Morgunblaðið - 05.12.1974, Blaðsíða 18

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. DESEMBER 1974
Nýting innlendra orkugjafa:
Háspenna í umræðum inn orkumál
MAGNLIS KJARTANSSON (K) mælti
( gær, ! neðri deild Alþingis, fyrir
frumvarpi til breytinga á Orkulögum.
Endurflutt frumvarp um sama efni,
sem flutt var á siðasta þingi sem
stjórnarfrumvarp. Þá talaði þing-
maðurinn fyrir þingsályktunartillögu
um nýtingu innlendra orkugjafa.
Ræddi hann einkum um oliukrepp-
una, áhrif hennar til hækkunar á
húshitun og ýmiss konar rekstur,
sem opnað hafi augu fótks fyrir
nauðsyn skjótari nýtingar innlendra
orkugjafa, er komið gætu ! stað olíu.
Ræddi hann afskipti sin af þessum
málum. rannsóknum og framkvæmd-
um, i tið fyrri stjórnar, er hann var
orkuráðherra, skýrslugerðir og
áætlanir. Eftir stjórnarskiptin hefðu
mál öll snúist á hinn verri veg. Nú-
verandi orkuráðherra hefði stöðvað
athuganir og framkvæmdir, er hann
hefði ýtt úr vör, og rikti nú kyrrstaða
og stöðnun i stað framvindu áður.
Þessi þingsályktunartillaga ætti að
vekja nýju stjórnina af værum
blundi.
MATTHÍAS MATHIESSEN fjár-
málaráðherra, hvað nauðsyn bera til
að svara nokkrum atriðum i ræðu
Guðlaugur Gíslason alþingis-
maður, frummælandi fyrir
tekjuskattshlunnindum báta-
sjémanna.
fyrrverandi orkuráðherra. Hann
benti á eftirfarandi atriði.
1. Fráfarandi orkuráðherra hefði
margtafið framkvæmdir hitaveitu
fyrir Hafnarfjörð, Kópavog og Garða-
hrepp, með þvi að draga itrekað að
afgreiða gjaldskrármál Hitaveitu
Reykjavikur, sem voru í raun
forsenda framkvæmdanna. Það
hefði kostað forráðamenn þessara
byggðalaga ærinn tima og fyrirhöfn
að opna augu ráðherrans I þessu
efni.
2. Þá hefði ráðherrann fyrrverandi
v-.ið dragbitur fremur en forgöngu-
maður i hitaveitumálum Suðurnesja.
3. Ráðherrann hefði vanrækt fjár-
magnsútvegun til byggðalínu milli
Suðurlands og Norðurlands.
Áætlaður kostnaður þessa verks
hefði á sínum tima verið áætlaður
200 m.kr., en er Magnús hefði látið
af embætti, hefði fjármagnsútvegun
aðeins verið 25 m.kr.
Ráðherrann mótmælti dylgjum
Magnúsar í garð núverandi orkuráð-
herra, sem sett hefði aukinn hraða á
athuganir allar og framkvæmda-
undirbúning. Þessi mál þyrftu nú
mun meiri hraða og framkvæmda-
hug fyrir þá sök, hve illa var við þau
skilist af fyrrverandi ráðherra. Hann
hefði fyrst vaknað við vekjaraklukku
oliukreppunnar til vitundar um nauð
syn nýtingar innlendra orkugjafa,
sem mun auðveldara hefði verið að
mæta, ef fyrirbyggjandi ráðstafanir,
þ.e. virkjun vatnsfalla og jarðvarma,
hefðu verið lengra á veg komnar.
MAGNÚS KJARTANSSON (K) bar af
sér allar sakir. Hann hefði síður en
svo sett fót fyrir Reykjavíkurborg i
hitaveituf ramkvæmdum fyrir ná-
grannabyggðir. Þar ætti borgin
alla sök sjálf. Auk þess væri umtalað
arðsemisskilyrði erlendra lánsaðila
hreinn tilbúningur. Af hálfu fyrr-
verandi rikisstjórnar hefði fjármála
ráðuneytið haft með að gera viðræð-
ur við Suðurnesjamenn, hans ráðu-
neyti hefði aðeins fylgst með gangi
mála Ef fjármagnsútvegun hefði
verið ábótavant, varðandi linu
norður, væri fyrrverandi fjármálaráð-
herra um að kenna, sem Alþingi
hefði falið að sjá um lánsfjármögnun
f ramkvæmda.
