Morgunblaðið - 21.07.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. JULI 1974

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjórn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 1 00.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 35,00 kr. eintakið.
um kveðið upp sinn lýð-
ræðislega dóm. Þeir hafa í
þessum kosningum lýst
þeim vilja sínum, að vinstri
stjórnin fari frá völdum og
að Sjálfstæðisflokkurinn
taki við forystu landsmála.
Dómi kjósenda ber að sjálf-
sögðu að hlýða. Og í sam-
ræmi við það fól forseti ís-
lands formanni Sjálfstæð-
isflokksins, Geir Hall-
grímssyni, nokkrum dög-
um eftir kosningar að
mynda nýja ríkisstjórn.
Fyrsta verk Geirs Hall-
grímssonar var að óska eft-
ir skýrslum um ástand og
horfur í efnahagsmálum
VILJI KJOSENDA
ER SKÝR
viðfangsefna, sem fyrir
hendi eru, þannig að mál-
efnalegur grundvöllur
væri fyrir hendi til mynd-
unar nýrrar ríkisstjórnar.
Tilmæli Geirs Hallgríms-
sonar um slíkar viðræður
leiddu til þess, að tveir frá-
farandi stjórnarflokka, Al-
þýðubandalag og SFV,
lýstu því skýrt yfir, að þeir
vildu ekki ríkisstjórn með
aðild Sjálfstæðisflokksins
— þrátt fyrir ótvíræðan
dóm kjósenda þar um. Það
er að sjálfsögðu mál þess-
ara tveggja flokka, að þeir
skuli með þeim hætti vilja
koma í veg fyrir, að vilji
kjósenda nái fram að
ganga.
Ikosningum kveða kjós
endur upp dóm yfir
verkum umboðsmanna
sinna á liðnu kjörtímabili
og taka jafnframt ákvörð-
un um, hverjum þeir vilja
fela forsjá sinna* mála
næsta kjörtímabil. Síðast-
liðin 3 ár hefur setið að
völdum í landinu vinstri
stjórn, sem mynduð var að
loknum þingkosningum
1971. Fyrir þær kosningar
datt engum í hug, að mynd-
un vinstri stjórnar að þeim
loknum kæmi til greina og
vafalaust hefðu kosninga-
úrslit orðið á annan veg, ef
kjósendur hefðu gert sér
grein fyrir því, hvers
vænta mátti.
1 vor og sumar hafa farið
fram tvennar kosningar,
byggðakosningar í maí og
þingkosningar f júní. Úr-
slit þessara kosninga
beggja urðu mjög afdrátt-
arlaus vantraustsdómur yf-
ir vinstri stjórn og skýr
traustsyfirlýsing við Sjálf-
stæðisflokkinn. í byggða-
kosningunum hlaut Sjálf-
stæðisflokkurinn 50,5%
allra gildra atkvæða á land-
inu og varð í þeim kosning-
um í raun meirihlutaflokk-
ur með þjóðinni. í byggða-
kosningunum 4 árum áður
hlaut Sjálfstæðisflokkur-
inn 42,8% gildra atkvæða
og bætti því við sig 7,7%
milli þessara tveggja kosn-
inga. 1 borgarstjórnarkosn-
ingunum í Reykjavík í maí,
þar sem að venju var barizt
um það hvort Sjálfstæðis-
flokkurinn héldi meiri-
hluta sínum, nam atkvæða-
aukning flokksins 10%.
tJrslit byggðakosninganna
einna voru út af fyrir sig
svo skýr og fylgisaukning
Sjálfstæðisflokksins svo
mikil, að augljóslega var
um að ræða afgerandi van-
traust á vinstri stjórn.
