Morgunblaðið - 09.01.1975, Blaðsíða 27

MORG UNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 1975
27
hún mátti ekkert aumt sjá án þess
að leitast við að bæta úr og verða
að liði þeim, sem á einhvern hátt
áttu um sárt að binda. Skipti þá
ekki máli hvort um var að ræða
fjölskylduna eða vandalausa; öll-
um var gert jafnt undir höfði. Þó
vil ég sérstaklega geta þess
hversu mjög hinn fjölmenni hóp-
ur unga fólksins í fjölskyldunni
dáði hana og elskaði. Síðast en
ekki sizt ber að minnast fórnfýsi
hennar og liðsinnis gagnvart
háaldraðri tengdamóður, raunar
bæði fyrr og siðar. Kristur segir,
að í slíkum athöfnum sé hin eina,
sanna lífshamingja fólgin og e.t.v.
hefur þessi þáttur skapgerðar
Maríu hjálpað henni yfir margan
erfiðan hjalla, en oft var hún sjálf
þjáðari en sá eða sú, sem hún
taldi hjálpar þurfi.
Ef það er rétt, sem sumir telja,
að framliðnir taki á móti þeim,
sem hverfa yfir móðuna miklu og
leiðbeina þeim í huliðsheimi, þá
vænti ég þess, að María verði þar
framarlega í flokki.
Hún verður jarðsungin frá
Akureyrarkirkju í dag fimmtu-
dag.
Orð mega sin einkis þegar mað-
urinn með ljáinn kveður dyra. Því
læt ég staðar numið, en leyfi mér
að hafa yfir hið fagra lokastef
Sólarljóða:
„Drottinn minn,
gef þú dánum ró,
en hinum líkn, er lifa.“
Kjartan Ragnars
Hvað boðar nýárs blessuð sól?
Hún boðaði Maríu Ragnars för i
fegra heim, sem hún var fullviss
að biði, þegar þessu lffi lyki. Sátt
mun hún einnig hafa verið i
hjarta sínu við að stundin mundi
senn upp renna.
Maria fæddist í Reykjavík, dótt-
ir hjónanna Ellen Matthiasdóttur
Johannessen og Matthiasar
Einarssonar, hins landskunna og
dáða læknis. Þau merkishjón áttu
3 börn, Matthías (d. 1969) og
Louísu, auk Maríu, sem var i mið-
ið, fædd 1911. Svo gleðilega vill
til, að Maria hafði nýlega rifjað
upp með hógværum og hugljúfum
hætti á prenti, í bókinni „Faðir
minn — læknirinn", sem út kom
fyrir jólin, ýmsar endurminn-
ingar frá bernskudögunum i
gömlu Reykjavík; nægir því að
visa til þeirra hér. En þeim bæ
var hún tengd órjúfandi böndum,
þótt siðar — eftir kvennaskóla-
nám og fleira — ætti fyrir henni
að liggja að fara yfir fjöllin blá,
eins og prinsessa í ævintýri, og
setja svip á höfuðstað Norður-
lands. Að afloknu brúðkaupi
vorið 1932 stofnaði hún þar heim-
ili með eftirlifandi manni sínum
Sverri Ragnars, kaupmanni og
síðar konsúl Norðmanna pg
Frakka og sparisjóðsstjóra,-syni
Guðrúnar Jónsdóttur (sýslu-
manns á Eskifirði Johnsens, syst-
ursonar Gríms Thomsen) og
Ragnars Ölafssonar, eins mesta
athafna- og framfaramanns í sögu
þessa merka byggðarlags. Heimili
Marlu og Sverrir átti eftir að
standa I meira en fjóra áratugi.
Eðliskostir þeirra hjóna, sem
urðu er fram í sótti víðförulir og
fjölfróðir heimsborgarar, gerðu
heimilið að menningarheimili
eins og þau best verða. Höfðings-
skapur og hlýja húsráðenda veld-
ur þvi, að margir munu nú
minnast þaðan glaðra og góðra
stunda.
María var gáfuð kona og smekk-
vis, en það sem mest einkenndi
hana var hressleiki og glaðværð.
Það var skemmtilegt I návist
— Minning
Brynjúlfur
Framhald af bls. 24
hann þessa fræðigrein sina alla
tíð mikils og kunnátta hans og
löng reynsla á því sviði varð hon-
um og samstarfsmönnum hans að
miklu gagni við úrlausnir dag-
legra verkefna i ráðuneytinu.
