Morgunblaðið - 02.11.1974, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. NÖVEMBER 1974
11
Breyttur
dómstigi
kynbóta-
hrossa?
Samanburður á margfelditölum við kynbótadóma.
Ahugi fólks fyrir íslenska
hestinum erlendis hefur vaxið
mjög á síðari árum og stöðugt
fjölgar íslenskum hestum á
erlendri grund. Fyrir nokkrum
árum var stofnað Evrópusam-
band eigenda islenska hestsins
— F.E.I.F. Aðild að þessum
samtökum eiga félög í eftirtöld-
um löndum: Austurríki, Dan-
mörku, Hollandi, Islandi,
Noregi, Sviss og V-Þýskalandi.
Á vegum sambandsins fer
fram margs konar starfsemi,
s.s. samræming á ýmsum regl-
um, er snerta hesta, t.d. um
gæðingakeppni. Þá fara fram í
þessum löndum mót, þar sem
þátttaka er ekki bundin við ein-
stakt land, heldur er heimilt að
koma með hesta frá öðrum
löndum. Frá þessu er þó Island
undantekning, því ekki má
flytja hesta til landsins.
Evrópusambandið stendur fyr-
ir Evrópumóti íslenska hests-
ins, sem haldið er þriðja hvert
ár til skiptis í löndunum. Næsta
mót verður haldið i Austurríki
haustið 1975.
I sumar var haldinn hér á
landi ársfundur Evrópusam-
bandsins. Fór fundur þessi
fram að Hólum I Hjaltadal á
sama tíma og Landsmót hesta-
manna. Á þessum fundi var
ákveðið að halda framhalds-
fund og helga hann umræðum
um hrossaræktun og dómstiga
kynbótahrossa og reióhrossa.
Framhaldsfundurinn fór fram í
Kiel í V-Þýskalandi 2. septem-
ber s.l. Af hálfu Islands sótti
fundinn Þorkell Bjarnason,
hrossaræktunarráðunautur,
Gunnar Bjarnason og Pétur
Behens.
Á fundinum flutti Þorkell
Bjarnason inngangserindi, þar
sem hann fjallaði um sögu
hrossaræktunarinnar hér á
landi og þá einkum frá því að
afskipti hins opinbera hófust af
þeim málum, einnig lýsti hann
þeim dómstiga kynbótahrossa,
sem hér er notaður. Að loknu
þessu erindi fluttu fulltrúar
hvers lands frásögn um hrossa-
kynbætur íslenska hestsins i
sínu landi. Þátturinn ræddi ný-
lega við Þorkel og spurði hann
frétta af þessum fundi.
Hvaða atriði bar hæst i um-
ræðum á fundinum?
„Megin timi fundarins fór í
að ræða um samræmingu á
dómstigum landanna. Munaði
þar einkum um hvað marg-
feldistölur eru misjafnar. Þeir
vildu gjarnan að við tækjum
þátt í þessari samræmingu og
komið yrði upp einum dómstiga
fyrir öll löndin, þannig að
hægara yrði um samanburð."
Varð einhver niðurstaða úr
þessum umræðum?
„Já, fundurinn samþykkti
nýjan dómstiga fyrir löndin,
nema hvað ég vildi ekki ganga
til samkomulags við þá, þar sem
ég taldi mig ekki tilbúinn að
samþykkja þetta fyrr en sam-
tök íslenskra hestamanna væru
búin að samþykkja breyting-
arnar.
Ég tel að við verðum að
endurskoða okkar dómstiga á
næstunni, hvort sem við breyt-
um eða höldum okkur við það
gamla. Þessi nýi dómstigi gildir
því ekki hér.“
I hverju er þessi nýi dómstigi
frábrugðinn okkar dómstiga?
„Þeir gefa fyrir byggingu I
fleiri þáttum og það sem eink-
umskilurámilliokkar og þeirra
er, að við gefum ekki einkunn
fyrir fetgang, en allar hinar
þjóðirnar gefa einkunn fyrir
hann og vilja ekki fella hana
niður. Ég verð að segja að ég er
í vafa um fetganginn, því þegar
hann var dæmdur hér áður,
gáfu allar dómnefndir hestun-
um sömu einkunn fyrirfetgang
(7,5) og nýttu þá ekki mögu-
leika dómstigans. Það er ekki
nóg að ákveða að dæma fet-
gang, það þarf líka að kenna
fólki að nota hann. Fetgangur á
betur heima i gæðingakeppni
en kynbótadómum.
