Morgunblaðið - 25.10.1972, Blaðsíða 17

MORGUNIBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. OKTÓBER 1972
17
-^STIKUR
JÓHANN HJÁLMARSSON
JAFNVÆGI LJÓSSINS
Guðmundur Böðvarsson er í far-
arbroddi þeirra islensku skálda, sem
enn eiga heima i sveit og yrkja um
sveitalífið og náttúruna með hefð-
bundnum hætti. Ekki svo að skilja,
að Guðmundur Böðvarsson sé ekki
heimsborgari í hugsun og hafi ekki
orðið snortinn af nýjum tíma, bæði
hvað varðar lífsskoðun og afstöðu
til skáldskapar. Guðmundur hefur
freistað þess að yrkja með nýjum
hætti eins og aðrir skáldbræð-
ur hans. Glöggt dæmi er síð-
asta ljóðabók hans Innan hringsins
0969). En mér eims og fieirum hefur
alltaf þótt Guðmundi Böðvarssyni
eiginlegast að halda sig innan
ramima hefðbundins skáldskapar.
Guðmundi er ákaflega létt um að
yrkja, rim og stuðlar eru ekki skáld
skap hans nein hindrun. Tyrfni á
Guðnuindur Böðvarsson
hann ekki til. Hann yrkir slcálda
ljósast og einfaldast, Ijóð hans eign-
ast oft trúnað lesandans með sjald-
gæfum hætti. Guðmundur er að vísu
mistækur eins og mörg önnur skáld,
en þegar homum tekst best á hann
sér fáa jafnoka í islenskum samtíma-
skáldskap.
1 nýjasta hefti Tímarits Máls og
menningar er ljóðið Gullastokkur
eftir Guðmund Böðvarsson. Gulla-
stokkur leiðir hugann að þeim ljóð-
um Guðmundar, sem eftirminnileg-
ust eru úr fyrstu bókum hans. Ljóð-
ið sýnir hve kliðmjúk hrynjandi og
innileiki eru sterk einkenni hans
sem skálds og hverjum árangri
hann getur náð í ljóðúm með við-
kvæmum yrkisefnum, þar sem ná-
kvæm beiting málsins og listræn
smekkvisi ráða úrslitum.
Ljóðið Gullastokkur mun eflaust
gleðja marga gamila og nýja aðdá-
endur Guðmundar Böðvarssonar.
Það fjallar um þau sígildu sannindi,
að fólk verður oft að hverfa frá
þrám sínum og draumum og snúa sér
að öðrum og óskáldlegri efnurn. Um
ljóðið hæfir ekki að fjölyrða, en
þannig er það i heild sinni:
1 kistli þeim, frá þírium æskumorgni,
sem þú lézt gjarnan standa úti í
horni
og laukst ekki upp í augsýn
nokkurs manns,
straukst aðeins rykið burt af loki
hans,
og kæmi barn og segði: — sýndu
mér,
var svar þitt jafnan: — það er
ekkert hér,
— þar fann ég niðri á botni lítið lín,
einn iítinn dúk, — og fyrstu
nálarsporin þín.
Ein barnsleg rós með rauðum
krónublöðum,
fimm rósarblöð
í kyrfilegri röð,
og óljóst teiknuð áfram sex til niu,
þau áttu að verða tíu,
og út frá leggnum uxu prúð og væn
með yndisþokka laufin fagurgræn,
og það átti eflaust þarna að koma
fleira,
— en það varð aldrei meira.
Ég veit það bezt, það varð þín
ævisaga
að verða að hverfa fiesta þína daga
frá þinni þrá og draumi,
frá þínum rósasaumi,
og nálin þin að þræða önnur spor
en þau, sem eitt sinn gerðir þú að
tákni
um sól og vor..
