Morgunblaðið - 25.02.1975, Blaðsíða 12

12 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. FEBRUAR 1975

hf. Árvakur, Reykjavfk.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn GuSmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
ABalstrnti 6, sfmi 10 100.
. _ Aðalstrnti 6, sfmi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. i mðnuBi innanlands.
f lausasölu 35,00 kr. eintakið.
Útgefandi
Framkvnmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjómarfulltrúi
Fróttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiBsla
Auglýsingar
Almenn og góð heilsu-
gæzla er ein af undir-
stöðum velferðar í þjóðfé-
lögum nútímans. Ljóst er,
ao lítið þjóðfélag eins og
okkar hlýtur að eiga fullt í
fangi með að fullnægja
þeim kröfum, sem gerðar
eru á þessu sviði. Heilsu-
gæzlumálefnin hafa alla tíð
verið erfið úrlausnar hér á
landi, m.a. vegna þess
strjálbýlis, er við búum
viö. Um nokkurra ára skeið
hefur veriö leitazt við að
gera úrbætur í þessum
efnum úti á landsbyggð-
inni. Margt hefur þegar
áunnizt, þó að enn sé víða
pottur brotinn, þar sem
heil byggðarlög búa við
ótrygga læknaþjónustu.
Fram til þessa hafa
menn gjarnan litið svo á,
að það væri fyrst og fremst
landsbyggðin, sem ætti við
vandamál að etja á þessu
sviði. En því fer fjarri að
svo sé. í þéttbýlinu ber nú í
vaxandi mæli á erfið-
leikum varðandi heilsu-
gæzlu, þó að þeir séu e.t.v.
ekki í öllum tilvikum sama
eðlis og í strjálbýlinu. íbú-
um Reykjavíkur er þannig
margur vandi á höndum að
því er varðar heimilislækn-
ingar, og ljóst er, að í þeim
efnum er afar nauðsynlegt
að gera víðtækar úrbætur.
Nýlega hefur verið upp-
lýst, að í Reykjavík einni
séu nú a.m.k. 6000 manns,
er ekki hafi sérstakan
heimilislækni. Því hefur
jafnvel verið haldið fram,
að allt að 11000 Reykvík-
ingar nytu ekki þeirrar að-
stöðu að hafa sérstakan
heimilislækni. Hverjum
manni má ljóst vera, að við
svo búið má ekki sitja og
leggja verður ríka áherzlu
á að finna lausn á þessum
vanda. Það er með öllu
óviðunandi ástand, þegar
þúsundir manna búa við
öryggisleysi af þessu tagi.
Borgaryfirvöld í Reykja-
vík hafa reynt að beita sér
fyrir lausn þessara vanda-
mála, en ekki þarf að fara í
grafgötur um, að þar er við
ramman reip að draga.
Fram til þessa hefur ríkis-
sjóður ekki getað greitt
lögboðinn kostnað við
heilsugæzlu og sjúkrahús í
Reykjavík. Ríkissjóður
hefur með öðrum orðum
ekki megnað að fylgja eftir
frumkvæði Reykjavíkur-
borgar. Þetta er m.a. ein af
ástæðunum fyrir því, að
framkvæmdir á þessum
sviðum hafa dregizt á lang-
inn. Það er fyrst á fjárlög-
um þessa árs, að gert er ráð
fyrir framlagi til heilsu-
gæzlustöðvar í Reykjavík.
Hópsamvinna heimilis-
lækna hefur mjög rutt sér
til rúms á síðari árum, og
margt bendir til þess, að sú
leið sé vænlegust til þess
að greiða úr því ófremdar-
ástandi, sem nú ríkir í
þessum efnum í Reykjavík.