Rúmum mánuði sfðar
fóru fram þingkosningar
og þar kom sama afstaða
kjósenda í ljós. Sjálfstæðis-
flokkurinn hlaut hærra
hlutfall atkvæða en hann
hefur nokkru sinni hlotið
frá því á fyrstu starfsárum
sínum upp úr 1930 og bætti
við sig 6,5% í atkvæða-
magni. Stjórnarflokkarnir
töpuðu bæði þingsætum og
atkvæðahlutfalli. í Reykja-
vík nam fylgisaukning
Sjálfstæðisflokksins 7,5%
atkvæða, í Reykjaneskjör-
dæmi 10,7% atkvæða og i
nær öllum kjördæmum
öðrum nam fylgisaukning-
in 4—5%. Þannig hafa
kjósendur með ótvíræðum
hætti í tvennum kosning-
þjóðarinnar, sem öllum ber
saman um, að eru mjög
ískyggilegar. Næsta skref
hans var að óska eftir við-
ræðum allra flokka um
efnahagsmálin svo og önn-
ur mál, en markmiðið með
þessum viðræðum átti að
vera að leiða í ljós, milli
hvaða stjórnmálaflokka
líklegast væri, að samstaða
gæti tekizt um lausn þeirra
1 framhaldi af þessum
viðbrögðum tveggja flokka
var eðlilegt, að Geir Hall-
grímsson sneri sér til
Framsóknarflokks og Al-
þýðuflokks með ósk um
viðræður milli þessara
þriggja flokka til þess að
kanna, hvort málefnalegur
grundvöllur gæti skapazt
hjá þeim um stjórnar-
myndun. Svör þeirra munu
væntanlega liggja fyrir
fljótlega eftir helgi. Eins
og nú er háttað málum ætti
að geta náðst málefnaleg
samstaða milli þessara
þriggja flokka um stjórnar-
myndun, ef gengið er til
viðræðna þar um með já-
kvæðu hugarfari. Það kem-
ur í ljós eftir helgina, hvort
svo verður.
| Reykj aví kurbréf
20» júlí<
Loftur
Bjarnason
Þeir, sem þekktu Loft Bjarna-
son útgerðarmann, sakna nú eftir-
minnilegs persónuleika og sér-
stæðs athafnamanns, sem tókst í
lífi sínu að gera hvort tveggja í
senn, að skilja eftir sig góðar
minningar í hugum vina sinna og
djúp spor í athafnasögu íslenzku
þjóðarinnar. Slíkir menn eru lít-
illi þjóð mikils virði, og vill
Morgunblaðið minnast þessa góða
vinar síns að leiðarlokum.
Blað eins og Morgunblaðið
verður óhjákvæmilega skotspónn
fyrir sakir stærðar sinnar og
áhrifa og er slíkt að vonum, þar
sem ríkir lýðræði og svonefnd
frjáls hugsun. 1 slíku þjóðfélagi
eru skoðanir sem betur fer
margar og stangast oft og einatt á.
En á þeim árum, sem vegið hefur
verið hvað ákafast að Morgun-
blaðinu og reynt að gera málflutn-
ing þess tortryggilegan, þ.e. á
tveimur fyrstu árum vinstri
stjórnarinnar, stóð Loftur
Bjarnason eins og klettur
úr hafinu og lét á sér
brjóta suma þá boða,
sem blaðinu voru ætlaðir. Það er
ekkert Iaunungarmál, að Mbl.
hefur, að sjálfsögðu, orðið fyrir
gagnrýni ýmissa þeirra, sem
Sjálfstæðisflokkinn styðja, og
hefur þá verið gott að eiga slíkan
bakhjarl sem Loft Bjarnason.
Hann var ódeigur að segja skoðun
sína, en það sem mestu varðar:
drengskapur hans minnti einnig á
klettinn, sem stendur af sér öld-
una.
Það var áreiðanlega engin til-
viljun, að Loftur Bjarnason náði
þvf takmarki, sem hugur hans
stóð til. Hann var gæddur góðum
gáfum, meðfæddri einbeitni,
áhuga, viljakrafti og stjórnaði
fyrirtækjum sínum sjálfur eins
og góður skipstjóri skipi sínu.
