Morgunblaðið - 22.01.1975, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. JANÚAR 1975
19
Brynjólfur B. Melsted
bóndi — Minning
Saga okkar samtíðar er saman-
tvinnuð úr fjölmörgum þáttum og
er að mestu saga þeirra manna er
saman dvelja hverju sinni og
saman mynda hvert byggðarlag.
Með tilveru sinni hér á jörð
myndar hver persóna sinn þátt í
þessari lífsins keðju, sterkan eða
veikan eftir atvikum. Sagan er
síbreytileg. Menn koma og fara.
Nýir þættir myndast aðrir hverfa.
Sterkur þáttur úr sögu Gnúp-
verjahrepps og reyndar úr sögu
uppsveita Árnessýslu er á enda
runninn. Horfinn er af sjónar-
sviðinu maður sem óneitanlega
setti svip sinn á þessar sveitir
siðustu áratugina, Brynjólfur
Bjarnason Melsted, bóndi á Ból-
stað og fyrrum vegaverkstjóri.
Hann andaðist á Sjúkrahúsinu á
Selfossi 17. des. s.l. og var jarð-
settur frá Ólafsvallakirkju á
Skeiðum 27. s.m. Brynjólfur var
fæddur 2. júli 1889 að Miðengi i
Grímsnesi.
Foreldrar hans voru Þórunn
Guðmundsdóttir, fædd og uppalin
i Miðengi og Bjarni Jónsson Mel-
sted, prests í Klausturhólum, og
Stéinunnar Bjarnad. Thoraren-
sens skálds og amtmanns.
Brynjólfur var elstur 11 systkina.
Atta komust upp en þrjú dóu á
unga aldri.
Arið 1890 flutti Brynjólfur með
foreldrum sínum að Framnesi á
Skeiðum. En þar bjuggu þau
allan sinn búskap. Á þeim árum
var aðstaðan nokkuð önnur hjá
þeim er voru að alast upp en nú
er. Fátt til skemmtunar eða
dægradvalar utan það sem fólst í
vinnunni eða hinu daglega
amstri. Og skólaganga lítil sem
engin hjá flestum.
Skömmu eftir aldamót hefja
ungmennafélögin göngu sina. Þá
fór vakningaralda um landið. Það
var kærkomin tilbreýting og
lögðu margir fram krafta sina
sem tæplega höfðu haft tækifæri
til þess fyrr. Brynjólfur gekk ung-
mennafélögunum snemma á hönd
og vann mikið fyrir þau, mest á
Skeiðunum á sinum uppvaxtarár-
um, svo og víðar þar sem hann
dvaldi. Meðal annars átti hann
mikinn þátt í að endurreisa
Ungmf. Gnúpverja árið 1927 og
varð þá fyrsti formaður þess.
Hann mun nokkuð snemma
hafa reynt að afla sér_einhvers
fróðleiks eða menntunar. 1 því
augnamiði fer hann á sínum ungl-
ingsárum til séra Magnúsar
Helgasonar á Torfastöðum, en sú
dvöl þar varð ekki löng, mest
vegna þess að þörf var fyrir hann
heima fyrir.
Haustið 1916 heldur Brynjólfur
svo að heiman til náms, heldur
hann þá norður að Hólum í
Hjaltadal, og dvelur þar næsta
vetur. Og hann kýs að halda rið-
andi einn sins liðs norður yfir
Kjöl, en á þeirri leið var hann
algjörlega ókunnugur. En ferðin
gekk vel. Hann gisti eina nótt i
Kjalfellskofa, og óttaðist þá það
eitt að tapa hestunum frá sér en
það fór allt vel. Seinni nóttina
varð hann svo að liggja úti í Mæli-
fellsdal í svartamyrkri, þoku og
rigningu, en varð ekkert meint af.
Eg tek þetta dæmi til að sýna
hvað Brynjólfur sýndi það strax á
yngri árum hvað hann var mikill
kjarkmaður. Því það er ekki
öllum hent að leggja á hálendið
ókunnugur og einn síns liðs og
komið fram í október. Það mætti
nefna mörg fleiri dæmi um Kjark
Brynjólfs, en ég læt þetta nægja.
Næsta vor kemur svo Brynjólfur
suður aftur og tekur við búi af
foreldrum sínum og býr i Fram-
nesi í nokkur ár. En 1921 fer
hann að búa á Búrfelli i Grims-
nesi og býr þar I tvö ár. En það er
þar sem fundum okkar ber fyrst
saman. Ég var þá á fyrsta ári. En
forsjónin hafði valið mér það
hlutskipti á láta Grímsneshrepp
sjá um uppeldi mitt fyrst í stað.