Hann var samvizkusamur starfs-
maður, skoðanafastur og maður
sem mat orðheldni og áreiðanleik
flestum fremur.
Brynjúlfur var tvíkvæntur.
Fyrri konu sína, Guðrúnu
Jónatansdóttur, missti hann eftir
hennar. Hún gat svipt burt I einni
andrá hverskyns deyfð og drunga.
Hnyttni hennar og leiftrandi til-
svör gátu verið slik, að sá er þetta
ritar hefur ekki haft kynni af
öðrum jafnokum hennar í þeirri
list en Ölafi Thors og Joseph
Luns. Hún bar því í tali siður en
svo merki þess bernskuóhapps,
þegar hún skall af hjóli og hafði
næstum bitið af sér tunguna. En
þar hafði líka Matthías læknir
komið til skjalanna og séð um að
greri. Og svo tannhvöss, sem hún i
það sinn reyndist, þá var hún það
ekki sem tengdamöðir — I neinni
merkingu.
Listhneigð Mariu kom m.a.
fram í þvi, að hún var hannyrða-
kona með ágætum og liggur þar
margt eftir hana. T.d. kunni hún,
sem fáir kunna nú til dags, að
knipla. Hún prófaði reyndar
fleira, s.s. málaði á leir og postu-
lin, en sjálfsgagnrýni greip í
taumana. Tónlist var henni hug-
stæð og sjálf lék hún á píanó.
Ljóðum unni hún, kunni ógrynni
og var viðlesin. Þar við bættist
einnig sá margháttaði fróðleikur
og reynsla, sem hún ávann sér á
ferðalögum allt frá unglingsár-
um, þ. á m. hnattferð fyrir all-
mörgum árum. Fátt þótti henni
skemmtilegra en að ferðast, enda
gerði málakunnátta og opinn hug-
ur jafnt fyrir nýjungum sem
gamalgrónu henni fært að njóta
þess sem fyrir bar út í æsar.
Hugur Maríu var næmur og
gætti þess meðal annars í um-
hyggjusemi hennar. Hún lét sér
annt um þá, sem hjálpar voru
þurfi. Framkoma hennar var ætíð
alúðleg og fáguð; hún kunni sig
jafnt hversdagslega sem í kóngs-
veislum.
Eki er hægt að skrifa svo eftir
Maríu, að ekki sé getið um frá-
bæran kjark hennar og þraut-
seigju í sjúkdómserfiðleikum, er
hún átti við að stríða í nær 40 ár
með vaxandi þunga. Hún kunni á
aðdáunarverðan hátt að leyna þvi
að hún gekk ekki heil til skógar.
En þar kom einnig til dyggur
stuðningur Sverris, sem aldrei
brást. Má það nú vera honum hug-
svölun sem og hitt að hafa getað
skapað henni tækifæri til að
kynnast og njóta svo margs af því
sem veitti henni mestan unað.
Stund umskiptanna verður ætið
saknaðarstund, en miklu skiptir
að María hafði valið góða hlutann
og hann varð ekki frá henni tek-
inn. Hún vissi og var sátt. — Guð
blessi Mariu Matthíasdóttur
Ragnars og minninguna um hana.
Ólafur Egilsson.
Sýn mér, sólar faðir,
sjónir hærri en þessar,
málið mitt er sfðast
miklar þig og blessar.
Sýn mér sætt í anda
sæla vini mína,
blessun minna barna
burtför mfna krýna.
M. Joch.
Ur skammdegismyrkri jarðlífs-
ins — siðla á fyrsta degi þessa
nýbyrjaða árs — hvarf okkur
sjónum María Ragnars — hvarf
inn i heim birtu og fegurðar —
þann heim sem hún þráði svo
mjög að þekkja, þvi hún var trúuð
og leitandi sál.
Hver er viðbúinn að taka á móti
sláttumanninum slynga? Kemur
hann ekki öllum að óvörum?
Maja hafði barist við erfiðan
sjúkdóm frá ungum aldri, barist
sem hetja. Oftlega virtist hún
vera á landamærum lífs og dauða.
Þó brá ástvinum hennar mjög,
við sorgarfréttina. Hún var svo
óvenjulega lifandi — meðal lif-
enda.
aðeins sex ára sambúð árið 1937.