Lífsstarf hans var allt bundið við
hafið og sér þess vfða stað, eins og
kunnugt er. Það ber dugnaði
hans og ekki síður farsæld fag-
urt vitni, en þó að hann hafi verið
maður framkvæmdanna, tók
hann virkan þátt í margvíslegum
félagsstörfum, og var einarður
sjálfstæðismaður. Hann var
oddviti stéttar sinnar á ýmsum
sviðum og hafði eins og allir stór-
brotnir framkvæmdamenn mik-
inn áhuga á menningarmálum og
andlegum efnum. Það er engin
tilviljun, að Loftur Bjarnason var
ein styrkasta stoð Almenna bóka-
félagsins frá upphafi, og Hall-
grfmskirkja í Saurbæ mun um
ókomin ár bera vitni trúrækni
Lofts og konu hans, en þau hlúðu
að henni með þeim hætti, að með
eindæmum má telja.
Loftur Bjarnason var trúmaður,
en hann lét ekki mikið yfir þvf.
Hann sýndi trú sína aftur á móti í
verki. Og hann gekk að starfi sínu
með því hugarfari, sem lýst er í
43. sálmi Passíusálmanna, þar
sem séra Hallgrímur segir í 16.
versi:
Herra Jesú, ég þakka þér,
þvílíka huggun gafstu mér,
ófullkomleika allan minn
umbætti guðdómskraftur þinn.
Framkvæmdamaðurinn var
aldrei einn á ferð þar sem Loftur
Bjarnason var. I fylgd með hon-
um var ávallt fulltrúi menningar
og andlegrar ræktunar.
A
Skeiðarársandi
Þeir, sem voru viðstaddir
opnun hringvegar á Skeiðarár-
sandi sl. sunnudag, munu
áreiðanlega minnast þess lengi.
Veður var fagurt, en þó minntu
höfuðskepnurnar á sig í miðri
ræðu Eysteins Jónssonar, en
gerðu það þó eigi með jökulhlaup-
um eða eldgosum, heldur miklu
úrfelli, sem dundi svo harkalega á
plastskálanum, þar sem sam-
koman fór fram á sandinum, að
yfirgnæfði orð ræðumanns.
Þannig taka náttúruöflin til máls.
Við sjálfa vígsluathöfnina var hið
fegursta veður og einnig í lok
samkomunnar, og hvergi rigndi á
Suð-Austurlandi nema þessar mín
útur þarna á sandinum. Þeir, sem
voru í tjaldborginni undir Öræfa-
jökli austast á sandinum, voru
furðu lostnir, þegar þeim síðar
var sagt, hversu mikil rigning
hafði verið á samkomunni. Og
vestur í Núpsstað var sólskin eins
og í öllu Fljótshverfinu og á Síðu.
Einhvern tíma hefðu forfeður
okkar talið skúr þessa til jarteina,
en nú er allt með öðrum hætti og
veraldlegri blær á öllum skýr-
ingum á náttúrufyrirbrigðum. En
áhuginn virðist vera sá sami, ef
dæma má af frásögn dagblaðs
eins og Vísis sem virðist ekki telja
neitt fréttnæmt við hringveginn,
nema rigningu þessa. Og ekki var
laust við, að samkomugestir
heyrðu því fleygt, að þarna hefðu
höfuðskepnurnar viljað minna á
sig, enda verða þær víst seint sigr-
aðar. Þó er ekki hægt að segja
annað en þær hafi orðið að láta í
minni pokann þarna á sandinum,
a.m.k. í bili, svo mikil og stórbrot-
in mannvirki hafa verið sett jökl-
inum og ánum til höfuðs. Filipus
bóndi á Núpsstað, sonur Hann-
esar, þess landsfræga bónda og
vatnamanns, sagði þeim, er þetta
ritar, að brýrnar mundu að öllum
lfkindum standa af sér venjuleg
jökulhlaup, eins og verið hafa
undanfarin ár og áratugi, en þær
standast ekki hlaup á borð við
það, sem varð í Skeiðará á sfðasta
áratug 19. aldar, bætti Filipus við.
Náttúruhamfarirnar þarna á
sandinum eru svo ógnlegar, þegar
mestar verða, að því getur enginn
lýst með orðum; jökullinn lyftist
undan vatnselgnum og jökulaldan
sígur fram á sandinn, oft með
miklum jakaburði. Einhver gat
þess, að þegar hlaupið væri hvað
mest, mundi vatnsmagn þess vera
sem svaraði 100—200 Þjórsám.
