Morgunblaðið - 06.02.1974, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. FEBRUAR 1974
13
skulum fyrst skoða þá spurningu
út frá hernaðarlegum sjónarhól,
siðan pólitískum.
Sameiginlegir
hagsmunir
Ég innti norska stjórnmála-
menn og herforingja eftir þvi,
hvaða valkosti Norðmenn ættu, ef
Keflavíkurstöðinni yrði lokað.
Þeir sögðu, að engir valkostir
væru til. Hið eina, sem mundi ger
ast væri það, að varnir Noregs
mundu veikjast mjög. Þær væru í
dag veikari heldur en 1940, þegar
Þjóðverjar réðust inn í Noreg og
yrðuenn veikari eftir lokun Kefla
víkurstöðvarinnar, ef til hennar
kæmi.
Verði varnarstöðin í Keflavík
lögð niður og eftirlitsstarfi á N-
Atlantshafi hætt þaðan, a.m.k.
því, sem mikilvægast er, kafbáta
eftirlitinu, er ljóst, að ákveðin
stór lykilsvæði á hafinu yrðu eft-
irlitslaus. Aðstaða N-Atlantshafs-
bandalagsins á þessu hafsvæði
mundi því versna mjög, en oln-
bogarými Sovétrikjanna aukast
að sama skapi. Áhrif Sovétríkj-
anna á hafsvæðinu milli Islands
og Noregs yrðu margfalt meiri en
þau þó eru i dag og Sovétríkin
gætu í einu vetfangi lokað N-
Noreg af og heft aðflutningsleiðir
til Noregs.
A sama tíma og áhrif Sovétríkj-
anna mundu þannig margfaldast
á hafinu í kringum Island, væri
landið gersamlega varnarlaust og
auðvelt fórnarlamb hvers sem
ágirntist það, en augljóst er, að
sovézki flotinn hlýtur að ágirnast
Island, því að yfirráð yfir því
mundu tryggja Sovétmönnum
endanlega yfirráðin á N-Atlants-
hafi og greiðan aðgang suður I
Atlantshaf.
Ég held, að enginn íslenzkur
stjórnmálamaður geti verið þeirr-
ar skoðunar, að það sé heppilegt
fyrir hagsmuni Islands, að þróun-
in hér í kringum okkur verði á
þennan veg. Það hlýtur að vera
okkur í hag, að sem minnst rösk-
un verði á því ástandi mála, sem
hefur gefizt okkur vel í rúmlega
tvo áratugi og tryggt frið I okkar
heimshluta, eins og Hörður
Einarsson lögfræðingur benti á í
athyglisverðu erindi um daginn
og veginn í fyrrakvöld. Ef við
skoðum rökin með og móti hljót-
um við að komast að þeirri niður-
stöðu, að hagsmunir okkar og
Norðmanna fari saman í þessum
efnum og að um leið og við viljum
taka tillit til þarfa þeirra í
öryggismálum, þjónum við einnig
hagsmunum okkar.
Pólitískt samstarf
Norðurlandaþjóða
Ef við lítum á pólitíska þætti
þessa máls hljótum við að gera
okkur grein fyrir, að lokun Kefla-
víkurstöðvarinnar mundi veikja
varnir Noregs og síðan hafa
keðjuverkandi áhrif í hinum
Norðurlöndunum. Varnarlaust Is-
land, verulega veikari varnir
Noregs, mundi augljóslega auka
pólitískan þrýsting Sovétrikjanna
á þær frændþjóðir okkar, sem
nær þeim búa en við (auk sams
konar afleiðinga fyrir okkur að
sjálfsögðu). Halda menn, að Finn-
ar megi við því, að sovézk áhrif
aukist í Finnlandi frá því sem nú
er? Sovétríkin mundu tvímæla-
laust nota tækifærið til þess, ef
þau kæmust á þá skoðun að
Skandinavía öll væri að falla að
fótum þeim. Enn aukin áhrif
Sovétmanna i Finnlandi mundu
vafalaust kalla fram aukna
hernaðaruppbyggingu i Sviþjóð
og Danir huga alvarlega að stöðu
Færeyja og Grænlands vegna
hinna nýja viðhorfa.
