Þjóðin yrði vegalaus. Að
samþykkja lög, slík sem þessi,
horfir ekki til menningar. Ég
minnist þess þegar það komst á
að vinna ákveðið 12 tima á dag,
um sláttinn, 72 tíma á viku og
hvað fólki fannst það létt. Þegar
ég kom fyrst til útlanda 1906,
var vinnudagurinn 10 timar, 60
tímar á viku. Það fannst mér
mikill hægðarleikur. Eitt fyrsta
boð Guðs til mannanna er þetta:
f sveita andlitis þíns skalt þú
neyta brauðs þins (1. Mós 3.19)
Þannig eru það fyrirmæli skap-
arans, að við vinnum daglega
utan hvíldardagsins — eftir
þörfum til þess að fullnægja
daglegum nauðsynjum. Það ger-
um við í landbúnaðinum. Allt
iðjuleysi er Guði vanþóknan-
legt. En skikkanlegur og hóf-
legur frítími, er ástæður leyfa,
virðist þó meinlaus. Næturlíf
þéttbýlisins með öllu, sem því
fylgir, er gróðrarstöð margs kon
'ar ómenintoigiar. Fleiraimœtti hér
minnast á, í háttum þjóðarinnar,
sem veldur ómenningu og hrúg-
ar upp syndum og mis-
gerðum og þjáningum fólks.
Ailt dllkt þarf umlbóta með.
Til þess er bara ein leið
— sem allir þurfa að gera sér
grein fyrir — Sú að taka á móti
kenningu Krists og ástunda
hana daglega. Þeir, sem í trú,
leita verðmæta himinsins, fá
þau og gæði jarðarinnar líka.
En þeir, sem leita aðeins jarðn-
eskra hluta, eiga samkvæmt
kenningunni á hættu, að fá hvor
ugt. Það er áreiðanlega vafa-
samt að íslenzka þjóðin væri til
nú hefði hún ekki tileinkað sér
kristna trú, kirkju Krists og
kenningu Hans. Starf kirkjunn-
ar er að vinna á móti syndsam-
legu lífi fólksins, en gróðursetja
kenningu Krists i huga og hjört
um allra. Koma öllum í skilning
um það að menningin er ein-
faldlega sú að kristin trú skipi
öndvegi í hugsun og starfi fólks
— vera i Kristi, þá verður Hann
líka i okkur eins og Hann segir
sjálfur. Hér i landi er trúfrelsi.
Margir telja það til menningar.
En slíkt fer víðsfjarri. Að til-
einka sér annarleg trúarbrögð,
lækkar fólk í stiga menningar-
innar. 1 trúfrelsinu verða til
hin furðulegustu fyrirbæri. Nú
nýverið hefir mér opinberað sig
söfnuður Ásatrúarmanna, sem
er hinn forni heiðindómur.
Fleira msetti hér nefna. Hinir
vantrúuðu og tómlátu um verð-
mæti kristilegrar trúar, eru í sí-
felldri hættu um afvegaleiðslu.
Sá sem ekki ástundar kristin-
dóminn, situr fastur í fávizku
sinni, það kemur sér alls stað-
ar illa og þá líka í stjörnmálum.
„En Hann sagði við þá: Þess
vegna er hver sá fræðimaður,
sem er orðinn lærisveinn Himna
ríkis. (Matt 13,52). Trú á mann-
legan mátt, án hjálpar Guðs, er
vonlaus. Kristur hefir kveikt
ljós vonarinnar. Ef við ekki
hugsum og störfum í þeirri
birtu, er ekkert framundan
nema vonleysi og myrkur. Að
lifa í kristinni trú er tómur
ávinningur, en að lifa án henn-
ar, tómt tap í sannri menningu.
Ég leyfi mér að ráðleggja hinu
tómláta fólki um þessi mál að
lesa 5., 6., 7. kapitula Matteusar-
guðis'pjalls, Fjallræðuinia og lesa
hana oft. Þar er svo margt sem
hjálpar okkur til að trúa og svo
margt, sem hjálpar okkur til að
lifa daglegu lífi, samkvæmt
trúnni og kenningu Krists.
Kirkjan og kristið fólk er
vissulega ekki aðgerðalaust í
þessu landi og er í sókn svo sem
víða út um lönd. Því að kristin
trú er siguraflið. Það má segja
að þessir. aðiljar hafi lyklavöld-
in að þjóðmenningunni, í tímans
rás. Það Ieynir sér ekki að áhrif
hinna vantrúuðu eru ákaflega
mikil. Þau stefna að útrýmingu
sannrar menningar og að upp-
lausn og glötun þjóðarinnar.
