Morgunblaðið - 31.10.1972, Síða 17

MORGtíN’BLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTOBER 19T2
17
Líkur á 4300 millj. króna óhag-
stæðum viðskiptaj öfnuði
Vinnutímastyttingin hefur
valdið verzluninni og öðrum
atvinnugreinum miklum
kostnaðarauka og óþægindum
Hér fara á eftir kaflar
úr ræðu Hjartar Hjartar-
sonar, formanns Verzlunar-
ráðs á aðalfundi ráðsins:
efnahagsmAl,
Líkur benda til að aukn-
ing þjóðarframleiðslu verði
nokkru minni en áætlað var
fyrrihluta ársins, eða tæp
6% í stað rúmlega 7% sem
áætlað var. Aukning
raunverulegra þjóðartekna
verður sennilega nokkru
minni en i fyrra, enda var
hagvöxtur þá með eindæm-
um mikill hér á landi,
þó virðist aukning þjóðar-
framleiðslu í ár mun meiri
hér en nemur meðaltali aðild
arlanda OECD og nokkuð yf
ir meðalvexti á ári síðustu
tvo áratugi og er það útaf
fyrir sig mjög athyglisvert.
Verðmæti útflutnings frá
janúar til ágúst 1972 hefur
aukizt um tæp 25% miðað við
sama tíma i fyrra. Sé álið tal
ið frá er aukningin um 12%.
Verðmæti útfluttra sjávaraf-
urða hafði aukizt um
9,4% eingöngu vegna verð-
hækkana og birgðabreyt-
inga. Útfiutningur landbún-
aðarafurða hafði aukizt að
verðmæti um rúm 27%, álút-
flutningur hafði rúmlega þre
falidazt, allnokkur verðlækik-
un hefur enn orðið á áli, en
álmarkaðurinn er nú talinn
vera að styrkjast. >á hafði út
flutningur iðnaðarvara ann-
arra en áls og kisilgúrs auk-
izt uim tæp 69% jan.—ágúst
1972 miðað við sama tíma i
fyrra.
Útflutningsframleiðslan er
talin munu minnka að magni
um e.t.v. 3%%; vegna birgða-
breytinga er þó spáð 15—16%
magnaukningu útflutnings
1972, og verðhækkun í heild
er talin geta orðið um 5%%.
Þannig er gert ráð fyrir, að
útflutningsverðmætið í ár
aukist um 21—22% (9—10%
án áls), en þessi krónutölu-
aukning byggist að verulegu
leyti á spá um birgðaminnk-
un áls og sjávarvöru.
Útflutningur áls er talinn
munu nálega þrefaldast, en
útflutningur kisilgúrs aukast
um 37%% og útflutningur
annarra iðnaðarvara um 33%.
1 heild er gert ráð fyrir,
að verðmæti útflutnings
vöru og þjónustu nemi tæp-
um 26 milljörðum kr. miðað
við tæpa 22,3 millj'arða kr.
1971.
Vöruinnfiutningurinn jan.—
ágúst 1972 jókst uim 9,7%
miðað við sama tíma í fyrra.
Þá hefði innflutningur
neyzluvara aukizf um tæp
19%%, fjárfestinigarvara um
5,0% og inmflutinánigur
rekstrarvara um 4,7%. Aukn
ing innflutningsins það sem
af er árinu er tiltölulega hæg
miðað við hina öru aukn
ingu verðmætaráðstöfunar,
sem m.a. gæti stafað af upp
söfnun innflutningsvöru-
birgða á s.l. ári, auk þess
sem gera má ráð fyrir, að eft
irspurnin hafi um sinn beinzt
inn á aðrar brautir, svo sem
inn á húsnæðismarkaðinn og
eftir ferðalögum til útlanda.
Víst er talið, að aukning
innflutnings verði mun meiri
á síðustu mánuðum ársins en
þeim fyrri, og ber flestum vís
bendingum saman um það.
Gert er ráð fyrir, að aukn-
ing hins almenna vöruinn-
flutnings verði um 21% að
verðmæti á árinu, en hins
vegar mún hinn sérstaki inn
flutningur (flugvélar og
skip, Landsvirkjun, Isal)
minnka nokkuð, þannig að í
inn talinn munu aukast að
verðmæti um 15% á þessu ári.