Árið 1948 gekk Brynjúlfur að
eiga eftirlifandi konu sina, Guð-
mundu Ingunni Einarsdóttur og
eignuðust þau einn son, Árna
Hauk, sem nú er uppkominn.
Ingunn stundaði mann sinn af
sérstakri alúð og ástúð í hinum
erfiðu veikindum hans. Við sem
vorum samstarfsfólk Brynjúlfs i
félagsmálaráðuneytinu geymum
minningu um góðan dreng og
félaga.
Ingunni, Árna Hauk og öðrum
vandamönnum Brynjúlfs vottum
við okkar dýpstu samúð og biðj-
um þeim allrar blessunar.
Hallgrimur Dalberg.
Skörp var hún, kunni kynstrin
öll af ljóðum og sögum, innlend-
um sem erlendum og brá þvi
skemmtilega fyrir sig í viðtali.
Skopskyn hennar var sérstætt,
hún var glettin og glöð — miklir
persónutöfrar yfir öllu hennar
fasi. Henni Iét einkar vel að fela
sig í fagurri skel. Undir niðri sló
viðkvæmt hjarta sem þoldi illa
hrjúfan, kaldan heim. Hún mátti
ekkert aumt sjá — ekkert aumt
heyra.
Margar ljúfar minningar átti
hún um föður sinn, Matthías
Einarsson lækni. Það ljómaði
sælubros á andliti hennar er hún
minntist sunnudagsmorgna i
barnæsku — þegar faðir hennar
gekk stofugang á Landakots-
spitala — og leiddi hana sér við
hönd, litinn glókoll — sem varð
augnayndi hinna sjúku. Og þá —
á þeim stundum vaknaði i brjósti
hennar hin djúpstæða þrá — að
feta I fótspor föður sins — í fórn
og drenglyndi — iina þjáningar
annarra, þó ekki yrði það hennar
hlutskipti í lífinu að verða læknir.
Þrátt fyrir það, að óskir hennar
rættust ekki allar, taldi hún sig
sólarmegin í lífinu — og hygg ég
það rétt vera, þegar á allt er litið.
Hún átti unaðsríka daga á æsku-
heimili sínu hjá góðum for-
eldrum, með góðum systkinum.
Strangt var uppeldið, á nútima
mælikvarða, er gaf henni það
veganesti er entist henni sem ljós-
geisli alla ævi — og ljós af því
ljósi tendraði hún á vegum dætra
sinna. Hún eignaðist elskulegan
eiginmann, Sverri Ragnars, sem
bar hana á höndum sér með stakri
nærgætni og umhyggju fram á
siðasta dag, tvær yndislegar dæt-
ur, Ellen og Rögnu, góða tengda-
syni og góð barnabörn. Hún var
umvafin ástúð ættmenna Sverris
— og æskuvinahópurinn dáði
hana og elskaði.
Ég og við systurnar, kynntumst
Maju mjög náið seinustu tólf árin
I lífi hennar. Hún hafði það oft á
orði — og einnig í bréfum sem
okkur fóru á milli — að sér fynd-
ist hún vera ein af okkur — og
var það gagnkvæmt.
Oftast þegar við áttum stundir
saman — ræddum við um jarðlif-
ið og eilífðarmálin, svonefndu, en
þau voru manni sérlega hugstæð.
Henni þótti sem auðæfum og gæð-
um lífs, væri æði misskipt manna
á milli — undraðist það óréttlæti
sem einn og annar væri þar
beittur — t.d. þeir sem ekki gætu
sökum fátæktar komist til náms
og þroska. Hvernig gat góður guð
ráðið slíku? Þessu gat ég vitan-
lega ekki svarað, fremur en aðrir,
en lét henni þó í té árangur per-
sónulegra heilabrota minna um
þetta. Viðhorf okkar fóru stund-
um á mis hvort við annað — en
áttu það til að ná saman að lokum,
eftir ótal krókaleiðum.
Ég leyfði mér að halda þvi
fram, svo varfærnislega sem mér
var unnt, því prédikanir og full-
yrðingar voru okkur báðum and-
vígar, að rík værum við öll frá
hendi guðs — auður okkar væri
allur jafn mikill — jafn stór —
þ.e. aleigan væri andrá eilifðar —
augnablikið litla, stóra, sem við
notum að eigin vilja sem frjáls-
bornir menn, ef ekki i farvegi
drauma og óska, þá ávallt sam-
kvæmt eigin sálrænni afstöðu.