Hvernig mundi umhorfs t.d. í höf
uðborg landsins, ef þar væri eng
in kirkja, engin samtök trúaðs
fólks og engin lögregla? Þar
yrði andleg eyðimörk. Botnlaus
ómenning. Vissulega verður hin
kristilega starfsemi að halda sig
kröftuglega að efninu. Ef prest-
ur talar í kirkju, eins og hið
hálfkristna fólk vill heyra, þá
veikir hann kirkjuna og er kom
inn í andstöðu við sjálfan Meist
arann, stofnanda kirkjunnar.
Hann bauð að boða Guðsorð
eins og Hann flutti það og að
fylla sálir sínar af trú, á almátt-
ugan Guð og af kærleik og
sannleik. Sá, sem ber kærleik
til sannleikans, ræður yfir mikl
um andlegum verðmætum og
menningu. Hann bauð að segja
fólki til syndanna og varast
og vinna á móti öllum áhrifum
frá hinum vonda. Hann bauð að
taka á móti áhrifum heilags
anda og að endurfæðast —
hverfa frá vantrú og trúleysi,
en fyllast trú. Allt þetta ber
kirkjunni að boða. Þetta getur
fólki fundizt erfitt. En verður
allt létt og svalandi, sé trúað
og tekið á móti Kristv og kenn-
ingu Hans.
Biskup landsins, hr. Sigur-
björn Einarsson, hefir beðið
presta og skorað á fólkið I land-
inu að biðja Drottin á bæna-
degi kirkjunnar að gefa þjóð-
inni almenna vakningu í orði
Hans, í kristilegri trú. Það er
vissulega verkefni kirkjunn-
ar að koma á slíkri vakningu.
Einskis þarf þjóðin frekar með
og segja má að hana vanti ekk-
ert annað, sér til menningar.
Svona vakning þarf að verða
þjóðarhugsjón og að allar at-
hafnir með þjóðinni miðist við
hana. Kristur er vegurinn.
Kirkja Hans og kenning starfs-
grundvöllurinn. Upphaf og end
ir. Það sanna allir viðburðir tím
ans, ef að er gáð. Kirkjan þarf
að hafa nóg starfslið menn og
konur brennandi í andanum til
að kanna trúarástand á heimil-
um þjóðkirkjunnar, prédika um
vakningu í orði Drottins, hvetja
til lesturs í heilagri ritningu og
koma á hópbænum sem víðast.
Bænin er leið til hjálpar Guðs
í málinu. Ef nógu margir bæðu
Drottin um vakningu þá kæmi
hún yfir þjóðina. Almenningur
les allt, ætt og óætt, nema Guðs
orð, sem fólk þarf þó helzt að
lesa. Slæmt menningarástand.
Vakning í orði Drottins mundi
valda byltingu í þjóðfélagsmál-
um og einkamálum. Vakningar-
fólk verður ávallt innblásið
margskonar dyggðum, svo sem
lítillæti hreinleik, áreiðanleik,
hófsemi, sjálfsfórn sannleiksást
kærleik o.fl. Það fólk rækir
allt það, sem Kristur býður fólk
inu að ástunda, þvi til sigurs að
verða rétt bornir þegnar í ríki
Drottins. Þjóðfélag, sem losaði
sig við syndaflækjurnar, yrði
unaðslegt þjóðfélag menningar.
Hér að framan hefir verið vikið
að mörgu sem illa horfir í þjóð-
félaginu menningarlega séð.
En af þvi margt er til af góðu
fólki, þrátt fyrir allt, þá er ég
svo bjartsýnn að trúa því
að allt geti þetta lagazt, fólkið
verður að leita hjálpar Drottins.
Það á ekki annars kost. Öllum
er leiðin opin til Hans, líka stór
syndurum, ef þeir gera iðrun og
yfirbót og ganga inn á þjónustu
við Drottin. Að endingu þetta:
Það er um að ræða andlega og
efnislega menningu. En andinn
er yfir efninu. Sönn menning
felst í því, að fólk Iifi og breyti
samkvæmt fyrirmælum kristinn
ar trúar. Mörgum, sem vilja
trúa, finnst erfitt að ná því
marki. Biblían segir „Trúin kem
ur af boðuninni, en boðunin
byggist á orði Guðs.“ Lesum það
daglega og þá eignumst við
trúna, ef við þá líka biðjum
Drottin að hjálpa okkur tíl
þess. Það er vitað og margreynt
að trúað fólk er heilsubetra og
nær hærra aldri en vantrúað
fólk.