Þingmaðurinn sagði stærra mál að
huga að viðfangsefnum, sem fyrir
Magnús Kjartansson, fyrrv.
orkuráðherra.
hendi væru i dag en karpa um sök og
heiður i þessum efnum á liðinni tið.
MATTHÍAS MATHIESEN fjármála-
ráðherra sagði m.a„ að þær tafir,
sem orðið hefðu á þvi að hefja fram-
kvæmdir við hitaveitu fyrir Hafnar-
fjörð, Kópavog og Garðahrepp,
vegna tafa á gjaldskrármáli i 4—5
mánuði, hefði að sjálfsögðu haft
sinar afleiðingar í óðaverðbólgunni,
beinlinis gert þetta viðfangsefni
Eldisstöð að Laxalóni.
Jón Á. Héðinsson (A), Sverrir
Hermannsson (S), Karvel Pálma-
son (SFV), Geir Gunnarsson (K)
og Gunnlaugur Finnsson (F)
flytja þingsályktunartillögu um
athugun á fiskræktarmálum
eldisstöðvarinnar að Laxalóni.
Efni: Alþingi skal kjósa 5 manna
nefnd, er rannsaki orsakir deilna
þeirra, sem risið hafa vegna starf-
Matthías Mathiesen
fjármálaráSherra.
stórum erfiðara og dýrara i fram-
kvæmd.
— Afskipti ráðherrans af hitaveitu
Suðurnesja, sem ekki hefði flýtt
framgangi mála, hefðu verið varð-
andi sjómarmið um meirihlutaaðild
rikisins á veitunni.
Sigölduframkvæmdir ráðherrans
hefðu til skamms tima mótast, m.a.
af raforkusölu til málmblendiverk-
smiðju i Hvalfirði, sem reisa átti i
sameign við Union Carbide. Hann
semi fiskeldisstöðvar að Laxalóni.
Skulu sérstaklega rannsakaðar
ástæður þær, sem til þess liggja,
að yfirvöld hafa neitað um nauð-
synleg leyfi til frjálsrar sölu og
meðferðar á afurðum stöðvarinn-
ar.
Veiðar með botnvörpu,
flotvörpu og dragnót.
Guðlaugur Gíslason (S),Garðai
NÝ ÞINGMÁL
Tekjuskattshlunnindi bátasjómanna:
Erfítt að manna bátaflotann
Guðlaugur Gíslason (S) fylgdi
úr hlaði í neðri deild Alþingis í
gær, frumvarpi sínu og Péturs
Sigurðssonar (S) um tekju-
skattshlunnindi bátasjómanna.
Framsöguræða þingmannsins
fer hér á eftir:
Erfitt að manna
bátefl nt^.nn
ÉG hefi ásamt háttv. 8. þingmanni
Reykjavikur, Pétri Sigurðssyni, leyft
mér að flytja á þingskjali 79 frum-
varp til laga um breytingu á logum
nr. 68 frá 15. júni 1971 — um
tekju- og eignarskatt.
Breytingartillaga okkar er i þvi
fólgin, að við leggjum til. að tekjur
sjómanna af bolfiskveiðum á báta-
flotanum verði undanþegnar tekju-
skatti
Eins og við bendum á i greinargerð
með frv., er það staðreynd. að bol-
fiskafli bátaflotans hefur farið
minnkandi ár frá ári nú á undanförn-
um árum. Þetta þýðir auðvitað. að
tekjur sjómanna, sem þessar veiðar
stunda, hafa minnkað að sama
skapi. þar sem sjómenn byggja
tekjur sinar á tilteknum hluta af
heildarverðmæti aflans. Hefur þetta
leitt til þess, að oft á tiðum hefur
verið mjög erfitt að manna þessa
báta. jafnvel á hávetrarvertíð og eru
siendurteknu auglýsingar skip-
stjórnarmanna og útgerðarmanna i
fjölmiðlum í byrjun hvers árs, þar
sem auglýst er eftir mönnum á þann
hluta bátaflotans sem bolfiskveiðar
stunda, glöggt dæmi um, hvaða
ástand rikir i þessum efnum. Fjöl-
miðlar birta um það fréttir einmitt i
dag, að fjöldi báta á Suðurnesjum
komist ekki á sjó vegna manneklu.
