Morgunblaðið - 08.12.1973, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 1973
lakasti hluti flotans dytti smám
saman út af sjálfu sér og þá
einnig lökustu fiskimennirnir,
og sóknin minnkaði þá og yrði
hagkvæmari, og loks 5) svæða-
friðun á viðkvæmum slóðum.
bessar aðferðir allar eru not-
aðar oft aðeinhverju leyti sam-
an eða á víxl, en allar hafa þær
sína annmarka og leiða tiðum
lil hagsmunaárekstra einstakra
hópa fiskimanna og skaða þjóð-
arheildina. Heildarafköstin
verða minni en efni standa til.
Með Grásleppufrumvarpinu
er einvörðungu gert ráð fyrir
timabundinni svæðafriðun og
með þeim gáfulega hætti. að
friðað er fyrir einu tilteknu
veiðarfæri og því hagkvæmasta
og nýtanlegasta fyrir flotann og
friðunin leiðir síðan óhjá-
kvæmilega til ofsóknar með
þessu sama veiðarfæri á önnur
svæði og i þokkabót er svo sókn-
in aukin á friðuðu svæðin með
öðrum veiðarfærum. Sem frið-
unarfrumvarp er því Grá-
sleppuírumvarpið algerlega
einskjsvirðL
Hér verður aðallega rætt um
svæðafriðun fyrir togveiðum til
verndar ungfiski, en það er
megintilgangur, eða kannski
rétlara sagt. átti víst að vera
megintilgangur frumvarpsins.
Enn
um .....
grásleppufrumvarpið
íslenzkra togara á smáfisksslóð-
ir utar. Hér er ástæða til að
staldra við og hugleiða málin
með dálítið róttækum hætti og
kannski helzti róttækum f>rir
landslýðinn. sem enn býr við
sjónarmið forfeðranna, sem
ekki gátu nýtt fiskislóðina
nema næst landi og þeir lögðu
því skiljanlega allt kappið á að
friða slóðina uppi við landið
fvrir öðrum veiðarfærum en
handfærum og tóku jafnvel
línuveiðum illa og einnig neta-
veiðum, að ekki sé talað um
botnvörpuna. bað er ekki
lengur raunhæf skoðun að líta
algerlega á grynnstu slóðina
sem smáfisksslóð og djúpslóð-
ina sem stórfisksslóð. Síðan
við fórum að veiða á öllu land-
grunninu með veiðarfærum,
sem náðu fiski. þá vitum við að
þetta er rétt skoðun. og við vit-
um einnig nú, að fiskur hre.vfir
sig tii um allt landgrunnið og
fylgir aðstæðum f sjónum, hita-
stigi, æti og straumum. Við
vitum einnig nú, að uppeldis-
slóðir færast til eftir þessum
bre>*ttu aðstæðum. til dæmis er
Faxabugtin vegna brevttra
straumaog þar af hitastigs ekki
sú uppeldisslöð um árabil, sem
hún var um skeið. ekki heldur
Húnaflóinn. og sama er að
náttúrlega í ofvæni eftir því,
hvar alþingismenn vista hann
til uppeldis að kynþroska aldri.
Kannski tekst alþingismönnum
að kyrrsetja smáfiskinn, ef þeir
byrja nógu snemma að lesa yfir
honum lögin, en sá stóri getur
orðið erfiðari viðureignar. bað
er, eins og sést af frumvarps-
gerðinni, erfitt að kenna
gömlum þorskum nýja siðu og
háttu. Ég hef enga trú á því, að
stórþorskurinn stoppi við
línurnar. ef hann er í göngu og
veit af æti innan þeirra.
Kannski syndir einhver þeirra
jafnvel inní Faxabugtina, þar
sem hann sér Alþingishúsið —
og hlær þá og hlær i friði. Faxa-
bugtin var full af störýsu og
kola í haust, þó að ekki fengist
bein á línuna og Reykvíkingar
ekki í soðið. Eg hef engá trú á
svæðafriðun, sem byggist á lög-
hlýðni þorsksins.
