Morgunblaðið - 01.11.1974, Page 18

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. NÓVEMBER 1974
18
jUtfiogtistlrlftfrifr
hf. Árvakur. Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur KonrðS Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn GuSmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni GarSar Kristinsson.
ASalstræti 6. slmi 10 100.
Aðalstræti 6, slmi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuSi innanlands.
j lausasölu 35.00 kr. eintakiS.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjómarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiSsla
Auglýsingar
Frumvarp til fjárlaga
fyrir árið 1975 var lagt
fram á Alþingi í gær. Nið-
urstöðutölur frumvarpsins
bera óhjákvæmilega merki
þeirrar óðaverðbólgu, sem
ríkt hefur hér á landi á
þessu ári. Eigi að síður er
það athyglisvert, að tekizt
hefur að halda útgjöldum
innan ramma almennra
verðlagshækkana og með
því móti komið í veg fyrir
frekari útþenslu i ríkisbú-
skapnum en orðin er. Rík-
isútgjöld munu á þessu ári
fara talsvert fram úr áætl-
un fjárlaga, og þar við bæt-
ist, að sérstakar aðgerðir í
efnahags- og kjaramálum
hafa aðeins gilt hluta árs-
ins og koma þvi fyrst fram
með fullum þunga á næsta
fjárhagsári. Þegar tillit
hefur verið tekið til þess-
ara aðstæðna er reiknað
með, að ríkisútgjöld lækki
samkvæmt fjárlagafrum-
varpinu í hlutfalli við þjóö-
arframleiðslu úr 29,1%
niður í 28,7%.
Hér er um að ræða
athyglisverða staðreynd,
sem sýnir, að ótvírætt er
stefnt að því að hafa hemil
á útþenslu ríkiskerfisins.
Fjárlögin hljóta óhjá-
kvæmilega að endurspegla
að nokkru leyti ástand
efnahagsmála hverju
sinni, og svo er um þetta
fjárlagafrumvarp. Hitt er
einnig ljóst, að fjárlögin
geta haft víðtæk áhrif á
þróun efnahagsmálanna. í
samræmi við þetta hefur
markvisst verið stefnt að
því við gerð þessa fjárlaga-
frumvarps að hefta út-
þenslu í ríkisbúskapnum
miðað við önnur svið efna-
hagsstarfseminnar, stilla
opinberum framkvæmdum
í hóf og treysta fjárhags-
stöðu ríkissjóðs. Með að-
gerðum af þessu tagi er
þess freistað að hafa hemil
á verðbólgunni, draga úr
greiðsluhallanum við út-
lönd og tryggja sem bezt
lífskjör almennings eins og
segir í athugasemdum með
frumvarpinu.
Telja verður mjög
athyglisvert, að útgjöld
fjárlaga skuli vera innan
við meðalhækkun verðlags
á þessu ári. Hitt er ekki
siður mikilvægt, að frum-
varpið gerir ráð fyrir 10 til
15% samdrætti í ríkisfram-
kvæmdum að magni til.
Framlög til verklegra
framkvæmda hækka um
33,8% á sama tímabili og
verðlag hefur hækkað um
50 til 55%. Á þennan hátt
hefur í raun réttri verið
dregið úr rikisframkvæmd-
um sem nemur 1.200 millj.
króna. Þess hefur jafn-
framt verið gætt, að lækk-
unin komi ekki niður á
mikilvægustu og brýnustu
framkvæmdum. Með þessu
móti á einnig að vera unnt
að draga nokkuð úr þeirri
samkeppni um vinnuafl,
sem ríkisvaldið hefur háð
við atvinnuvegina. Magn-
minnkun framkvæmda á
þó ekki að leiða til svo
mikils samdráttar, að at-
vinna verði ónóg, enda
hlýtur það að vera megin-
markmið að tryggja fulla
atvinnu.
