Morgunblaðið - 15.08.1974, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. AGUST 1974
15
Norræna sveitarstjórnaráðstefnan:
Aukið sjálfstæði sveitarfélaganna
Rætt við Torfa Jónsson, oddvita á Torfalæk, Austur-Hún.
I síðustu viku var haldin í
Tusby í Finnlandi norræn
sveitarstjórnarráðstefna. Siíkar
samnorrænar ráðstefnur hafa
verið haldnar í aldarfjórðung,
en fá ár eru síðan ís-
lenzka sveitarstjórnasam-
bandið gjörðist aðili að þessu
samstarfi. Ein slík ráðstefna
hefur verið haldin hérlendis,
árið 1972, í tilefni 100 ára af-
mælis tilskipunar um sveitar-
stjórn á tslandi.
Að þessu sinni sóttu 6 fuil-
trúar Sambands íslenzkra
sveitarfélaga ráðstefnuna,
ásamt eiginkonum fjögurra
þeirra. Meðal þátttakenda var
Torfi Jónsson, oddviti, á Torfa-
læk i Austur-Húnavatnssýslu.
Morgunblaðið bað hann í gær
að segja stuttlega frá norrænu
sveitarstjórnaráðstef nunni.
— Hvar var ráðstefnan
haldin, Torfi?
Ráðstefnan var haldin i
Tusby í Finnlandi í um 30 km
fjarlægð frá Helsingfors, nánar
tiltekið í fræðslustofnun
finnsku sveitarfélagasamtak-
anna. í Finnlandi eru þrjú
landssamtök sveitarfélaga:
samtök borga og stærri þétt-
býliskjarna, samtök minni
sveitarfélaga og loks sérsam-
band sveitarfélaga þar sem
sænska er ráðandi tungumál.
Árið 1956 keyptu þessi sveitar-
stjórnarsamtök saman býli í
Tusby og reistu þar á árunum
1964 og 65 glæsilega byggingu,
sem rúmar á annað hundrað
manns í gistingu. Þar er og stór
fyrirlestrarsalur, mörg funda-
herbergi, bókasafn o.fl. Þarna
fer fram stöðug fræðslustarf-
semi, aðallega í formi stuttra
námskeiða. Á s.l. ári voru
þannig haldin 82 námskeið með
aðild um 4000 þátttakenda.
Fjallað er um einstaka mála-
flokka, sem sveitarstjórnir
annast; stjórnun, skrifstofu-
hald og þess háttar.
— Hvert var verkefni þess-
arar ráðstefnu?
Umræðuefnið var fyrst og
fremst áætlanagerð sveitarfé-
laga og samtaka þeirra:
áætlanagerð i einstökum mála-
flokkum og samáætlanir land-
hlutasamtaka. I því efni var
m.a. fjallað um verkaskiptingu
sveitarfélaga og ríkisvalds í
stjórnun og framkvæmd ýmissa
samfélagslegra málaflokka.
Fyrirlestrar og umræður um
þetta efni voru einkar fróð-
legar og lærdómsríkar, einkum
fyrir þá sök, að hér er um mjög
hliðstæð viðfangsefni að ræða
og efst eru á baugi meðal is-
lenzkra sveitarstjórnarmanna.
Fram kom m.a., að fleiri og
fleiri verkefni eru að færast frá
ríkisvaldinu í hendur sveitarfé-
laga og samtaka þeirra og voru
tslenzku þátttakendurnir talið frá vinstri: Sigfinnur Sigurðsson, framkvstj. Sambands sveitar-
félaga á Suðurlandi, Björgvin Sæmundsson bæjarstjóri i Kópavogi, og kona hans Ásbjörg
Guðgeirsdóttir, Jón Karlsson, forseti bæjarstjórnar á Sauðárkróki, og kona hans Hólmfrfður
Friðriksdóttir, Torfi Jónsson oddviti Torfalæk og kona hans Astrfður Jóhannesdóttir, Guðjón Ingvi
Stefánsson, framkv.stj. Sambands sveitarfélaga á Vesturlandi, og kona hans, Guðrún Broddadóttir,
og Unnar Stefánsson, ritstjóri Sveitarstjórnarmála, fararstjóri fslenzku þátttakendanna.
nefnd mörg dæmi um vaxandi
hlutdeild sveitarfélaga í stjórn-
un og framkvæmd mála, sem
áður voru ríkisvaldsins eins. Er
þessi þróun í samræmi við
stefnumörkun um valddreif-
ingu, sem á vaxandi fylgi að
fagna hérlendis.