Með fortið gengna — á þröskuldi
framtlðar — eigum við andrána
eina til ráðstöfunar — og er það
ekkert smáræðis rikidæmi, sagði
ég Maju — og benti henni jafn-
framt á þá einföldu staðreynd
sem allir þekkja, að engin jarð-
nesk auðæfi flytjum við með okk-
ur yfir á strönd eilífðarinnar.
Þá brosti Maja svo augun ljóm-
uðu og sagði: Hvað ég hlakka til
að deyja.
Þessi setning lýsir vel viðhorf-
um hennar til þessara mála, sem
svo oftlega röskuðu sálarró
hennar, þvi hún óskaði og vildi að
öllum liði vel, vissi þó innst inni,
að í lokaferðinni miklu ná heims-
gæðin skammt.
Og nú er sú för farin úr skamm-
degismyrkri.
Við sem eftir erum göngum mót
nýju ári — nýjum bjartari dög-
um.
Föður sólarinnar fel ég Maju —
og okkur öll sem henni unnum og
hennar söknum.
Steingcrður Guðmundsdóttir.
Frú Maria ólst upp í hjarta
Reykjavíkur við Austurvöll. For-
eldrar hennar voru frú Ellen og
Matthías Einarsson, yfirlæknir,
sem um langt.áraskeið var þekkt-
asti og vinsælasti læknir á ís-
landi, enda visindamaður og
brautryðjandi á sínu sviði.
Ung að aldri giftist hún Sverri
Ragnars, kaupmanni, og fluttist
þá til Akureyrar og átti sitt heim-
ili þar eftir það. Heimili það, sem
hún bjó þeim hjónum, var óvenju-
lega fallegt og hlýlegt og gestrísni
og rausnarskapur með eindæm-
um. Þau hjón eignuðust tvær
dætur, sem báðar voru sérlega vel
gerðar og eru nú giftar í Reykja-
vik.
Frá tvitugsaldri átti María við
erfiðan sjúkdóm að stríða, en með
þekkingu, dugnaði og reglusemi
tókst henni að halda þessum sjúk-
dómi i skefjum, umfram allar
vonir.
Maria var óvenjulega heilsteypt
kona og mikill vinur vina sinna.
Margrét Sigriður Björnsdóttir
andaðist 8. september 1971. Hún
var fædd 10/9—1874 i Hjalta-
staðahvammi í Skagafirði. For-
eldrar hennar voru: Guðbjörg
Sigurðardóttir ljósmóðir, ættuð
úr Þingeyjarsýslu, og Björn
Tómasson bóndi að Hjaltastaða-
hvammi. Guðbjörg var síðari kona
hans. Önnur dóttir þeirra var
Kristín, kona Björns Símonar-
sonar gullsmiðs i Reykjavík.
Margrét var meðal hinna kyrr-
látu í landinu. Hún var hlédræg,
þó var hún miklum hæfileikum
búin, enda bar hvert það verk,
sem hún tók sér fyrir hendur,
vitni um fegurðarsmekk og sam-
viskusemi. Dagfar Margrétar var
fyrirmynd. Aldrei heyrðist ljótt
orð af vörum hennar í garð
nokkurs manns. Hún var hin góða
eiginkona og móðir, sem vakti yf-
ir heill heimilisins. Það var gott
að koma á heimili hennar alla tið,
friður og kyrrð ríkti þar. Margrét
var sem sigræn eik, sem gott var
að hvílast undir á þreytandi
göngu lifsins og finna skjólið, sem
er fólgið i kærleiksriku hugarfari
til allra manna.
Margrét giftist 2. október 1896
Hallgrími Þorsteinssyni söng-
kennara. Hallgrimur var fæddur i
Götu I Hrunamannahreppi 10/4
— 1864. Foreldrar: Þorsteinn
Jónsson bóndi, fæddur 18/7 —
1811 I Gröf í Hrunamannahreppi,
dáinn 30/1 — 1886, og kona hans
Guðrún Jónsdóttir frá Galtarfelli,
fædd 17/9 — 1824 dáin 9/5 —
1897.