Aðhaldssemi í ríkisfram-
kvæmdum hefur einnig
skapað svigrúm til þess að
styrkja f járhagsstöðu ríkis-
sjóðs á næsta ári. Sérstakar
ráðstafanir eru gerðar til
þess að létta á skuldabyrði
ríkissjóðs, en auk þess eiga
þessar aðgerðir að hafa al-
menn jafnvægisáhrif og
draga þannig úr þeirri
spennu, sem rikt hefur í
efnahagslífinu. Þær hækk-
anir á fjölskyldubótum og
niðurgreiðslum, sem
ákveðnar hafa verið á
þessu ári, eiga aðeins að
gilda til 1. júní 1975. Til
þess að mæta hugsanlegum
ráðstöfunum í verðlags- og
kjaramálum, þegar þessu
tímabili lýkur, eru til ráð-
stöfunar samkvæmt frum-
varpinu 500 milljónir
króna. Með aðgerðum af
þessu tagi á að vera unnt
að styrkja stöðu ríkissjóðs
og halda útgjöldum innan
ramma fjárlaga.
Þá er þess að geta, að
frumvarpið gerir ráð fyrir,
að skattvísitala verði
hækkuð um 45% í sam-
ræmi við hækkun meðal-
tekna. En auk þess eru
áætlaðar tekjur ríkissjóðs
af tekjuskatti einstaklinga
lækkaðar um 500 millj. kr.
Með því móti er greitt fyrir
samræmingu algengustu
bóta almannatrygginga og
tekjuskattsins eins og
kveðið var á um í stefnu-
yfirlýsingu ríkisstjórnar-
innar. Skattbyrði beinna
skatta í hlutfalli við tekjur
fyrra árs lækkar því úr
16,6% í 16,3%.
Heildarhækkun á út-
gjöldum ríkissjóðs verður
samkvæmt fjárlagafrum-
varpinu 15,3 milljarðar kr.
miðað við f járlög þessa árs,
eða 52,2%, en sé borið sam-
an við líklega útkomu árs-
ins 1974, verður hækkunin
7,7 milljarðar kr. eða 21%.
Mestur hluti hækkunar-
innar rennur til almanna-
trygginga eða 21%. Þá
nemur hækkun launa-
kostnaðar 14,9% heildar-
hækkunarinnar, hækkun á
niðurgreiðslum veldur
14,1% heildarhækkunar-
innar og markaðir tekju-
stofnar eru tæp 19% af
hækkuninni. Allir þessir
hækkunarliðir eru bundnir
samkvæmt sérstökum lög-
um eða heimildum. Með
hliðsjón af því og þeirri
þróun efnahags- og dýr-
tíðarmála, sem átt hefur
sér stað að undanförnu,
verður að telja, að með
þessu frumvarpi hafi náðst
verulegur árangur í þeirri
viðleitni að hefta útþenslu
ríkisbúskaparins og draga
úr opinberum framkvæmd-
um.
Fjárlagafrumvarpið á
því að geta haft jákvæð
áhrif í baráttunni við verð-
bólguna. Ljóst er að ríkis-
fjármálin hafa verið tekin
föstum tökum.
SPYRNT VIÐ ÚTÞENSLU
í RÍKISBÚSKAPNUM
Fréttabréf frá Þrándheimi:
ILandhelgismál — Leikrit Lax-
ness — Olíuævintýri o.fl.
Eftir Svoin Torfa Þórólfsson
(Jtfærsla landhelg-
innar
Þrándheimi 19. okt.
Norðmenn virðast nú loksins
vera að vakna fyrir alvöru hvað
útfærslu Iandhelginnar varðar.
Norskir fiskimenn urðu fyrir
gífurlegu tjóni á veiðarfærum
sl. vetur, bæði við Lofoten og
strendur Finnmerkur, vegna
ágangs erlendra togara. E.t.v.
hefur gengið fram af ráða-
mönnum vegna greiðslu til út-
gerðarmanna úr ríkissjóði fyrir
tjón þeirra.
Alla vega eru málin komin á
það stig, að stofnað hefur verið
sérstakt ráðuneyti til að fara
með landhelgismál og vinna að
útfærslu. Ráðherra f hinu nýja
ráðuneyti er fyrrverandi verzl-
unarmálaráðherra Jens Even-
sen. Evensen þessi virðist hafa
sér margt til ágætis. Ríkisstjórn
Korvalds fékk hann til að vera
leiðtogi nefndar þeirrar, sem
samdi við Efnahagsbandalagið
eftir að Norðmenn höfðu sagt
nei takk við inngöngu. Ennþá
nýtur hann virðingar vegna
þeirra samninga, sem Norð-
menn náðu þar. Sem verzlunar-
málaráðherra var hann sendur
til Caracas af Bratteli-ríkis-
stjórninni, sem leiðtogi nefndar
Noregs á hafréttarráðstefn-
unni.