Áhættusamari, lengri og
óreglulegri vinnutími
Það skal viðurkennt. að það er
nokkur vandi á höndum, ef veita á
mönnum i einni atvinnugrein meiri
skattfriðindi en öðrum. En á það ber
að Ifta, að sjómenn á fiskiskipaflot-
anum hafa um mörg undanfarin ár
samkvæmt lögum haft nokkur skatt-
friðindi, og hefi ég aldrei orðið
annars var, en að þetta væri talið
eðlilegt og sjálfsagt. Byggist það að
sjálfsögðu á þvi að viðurkennt er, að
störf sjómanna og afraksturinn af
erfiði þeirra, er það, sem þjóðin í
heild byggir afkomu sina á. og er ein
aðalstoðin undir þjóðarbúskap okkar
fslendinga. Þetta er almennt viður-
kennt og þess vegna hefur sá sjó-
mannafrádráttur, sem i gildi er lög-
um samkvæmt, verið talinn eðlilegur
og sjálfsagður. Flm. telja þvi, að það
myndi ekki valda neinni röskun i
framkvæmd skattalaganna þó að frv.
það, sem við höfum hér flutt yrði
samþykkt. Enda hefur það verið
viðurkennt frá fyrstu tið og talið
eðlilegt og sjálfsagt, að sjómenn
bæru meira úr býtum fyrir vinnu
sína, en almennt gerist hjá þeim,
sem i landi vinna, enda í flestum
tilfellum um áhættusamari vinnu að
ræða hjá sjómönnum og vinnutími
þeirra oftast lengri og óreglulegri.
Og lengi vel var það svo, sem betur
fer, að störf sjómanna gáfu meira i
aðra hönd, en almennt gerðist hjá
þeim, sem i landi unnu.
Rýrnandi afli
Þessi hlutföll hafa þvi miður rask-
ast hin siðari ár, að þvi er varðar
þann hluta bátaflotans, sem bolfisk-
veiðar stundar. Sjómenn geta nú i
dag haft betri afkomu við ýmiss
konar störf i landi en mögulegt er, að
sá hluti bátaflotans, sem ég hefi hér
rætt um, geti tryggt þeim. Þetta er
meðal annars ástæðan fyrir þvi, að
mikill samdráttur hefur orðið i út-
gerð þessara báta. sem leitt hefur til
minnkandi heildaraflamagns. að því
er þorskfiskafla varðar. Vitað er, að
ekki hefur verið hægt að gera hluta
bátaflotans út á hávetrarvertið á
hinar hefðbundnu linu- og neta-
veiðar. sökum manneklu og hafa
þeir bátar. sem ekki gátu fultráðið,
orðið að stunda aðrar veiðar sem
minna aflamagn gáfu.
Samkvæmt skýrslum Fiskifélags
jslands er heildarþorskafli bátaflot-
ans undanfarin fimm ár sem hér
segir:
1970 samtals
1971 samtals
1972 samtals
1973 samtals
387 þúsund tonn
343 þúsund tonn
336 þúsund tonn
285 þúsund tonn
og til 31. október nú í ár 225 þúsund
tonn á móti 264 þúsund tonnum á
sama tíma i fyrra.
Þessi skýrsla Fiskifélagsins sýnir
glögglega, að um verulegan sam-
drátt er að ræða i heildaraflamagni
bátaflotans, sem bæði stafar af
minnkandi aflamagni á fiskimiðun-
um, en einnig af þvi að ekki hefur
verið hægt að manna bátaflotann að
fullu til þeirra veiða — sem mestan
afla gefa.
Bátaflotinn undirstaða
margra sjávarplássa.
Þegar þess er gætt, að i mörgum
sjávarplássum er það svo enn, að afli
þeirra báta, sem bolfiskveiðar
stunda, er undirstaðan undir öllu
atvinnulifi byggðarlagsins er alveg
augljóst að stór hætta er á ferðum ef
áfram heldur sá samdráttur, sem
orðið hefur i útgerð þessara báta.
Þetta á auðvitað ekki við á þeim
stöðum þar sem hinir nýju togarar
hafa komið i stað bátanna. En þó á
heildina sé litið, það er samanlagðan
afla togara og báta, sýna skýrslur
Fiskifélagsins að um hættulega
þróun er að ræða, þar sem verulegur
samdráttur hefur einnig orðið í
heildaraflamagni báta og togara þ.e.
bolfiskafla. Árið 1970 var heildarafl-
inn samtals 467 þúsund tonn. Arið
1 973 var aflinn samtals 381 þúsund
tonn eða 86 þúsund tonnum minni
en 1970. Og i ár var hann aðeins
kominn i 350 þúsund tonn i október-
lok. Þetta sýnir að aukinn togaraafli
vegur hvergi nærri á móti minnkandi
afla bátanna. Og er það þróun, sem
íslendingar verða svo sannarlega að
gefa gaum að.