Þegar vegamálastjóra var nýlega
óskað til hamingju með mann-
virkin á Skeiðarársandi, svaraði
hann eitthvað á þessa leið. Við
skulum geyma það, þar til eftir
næsta stórhlaup!
En hvað sem því líður, þá er
Skeiðarársandur nú bílfær — og
er það ærið tilefni hamingjuóska.
Hvenær
kemur Katla?
Jökulhlaup á Skeiðarársandi
ætti ekki að vera vegfarendum
hættulegt, því að áin kemur hægt
undan jöklinum, fyllir fyrst alla
árfarvegi og flæðir sfðan yfir
sandinn. Ætti að vera nóg svig-
rúm til að loka leiðinni fyrir stór-
hlaup. öðru máli gegnir um Mýr-
dalssand. Nú þegar hringvegur-
inn hefur verið opnaður, er nauð-
synlegt að hafa alla gát á honum.
Gos í Kötlu og hlaup á Mýrdals-
sandi gætu haft slys í för með sér.
Almannavarnir vinna að því öll-
um árum að koma í veg fyrir, að
slys verði á Mýrdalssandi, þegar
Katla kemur, en engum jarðfræð-
ingi dettur í hug, að langt sé í
Kötlugos úr því sem komið er. Nú
eru 56 ár frá því Katla gaus sein-
ast, og ef miðað er við þau gos,
sem orðið hafa í Mýrdalsjökli frá
því sögur hófust, má nokkuð
örugglega vænta Kötlugoss á
næsta hálfum öðrum áratug. Sfð-
ast þegar hlaupið kom 1918, mátti
það mildi kallast, að smalar úr
Mýrdalnum urðu því ekki að
bráð, en þeir komust naumlega
undan upp í Hafursey á hestum
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. JULI 1974 ^ 7
Viðhorfiri
Þór Vilhiálmsson:
1 Caracas
Caracas, Venezuela,
18. júll 1974
Störfin á hafréttarráðstefnunni !
Caracas hafa hingað til gengið eftir
áætlun. Eins og kunnugt er af frétt-
um tókst að ná samkomulagi um
fundarsköp 27. júnl, eins og ráðgert
hafði verið ! vinnuáætlun ráðstefn-
unnar Þá hófst allsherjarumræða.
sem lauk á mánudag, hinn 14 júlí.
Fulltrúar 1 15 rikja og 9 alþjóða-
stofnana lýstu þar skoðunum á
helztu málum, sem fyrir ráðstefn-
unni liggja Merkustu fréttir um um-
ræðuna hafa þegar komið fram !
íslenzkum blöðum Mestum tíðind-
um sætti þar, að fulltrúar Sovétríkj-
anna, Bretlands og Bandaríkjanna
lýstu yfir, að þessi ríki myndu fallast
á 200 milna efnahagslögsögu, ef
samkomulag yrði um önnur atriði.
Þó að þvi fari fjarri, að slíkt sam-
komulag hafi tekizt, eru þessar yfir-
lýsingar næsta mikilvægar og
ánægjulegar frá sjónarmiði (slend-
inga
Þriðji hluti ráðstefnunnar er haf-
inn Fundir eru haldnir i þremur
nefndum, sem hafa hver sitt verk-
efni. Tilgangurinn er að ná sam-
komulagi um samningsákvæði eða
að komast eins nærri sliku sam-
komulagi og kostur er í nefndunum
fara einnig fram almennar umræður
en um miklu þrengri efni en I alls-
herjarumræðunni, sem lauk á mánu-
dag í 1 nefnd, sem svo er kölluð,
var rætt um lögsögu á hinu alþjóð-
lega hafsbotnssvæði utan lögsögu
rlkja og um skipulag stofnunar, sem
áætlunin er að setja á laggirnar til að
fjalla um nýtingu hafdjúpanna Al-
mennri umræðu T nefndinni um
þetta mál lauk á miðvikudag er 68
ræður höfðu verið haldnar. Ágrein-
ingur er mikill. í stórum dráttum er
afstaðan sú, að þróunarlöndin vilja
alþjóðastofnun með mjög viðtæku
valdsviði, sem sjálf annist málm-
vinnslu á hafsbotni. Iðnaðarrikin
með Sovétrikin og Bandarikin i
broddi fylkingar vilja hins vegar al-
þjóðastofnun fremur smáa i sniðum,
sem veiti leyfi til málmvinnslu og
taki gjald fyrir, er siðan sé skipt milli
þróunarlandanna.