Hann hefur víða fengið nafn-
giftina, hinn mikli hafréttinda-
sérfræðingur, og má með sanni
Jens Evensen
segja, að ríkisstjórn Brattelis
hafi tekið þá nafngift alvarlega
með því að stofna nýtt ráðu-
neyti fyrir hann. Evensen hef-
ur ekki setið auðum höndum í
hinu nýja embætti. Nú er hann
nýkominn heim frá skyndivið-
ræðum við Breta, Efnahags-
bandalagið, Vestur-Þjóðverja
og Austur-Þjóðverja. Á morgun
heldur hann svo í austurveg til
viðræðna við Pólverja og
Rússa. Telja má víst, að Norð-
menn grípi nú til einhliða út-
víkkunar landhelgi í 50 mílur
frá Lofoten til landamæra
Rússlands snemma á næsta ári
með 200 mílna landhelgi sem
lokatakmark.
Leikrit Laxness
Leikrit Halldórs Laxness
Kristnihald undir Jökli var
frumsýnt hér á Þrándheimi á
föstudagskvöldið. Sveinn Ein-
arsson þjóðleikhússtjóri hefur
sviðsett leikritið hér. Halldór
Laxness var viðstaddur frum-
sýninguna og hefur varla nokk-
urn tima fyrr verið samankom-
inn jafn fjölmennur hópur
fréttaritara og ljósmyndara við
leikhúsið í Þrándheimi eins og
þegar von var á Halldóri. Leik-
ritið hefur hins vegar fengið
misjafna dóma í blöðunum og
má jafnvel skilja á ýmsum
skrifum gagnrýnenda, að þeir
(Jr „Kristnihaldi undir Jökli“. Fyrir miðju
er Jón prfmus (Stig Egede Nissen).
séu alls ekki hrifnir af leikrit-
inu, þótt gagnrýnin sé vel færð
í stílinn.
Halldór Laxness verður svo
viðstaddur íslandsvöku í Kenn-
araháskólanum hérna á sunnu-
dagskvöldið.
Áhugi á tslandi
Mjög mikill áhugi ríkir nú
meðal Norðmanna á Islandi og
íslenzkri menningu, ennfremur
lifnaðarháttum íslendinga. Er
orðið mjög algengt, að haldin
séu löng erindi eða fréttasend-
ingar um ísland í fjölmiðlum
hér í Noregi.
Ekki ósjaldan eru Islending-
ar hér í Þrándheimi beðnir um
að koma fram á ýmiss konar
samkomum hér og það gjarnan
með einhver alíslenzkt atriði í
pokahorninu. Slíkt var alveg
óþekkt hér fyrir 4—5 árum.
Hér getur maður ekki lengur
verið viss um að í íslenzkri
peysu eða úlpu sé Islendingur.
Fyrir 4—5 árum var enginn efi
á, að þar færi samlandi.
Olíuævintýri
Hins vegar má segja, að hér í
Noregi hafi verið góðæri. Kart-
öfluuppskera er 25% meiri í ár
en í fyrra, sem var metár. Einn-
ig er kornuppskera hér í landi í
ár sú mesta hingað til.
Mikil þensla er nú í öllum
atvinnugreinum hér og þá sér-
stpklega í stáliðnaðinum.
Er engum vafa undirorpið, að
innreið oliuævintýrins hér í
Noregi er á næstu grösum. Bera
allar ráðstafanir stærri fyrir-
tækja vitni um það. Mörg stór
fyrirtæki hér hafa tryggt sér
góð landsvæði meðfram allri
strönd Noregs allt frá Lindes-
nes til Nordkap og allflest hafa
byggingarplön tilbúin, svo að
hefjast megi handa strax og rik-
isstjórnin gefur grænt ljós á
borun á svæðum meðfram
ströndinni.