Allt eru þetta svo liklegar póli-
tískar afleiðingar þess, ef varnar-
stöðinni i Keflavik yrði lokað, að
ekki er hægt að loka augunum
fyrir þeim. Vel má véra, að Ólafur
Jóhannesson og Einar Ágústsson
yppti öxlum og segi sem svo, að
þetta komi okkur ekki við, Norð-
urlandaþjóðirnar muni sjá um sig
sjálfar o.s.frv. En þvi miður er
það svo, að við búum ekki einir í
heiminum. Við komumst ekki hjá
því að taka tillit til annarra þjóða,
þegar við tökum örlagaríkar
ákvarðanir, sem haft geta úrslita-
áhrif á Iffshagsmuni annarra
þjóða. Þess vegna hljótum við
einnig út frá þessum forsendum
að taka tillit til hagsmuna Norð-
manna og um leið annarra Norð-
uriandaþjóða, þegar við tökum
endanlegar ákvarðanir í varnar-
málum okkar.
Samráð við
Norðurlöndin
Margt mætti segja um þau
vinnubrögð, sem núverandi ríkis-
stjórn hefur ástundað í sambandi
við endurskoðun varnarsamnings-
ins. Þau eru náttúrlega hneyksli
og sömuleiðis öll framkoma og
frammistaða utanríkisráðherra í
þessu mikilvæga máli þjóðarinn-
ar. Én látum það vera. Enn er
tækifæri til að bæta fyrir það,
sem miður hefur farið. Þessa dag
ana sitja stjórnarflokkarnir á rök-
stólum til þess að fjalla um þær
fáránlegu hugmyndir, sem Einar
Ágústsson hefur lagt fram um
varnarmálin. Vel má vera, að þeg-
ar þessi grein birtist (þ.e. mið-
vikudag) verði stjórnarflokkarnir
búnir að koma sér saman um til-
lögur Einars sem umræðugrund-
völl við Bandaríkjamenn. En við-
ræðufundur með fulltrúum
Bandaríkjastjórnar verður ekki
fyrr en seinna í þessum mánuði.
Nú er tími til kominn að ríkis-
stjórn og Alþingi taki upp ný
vinnubrögð í varnarmálunum,
kynni sér þau fyrst rækilega og
sjónarmið annarra og komist svo
að niðurstöðu en ekki öfugt.
Ríkisstjórnin hefur þegar fengið
allmörg tækifæri til að kynnast
viðhorfum Bandarikjamanna.
Hingað til lands hefur komið
Luns, framkvæmdastjóri NATO,
og kynnt sjónarmið þess með
skriflegum skýrslum. En ríkis-
stjórnin hefur gersamlega van-
rækt að kynna sér afstöðu hinna
Norðurlandanna til nokkurrar
hlítar.
Þess vegna ber nú utanríkisráð-
herra að taka sér ferð á hendur,
með utanríkisnefnd Alþingis
allri, t.d. að lokinni opinberri
heimsókn Knut Frydenlund,
utanrfkisráðherra Noregs, sem
kemur hingað 17. febrúar n.k. og
heimsækja höfuðborgir allra
Norðurlandanna og ræða við
rfkisstjórnir þeirra um varnar-
mál Islands og áhrif hugsanlegra
breytinga á öryggi hvers og eins
þeirra. Það mundi líka hafa bæt-
andi áhrif á utanríkisráðherra og
einstaka meðlimi utanríkisnefnd-
ar sérstaklega, eins og t.d. Þórar-
in Þórarinsson (ef nokkuð getur
þá haft áhrif á hann) að ferðast
til N-Noregs og kynnast þvi and-
rúmsloft, sem þar rikir og við-
horfum þeirra manna, sem þar
bera ábyrgð á öryggi lands síns.