I fyrstu virðist nokkuð vera að
ganga saman með mönnum um
þessi atriði og kom það fram I meiri
sáttfýsi hjá ýmsum fulltrúum þróun-
arlandanna Hafa þeir sjálfsagt
ákveðið að slá eitthvað af ýtrustu
kröfum um starfsemi alþjóðastofn-
unarinnar, þar sem Ijóst er, að hún
mun hvorki hafa yfir að ráða fé né
tækniþekkingu til málmvinnslu í
upphafi starfsemi sinnar. Á miðviku-
dag syrti þó í álinn, er fulltrúi Mexi-
co tók mjög eindregið undir skoðan-
ir um hlutverk hinnar væntanlegu
alþjóðastofnunar, sem áður höfðu
komið fram, en vakið fremur litla
athygli. Vildi hann að verksviðið
tæki ekki aðeins til hagnýtingar auð-
æfa af hafsbotni heldur og auðæfa
sjávarins sjálfs utan lögsögu rikja.
Hér er um stórmál að ræða, til
dæmis ættu fiskveðar utan 200
milna efnahagslögsögu að vera und-
ir einhvers konar eftirliti eða stjórn
stofnunarinnar eftir þessum hug-
myndum Fulltrúi Bandarikjanna
mótmælti þvi, að þetta atriði kæmi
til umræðu i 1. nefnd, þar sem
verkefni hennar væri bundið við
hafsbotninn. Fulltrúi Sovétrikjanna
kvað kröfugerð um aukið valdsvið
alþjóðastofnunarinnar skapa hættu
á að hafréttarráðstefnan færi út um
þúfur Um þetta varð talsvert orða-
skak, en óvist er hvað gerast mun á
næstu vikum varðandi þetta atriði
( umræðunum i 1. nefnd gerðist
það einnig, að fulltrúi UNCTAD,
viðskpta- og þróunarstofnunar Sam-
einuðu þjóðanna, flutti þann boð-
skap, að málmvinnsla af hafsbotni
gæti valdið þróunarlöndum, sem
framleiða kobolt, kopar og magnes-
ium verulegu tjóni, þar sem aukið
framboð myndi e.t.v. valda verð-
lækkun. Um þetta er þó deilt
Talað var af íslands hálfu I al-
mennu umræðunni i 1. nefnd sl.
þriðjudag íslenzka sendinefndin
vildi itreka þá skoðun, að um hafs-
botnssvæðið ætti að fara eftir
stefnuyfirlýsingu allsherjarþings
Sameinuðu þjóðanna frá 1970, en
megin atriði hennar er, að svæðið
eigi að hagnýta I þágu allra þjóða en
fyrst og fremst þjóðanna i þróunar-
löndunum Látin var i Ijós von um,
að samkomulag tækist sem tryggði
skjóta og hagkvæma vinnslu af hafs-
botni Jafnframt var sagt, að það
væri meginatriði, að þessi vinnsla
ætti að koma þróunarlöndunum til
góða Ef til þess kæmi að velja yrði
milli tillagna þeirra og tillagna iðn-
aðarrikjanna myndi (sland styðja
þróunarlöndin. I ræðunni var einnig
vikið að mörkum alþjóðlega hafs-
botnssvæðisins og sagt, að málefni
varðandi hafið yfir þessu botns-
svæði væru sérstaks eðlis og kæmi
þar allt önnur atriði til greina en
þau, sem til umræðu væru I nefnd-
inni Bæri þvi til dæmis ekki að
ræða verndun fiskistofna á úthafinu
um leið oa mál hafsbotnsins
Næstu 2 vikur mun 1 nefnd
halda fundi fyrir luktum dyrum um
samningsákvæði um lögsögu á al-
þjóðasvæðinu og hina nýju stofnun
Má segja, að þá fyrst sjáist, hvort
verulega hefur þokazt i samkomu-
lagsátt
I 2 nefnd er hafin umræða um
ákvæði um landhelgi í væntanlegum
hafréttarsáttmála. Þar eru aðallega
tvö sjónarmið uppi; flest ríki vilja 1 2
sjómílna landhelgi en nokkur riki I