Verðmæti innflutnings vöru
og þjónustu er talið geta
numið rúmlega 30,2 milljörð-
um 1972.
Síðustu áætlanir benda til,
að vöruskiptajöfnuðurinn
verði óhagstæður um 4.300
millj. kr. og viðskiptajöfnuð
urinn óhagstæður um sömu
upphæð, þar sem búizt er við
að þjónustujöfnuðurinn
verði sléttur (var hagstæður
um 535 millj. kr. 1971). Gert
er ráð fyrir, að jöfnuður fjár
magnshreyfinga verði hag
hagstæður um 4.000 millj.
kr. Skortir þá um 300 m.kr.
til að jafna viðskiptajafnað-
arhallann, sem gæti komið
fram í samsvarandi rýrnun
gjaldeyrisstöðunnar, en þessi
tala er þó svo lág, að eins
má gera ráð fyrir, að rýrn-
unin nái ekki þessari fjár-
hæð.
Gjaldeyrisstaðan batnaði
um 1.200 millj. kr. á fyrstu
átta mánuðum þessa árs, sem
nær eingöngu verður rakið
til innstreymis. erlendra lána.
Ef framangreindar áætlanir
um vöruskiptajöfnuð og aðra
þætti greiðslujafnaðar stand
ast, ætti gjaldeyrisstaðan að
versna um 1.100—1.400 millj.
kr. á síðustu fjórum mánuð-
um ársins.
Samkvæmt upplýsingum
Seðlabankans um lánaflokk-
un innlánsstofnana mið-
að við séptemberlok 1972,
nema útlán bankanna
sem hér greinir, í milljónum
króna:
Heildarútlán til verzlunar
5020 eða 19.15% hækkun frá
sarna tíma 1971 er skiptist
þannir í millj króna:
% atf hei'ldiar útl.
Samvinnufélög 1671 33. 3
Oliuféiag " 509 10.14
Aðrir 2839 56.55
Heildarútlán til iðnaðarins
nam á sama tíma 2916 millj.
kr. eða rúml. 15% hæikkun frá
sama tima árið áður.
Enda þótt um aukna kaup
getu almennings og aukna
veltu í verzlun, iðnaði og
þjónustugreinum hafi verið
að ræða, það sem af er þessu
ári, og sennilega verður allt
þetta ár, hefur allur
tilkostnaður vaxið gif-
urlega án þess að tekið hafi
verið tillit til þess í verðlags-
ákvæðum svo nokkru nemi,
þannig að veltuaukningin
skilar sér engan veginn í
betri afkomu verzlunarinnar
á þessu ári.
Eins og svo oft hefur ver-
ið bent á, skortir hér alvar-
lega hagrannsóknarstofnun
fyrir verzlunina og þvi baga
legt að geta ekki haft við
höndina tölur um hagsveifl-
ur verzlunarinnar máli mínu
til stuðnings.
Samkvæmt athugun sam
taka iðnaðarins má áætla
að magnaukinig fram-
leiðslu hins almenna iðnaðar
hafi numið 10% á fyrri árs-
helmingi og gert er ráð fyr-
ir að sú framleiðsluaukn-
ing gildi fyrir árið í heild.
Búizt er við að framileiðslu-
magn sjávarútvegsins minnki
á árinu um 8—9%, en
að aukning útflutnings sjáv-
arafurða að magni verði
nokkur vegna birgðaminnk-
unar. Verðhækkun á útflutt-
um sjávarafurðum er áætluð
að meðaltali rúmilega 7—8%
á árinu.
Aflaminnkun ofan á mikla
hækkun launakostnaðar í
landinu hefur þrengt mjög
að hag sjávarútvegsins á síð
ustu mánuðum.
Gert er ráð fyrir að fram-
leiðsla landbúnaðarins ann-
ars en jarðávaxta vaxi um
5%, en vegna lélegrar upp-
skeru þeirra, verði heildar-
framleiðsluaukningin ekki
meiri en rúm 3%.
Byggingariðnaður mun
væntanlega aukast að magni
um 10—11% á árimu.
K.IARASAMNINGAR OG
VERÐEAGSMÁE
Eins og ykkur er kunnugt
fóru fram •samningar um
kaup og kjör verzlunar og
skrifstofufólks í lok síðast-
liðins árs.