Eigum við samleið með
erlendum eigendum íslenska
hestsins að þínum dómi?
f VIÐRÆÐUM sem þrlr af forystu-
mönnum hestamanna áttu nýver-
ið I Morgunblaðinu, kenndi
margra grasa. Þorkell Bjarnason
taldi a8 hálsbyggingu Islenzka
hestsins væri verulega ábóta-
vant. Gunnar Bjarnason taldi a8
engin ástæða væri til aS
breyta hálsbyggingunni og að
vi8 værum a8 nálgast „hinn
fullkomna hest". Allir töldu
þeir a8 vi8 ræktun bæri a8
leita hins bezta. hvar sem
þa8 væri að finna... og þó... eitt-
hvað voru þeir nú hikandi við
blöndun „pamalla" stofna. Nið-
urstaðan er þvf eitt stórt spum-
ingamerki.
Ljóst er að brýna nauðsyn ber
til að íslenzkir hestamenn beri
bækur slnar saman og leggi á
ráðin um stefnu og leiðir. Stór-
kostlegar framfarir hafa orðið I
Islenzkri hrossarækt, en það gerir
um leið áframhaldiS vandasam-
„Við ættum að geta haft þetta
svipað. En mat á einstökum
þáttum er misjafnt, þeir leggja
ekki mikið upp úr skeiðinu og
við að sama skapi lítið upp úr
fetgangi. Hjá okkur er hestur-
inn notaður til reiðar, en
erlendis leggja þeir mikið upp
úr ýmsum æfingum og þjálfun.
Þeir telja greinilega að við sé-
um fyrirmyndin i hrossarækt-
inni. Ég neita því ekki að gagn
væri að þvi að við hefðum sama
kerfið."
Hér á eftir fylgja helstu
atriði samþykktar F.E.I.F.-
fundarins:
1) Öll aðildarlöndin skuld-
binda sig til að viðurkenna
fæðingarvottorð hests, sem ætt-
bókarfærður er í hinum
aðildarlöndunum. Einnig
skuldbinda öll löndin sig til að
gefa aðeins út fæðingarvottorð
á hreinræktaða Islenska hesta.
2) Ef ræktað kynbótahross,
stóðhestur eða hryssa, er selt
frá einu aðildarlandi til annars,
skal eftirfarandi háttur hafður
á: Fæðingarvottorð skal fylgja
hrossinu og skal eintak það sem
kaupandi fær í hendur undir-
ritað af seljanda. Eigi að halda
áfram ræktun, sem viðurkennd
er, skulu eyðublöðin send til
ættbókarskrifstofu sölulands-
ins, sem eftir áritun frá kaup-
andanum sendir það áfram til
ættbókarskrifstofu lands kaup-
andans, þaðan getur kaupand-
inn eftir viðeigandi skrásetn-
ara. Þa8 þarf að kanna með
hvaða hætti beztum árangri
verður náð. Að kynbæta hross I
háum gæðaflokki er vanda-
samt. Þar verður jöfnum hönd-
um að leita fyrir sér með
skyldleikaræktun, stofnræktun
(hreinræktun) og stofnblönd-
un. Engin ein leiS er sú eina
rétta. Hér er þvl verk að vinna við
rannsóknir og fræðslu á hærra
stigi en hingað til hefur þurft. í
greinarkorni þessu verður vikið
að dómum kynbótahrossa, en
mikilvægi þeirra verður vart of-
metið.
Þvl einu hlutverki gegna dóm-
ar kynbótahrossa, að vera til
marks um getu hrossanna
og sköpulag og siðar meir
um kynbótagildi þeirra. Rang-
ur dómur eSa ónákvæmur er
þvl verri en enginn, að
þvl marki sem hann er ákvarð-
andi um kynbætur. Bent hefur
Eiginleikar: tslenzki dómst.:
ing
a) Höfuó
b) Háls, bógar og herðakambur
c) Yfirsvipur og lend (krossliður) 16
d) Samræmi ?.
e) Fitur 16
f) Liöi r
g) Hóf ar
4 0»
2. Hacfilrikar
a ) Hæg ag ang ur
b) Brokk 6
c) Tclt 10
d) Skeió 1 C
e) Stckk €
f) Vil ji 1 2
g> Geós Lag 8
ingu á hrossinu fengið vottorð-
ið afhent. Með þessum hætti
getur niðurstaða ræktunar-
starfsins orðið alþjóðlega viður-
verið á, m.a. af núverandi hrossa-
ræktarráðunaut, að dómakerfið
þarfnist endurskoðunar. Hár skal
vikið að fjórum atriðum, þar sem
telja verSur að núverandi dóma-
kerfi afkvæmasýndra hrossa sé
stórlega gallað.
1. Ekkert tillit er tekið til þess,
hver áhrif gagnforeldri kann að
hafa á stöðu afkvæmis. Þannig
hefur hryssa er hlaut 2. verðlaun
sem einstaklingur fengið 1. verð-
taun sem afkvæmasýnd hryssa.