Og mér var valinn staður á Búr-
felli hjá Brynjólfi, systrum hans
og móður. Þegar hann svo hætti
búskap þarna fylgdi ég Þórunni,
og það lengst af þar til hún lést
1940. Það tel ég að hafi verið eitt
mitt mesta lán að eiga hana fyrir
fóstru.
Eftir aó Brynjólfur hættir
búskap að Búrfelli fæst hann við
ýms störf. Hann er um skeið ráðs-
maður hjá séra Ólafi Briem á
Stóra-Núpi. Hann dvelur eitt ár á
búgarói í Danmörku og víkkar
þar með sjónarsvið sitt og þekk-
ingu. En síðar gerist hann verk-
stjóri hjá Vegagerð ríkisins, og
hefir það starf á hendi i rúma
þrjá áratugi. Eitt það fyrsta verk
sem hann sá um fyrir Vegagerð-
ina var að leggja veginn um Voga-
stapa árið 1929. Og víðar var hann
með vegavinnuflokka. Og þegar
hann svo sest að í Hreppunum
verður verksvið hans að vinna að
uppbyggingu veganna í Hreppum
og Skeiðum auk þess að sjá um
viðhald á þeim. Þeir eru ekki svo
fáir kílómetrarnir sem lagðir hafa
verið af vegakerfi þessara sveita á
verkstjórnarárum hans.
Árið 1931 kaupir Brynjólfur
hálfa jörðina Stóra-Hof í Gnúp
verjahreppi. Og um haustið sama
ár gengur hann að eiga eftirlif-
andi konu sína Guónýju Önnu
Gunnarsdóttur. Fædd er hún i
Melasveit vestur en átti heima öll
sín uppvaxtarár á Kjalarnesi.
Fyrst í Saltvík en síðar á Esju-
bergi. Hún átti heima um skeið í
Reykjavík. Og á þeim árum út-
skrifaðist hún úr Kennaraskóla
Islands.
Þau hjónin búa svo á Stóra-Hofi
til ársins 1954 að þau flytja á
nýbýli sem þau höfðu undirbúið
til búsetu og byggt var á hluta úr
Stóra-Hofi, og nefndu þennan
nýja bústað Bólstað. Þar átti svo
Brynjólfur heima til dauðadags,
en Anna hefir ekki dvalið þar
síðustu árin af heilsufarsástæðum
og dvelur nú á Elliheimilinu
Grund i Reykjavík. Þeim hjónum
varó ekki barnaauðið. En vorið
1932 flytur Þórunn móðir
Brynjólfs til þeirra og ég með
henni, og ég dvaldi hjá þeim hjón-
um þar til þau fluttust burt frá
Stóra-Hofi að fáum árum undan
teknum sem ég dvaldi annars
staðar og telst því uppalinn þar að
verulegu leyti, og tel ég það ekki
svo lítils virði.
Árið 1945 kemur svo til þeirra
frænka Önnu, Sigrún Daníels-
dóttir, ættuó frá Siglufirði, þá sjö
ára gömul, og elst þar upp, og fer
ekki frá þeim, fyrr en hún festir
ráð sitt og fer að búa annars
staðar. Hún býr nú i Sandgerði.
Það lætur aó líkum að þar sem
Brynjólfur dvaldi lengri og
skemmri tíma að heiman vegna
síns starfa þurfti einhver að sjá
um búskapinn heima. Og það
gerði kona hans með ágætum.
Hún bar gott skyn á þau verk er
vinna þurfti og einkar lagin að
umgangast fólk og finna hvað
hverjum hentaði. Enda dylst eng-
um sem henni kynnist að þar fer
traustur persónuleiki og á það
jafnt við gáfur og skapgerð. Það
má ljóst vera af því sem sagt hefir
verið hér að framan að Brynjólfur
hefir margt reynt um æfina og
farið inn á mörg verksvið, viljað
kunna sem flest og vera sem við-
ast liðtækur og þó hefir hann að-
eins komist í snertingu vió það
svið sem ég held að hafi verið
honum hugleiknast, en það er
sagnfræðin. Hann skrifaði allmik-
ið um ýmiss konar efni og tel ég
að þvi mætti gefa nokkurn gaum.
Og hann las einnig mikið af góð-
um bókmenntum. En það var
jafnan svo að timinn var naumur
og skylduræknin sem honum var i
blóð borin lét hann aldrei í friði.