Svo gróf ég enn hjá öðrum vinum
sinum
þinn útsaumsdúk, í gullastokknum
þínum,
og lagði á ný til hliðar
I horni gamals friðar,
og fannst sem væri von og huggun
mín
að einhver lyki seinna við að sauma
sína og þína drauma
með rauðum þræði í þetta hvíta lín.
f sama hefti Timarits Máls og
menningar og Gullastokkur Guð-
mundar Böðvarssonar, eru tvö ný
ljóð eftir Stefán Hörð Gríms-
son, einn helsta fulltrúa hins „inn-
hverfa“ nútímaljóðs. Hér sé vor,
segir Stefán, og blessar vorvindinn
og þakkar litrófi náttúrunnar. Hann
yrkir um „þetta lifandi flos sem við
merjum á bökkunum —íslenskt
landslag verður honum hvöt til að
Stefán Hörður Grimsson
yrkja. 1 ljóðum hans er næm til-
finning fyrir náttúrunni og undrum
hennar. Þau eru ekkert sérstaklega
frábrugðin ljóðum skálda eins og
Guðmundar Böðvarssonar. Það
sannar að íslenskur nútímaskáld-
skapur er á leið til meira jafnvæg-
is en áður, skáldin leggja ekki eins
mikið upp úr þvi eins og á dögum
formbyltingarinnar að skapa óvænt
hugmyndatengsl, rjúfa hina varan-
legu mynd. Ljóð Stefáns Harðar
Grímssonar Fundir kemur til móts
við lesandann i öllum sínum einfald-
leik. Þannig yrkir aðeins skáld, sem
hefur agað mál sitt til fullnustu:
Þegar ég kem úr f jöllum
er þig enn að finna meðal
byggðamanna.
Þú stendur á brúnni
og þekkir ein litinn á ánni.
lNDALAG evrópu
Karlanuignús. — Hugsjón Efnahagsbanda-
lagsins á rætur í lífi lians og störfum.
sem hinum mikla keisara mis
tókst: að sigra latneska heims
tungu með eigin máli. Að þvi
leyti var íslenzkt bændaþjóð
félag sterkara hinu mikla ríki
bænda og lénsherra, sem
Karlamagnús stofnaði.
Ríki Karlamagnúsar var
reist á traustari grunni en
Efnaþagsbandalagið oig mætti
hann vera stjórnenduim þess
fyrirmynd. „Þegar hann lézt
eftir 46 ára stjórn hafði hann
stofnað ríki, sem náði yfir
mikinn hluta Evrópu,“ segir í
þýzkri sögubók. „Því var
hann nefndur: „hinn mikli“.“
Karlamagnús var fslending
um vel kunnur og af rituðum
heimildum, en ekki er unnt að
vitna til þeirra hér, þar sem
þær eru ekki við höndina.
Athyglisverðar eru upplýs-
ingarnar um andstöðu keis-
arans við skattpíningu og toll
heimtu. Efnahagsbandalag
Evrópu er einmitt til þess
stofnað að brjóta niður tolla
múra milli aðildarrikjanna, og
nú virðist einnig sú sbefna
rikjandi að ,,opna“ bandalagið
fyrir ríkjum utan þess.
Fuindur æðstu manna banda
lagsins hér í París, er haldinn
eftir miklar viðræður við ríki
utan bandalagsins eins og ís-
land. í júlí sl. náðist samkomiu
lag um tollalækkun á svissn-
esikium úrum, svo að dæmi sé
nefnt, i júli sl. náðu Austur-
rikismenn einnig samningum
uim auikinn innflutning á papp
ír til Efnahagsbandalagsland
anna og nemur aukningin um
11% miðað við árin 1968—71.