Faxabugtardellan
Svo vikið sé að Faxabugt lítil-
lega aftur, þá er hún einmitt
dæmi um, hvað svæðafriðun
getur re.vnzt vanskileg á okkar
slóð. Fiskimenn voru löngu
búnir að gera sér það Ijóst að
það hafði kólnað í Bugtinni og
töldu það orsökina fyrir þverr-
andi af la á seinni hluta sjöunda
begar til lengdar lætur. þá
reyirist engin aðferð varanleg
ti! lakmörkunar á sókn í því
skyni að vernda fiskstofna.
nema sti ein. að miða sciknar-
gelu fiskiflolaiis við sóknarþol
stofnauna. sem honuin er ætlað
að sækja í. Eða með öðrum
orðum sagt. að ekki séu byggð
fleiri skip en svo. að stofnunum
stafi ekki h.etla af sókn þeirra
fullnÝttra. þvi að vitaskuld er
það einnig markmið alira fisk-
veiðiþjóða að skipa og mamiaf li
fullnýtist i fiskveiðunum.
AHar aðrar aðferðir en þessi.
til verndar fiskstofnutn fyrir
sókn, hafa mjög takmarkað gildi
og leiða flestar til árekstra og
oft öugþveitis. valda fiskimötill-
titn stiiðuguin erfiðleikum i
sökninni. ryra tekjur þeirra og
valda tiðum eignatjóni. Flestar
valda þar svo einnig stjiirn-
iuál amnniiunt. fiskifræðingum
og oðrum þeim. sem eiga að
stjórna sókn eftir þessum vand-
ræðaaðferðum. sifelldum hiif-
tiðverk.
Við Islendingar erura i nijög
erfiðri aðstiiðti með takmörkuu
á siikniittli. þar sem við stórauk-
uin fiskiflotanii ár frá ári. og
afkastageta hans er þegar
orðin. ef hann tr futlnýttur.
langt umfrain það. sem þorsk-
stnfnarnir þola.
Dieiniðer einfalt. bað er ein-
róma álit fiskifræðinga. að
þorskstofninn við Island þoli
ekki neina 500 þús. totllia sókn.
og sé það hámark. en viðerum
koinnir með flota. sem gæti
veitt 7—800 þús. tonn eða
ineira. ef hann væri fullnýttur.
Xú Isilar ekki á neinum vilja.
það er nú eitthvað annað. til að
takinarka stærð og siVknargetu
flotans við þol þorskstofnanna.
og þá er í rauninni ekki um
annað að r;eða. en koina með
einhverjum ráðum i veg fyrir
fullnýtingu flniaiis. betta er
siður en svo skemintilegt verk-
efni jafndýr og flotinn er orð-
inn okkur.
Fyrir utan það ráð. sem í upp-
hafi var nefnl. að væri það
eina. sem dygði til lengdar. það
er. að stilla saman stVknargetu
flotans og þol fiskstofnanna. er
um nokkur hráðabirgðaúrræði
að velja og eru þessi helzt:
II Stærðartakmarkanir fisks.
sein leyfilegt sé að landu. Og
•komi |>á einnig til þung viður-
lög við veíðuin smáfisks. 2)
Slöðvun veiðanna. þegar til-
leknu aflamagni er náð. 3) Tak-
mörkun veiðitímans. þ.e..
veiðar sliiðvaðar á ákveðnum
tima. Iivað sem líður þá afla-
inagniuu hverju sinni. 4) Veiði-
leyfi sehl og seld þá svo dýrt. að
Svæðafriðun er langsamlega
flóknasta og erfiðasta aðferðin
til friðunar smáfisks á islenzkri
fiskislóð. sem iill er uppeldis-
slóð en jafnframt gönguslóð
kynþroska fisks. það er
bliinduð fiskislóð. Svæðafriðun
er við slikar aðstæður injög
vandstillt i það hóf. að hún stör-
skaði ekki fiskimenn og fisk-
veiðar okkar i heild.
Eðlilegast hefði sýnzt. að
beita svæðafriðun einungis á
hrygninga- og klakslóðirnar og
eftir aðstæðum á seiðaslöðir.
sem þá hægt er að staðsetja og
tiniaselja eftir breyttum að-
stæðum næstum árlega. en leita
siðan eftir öðrum og einfaldari
aðferðum til verndar smáfiski.