Annars er ekki svo undarlegt þó
að hann hafi hneigst að hinni
íslensku iþrótt sagnfræðinni
þegar það er athugað að Bogi Th.
Melsted sagnfræðingur sem
lengst af dvaldi í Kaupmanna-
höfn var föóurbróðir hans.
Ýms störf voru honum falin i
þeim sveitarfélögum sem hann
dvaldist I. Hann varð ungur að
árum sýslunefndarmaður á Skeið-
unum. Og þegar Gnúpverjar
stofnuðu sjúkrasamlag, með þeim
fyrstu á landinu, voru Brynjólfi
strax falin gjaldkerastörfin þar
og þau hafði hann á hendi þar til
að hann treysti sér ekki lengur til
að rækja það starf fyrir aldurs
sakir.
Hver maður hefir sín persónu-
legu einkenni sem gerir hann sér-
stæðan í sinni samtíð, en það get-
ur orkað tvímælis að fara að telja
þau upp að neinu marki. Þó verð-
ur ekki framhjá sumum þeirra
gengið. Brynjólfur var með af-
brigðum samviskusamur gagn-
vart öllu því sem honum var trúað
fyrir hvort sem það var af hálfu
þess opinbera, sveitarfélags eða
einstaklinga. Og tók mjög nærri
sér ef eitthvað hallaði á og illa
gekk að ná endum saman.
Brynjólfur var afbragðs ferða-
maður enda þurfti hann oft á því
að halda i sinu starfi, og sérstak-
lega ratvís. Kjarkmaður sértakur
og það svo að ég hef ekki nema
einum manni kynnst er stæði hon-
um framar þar.
Þegar maður lítur nú yfir far-
inn veg og minnist sinna sam-
ferðamanna verður manni en ljós-
ara hvers virði sú samfylgd hefur
verið okkur í lífsgöngunni. I mín-
um augum er samfylgd Brynjólfs
eða öllu heldur handleiðsla á mín-
um uppvaxtarárum mér mikils
virði, og fyrir það ber mér að
þakka. Og þeir eru sjálfsagt fleiri
sem geta sagt það sama. Það eru
þessir „aldamótamenn“ sem við
köllum svo sem ólust upp við
kröpp kjör og nægjusemi, en
kynntust lika velgengni islensku
þjóðarinnar á eftirstriðsárunum,
sem voru varkárir i öllum sínum
áætlunum, en trúir sinu sam-
félagi, sem höfðu miklu meiri
áhrif á sína samtíð en menn gera
sér almennt grein fyrir. Þessum
mönnum ber að þakka þegar
þeirra lifsgöngu er lokið. Ég hygg
að nafn Brynjólfs sjáist lengi í
sögu þeirra sveita er hann dvald-
ist i. Og um leið og ég lýk þessum
orðum óska ég önnu konu hans
alls góðs á hennar ævikvöldi.
Steindór Guömundsson.
r
— Arsklukkan
Framhald af bls.7
ir. Eftir jól eru öll mót brotin, og
með þvi móti verSa diskarnir strax
verðmiklir meðal safnara, sem
greiða fyrir þá mikið fé. Margir
kaupa því jóladiskana ekki ein-
ungis til skreytingar á heimilum
heldur einnig sem góða fjárfest-
ingu.
Stjórn verksmiðjunnar er nú i
höndum eftirkomanda Bing ættar-
innar i fjórða ættlið, Ole Simon-
sen forstjóra. Annar sonur for-
stjórans, Ebbe, hefur nú lika verið
tilnefndur forstjóri, en hinn sonur-
inn, Per, stjórnar hinni velþekktu
100 ára gömlu verzlun á strauinu i
Kaupmannahöfn. Margir starfs-
menn verksmiðjunnar hafa unnið
þar i meira en 50 ár og þar með
skapað grundvöllinn að gæðum og
listrænni sköpun.
Söfn um allan heim kaupa mörg
verk, og á safni verksmiðjunnar
sjálfrar á Vesturbrú í Kaupmanna-
höfn geta menn kynnzt þróun
hennar og þá um leið þróun
dansks listiðnaðar i meira en eina
öld.
ANITA
Jjölstyldan
og nýjtttti velarnar
ANITA
202Slide Rule
ANITA
204 Financier
Kr. 24.900
viéskjpti
VZritt mcéjíina ■
4?
v.
%
SKRIFSTOFUVELAR H.F.

Hverfisgötu 33
Simi 20560