Suður-Ameríku halda enn fram kröf-
um um, að landhelgin verði 200
sjómilur Flestir búast við að frá
þessari kröfu verði fallið Rætt er um
skilgreiningu landhelgishugtaksins
og virðist nokkurt stjórnleysi vera á
þeirri umræðu ennþá Varla verður
þetta atriði torleyst. en mörg og
erfið álitaefni biða 2. nefndar
Á miðvikudag lauk i 3. nefnd
umræðu um verndun hafsins, það
er mengun. Þar eru skoðanir skiptar
Allir eru sammála um, að einhvers
konar lágmarkskröfur séu settar
fram í væntanlegum sáttmála Hins
vegar er mikil ágreiningur um,
hvort strandríkjum skuli heimilt að
framfylgja þeim varðandi skip utan
landhelgi. Telja siglingaþjóðir hættu
á, að það gæti orðið til að skaða
siglingafrelsi öhóflega Ovist er
hvaða stefnu þetta mál tekur ( dag
hófst umræða um visindarannsóknir
og miðlun tækniþekkingar.
Auk allsherjarfunda og nefndar-
funda eru haldnir hér margs konar
fundir fyrir luktum dyrum. Fulltrúar
Norðurlanda hittast vikulega Svo-
kallaðir svæðafundir eru einnig
haldnir, en hjá Sameinuðu þjóðun-
um skipta þeir máli i ýmsum sam-
böndum. ísland er í hópi, sem kall-
ast WEO, með fulltrúum annarra
ríkja Vestur-Evrópu, Kanada,
Ástrallu og Nýja-Sjálands Formað-
urinn er nú Finninn Manner Fleiri
og öllu mikilvægari fundir eru hér
margir, vitað er að alvarlegar tilraun-
ir standa yfir til að ná samstöðu
strandrikja um tillögugerð um efna-
hagslögsögu. Þar er þó enn ekki
búið að komast að samkomulagi um
kröfur rikja, sem kalla til réttinda á
landgrunninu utan 200 mllna Sér-
stök óformleg nefnd lögfræðinga frá
um 30 rikjum reynir að samræma
hugmyndir um efnahagslögsögu
Formaður nefndarinnar er Jens
Evensen, viðskiptaráðherra Noregs,
en i nefndinni eru bæði fulltrúar
stórveldanna og rikja i ýmsum
heimshlutum. Hans G. Andersen er
í þessari nefnd og i strandríkja-
nefndinni. Landlukt riki og riki, sem
telja sig ekki hafa hagsmuni af
stækkun efnahagslögsögu, halda
hér fundi Þetta er stór hópur og
gæti verið hætta i þvi fólgin að
innan hans myndaðist sterk sam-
staða Nú mun hópurinn hafa i
smiðum tillögur um aðgang að sjó
og um hlutdeild rikja í auðæfum
sjávar i lögsögu annarra rikja. Ekki
liggja fyrir upplýsingar um þessar
tillögur Þá hafa eyriki samvinnu og
gera miklar kröfur undir forystu
Indónesíu
Fundum hér í Caracas lýkur í
ágústlok. Ljóst er, að fyrir þann tima
næst ekki endanlegt samkomulag
um hafréttarsáttmála. Við þvi var
raunaraldrei búizt. Sennilega verður
starfinu haldið áfram i Vin á næsta
ári í umræðunum hér til þessa
hefur gætt nægilegrar sáttfýsi til að
segja megi, að störfin muni væntan-
lega bera tilætlaðan árangur og yfir-
gripsmikill hafréttarsáttmáli verði
saminn og fullgiltur
sínum. Daginn áður höfðu þeir
verið mun nær jöklinum, og ef
hlaupið hefði komið þá, hefðu
engar sögur farið af þeim. Þrátt
fyrir hætturnar af jökulhlaupum
á Mýrdalssandi, er aðeins vitað
um einn mann, sem farizt hefur í
slfkum hlaupum, og drukknaði
hann þó ekki í hlaupinu sjálfu,
heldur kviksandi eftir hlaup á
Mýrdalssandi.