Af þeirri meginástæðu. sem
fyrr er nefnd. að fiskislöð
okkar er blönduð fiskislóð og
það er smáfiskur um allt land-
grunnið. eins og það leggur sig.
þá veldur svæðafriðun hotiuin
til verndar. algeru öngþseiti i
sókninni og reyndar lika eftir-
lilinu
Friðtið smáfiskaslöð í einum
mánuði getur veriðorðin full af
rígaþorski í næsta mánuði. —
eða ir.esta dag eftir friðuil. en
sináfiskurinn þá kominu á aðra
shið opna. Um þelta höfuin við
nýlegt dæmi af Kögursvæðinu
vestra. bar gekk stórfiskur allt
i einu inná friðaða svæðið, en
smáfiskur líkast til haldið und-
an austur á böginn. enda oft á
þeirri leið. bað getur hver og
einn selt sig. í spor veiðimanns.
sem á alla sina afkoinu undir
afla. þegar hann fimnir nægan
og góðan fisk á friðuðu svæði.
en ekkert nema smáfisk á
leyfða svæðinu. Slíkt hlýtur að
leiða til brota. og ég leyfi mér
aðsegja sjálfsagðra brota.
Otalin er svo stærsti ökostur
svæðafriðtmar vegna smáfisks
hjá okkur. sem eigum ofstöran
flota. en hann er sá. að friðun á
eiiui svæði leiðir öhjákvæmi-
lega til ofsóknar á aunað svæði.
bar uin hiifuin við óleljaiidí
dæmi. en af þeim nýjustu má
nefna. þegar við gerðum Bret-
um ókleift að vetða fyrir Vest-
fjiH'ðumnn í fyrra hausl. hnig-
uðust þeir allir á smáfisksslóð-
ina fyrir Xorðausturlandinu og
Suðausturlandinu. Friðun f>rir
logvetðuin á Selvogsbanka
leiðír til aukinnar sóknar á
Vestfjarðamið. friðun Fusafióa
fyrir botnviirpu leiðir til of-
söknar á Grindavíkurmiðiu og
þetta á við á iillum fiskislóðum
okkar. Annað dænn um þetta
og stórfelldara og algildara. er
alfriðun fyrir stórtogurum
innan 12 sjómflna. sem leiddi
til nfsöknar bæði erlendra og
segja um smáfisksslóðirnar
lengra undan landi. að þær eru
breytilegar. að vísu mismun-
andi mikið en það er um breyt-
ingu frá ári til árs að ræða á
þeim ftestum.
bar sem þetta er svo, að smá-
fiskurinn heldur sig á ýmsu
aldursstigi á alíri landgrunns-
slöðinni og sumar smáfisksslóð-
irnar eru 50—70 sjóin. undan
landi. en stórfiskur gengur aft-
ur á móti tfðum uppf land-
steina, gæti verið i lagi að leyfa
togurunum að elta stórfisk inn
á fjörð eða flóa, í stað þess að
neyða hann til að skarka á smá-
fisksbleiðu utar.
bað er því ekki lengur raun-
hæft að reka fiotann af
grynnstu slóðinni til þess eins
að beina allri sókninni á dýpri
landgrunnsslóð. þegar við vit-
um. að þar er eínnig og ekki
sfður smáfiskur. Afleiðingin er
oft þessi. að við friðum störfisk
innan hringsins en herðum
drápið á smáfiski utan hans.
Við þurfumekki annaðen líta á
kort af landgrunninu til aðgera
okkur grein fyrir að hin hefð-
bundna beltisfriðun á grunn-
slóðinni er óraunhæf. Á öllu
laudgrunninu ganga álar uppí
landsteina og upp þessa ála
gengur stórfiskur á ýmsum
timum árs. og dreifir sér síðan
uppi álkantana og loks uppá
grunnin. sem að þeitn liggja. og
spyr þá ekki neitt um hringinn
okkar. hvort setn hann er 3.4
eða 12 sjömílur
bað er grundvaltaratriði, ef
við ætlum að beita svæðafriðun
til verndar smáfiski. að hafa í
höndum þaulunnin kort af
hegðan fisksins á fiskislóð-
ttnum og hvernig hann hreyfir
sig til á hinum ýmsu árstimum
og hinum ýmsu slöðum á land-
grunninu iillu.