Borgaryfirvöld hafa um
nokkurt skeið unnið að
undirbúningi að stofnun
heilsugæzlustöðva í borg-
inni. Ákveðið er að hefjast
handa með slíka starfsemi í
Árbæjarhverfi, og sú fjár-
veiting, sem nú hefur verið
ákveðin í þessu skyni, mun
fara til þess að kaupa hús-
næði undir heilsugæzlu-
stöð þar. Þá hafa borgar-
yfirvöld unnið að því að
koma upp slíkri stöð i
Breiðholti. Teikningar
hafa þegar verið gerðar og
vonir standa til, að fram-
kvæmdir geti hafizt á
næsta ári, þannig að unnt
yrði að hefja þar starf-
rækslu fyrir árslok 1977, ef
fjárhagsörðugleikar verða
ekki til tafar.
Hér er verið að fara inn á
nýjar brautir við heilsu-
gæzlu í borginni, og að því
leyti verður að líta á fyrir-
hugaðar heilsugæzlustöðv-
ar í Árbæ og Breiðholti
sem eins konar tilraun.
Reynslan mun dæma um
gildi þessa fyrirkomulags,
en vonir standa vissulega
til þess, að þetta nýja fyrir-
komulag geti orðið undir-
staða stórbættrar heilsu-
gæzlu í Reykjavík. Starf-
semi af þessu tagi á að ná
til líkamlegra, andlegra og
félagslegra þátta heilsu-
gæzlustarfsins, og menn
hljóta því að vona, að þau
skref, sem nú er ætlunin að
stíga, beri þann árangur,
sem vænzt er.
Borgaryfirvöld í Reykja-
vík hafa lagt ríka áherzlu á,
að allt verði gert, sem unnt
er, til þess að bæta aðstöðu
fyrir aldraða og langlegu-
sjúklinga. Fjárhagserfið-
leikarnir hafa vitanlega
tafið framkvæmdir á þessu
sviði. Hér kemur einnig til,
að ríkissjóður hefur ekki
getað tekið þátt í byggingu
sérstakrar álmu við Borg-
arspítalann í þessu skyni,
svo sem lög mæla þó fyrir
um. Eins og sakir standa er
gífurlegur skortur á rúm-
um fyrir langlegusjúklinga
og ljóst er, að í þessum
efnum er mjög brýnt að
lyft verði Grettistaki.
Margar leiðir hafa verið
kannaðar í því skyni að
bæta úr bráðum vanda á
þessu sviði. Borgarstjórn
ákvað t.a.m. fyrir skömmu
að tilhlutan heilbrigðis-
málaráðs að taka Hafnar-
búðir undir slíka starfsemi.
Talið er, að þar megi vista
a.m.k. 30 sjúklinga, en ráð-
gert er að þessi deild starfi
í nánum tengslum við
Borgarspítalann. Hér er
um mjög mikilsvert fram-
tak að ræða, sem kemur til
með að bæta talsvert úr
þeim skorti, sem nú er á
rými fyrir langlegusjúkl-
inga, þó að mikið sé enn
ógert.
Allt þetta sýnir, að all-
umfangsmikið starf hefur
verið unnið á þessu sviði,
þó að mörgum finnist eðli-
lega að of hægt gangi.
Mestu skiptir þó, að skipu-
lega og markvisst sé unnið
að úrbótum í heilsugæzlu-
málum, svo sem reynt
hefur verið, eftir því sem
föng eru á hverju sinni.
Heilsugæzlumál
í Reykjavík
Frá æskulýðsstarfi þjóðkirkjunnar:
Fjölskyldan
Eftir sr. Guðmund Þorsteinsson — fyrri hluti
Inngangur:
Því ber svo sannarlega að
fagna, að æskulýðsdagur þjóð-
kirkjunnar skuli nú að þessu
sinni helgaður málefnum heim-
ila, hjúskapar og fjölskyldulífs,
þvi að hér er um einhver veiga-
mestu mál hvers samfélags að
ræða. Heimilin eru í senn
grundvallarundirstöður og
burðarásar pnannlegs sam-
félagslífs og þá aðillinn, er
hvað mestan þátt á í því að
móta líf unga fólksins í landinu
og búa það því veganesti, er
dugir og með þarf til þess að
æskan geti lifað heilbrigðu,
þróttmiklu mannlífi og sé þess
síðar umkomin að leysa hina
eldri kynslóð af hólmi f land-
inu. A vettvangi heimilis og í
faðmi fjölskyldu eru örlög hins
uppvaxandi þjóðfélagsþegns
ráðin. Af því má sjá, hve mikil-
vægt það er, að heimilin séu
traustar og sterkar stofnanir, er
valdi viðfangsefnum sínum.