Samningum lauk á þann
veg að í desember var lokið
við að semja um flokkaskip-
un og fleiri atriði, en þar sem
kröfur Verzlunarmannafé-
lags Reykjavíkur og Lands-
sambands Verzlunarmanna
um kaup í hærri flokkum
voru verulega hærri en kröf-
ur annarra starfsgreina, er
sömdu um sama leyti, varð
samkomulag milli samningsað
ila að vísa þeim þætti samn-
inganna til úrskurðar gerðar
dóms, sem siðan var kveðinn
upp í byrjun þessa árs.
Eins og kunnugt er gerði
núverandi ríkisstjórn með
Hækkun frá sama tíma
1971 %
18.67
35
17
sér samning um framkvæmd
ýmissa þjóðmála, þar sem seg
ir m.a.
„Ríkisstjórnin leggur rika
áherzlu á, að takast megi að
koma i veg fyrir þá háska-
legu verðlagsþróun sem átt
hefur sér stað í efnahagsmál
um undanfarin ár. í trausti
þess að rikisstjórnin hljóti
stuðning til þess að ná sem
beztum tökum á þróun verð
lagsmála, og í því skyni að
hægt verði að tryggja lág-
launafólki árlegar og eðlileg
ar kjarabætur, mun
ríkisstjórnin beita sér fyrir
eftirtölduim ráðstöfunum
í kjaramiál'Uim:
Vinnuvikan verði með lög-
um stytt i 40 stundir án
breytinga í vikukaupi.
Orlof verði lengt í fjórar
vikur og framkvæmd orlofs-
laga auðvelduð.
Kaupgjaldsvisitalan verði
leiðrétt um þau 1.3 vísitöhi-
stig sem felld voru niður með
verðstöðvunarlögunuim og
komi leiðrétting nú þegar til
framkvæmda.
Þau tvö vísitölustig sem
ákveðið var í verðstöðvunar-
lögunum að ekki skyldu
reiknuð i kaupgjaldsvísitölu
fram til 1. sept., verði nú þeg
ar tekin inn í Jkaupgjaldsvisi
töluna.
Auk þeirra kjarabóta er að
framan greinir, telur ríkis-
stjórnin, að með nánu sam-
starfi launafólks og ríkis-
stjórnar sé mögulegt að auka
i áföngum kaupmátt launa
verkafólks, bænda og ann-
ars láglaunafólks um 20% á
næstu tveimur árum og mun
beita sér fyrir, að því márki
verði náð.
Að gagngerð athugun fari
fram á núgildandi verðlagn-
ingu á sem flestum sviðum i
því skvni að lækka verðlag
eða að hindra verðlagshækk
anir.“
Þetta var sem sagt það
veganesti, sem samnings-
aðilar fengu við upphaf
samninganna.
Vinnuvikan verði með lög-
um stytt í 40 stundir, auk
þess ýmiss konar aukin fríð-
indi og hert verði á verðlags
ákvæðum.
Hjörtur Hjartarson.
Fijótlega. eftir að KÍkis-
stjórnin tók við völdum var
henni bent á að stytt-
ing vinnuvikunnar í 40
stundir mundi valda því að
„effektifur" vinnutíimi á Is-
landi yrði sá lægsti á Norð-
urlöndum, en þar um varð
engu þokað og vinnutíma-
styttingin var lögfest.
Vinnutimastyttinigin ein
hefur valdið verzluninni sem
flesum öðrum atvinnugrein
um miklum kostnaðarauka og
óþægindum, eins og öBum er
nú ljóst.
1 upphafi samningavið-
ræðna gengu forsvarsmenn
verzlunarsamtakanna ásamt
fuliltrúa samvinnuverzl'unar-
innar á fund forsætisráð-
herra og leituðu umsagnar
hans um hvort sá kostnaðar-
auki sem fyrirsjáanlega yrði,
ef til. samninga kæmi á þeim
grundvelli, er ríkisstjórn-
in hafði lagt til, fengis-t
reiknaður inn í verðlags-
ákvæðin. Forsætisráðherra
kvað það sína skoðun að svo
bæri að gera, en tók þó þann
fyrirvara að ef til vill þyrftu
ekki allar vörugreinar á
sömu hækkun að halda.