En nú er öldin önnur. Hring-
vegurinn mun kalla á gifurlega
umferð yfir Mýrdalssand. Þar eru
litlir bilar og stórar rútur sífellt á
ferðinni og þrátt fyrir mikið starf
Almannavarna og annarra aðila
til að koma í veg fyrir að slys
hljótist af Kötlugosi er hættan nú
margfalt meiri en nokkru sinni
fyrr vegna þeirrar miklu um-
ferðar, sem er og verður um sand-
inn. Munurinn á jökulhlaupum á
Skeiðarársandi og Mýrdalssandi
er sá, að í Kötlugosi kemur flóð-
bylgjan undan jöklinum með litl-
um sem engum fyrirvara, fyliir
alla farvegi þegar í stað og æðir
yfir sandinn til sjávar á um það
bil klukkutíma. Helztu aðvör-
unarmerki eru jarðhræringar á
þessum slóðum og er nú kapp-
kostað að fylgjast rækilega með
þeim, svo að unnt sé að loka Mýr-
dalssandi að vestan og austan
fyrir allri umferð, ef talin er ein-
hver hætta á gosi. Undankomu-
leiðir eru að vísu bæði f Hafursey,
Hjörleifshöfða og niðri í Álfta-
veri, en ekki er hægt að ætlast til
þess, að ókunnugir geti notað sér
þær á örlagastund nema þeir hafi
fengið fræðslu um eðl* hættunnar
og hvernig við skuli bregðast. Er
þess nú að vænta, þegar hring-
vegurinn hefur verið opnaður, að
meiri áherzla verði lögð á öryggi á
Mýrdalssandi en nokkru sinni
fyrr; þar sem áður fóru aðeins
fáir, en kunnugir fjármenn,
leggja nú leið sína hundruð ef
ekki þúsundir manna á degi
hverjum, svo að allir hljóta að sjá
í hendi sér, að hér er ekki um
neitt gamanmál að ræða, heldur
brýnt viðfangsefni slysavarna-
manna í landinu. Með árvekni er
unnt að fylgjast með breytingum
á Kötlu og vötnunum á Mýrdals-
sandi og koma þannig í veg fyrir
stórslys af völdum náttúruham-
fara. Vel má vera, að rétt sé það,
sem jarðfræðingur sagði við
blaðamann Mbl., þegar hann
spurði um Mýrdalssand: Jökul-
hlaup á Mýrdalssandi eru svo
ógurlegar náttúruhamfarir, að
bezt er að vita ekkert um þær,
þegar lagt er út á sandinn. En
þetta ráð mundi ekki duga á
hættustund. Þess vegna er á hana
minnzt nú í tilefni af opnun
hringvegar.
Næg verkefni
Það hefur vist ekki farið fram
hjá neinum, að hringvegur hefur
verið opnaður, en við verðum að
horfast í augu við þá staðreynd,
að mikið er enn ógert til að vegur-
inn umhverfis landið geti talizt
góður. Enginn vafi er á því, að
auðvelt er að bæta hann til muna
og það með tiltölulega litlum til-
kostnaði. Þeir Skaftfellingar
höfðu orð á því á Skeiðarársandi
sl. sunnudag, að áður fyrr hefði
alltaf verið sagt: Það er ógerlegt
að brúa árnar, þær verða aldrei
brúaðar — en þegar ein hefði
verið brúuð, þá hefði verið lagt í
þá næstu, enda þótt hún hefði
einnig verið talin óbrúanleg,
þangað til öll jökulfljótin höfðu
verið brúuð nema á Skeiðarár-
sandi; en þá lá auðvitað beinast
við að leggja einnig í þau.