Hér er því ekki um neitt smá-
mál að ræða, er viðhlítandi skil
verði gerð f stuttri grein, held-
ur verður hér um flest stiklað á
stóru og nokkurra atriða getið,
er snerta þennan vettvang
einstaklingsins, heimili hans og
fjölskyldulíf. Rætt verður stutt-
lega um gildi og kosti hjú-
skapar- og fjölskyldusamfélags,
ennfremur fjallað nokkuð um
þær hættur, er að þessu sam-
félagsformi, kjarnafjölskyld-
unni, steðja og getið að lokum
nokkurra úrræða, til verndar
einingu og innri styrk fjöl-
skyldulífsins, þessarar grund-
vallareiningar þjóðfélagsins.
I. Kostir fjölskyldusamfélags-
ins
Maður er manns gaman, segir
fornt spakmæli og sem sam-
félagsveru er manninum það
lífsnauðsyn að lifa í nánum
tengslum við aðra menn. Frá
örófi alda hefur hann lifað fjöl-
skyldulífi og saga mannkyns
flytur máttugan boðskap um
það alheimshlutverk, sem fjöl-
skyldan hefur haft með hönd-
um i aldanna rás og þrátt fyrir
hin fjölmörgu blæbrigði mann-
legs lífs í heiminum má þó
hvarvetna greina þennan
grundvallar þátt þessarar
mannfélagsstofnunar, foreldra
og börn og nánustu ættmenni,
sem tengd eru tryggða- og blóð-
böndum fjölskyldunnar.
Mestu veldur um varanleik
og langæi hjúskapar- og fjöl-
skyldulifs, að þetta mannlífs-
form er stofnað af Guði og nýt-
ur frá öndverðu velþóknunar
hans. Þessvegna þjónar þetta
samfélagsform í senn mann-
inum og lífinu og breytir þar
engu um, þótt hjúskapur og
fjölskyldulíf eigi við margs
kyns vandamál að stríða á
síbreytilegum tímum, þar sem
ný og gömul viðhorf takast á.
Engin stofnun ófullkominna
manna verður nokkru sinni
fullkomin og gallalaus. Jafnve!
hinar hreinustu hugsjónir fara
menn um flekkuðum höndum.
En fátt sýnir betur gildi og
kosti fjölskylduformsins,
sveigjanleik þess og aðlögunar-
hæfni en sú staðreynd, að það
skuli henta hverri nýrri tið,
hverri nýrri kýnslóð, að það
skuli hafa lifað af allar bylt-
ingar og umbreytingar I þjóð-
félögunum öld eftir öld.