Grásleppufrumvarpið gerir
ráð fyrir að þorskurinn virði
grunnlínur og reyndar allar
lintir Hér sýnist ráð að skjóta
að alþingismönnum. að það er
víst einsdæma, að þing setji
fastmötaða löggjöf um hegðan
fisks og það myndi þá ekki
siður einsdæma. að fiskurinn
færi eftir henni. Flestar þjöðir
láta sér nægja bráðabtrgða-
reglugerðir um sóknina. til þess
að geta lagað sig nægjanlega
fljött eftir breyttum aðstæðum.
Engin þjöð hefur mefri ástæður
til að tnynda sér sveigjanlegt
kerfi í sókninni en einmitt við.
þvi engiii fiskislóð er jafn
breytileg og sú ísleiizka sem
vitaskuld orsakast af hinni
breytilegu lögun hennar og
hringstraumum umhverfis
landið. .Xú bfður smáfiskur
og þorsk-
inn, sem
á að fara
eftir því
áratugarins. og einnig því að
Faxabugt væri ekki í bili sú
uppeldisslöð setn hún var á
hlýjara skeiði. Hitamælingar
Hafrannsóknastofnunarinnar
staðfesta það. að kólnað hafi í
innanverðri Bugtinni undan-
farin ár eða frá 1964 og þá fer
einmitt að draga úr afla i Iíugt-
inni. bá var apt: Dragnót. drag-
nöt. troll. og þá dugði ekki
minna. en algert bann við tog-
og dragnötax eiðum.
Straumkvisl heita sjávarins,
setn liggur norður ineð landinu.
virðist ná tnjög inislangt inní
Bugtina og af þessu leiðir
síðan. að Bugtin er injög ntis-
jafnlega mikil uppeldisstöð.
báð hefur sáralítið verið af
smáfiski i Bugtinni síðustu
árin. Seiðasvæði ýsunnar hefur
t.d.. undanfarin ár verið inest
suður við Eldey.
Lokun svæða hlýtur að krefj-
ast stöðugs eftirlits ineð slöð-
inni. vegna slíkra breytniga.
sem að framan greinir.
Eins og áður segir var Faxa-
bugt. lil þess bentu löðningar.
full af stórýsu og kola í haust.
en lítið eða ekkert um smáfisk.
Ýsan syndir síðan aftur úti
hólfið til Bretans Hann á eitt
úti fyrir Bugtinni opið á góðum
tíma. Kolinn syndir einnig út í
vetur og er þá veiddur af stærri
togurum í gúanó. Hann er þá
orðin önýt vara.
Reykvíkingar hefðu getað
haft nógan og góðan soðinat í
haust og revndar allt árið. en
slóðinni hefur verið lokað með
reglugerðog nú á aðloka henni
nteð löggjöf til margra ára.
Dýr veiðarfæri ónýtast fjölda
tnanna og þeir verða að selja
báta sina burtu úr borginni og
höfuðstaðarbúar verða áfram
soðmatarlausir. bannig getur
svæðafriðun verkað algerlega
neikvætt jafnvel. sem reglu-
gerð ráðherra ef ekki er fylgzt
stöðugt með henni og þeim
breytingum sem á henni verða.
Löggjöf til margra ára um
lokun svæða nær engri átt í
fiskveiðum hér við land.
Að Faxabugtardellunni verð-
ur vikið betur í annarri grein.