Nokkur viðtöl áttum við við
viðskiptaráðherra og viðræð
ur um verðlagsmál almennt.
Taldi hann einnig eðlilegt að
tekið yrði tillit til kostnaðar
hækkunar við verðlagningu
vara. Síðast átti ég símal við
viðskiptaráðherra síðustu
samninganóttina, þar sem ég
tjáði honum að ekki yrði
gengið frá sammngum nema
að vissa væri fyrir þvi að áð
urgefin loforð hans yrðu
efnd.
I viðræðum okkar við ráð-
herrann um verðlagsmálin í
heild, féllst hann á, að nú-
verandi fyrirkomulag verð-
lagsmála væri mjög gallað og
þyrfti gagngerðar endurskoð
unar við. Fórum við frarn á
við hann, að skipuð yrði
nefnd með fulltrúum verzlun
arinnar til endurskoðunar á
verðlagsfyrirkomulaginU, en
sú nefnd hefur ekki enn ver-
ið skipuð.
Um efndir ráðherranna er
það að segja, að eftir
langt þref fékkst óveruleg
lagfæring verðlags á vörum
seldum í. smásölu og taldi for
sætisráðherra sig þar með
hafa efnt loforð sitt að þvi
rnarki er á valdi hans væri,
og i stað þess að efna til
endurskoðunar á verðlags
ákvæðunum sem flestum er
ljóst að löngu eru gengin sér
til húðar, bætti ríkisstjórnin
gráu ofan á svart með þvi að
gera verðlagsnefndina óstarf
hæfa með þeim ákvæðum að
hjáseta eins nefndarmanns
nægir til að fella fram komn
ar til'lögur. Ólýðræðislegri
meðferð mála er vart hægt að
hugsa sér.
SKATTALÖG
1 tíð fyrrverandi ríkis-
stjórnar voru gerðar veruleg
ar breytingar á skattalögum.
Við undirbúninig þeirra
skattaiaga var samtökum at-
vinnulífsins gefinn kostur á
að fylgjast með afgreiðslu
þingnefnda og koma
fram með ábendingar og at-
hugasemdir, sem í mörgum at
riðum var tekið tillit til.
Við undirbúning og af
greiðslu Alþingis á frurn-
vörpum til laga um tekju og
eignaskatt og tekjustofna
sveitarfélaga, sem samþykkt
voru í tíð núverandi
stjórnar, voru engin samráð
höfð við samtökin, en þeim
náðarsamlegast gefinn kost-
ur á viðtölum við þingnefnd-
ir, að beiðni samtak-
anna. Álitsgerðir og ábend-
ingar samtakanna voru að
engu hafðar.
í viðtali, er við áttum við
fjármál'aráðherra fórum
við fram á að áfram yrði
haldið á þeirri braut að gefa
fulltrúum atvinnulífsins kost
á að taka virkan þátt í und-
irbúningi núverandi skatta-
laga og bent á, að þar sem
skattamál yfirhöfuð eru
mjög flókin og vandmeðfar-
in, mætti með því móti nýta
sérþekkingu og reynslu
þeirra sem atvinnurekstur
stunda. Ráðherra tók þessum
tilmælum okkar vel, en efnd-
irnar urðu en-gar og er nú
svo komið að skattalögin eru
á ný komin í endurskoðun og
vilja nú fæstir við þau kann
ast í þeirri mynd sem þau nú
eru.
Á núverandi ráðamönn-
um má heyra, að þeir telji
að ekki verði lengra gengið
í beinni skattlagningu en
boðuð er hækkun á óbeinum
sköttum.
eandhelgismAeið
Um langt árabil hefur það
verið augljóst okkur íslend-
imgum að einn allra veiga-
mesti þáttur okkar efnahags-
lifs væri í vaxandi hættu, á
ég þar við fiskimiðin í krin-g
um landið. Það hefur verið
unnið að því, að ég held
heilshugar, af Alþingi og rík
isstjórnum að leysa þennan
vanda. Það er og hefur ver-
ið öllum hugsandi mönnum
ljóst að útfærsla fiskveiðilög
sögu okkan er okkur lifs-
nauðsyn og það í mjög vax-
andi mæli. Lengst af hefur
sú skoðun verið ráðandi, að
Framh. á bls. 19