Það hörmulega við okkar aðstöðu
nú er einmitt það, að utanríkis-
ráðherrann og forsvarsmenn
utanríkisnefndar Alþingis hafa
alls ekki lagt neina áherzlu á að
afla sérog nefndarmönnum þeirr-
ar vitneskju og þeirra gagna, sem
nauðsynleg eru til þess að þessir
menn geti talizt hæfir til að taka
ákvarðanir um frambúðarskipan
á öryggismálum Islands.
Niðurstaða mín er sú, að Norð-
menn eigi rétt á því, að við tökum
tillit til hagsmuna þeirra í
öryggismálum, þegar okkar eigin
ákvarðanir verða teknar. Afstað-
an til Norðmanna var einmitt
einn þáttur í því, að varnarliðið
kom hingað til lands 1951 og nú
er mun ríkari ástæða til þess en
þá að taka tillit til sjónarmiða
þeirrar þjóðar, sem okkur
er nánust allra þjóða heims
og vill okkur vel. Við eigum
sameiginlega fortíð, sameigin-
lega sögu og menningar-
arfleifð og nú eigum við
sameiginlegra hagsmuna að gæta
að viðhalda sjálfstæði þjóða okkar
í afar víðsjárverðum heimi.
Spurningin er bara þessi: Er hægt
að fá rfkisstjórn Islands til þess
að skilja svona tiltölulega einfalt
og sjálfsagt mál??
Sjötug:
Magnea Jóelsdóttir
frá Melstað, Húsavík
Það hraut af vörum Jóhanns
Björnssonar þjóðhaga frá
Húsavfk, þegar ég rakst á hann á
götu, að kona hans Magnea
Jóelsdóttir væri að verða sjötug,
þau fylgjast nefnilega að í þvf
eins og fleiru, en Jóhann varð
sjötugur 11. janúar. Undirritaður
hefur þekkt þessi ágætu hjón all-
náið á þriðja tug ára og á þeim
eingöngu gott að gjalda. Er nú
tækifærið gripið til þess að þakka
þeim í örfáum orðum fyrir sam-
fylgdina. Því miður verður þessi
afmæliskveðja til frú Magneu
bragðlitil hjá silungnum, sem hún
bar ferðalöngum á Húsavík forð-
um, enda er þá langt til jafnað.
Betri silung hefur enginn
br agðað.
Þau Magnea og Jóhann áttu
heima á Húsavík til fullorðins ára
og áttu þar fagurt og myndarlegt
heimili um áratugi, en fluttust
síðan að mestu til Reykjavíkur
fyrir um það bil þremur áratug-
um, þar sem Jóhann hefur
stundað tréskurð og annan list-
iðnað.
Norður hafa þau þó farið flest
súmur. Hvort sem þessi hjón
bjuggu nyrðra eða syðra hefur
margur lagt leið sina á heimili
þeirra enda er þar góðu að mæta
og þægilegt að dvelja. Þdtt hús-
bændum falli sjaldan verk úr
hendi, unir gesturinn sér vel i
garði þar sem allt vitnar um
Hann er ekki gengin enn sá
aldni kappi — Erlendur Jónsson
á Vesturgötunni, þó að áttræður
yrði 2. febr.
Hann hefur marga hildi háð við
haf og storma, en alltaf komið að
landi með sina menn. — Ævisag-
an verður ekki skráð í nokkrum
línum, því að þar verður að lesa á
milli linanna. Erlendur er einn af
þeim, sem stóðu að því að byggja
Keflavik upp til þess, sem hún ér
nú. Erlendur á því láni að fagna
að vera fæddur á merkum sögu-
stað í Keflavík, sem sé Skothús-
inu, sem stóð sunnanvert á Duus-
túninu, en var siðar flutt og byggt
upp af þvi hús Erlends að Vestur-
manndóm og myndarbrag án
fordildar.