Afkvæmin voru öll undan 1. verð-
launa stóðhesti, sem telja má að
hafi mestu ráðið um gæði af-
kvæmanna.
2. Metin eru þau afkvæmi ein,
sem eiganda stóðhests þóknast
að leiða til dóms, án nokkurs
tillits til stöðu annarra afkvæma.
Engin vitneskja fæst þvl um með-
altal afkvæma.
3. Yngri stóðhestum, með sln
ungu afkvæmi, er það mjög til
baga, hversu mikil áherzla er lögð
á hvað afkvæmin sýna frekar en
hvað býr I þeim. Tamningastig
afkvæma er með öðrum orðum
ekki metið að fullu. „Kerfið"
veitir þannig ungum stóðhesti 2.
verðlaun fyrir afkvæmi, þó að
dómurum sé I raun orðið það
Ijóst, eð hesturinn verðskuldar 1.
verðlaun.
4. Ekkert tillit er tekið til ættar
kynbótahrossa I einkunn, þrátt
fyrir óumdeilanlegt mikilvægi
hennar. Stóðhestur út af tömdum
og verðlaunuðum hrossum I
marga liði, er I engu tekinn fram
yfir stóðhest, sem er út af
óþekktum eða ótömdum hross-
um.
Sagt hefur verið, að erfitt sé að
meta sum þessara atriða, en þó
Meóalt. dómst. Nýr dómsti'ji
landa F.E.I.F.: F.F..I.F.:
6 ۥ
<e I
! 5
AC' 40V
4 6
10 1 c
12 10
6 0
601 60'
kennd og hægt er að sanna, að
hrossið er skráð og hreinrækt-
að.
3) Ákveðið er að vinna að
stofnun evrópskrar hrossarækt-
unarskrifstofu fyrir islenska
hestinn. Gæti skrifstofan gefið
ráð og verið leiðbeinandi fyrir
einstök lönd og samhæft rækt-
unarstarfið og dóma. En þannig
starf ætti helst að koma frá
Búnaðarfélagi íslands, en
viðurkenna verður, að ekki er
enn kominn tími til svo stórs
stökks.
Þess má að lokúm geta, að
fyrirhugað er að halda hér á
landi næsta sumar námskeið
fyrir dómara kynbótahrossa
með þátttöku erlendis frá. Er
ráðgert að um verði að ræða
viku námskeið, þar sem megin
áhersla yrði lögð á að kynna
útlendingum hvernig Islend-
ingar dæma sín kynbótahross.
— t.g.
en margt annað sem meta þarf.
Útilokað er að menn sætti sig við
dómakerfi, sem þannig tekur ekki
mið af þeim atriðum sem allir sjá
að taka verður tillit til.
Með vaxandi útbreiðslu hesta-
mennskunnar flyzt ræktunar-
starfið yfir á fleiri herðar. Það er
þvl vandi forystunnar að koma
niðurstöðum dóma t.d. sem bezt
til skila til hins almenna þátttak-
anda. En til þess að einhverjum
árangri verði náð í þessum efn-
um, þurfa dómar einnig að gefa
nákvæmari upplýsingar um bygg-
ingu og hæfileika en nú er. Eink-
unn fyrir fætur td, þurfa að
fylgja upplýsingar um gerð og
gæði hófa, kjúkur, sinar, o.s.frv.
Byggingu allri þarf að lýsa ýtar-
lega skv. föstu kerfi, en ekki af
þvf handahófi, sem tfðkast hef-
ur alla tíð. Nauðsynlegt er
einnig að upplýsa t.d. um
yfirferð á brokki eða flýti á
stökki. Með einkunn fyrir
geðslag er á einu bretti met-
ið, án sundurgreiningar, kjarkur,
taugastyrkleyki, spekt, lund og
hver veit hvað. Með nákvæmari
sundurliðun dóms, fæst tækifæri
til að yfirfara gaumgæfilega
hvernig hver stóðhestur fellur
innf þá mynd, sem stefnt er að.
Það er sama hvert dálæti við
höfum á góðri og gamalli flfk; að
þvf kemur að við leggjum hana til
hliðar. Gamla dómakerfið var
kannski ágætt fyrsta spölinn, en
er nú orðið slitið og snjáð. Nú er
komið að því að draga ffnu drætt-
ina f þeirri mynd, sem við gerum
okkur af góðhestinum og þá
drætti málum við ekki með kúst:
Ragnar Tómasson,
Urelt dómakerfi
kynbótahrossa
h) Fegurð í reii (>
60%
ætti það varla að vera erfiðara.