— Hvað fannst þér
eftirtektarverðast í umræðu
ráðstefnunnar?
Ráðstefnan í heild var allrar
athygli verð. Þó má nefna þá
skoðun, sem var mjög ríkjandi,
að sveitarfélögin væru betur ti4
þess hæf og fallin að tryggja
áhrif og aðild borgaranna í at-
vinnulífi, félags- og umhverfis-
málum viðkomandi landshluta
en ríkisvaldið, það er til að
móta þær aðstæður og það um-
hvefi, sem það kýs að búa við.
Mikil áherzla var lögð á leiðir
til að laða fram og tryggja
áhuga og áhrif almennings á
samfélagslegri stjórnun, sem
hlytur að verða á kostnað svo-
nefnds miðstjórnarvalds. Þá
var og athyglisvert hve rík
áherzla var lögð á samruna og
stækkun eininga sveitarfélaga,
þannig að þau réðu frekar við
þau verkefni, sem þeim er
ætlað að sinna.
— Hafa slikar ráðstefnur
áþreifanlegt gildi?
Viðfangsefnin og verkefnin
eru furðu lík í þessum löndum.
Það er því óhjákvæmilegt, að
margháttuð þekking, reynsla og
samanburður á leiðum, sem
farnar hafa verið, gerir sveitar-
stjórnamenn betur til þess
færa, eftir en áður, að sinna
hlutverki sínu. Samslarf og
kynning milli marina og þjóða
hefur ekki síður gildi, eykur
skilning á viðhorfum og mál-
efnum hvors annars og treystir
vináttubönd. Ég er i öllu falli
ánægður og þakklátur fyrir
þessa skemmtilegu og lærdóms-
rfku ferð og dvöl meðal ná-
granna okkar, ekki sizt Finn-
anna, sem eru útverðir
norrænnar samvinnu í austri.
Islenzkt „landnám” 1 Noregi
Norðmennirnir afhentu fslenzkum skógræktarfrömuðum skjöld skorinn út f tré, til staðfestingar á
hinni höfðinglegu gjöf, f.v. Hákon Bjarnason skógræktarstjóri, Toralf Austin yfirmaður skógtil-
rauna f Noregi, llaaken Mathiesen frá Eiðsvelli, form. Skógræktarfélagsins norska, Jónas Jónsson
form. Skógræktarfélags Islands, Wilhelm Matheson forstjóri Sande Papirfabriker og Snorri
Sigurðsson framkvstj. Skógræktarfélags lslands. (Ljósm. Mbl. Br.H.)
A sl. ári ákvað stjórn Skóg-
ræktarfélagsins norska að færa
fslendingum góða gjöf í tilefni
1100 ára byggðar í landinu, svo
og af því, að 75 ár eru liðin frá
þvf, að fyrst var plantað til
skógar f hallinu austan AI-
mannagjár á Þingvöllum. Gjöf-
in, sem er fræræktargarður á
Taraldsey f Etna á Hörðalandi,
hefur nú verið formlega af-
hent, og veitti Skógræktarfélag
íslands henni viðtöku.
Þegar rætt var um gjöf til
íslendinga innan stjórnar
norska Skógræktarfélagsins
var talið að vel færi á þvf, að
koma upp fræræktargarði á
góðum stað í Noregi, sem snið-
inn væri fyrir þarfir íslenzkrar
skógræktar. En stjórn Skóg-
ræktarfélagsins norska var það
vel ljóst, hve erfitt það hefur
oft og tíðum verið fyrir íslend-
inga að afla trjáfræs, sem land-
inu hentar, auk þess sem það
hefur verið mjög dýrt. Fræ-
ræktargarðar ‘eru þannig gerð-
ir, að teknir eru kvistir af úr-
valstrjám og þeir græddir á
rætur af sömu tegund. Upp af
þeim vaxa svo tré, sem bera
blóm og fræ þegar á ungum
aldri, og slik tré bera fræ nærri
árlega. Um tvítugsaldur verður
fræþroskinn nokkurn veginn
árviss, og því öruggari þvi jafn-
ari og hlýrri sem sumrin eru.