Ekki verða hér uppi hafðar
ættartölur Magneu vegna, en
hvort tveggja er að þekkingu
brestur auk þess sem vitað er, að
allir Þingeyingar eru vel ættaðir.
Ber Magnea og börn hennar þess
ljósan vott, að kynfylgja er góð og
gerðin ósvikin.
Svo árum skipti bjuggu þau
Magnea og Jóhann að Grundar-
stig 15 i húsi Ríkarðs Jónssonar
og Mariu Ölafsdóttur. Veit ég, að
Maria hefði óskað afmælis-
barninu duglega til hamingju f
götu 7 svo hann er ennþá innan
sömu spýtnanna.
80 ár eru að vísu nokkuð langur
tími og margt hefur á dagana drif-
ið en um það vill Lindi sem
minnst tala, hann minntist aðeins
á það, þegar þeir voru í andófi i
hafis og stórsjó út af Horni, en
allt gekk vel og ég er lifandi enn.
Það eru þessir kjarnakarlar,
sem setja svip á tilveruna, þeir
eru það, sem var, og það, sem
verður — þó að margir verðugir
séu nú að störfum, þá gleymist
ekki forusta þessara gömlu vík-
inga.
Allar beztu hamingjuóskir frá
mér og blaði minu fylgja Erlendi
morgunsárið daginn þann, er hún
varð sjötug og þakkað, ef hún
mætti, allar þær góðu og glöðu
stundir, sem þær áttu saman. Á
sama hátt geta vfst allir þakkað
henni Magneu fyrir þægilega við-
mótið og þann létta blæ, sem and-
aði um hfbýlin, sem hún gekk um,
hvort sem það var i annarra eða
eigin húsum. Þá veit ég um konu
á tíræðisaldri, sem ekki unir sér
betur i annarra návist en Magneu
og hefur vafalaust hug á að not-
færa sér það innan tiðar. Vera
má, að einhver geti eitthvað fund
ið að þessu afmælisbarni, en
sjálfum finnst mér það muni
verða heldur fátækleg aðfinnsla
því ég minnist ekki annars frá
þessum 20—30 árum, sem kynni
hafa varað, en að frú Magnea
Jóelsdóttir hafi alltaf komið fram
eins og hún átti að gjöra, öllum
nærstöddum til góðs og sjálfri sér
góðs og sjálfri sér til sóma.
Annars væri lika hennar ágæti
eiginmaður illa kominn, þvf að
þótt Jóhann Björnsson kunni
flestum betur til verka, hvort sem
bregða þarf eggjárni eða pensli,
þá er ég helzt á, að honum þyki
verkin hennar Magneu betri flest-
um listaverkum og þeirra mun
hann sízt geta án verið. Mér þykir
trúlegt, að vissan um það að vera
sinum nánustu þannig ómissandi,
sé meðal þeirra afmælisgjafa,
sem beztar gerast á sjötugs-
afmæli. Þetta vil ég aðeins minna
afmælisbarnið á um leið og sam-
fylgdin er þökkuð enn einu sinni
af mér og mínum. (Magnea verð-
ur að heiman á afmælisdaginn.)
Pétur Þorsteinsson.
til 100 ára afmælisins, en helzt
ekki miklu lengur.
Blessaður vinur snar víð sjá-
umst næst.
Helgi S.
Erlendur Jónsson,
Keflavík, áttrœður
Klukku-
strengir
20. sýning
Leikrit Jökuls Jakobs-
sonar, Klukkustrengir,
verður sýnt í 20. skipti á
fimmtudag. Aðsókn að
leiknum hefur verið
mjög góð og uppselt á
flestar sýningar leiksins.
Þetta er i fyrsta skipti,
sem leikrit eftir Jökul er
sýnt hjá Þjóðleikhúsinu.
Leikstjóri er Brynja
Benediktsdóttir.
Myndin er af Bessa
Bjarnasyni og Sigrúnu
Björnsdóttur í hlutverk-
um sínum.