í sambandi við framkværnd þeirrar
breytingar, sem við leggjum til að
gerð verði á lögunum um tekju- og
eignarskatt, leyfi ég mér að benda á
eins og reyndar kemur fram i
greinargerð með frv. að i skýrslum
Fiskifélags íslands er alveg fast af-
markað hvað átt er við þegar talað er
um bolfisk eða þorskafla þannig að
það ætti ekki að vera neinum vand-
kvæðum bundið fyrir skattayfirvöld
að ákveða hvaða tekjur um er að
ræða sem frv. gerir ráð fyrir að
undanþegnar verði tekjuskatti.
Þá vil ég að lokum leyfa mér að
benda á, að störf sjómanna hafa
ávallt af Alþingi verið metin á þann
veg, að sjálfsagt hefur þótt að veita
þeim, sem þar eiga hlut að máli
aukinn frádrátt við álagningu tekju-
skatts og leyfum við okkur að vona,
að frv. það sem hér liggur fyrir og
miðar I sömu átt, nái fram að ganga.
Leyfi ég mér hæstv. forseti. að
leggja til, að frv. verði að þessari
umræðu lokinni visað til 2. umr. og
háttv. fjárhagsnefndar.
Lárus Jónsson, þingmaður
Norðurlands eystra.
hefði ekki vaknað til vítundar um
nýtingu innlendra orkugjafa í stað
oliu. fyrr en olíukreppan var skollin
á, og fyrr en hann hefði vikið úr
embætti orkuráðherra.
LÁRUS JÚNSSON (S) ræddi orku
mál Norðlendinga og byggðalinu
milli Norður- og Suðurlands, að
gefnu tilefni i ræðu Magnúsar
Kjartanssonar. Hann sagði það hafa
Framhald á bls. 22
Sigurðsson (K) og Þórarinn
Sigurjónsson (F) flytja frumvarp
til laga um ofanskráð efni. „Skip-
um, 105 brúttórúmlestir og minni,
er heimilt að veiða með botn-
vörpu og flotvörpu á timabilinu
15. febr. til 16. april upp að suður-
strönd meginlandsins á svæði,
sem takmarkast að austan af linu,
sem dregin er þannig, að austur-
kant Yztakletts og Faxaskersvita
beri saman, og að vestan af línu
réttvísandi suðvestur frá Þjórsár-
ósi (63 45,6’ n, br. 20 49,0’ v. lg.)“
Stofnlánasjóður
atvinnubifreiða-
og tækja.
Helgi F. Seljan (K), Karvel
Pálmason (SFV) og Páll Péturs-
son (F) flytja þingsályktunartil-
lögu um stofnlánasjóð stórra at-
vinnubifreiða og stórvirkra
vinnuvéla. Er þar skorað á rikis-
stjórina að koma á fót slikum
stofnlánasjóði, sem hafi það hlut-
verk að veita stofnlán til kaupa á
vörubifreiðum, langferðabílum
og stórvirkum vinnuvélum.
Síldarverksmiðja rík-
ísins í Grindavík.
Jón Armann Héðinsson (A)
flytur þingsályktunartillögu, þar
sem skorað er á ríkisstjórnina að
fela stjórn Síldarverksmiðja rikis-
ins að reisa 1500 tonna síldar- og
loðnubræðslu í Grindavík.
Lántökur erlendis.
Fjármálaráðherra, Matthías
Mathiesen, talaði i gær fyrir
frumvarpi til laga um lántökur
erlendis. Gerir það ráð fyrir 2120
milljón króna láni i erlendum
gjaldeyri: 1. Til Framkvæmda-
sjóðs Islands 800 milljónir, 2. Til
Landsvirkjunar, vegna virkjunar-
framkvæmda við Sigöldu, 474 m.
kr., 3. Til vegagerðar 496 m. kr. og
4. 171 framkvæmda i orkumálum
350 m. kr. — Að hluta til hafa
þegar verið tekin innlend bráða-
birgðalán, sem þessi erlenda lán-
taka á að mæta.
Framhald á bls. 22
AIMnGI