Nú þegar hringveginum er lok-
ið, er nauðsynlegt að huga að
margvíslegum endurbótum á hon-
um, og má t.a.m. nefna veginn
yfir Breiðamerkursand og vfðar í
Austur-Skaftafellssýslu, ekki sízt
þarf að breyta veginum um Lóns-
heiðina. Það er lítið gagn af
hringvegi, sem ekki er nothæfur
vegna ófærðar á vissum köflum.
langtímum saman. Vegirnir á
Austurlandi hafa batnað verulega
en Skriðdalurinn hefur orðið út-
undan, svo að dæmi sé nefnt. Veg-
urinn upp Jökuldal og yfir
Möðrudalsöræfi og Hólsfjöll hef-
ur tekið miklum breytingum til
batnaðar, en vegurinn yfir
Mývatnsöræfi er með öllu óviðun-
andi. Frá Mývatni að Akureyri er
sómasamlegur vegur og einnig frá
Akureyri suður til Reykjavíkur
og frá Reykjavik austur að
Skeiðarársandi, en þó þarf veru-
legrar lagfæringar við á einstaka
stöðum eins og á kafla I Norðurár-
dal, svo að enn eitt dæmi sé tekið.
Auk þess má benda á, að hring-
vegur um landið verður að ná til
Vestfjarða og þarf að vinna að því
öllum árum að leggja hringveg
um Vestfirði og tengja hann aðal-
hringvegi landsins. Yrði það enn
til stórbóta. Þá má og bæta þvf
við, að varla mundi það teljast
stórmál að leggja sómasamlega
vegi yfir öræfin og mundi slík
vegagerð draga mjög úr umferð á
þeim vegum, sem nú eru fyrir
hendi, a.m.k. á sumrin og haustin.
Yfir Sprengisand væri hægt að
leggja hraðbraut með tiltölulega
litlum tilkostnaði og ekkert
taékniafrek væri að leggja veg yf-
ir Kjöl. Sáralítið vantar á, að
Fjallabaksleiðin nyrðri sé á sumr-
in fær öllum bifreiðum og ætti
það einnig að vera takmark að
gefa sem flestum tækifæri til að
fara svo fagra leið og komast í þá
snertingu við landið, sem öræfin
ein bjóða upp á. Þar sem það er
naktast og afskekktast veitir það
mönnum þrek, styrk og áræði.
öræfi íslands eru eftirsóknarverð
reynsla.
Gróandi þjóðlíf
Reykjavíkurbréf þetta hefur
f jallað um hringveginn og bættar
samgöngur hér á landi. Ekkert er
eyþjóð eins og Islendingum nauð-
synlegra en að búa við góðar sam-
göngur, sem tengir landsmenn
sterkari böndum, auðveldar sam-
skipti og aðflutninga og eykur
þannig á fjölbreytt þjóðlff, örvar
framkvæmdir og athafnahug. En
fyrst og síðast dregur gott vega-
kerfi meir en annað úr þeim mis-
muni, sem verið hefur á því að
búa á þéttbýlissvæðum og í dreif-
býlinu. Er enginn vafi á því að
stórframkvæmd á borð við hring-
veginn á eftir að stuðla mjög að
þvf, að fólk úti á landsbyggðinni
telji sig sitja við sama borð og
aðrir þjóðfélagsþegnar og uni þar
af leiðandi betur hag sfnum og
kjörum.
Á 1100 ára afmæli Islands-
byggðar hefur margt verið gert til
aðglæða þjóðarvitund íslendinga,
minna þá á einstæða sögu lands-
ins, erfðir og glæsilegar fram-
tíðarvonir, ef við kunnum fótum
okkar forráð og erum á verði
gagnvart erlendri ásókn. Opnun
hringvegarins er liður í þjóð-
hátíðahaldinu, vígsla hans verður
einn eftirminnilegasti atburður
þessa árs, vegurinn á eftir að
auka á bjartsýni þjóðarinnar,
samheldni hennar og samstarf.
Það mætti því vel komast svo að
orði f lokin, að það hafi verið
gróðrarskúr, sem truflaði athöfn-
ina á Skeiðarársandi — jartein
gróandi þjóðlífs á íslandi.