Þannig geta Auisturrikismenn
fliuitt út urn 200 þús. tonn af
pappír til Efnahagisbandalaga-
landanna á næsta ári með
tollafríðindum. En Rússar eru
mjötg á verði gegn því að Ausit
urríki tengist bandalagimu of
trausbum bönduim og hengja
hatt sinn á það, segir Deutche
Zeitunig, að ekkert Efnahags
bandalagsríkjanria má gera
sérstakan viðskiptasamning
við önnur riki frá ársbyrjun
1973. En 1975 er gert ráð fyr
ir því, að Efnahagsbandalaigs
ríkin sem heild geti gert slíka
samninga. Norðmervn hafa
fengið frest til að ná samning
um við bandalagið til 1. apríl
n.k. eins og kunnugt er og í
áiyktun toppfundarins er at-
hyglisvert, að nafn Noregs er
sérstaklega nefnt og látin í
lijós von uim jákvæða niður-
stöðu af samningagerð Nor-
egs við Efnahagsbandalagið
og má vænta að dönsku full-
trúarnir hafi lagt áherzlu á að
þessa væri getið í ályktun
fundarins. Erfiðlega hefur
gengið að koma auiga á sam
komiulagsgruindvöllinn milli
Efnahagsbandalagsins og
Finnlands, m.a. um innfliuitn-
ing á pappír. Nú liggur fyrir
samningsuippkast milli Finna
og Efnahagsbandalagsins og
hefur Karjalainen, utamríkis-
ráðherra í stjórn Sorsa, sagt
að Finnar ákveði urn næstu
mánaðaimót, hvort samningur
inn verði staðfestur. Að venju
þarf samþykki Rússa, sem
eru mjöig tortryggnir i garð
Finna og fjandsamlegir Efna
hagsbandalaginu. En Finnar
fara sér hægt. Finnskir ráða-
menn telja samningsuppkast-
ið viðunandi, en Rússar óttast
að slíkur viðskiptasamnirigur
bindi Finnland of sterkum
bömdum við Efnahagsbanda-
lagsríkin. Portúgalar hafa
einnig átt í erfiðleikuim með
sina samninga við bandaliagið
en náðu þó samkomulagi að
lokum, m.a. um að flytja 305
þús. hl. af púrtvíni til EBE-
ríkjanna, með 50—60% lægri
fcolli en áður.
En ástæðulaust er að tíunda
allt þetta hér, enda hefur
Efnahagsbandalagið staðið í
þrotlausuim samningaviðræð-
um við fjölmörg ríki og langt
frá, að öll kurl séu komin til
grafar. Þrátt fyrir yfirlýsingu
toppfundarins eiga Norðmenn
erfitt verkefni fyrir höndum:
að ná samninguim við Efna-
hagsbandalagið erfiðasta raun
in verður vafalaust sú, að
brjóta niður þann múr stolts
og sjálfstrausts, sem einkenn
ir þetta bandalag.. Engir hafa
móðgað það jafn hastarlega
og þessi bræðraþjóð vor. En
sú staðreynd, að Noregur, ein
mesta fiskframleiðsluþjóð
heims og einn helzti framleið-
andi áls í Evrépu, er utan við
bandalagið og situr við sama
borð og við, er okkur hagstæð,
hvað svo sem Norðmönnum
liður. Við getum a.m.k. keppt
við þá um svo til ónuminn
fiskmarikað Vestur-Evrópu á
jafnréttisgruindvelli, ef fram
fer sem horfir. Fyrst milljóna
þjóðir þurfa að gæta hags-
muna sinna og líta í eigin
barm, er okkur það ekki síður
nauðsynlegt.
En tengsl íslands við Banda
ríki Evrópu eiga ekki aðeins
að vera fjárhagslegs eðlis held
ur — og miklu fremur —
menningarlegs og stjórnmála-
legs eðlis. Sterkt Efnahaigs-
bandalag Evrópu getur orðið
upphaf jákvæðrar menningar
byltingar í áltfu vorri og horn-
steinn lýðræðis í þeim lönd-
um, sem næst okkur standa.
Varnarbandalag við mörg
þeirra er sjálfstæði fslands
mikilsverð trygging fyrir lýð
ræðislegri þróun á íslandi.
En til þess að fyrirheit Efna
hagsbandaiagsins eða Banda
ríkja Evrópu verði ekki aðeins
orðin tóm, er nauðsynlegt að
bandalagið leysist ekki upp,
eins og riki Karlamagnúsar.
Hann átti þrjá sonarsonu og
urðu allir að fá sinn bita af
kökunni. Vonir núverandi
leiðtoga Efnahagsbandalags-
rikjanna standa til þess, að
það eignist enga slíka erf-
ingja. En enginn veit sina æv
ina, fy rr en ölil er — segir is-
lenzkt máltæki.