Sé tekið mið af skýrslum og
tölfræðilegum staðreyndum, er
hjónaband og fjölskyldu-
samfélag það, er af þvf leiðir,
vinsælt samlífsform, sem lang-
flestir æskja eftir og vænta sér
mikils af. Fari hjónaband út
um þúfur skoðast sá atburður,
sem einangrað fyrirbæri og or-
saka og skýringa leitað hjá
hjúskaparaðilum sjálfum frem-
ur en skuld sé skellt á samlífs-
formið. Sem fyrr greinir, óska
langflestir eftir því að lifa
hjúskapar- og fjölskyldulífi I
kjarnafjölskyldu, og þótt lltill,
hávaðasamur hópur telji um-
breytinga þörf m.a. á þann hátt
að stofna stórfjölskyldur, þar
sem hópur óskyldra aðila af
báðum kynjum lifir fjölskyldu-
lífi, og þótt þessi hópur kunni
lag á þvl að láta til sln heyra I
fjölmiðlum, veitir hann enga
þverskurðarmynd af viðhorfum
fólks almennt. Það er sannar-
lega þversagnakennt, að þeir
aðilar skuli vera til, sem beita
sér fyrir frelsi frá hefðbundn-
um hjúskap, sem menn þó
almennt óska eftir að ganga I,
að reynt skuli að gera lítið úr
þvf mannlega sambúðarformi,
sem flestir vænta sér svo mikils
af. Það mun mála sannast, að
„allir elsajjeirai wira
ÆSMBurallUlGIIRIIHH
1975
menn þoli allar breytingar á
högum sínum fremur en á
þessu sviði. Fólk getur flutt bú-
ferlum jafnvel til annarra
landa, skipt um nágranna og
vini, atvinnu og vinnufélaga og
þetta allt gengið árekstra- og
áfallalítið, sé fjölskyldan með.
En leysist heimilis- og fjöl-
skyldulíf upp, skilur það ævin-
lega eftir djúp ör I sálarlífi fjöl-
skyldufélaganna. Þetta gegnir
engri furðu, því að engin mann-
'félagsstofnun uppfyllir jafnvel
þörf mannsins fyrir öryggi og
traust. Innan vébanda fjöl-
skyldunnar finnur einstakl-
ingurinn, að hann heyrir öðrum
til, er öðrum einhvers virði,
hefur eitthvað að lifa fyrir, og
öðlast verndartilfinningu I
ótryggum heimi, er býður upp á
ugg og einmanaleik. Allir hafa
þörf fyrir kærleika, umhyggju,
vináttu og tryggð og ekkert
veitir þetta I ríkari mæli en
hjúskapur og fjölskyldullf. Með
því að láta fólk undirgangast
skilyrði og skyldur hjúskapar-
sáttmála vill þjóðfélagið efla og
styrkja tengsl og öryggi þessa
sambúðarforms, þannig að ekki
sé fyrirvaralaust hægt að vlkj-
ast undan vanda eða segja
skilið við skyldur, án þess að
reynt sé eftir megni að ráða
fram úr þeim vandkvæðum, er
upp kunna að koma I sambúð-
inni. Og hér lætur þjóðfélagið
sig mestu varða uppeldishlut-
verk heimilanna. Barnið, ávöxt-
ur samlífs karls og konu, á
fyllsta rétt á því að hafa for-
eldra sína samtimis hjá sér og
rannsóknir hafa sýnt, að barni
líður betur I fjölskyldu, hjá
móður og föður en I nokkurri
annarri mannfélagsstofnun,
séu foreldrarnir á annað borð
færir um að ala upp börn, en
frá því geta að sjálfsögðu verið
undantekningar. I fjölskyldu
eru grundvallarþarfir barnsins
uppfylltar, þar tilheyrir það
ákveðnum hópi ástvina, er veit-
ir því öryggi og skjól ekki að-
eins um stundarsakir, heldur
um alla framtfð. Ekkert barn
getur að skaðlausu farið á mis
við þessa umhyggju, þetta
öryggi. Og hefðbundin fjöl-
skyldugerð tryggir þennan
grundvallar rétt barnsins að
eiga foreldra, búa hjá þeim og
njóta þeirra samtlmis.
Auk þess er svo heimili og
fjölskylda griðastaður hinna
fullorðnu, I önn og erli dag-
anna, heilagt vé, þar sem fólk
fær að njóta friðar og hvíldar
og endurnæringar og byggja sig
upp fyrir það starf og strlð, er
fylgir lifsbaráttu mannanna.
Hér hafa örfá dæmi um kosti
hjúskapar- og fjölskyldulífs
verið nefnd og I ljósi þeirra
þarf víst engan að undra, þótt
þessi samfélagsstofnun hafi
reynst lífseig innan mannlegs
samfélags I aldanna rás.