Einfaldasta og ódýrasta aðferð-
in
Ilaldkvæmasta og einfaldasta
aðferðin til að koma í veg f.vrir
smáfisksdráp, er sú, að banna
algerlega veiðar á smáfiski í
hvaða veiðarfæri sem er. bað er
rétt að stinga því hér inn þótt
að því verði vikið ýtarlegar
siðar, að hin ástfólgnu veiðar-
færi, linan og handfærin, veiða
inikið af smáfiski og re.vndar
ekkert annað orðið en ókyn-
þroska fisk, og smáfiskurinn.
sem frystur er fvrir Rússlands-
markað er mest veiddur á þessi
veiðarfæri. Til að framfylgja
banninu við veiðum á smáfiski
væri eðlilegt að hafa trúnaðar-
menn unt borð i skipunuin. þvi
skipstjóri gæti freistazt til að
sarga á smáfiskslöð, ef hann
fengi sæmilegan fisk í bland.
Veigamesta aðgerðin yrði svo.
að láta liggja þung viðurlög við
því. að fiskvinnslustöðvar
keyptu sntáfisk.
bað verður lítið hald í smá-.
fisksfriðun. hvort heldur er
ineð svæðafriðun eða öðrúin-
hætti. ef linu- og handfærabát-
um líðst að slanda á smáfiski
öllunt súmruin og fiskvinnslu-
stiiðvarnar kaupa svo þenttan
smáfisk fyrir gott verð og heil-
frysta Itann fyrir Rússlands-
inarkaðinn. bessi fiskur keinur
ekki einu sinni inná mat-
skýrslur. bað er ekki skyldu-
mat á ferskfiski uppúr bát. sem
þyrfti þó nauðsynlega að vera
og smáfiskurinn er víða allur
lagður á land framhjá matinu.
Sainkvæmt matskýrslum f>rir
árin 1971 og'72 hefur ekki einh
einasti smáfiskur komið á land
í tvii ár. hvorki t Neskaupstað
eða Súgandafirði. svo hat-
riimmustu dæinin séu nefnd.
bað vita þó allir. að einmitt á
þessum stöðvum veiða línu- og
handfærabátar öllum sumrum
ekkert nema smáfisk. bað eru
pikkuð upp þetta frá 20 — 30
þúsundum tonna árlega af smá-
fiski á handfæri. Af lfnuaflan-
um á sumrum má gera ráð fyrir
öðru eins. Þessi heittelskuðu
veiðarfæri stúta þá eins og 60
þúsundum tonna árlega af smá-
fiskinum. Það er von, að menn-
irnir vilji fá vernd til að drepa
hann í friði. Eg hef sjálfur farið
um sjávarpláss að sumartagi og
i heilu landshlutunum sá ég
ekki landað af smábáti eldri
fiski en mest 4 — 5 ára. Það
safnast svo, þegar saman kem-
ur. Það er óþarfi að skafa neitt
utan af þvf. að smábátamenn-
irnir eru að biðja um friðun til
þess að geta sótt einir á þær
smáfisksbleiður, sem eru uppi
við landið. GÖngufiskinum ná
þeir svo ekki, enda geta þeir oft
ekki sótt, þegar hann er á ferð.
Þetta er nú þeirra friðun,
blessaðra mannanna, sem sagt
hrein hagsmunapólitik, og vel
skiljanleg. Hins vegar er ekki
rétt eins skiljanlegt af hverju
landsstjórnin og alþingi vill
friða fyrir þennan smábáta-
flota, sem ekki getur skaffað
vinnslustöðvunum annað er
smáfisk og jafnframt engin leið
að reka þær með þessari út-
gerð. Þess vegna biðja smástað-
irnar alls staðar um togara, en
jafnframt heyrast háværustu
raddirnar þaðan um að banna
togara.
Alþingismenn eru sannarlega
ekki öfundsverðir að þurfa æv-
inlega að hlaupa eftir óskum
kjósenda sinna.
Það getur varla verið vafa-
mál, að það, sem við eigum að
gera núna, er að leggja algert
bann við veiðum á smáfiski og
einnig við kaupum á smáfiski.
Þetta er ódýrasta og einfaldasta
aðferðin. Af hverju er hún ekki
notuð?
Af þvf. að þaðer engin alvara
nteð að friða heldur er
Grásleppufrumvarpið gegnsýrt
hagsinunapólitík og sýtidar-
mennsku. auk náttúrlega hinn-
ar algeru vanþekkingar.