Því eru fræræktargarðar oft
settir á staði með lengra sumar
en þeir staðir hafa, sem það á
að notast. Það gefur því auga
leið, að fræræktargarður á Nor-
egsströnd, sem nýtur heitari
sumra en Island á bæði að gefa
meira fræ og oftar en sams
konar garður á Islandi.
Gjöf Skógræktarfélagsins
norska er 4 ha teigur á Taralds-
ey, þar sem u.int er að koma
fyrir fjölda frætrjáa, og sér
norska félagið fyrir allri hirðu
og rekstri garðsins fram til
næstu aldamóta. Islendingar
leggja aðeins til þau tré, eða
græðlinga, sem þeir vilja fá
fræ af. Eins og áður segir, er
viðtakandi gjafarinnar hér á
landi Skógræktarfélag íslands,
en raunar er þetta gjöf til allrar
þjóðarinnar, þvf að framtíðin
mun njóta hennar mest. Eftir
næstu aldamót tekur svo Skóg-
ræktarfélag Islands að sér
rekstur frægarðsins, eða annar
sá íslenzkur aðili, sem stjórn
félagsins felur hann. Með hlið-
sjón af því, hve trjáfræ, sem
henta Islandi, eru dýr, verður
frægarðurinn mesti búhnykk-
ur. Dæmi eru þess, að stafa-
furufræ komist upp i 45 þús.
krónur fyrir hvert kg., og sitka-
grenifræ frá 5 þús. krónum og
upp í 10 þús. krónur, allt eftir
þvi hve söfnunin er kostnaðar-
söm. Skilyrði fyrir því að rækt-
un, hverju nafni sem nefnist,
eigi að gefa góða raun, er, að
vanda frævalið.
Þeir Haaken Mathiesen óðals
bóndi á Eiðsvelli, einn mesti
skógaeigandi Noregs og for-
maður Skógræktarfélagsins
norska, W'ilhelm Matheson. for-
stjóri Sande-pappírsverksmiðj-
anna og Toralf Austin yfirmað-
ur skógtilrauna í Noregi, sem
einnig eru í stjón félagsins,
komu hingað til lands og af-
hentu formlega þessa gjöf, en
að henni standa eftirtaldir aðil-
ar: Skógræktarfélag Noregs,
Gagnkvæma norska skógbruna-
tryggingafélagið, Stjórn norsku
ríkisskóganna, „Mathiesen-
Eidsvoll Værks“ sjóðurinn,
Skógeigendasamband Noregs
og Skógræktarstjórn Noregs.
Gjöfin var afhent Ólafi Jó-
hannessyni forsætisráðherra í
ráðherrabústaðnum í Tjarnar-
götu mánudaginn 29. júlí sl., en
ráðherrann afhenti hana for-
manni Siógræktarfélags Is-
lands, Jónasi Jónssyni aðstoðar-
ráðherra.
Norðmennirnir ferðuðust síð-
an um landið og skoðuðu m.a.
skógræktina á Hallormsstað.
Aðspurðir um álit á skógrækt
og þroska trjáa hér á landi
töldu þeir sig hafa séð margt
merkilegt og stórfróðlegt. Tor-
alf Austin hafði verið hér fyrir
11 árum og kvaðst hann sjá
ótrúlega miklar framfarir á
þeim tíma, sem liðinn er síðan.
Norðmennirnir furðuðu sig
mjög á.vexti grenis og stafa-
furu og töldu ekki minnsta vafa
á, að Islendingar gætu ræktað
verulegan hluta af því timbri.
sem þjóðin þarfnast, ef aðeins
væri plantað nóg og nógu víða.
Þeim þótti og munur á frjósemi
og gróðri friðaðra landa og
ófriðaðra óhugnanlega mikil og
hraus hugur við þeirri jarð-
vegseyðingu, sem hvarvetna
blasir við sjónum hér á landi.