Hallgriur ólst upp hjá séra Jó-
hanni Briem prófasti í Hruna og
hlaut hið besta uppeldi. Hann
mun ungur hafa hneigst til tón-
listar. Um fermingu spilaði hann i
sóknarkirkjum séra Jóhanns. Til
mennta komst Hallgrímur i tón-
list I Reykjavík og tók próf. Eftir
það kenndi hann söng og orgelspil
árin 1887 — 93. Þá flutti hann til
Sauðárkróks og fékk þar fast
starf við kirkjuna, sem var ný-
byggð, og var hann organisti við
kirkjuna meðan hann var á Sauð-
árkróki. Auk þess hélt hann uppi
fjörugu sönglifi árin 1895 til 1906
að hann fluttist til Reykjavíkur.
Eftir að Hallgrímur var búsettur i
Reykjavik gaf hann sig mikið að
söngkennslu, en stundaði önnur
störf, meðal annars hjá Davíð
Öslund. Hallgrímur spilaði i Fri-
kirkjunni, kenndi í skólum, stofn-
aði söngfélag, karla- og kvenna-
kóra, stofnaði lúðrasveitir i
Reykjavik og úti á landi. Hann
var önnum kafinn. Svo hafði
hann orgelkennslu á heimili sínu,
sem var þá á Spítalastíg 4. Þar
ómuðu orgelæfingar og fjörugar
prelúdiur, og alls konar falleg lög
glöddu eyrað allan daginn.
Hallgrímur veitti mörgum
fátækum nemanda þá uppfyll-
ingu óska sinna að læra að spila á
orgel. En Hallgrímur auðgaðist
Hún var hjartahlý, eins og hún
átti ætt til. María var greind kona,
hún var meðal annars mjög vel að
sér í mörgum tungumálum. Hún
var mjög viðförui, og meðal
annars fór hún ásamt manni sín-
um I kringum hnöttinn.
Eftir okkar fyrstu kynni, fyrir
30 árum, urðum við strax góðar
vinkonur, og sú vinátta hélst ætið
síðan.
Við áttum saman ýmis áhuga-
mál, ekki sist sem félagar í Sálar-
rannsóknarfélagi Akureyrar og
sóttum við oft saman fundi
þangað.
María átti því láni að fagna að
vera gift nærgætnum eiginmanni,
sem skildi hennar vanheilsu og
var hennar stoð og stytta.
Ég og maður minn vottum hon-
um og öllum hennar ástvinum
innilegrar samúðar.
Ég hefi aldrei séð meira eftir
horfinni vinkonu.
ekki fjárhagslega á þeirri
kennslu, því hann mun ekki hafa
innkallað kennslugjöld, ef hann
vissi, að nemandinn var fátækur.
Gleði hans var að hjálpa þeim
umkomulitlu til meiri þroska.
Hann minntist æsku sinnar,
hversu hann þráði að mega njóta
menntunar á sviði tónlistarinnar,
en hann var fátækur fóstursonur,
sem varð að vinna sig upp á eigin
spýtur, og varð honum mikið
ágengt á þeirri menntabraut.
Hallgrimur var góður maður, sem
öllum vildi gott gjöra. Hann var
aldrei rikur að veraldarauði,
hann lifði fyrir það viðfangsefni,
sem honum var hugljúfast, að
glæða sönggáfuna og veita öðrum
gleði með fórnfýsi sinni.
Mér er ljúft að minnast þessara
góðu hjóna og heimilis þeirra.
Hallgrimur kenndi mér á orgel,
þegar ég var 16 ára, og systur
minni ári síðar. Vinátta var alla
tíð milli fjölskyldu minnar og
þeirra hjóna meðan lifðu.
Árið 1913 fluttist Hallgrimur
með fjölskyldu í Menntaskólann
og gerðist umsjónarmaður. Um-
sjónarstarfið var erilsamt, og varð
Hallgrimur þá að hætta mikið
söngkennslu, nema æfingum
lúðrasveita, sem hann hafði stofn-
að, eins og fyrr segir. Geir Zoéga
var þá rektor Menntaskólans. Þau
hjónin Margrét og Hallgrimur
Framhald á bls. 20
Hittumst hinumegin.
Valgerður Björnsdóttir.
Hjónaminning:
Margrét Björnsdóttir
og Hallgrímur Þor-
steinsson söngkennari