Morgunblaðið - 25.02.1975, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. FEBRÚAR 1975
Halldór Guðjónsson, dósent:
Málmblendiverksmiðjan
Félasslff
I.O.O.F. 8= 1 562268V2 = 9.I
□ Edda 59752257 — 1
□ Edda 59752257 = 2.
I.O.O.F. Rb. 1 = 1242258VÍ —
Bingó.
K.F.U.K. Reykjavík
Kvöldvaka kl. 20.30 I kvöld. 16
ára og eldri i unglingadeildum fé-
lagsins boðnar á fundinn.
Allar konur velkomnar.
Stjórnin.
Félag einstæðra foreldra
auglýsir fund á Hótel Esju fimmtu-
dag 27. febr. kl. 21. Fjallað um
efnið „staða einstæðra foreldra I
þjóðfélaginu". Framsögu hafa
Sævar Berg Guðbergsson, Guðrún
Helgadóttir og Erla Jónsdóttir.
Gunnari Thoroddsen félagsmála-
ráðherra hefur verið boðið á fund-
inn. Umræður. Veitingar eftir vali.
Nýir félagar velkomnir. Stjórnin.
Filadelfía
Almennur bibliulestur kl. 20:30.
Ræðumaður Einar Gislason.
Félagsfundur
verður haldinn hjá kvennadeild
Sálarrannsóknarfélags fslands
miðvikudaginn 26. febrúar kl.
20.30 að Hallveigarstöðum.
Aðalfundur Kvenfélags
Ásprestakalls
verður haldinn miðvikudaginn 26.
febrúar að Norðurbrún 1 kl. 8.30
stundvislega. Venjuleg aðalfundar-
störf.
Þær umræður sem nýlega hafa
orðið um samninga við Union
Carbide hafa, eins og títt er um
slíkar umræður, snúist um of upp
í mannjöfnuð og flokksjöfnuð.
Hættur þessa umræðuforms eru
augljósar og því skal hér reynt að
vekja aftur máls á efni umræð-
unnar, og þá einkum á einum
þætti þessara samninga, þætti
sem aldrei hefur verið ræddur i
alvöru, þótt þegar virðist hafa
verið tekinn um hann ákvörðun.
Það virðist sem svo að eignar-
hlutur okkar í verksmiðjunni hafi
verió ákveðinn því sem næst
þegjandi og hljóóalaust, eða á
grunni raka, sem ekki eru efna-
hagsieg. Þótt rökin fyrir þessari
eignaraóild hafi aldrei verið sett
skýrt fram, liggur í loftinu að þau
höfða einkum til sjálfstæðisvilja
okkar, það er til vilja okkar að
verða ekki um of háóir ákvörðun-
um erlendra aðila. Væntanlega er
hér um hreint efnahagslegt
vandamál að ræða. Sem fullvalda
ríki er okkur í lófa lagið að
stemma stigu við allri áreitni
hugsanlegra viðsemjenda okkar,
annarri en þeirri sem spretta
kann af samningi sem við gerum
við þá um vöru, þjónustu og pen-
inga.
Til þess að gera grein fyrir
hugsanlegum áhrifum Union
Carbide á efnahagslif okkar,
skulu hér settir fram tveir fjar-
stæðustu möguleikarnir á eignar-
hlut okkar í fyrirhugaðri verk-
'smióju:
1) að Islendingar eigi verk-
smiðjuna aó fullu og
2) að Union Carbide eigi verk-
smiðjuna að fullu.
Þar sem hér er eingöngu fjallað
um arðsemissjónarmið má í gróf-
um dráttum líta svo á að eingöngu
þurfi að taka tillit til tveggja
atriða:
1) hver verður væntanlegur
ágóði og
2) hversu góð verður aðstaða
okkar til aó tryggja ágóóann.
Við þurfum að reyna að gera
ágóðann sem mestan en þó eink-
um að hafa tryggingu hans sem
mest á okkar valdi.
Ef Union Carbide á verksmiðj-
una að fullu, virðist í grófum
dráttum mega skipta tekjum okk-
ar af verksmiðjunni á eftirfar-
andi hátt.
1. Rafmagnssala
2. Laun starfsmanna
3. Tekjur af byggingu verk-
smiðjunnar
4. Landleiga
5. Skattar
Þar sem ætla má, að við gætum,
ef við vildum, lagt á verksmiðj-
una eignarskatta frekar en tekju-
og veltuskatta, gætum við i þessu
tilviki séð til þess að nær öll
áhættan stafaði af 1. lið og við
værum því óháðir öllum ákvörð-
unum Union Carbide, sem ekki
snerta framleiðslumagn verk-
smiðjunnar. Eins og orkumálum
er háttað i heiminum er væntan-
lega betra fyrir okkur að semja
um orkuverð en nokkuð annað,
enda trúlegt að Union Carbide sé
fyrst og fremst að sækjast eftir
orku, þegar þeir leita hingað.
Jafnframt mætti nýta orkuna til
annars ef framleiðsla verksmiðj-
unnar stöðvaðist. En Union
Carbide væri fastbundið fjárfest-
ingu sinni hér og yrði því mjög
tregt til að stöðva framleiðsluna.
Þess ber líka að geta að lióir 3., 4.
og 5. mundu skila okkur gjald-
eyristekjum til annarra nota
þegar er bygging verksmiðjunnar
hefst.
Ef vió ættum verksmiðjuna að
fullu, er engin ástæða til að sund-
urgreina tekjur okkar af henni;
við hefðum tekjur af sölu málm-
blendisins og Union Carbide yrði
eini kaupandinn. Við yrðum eins
og áður háðir orkuverði í heimin-
um, þó það kæmi fram á annan
hátt en áður, en þar við bætist, að
Union Carbide hefði meira frjáls-
ræði til að breyta afstöðu sinni til
verksmiðjunnar. Jafnframt yrð-
um við ekki aðeins háðir fram-
leiðslumagni verksmiðjunnar, við
yrðum líka fyrir sveiflum á verði
framleiðslunnar. Við yrðum jafn-
vel háóir því hvernig Union
Carbide færir bækur sínar; fyrir-
tæki gæti ákveóió að taka ágóða
sinn í verslun með málmblendi í
stað þess að taka hann í fram-
leiðslunni. Enn ber að geta þess
að gjaldeyristekjur myndu engar
verða af verksmiðjunni fyrr en
framleiðsla hæfist.
Það er því ljóst að í seinna
tilvikinu er áhætta okkar mun
meiri en í hinu fyrra, (reyndar
ætti það að vera ljóst af því einu
að allri fjárfestingu fylgir
áhætta) en jafnframt ætti að vera
ljóst að áhættan vex á þann hátt
að einn erlendur aðili fær í hend-
ur verulegt ákvörðunarvald um
efnahag okkar. Áhætta okkar og
hugsanleg sjálfstæðisskerðing fer
vaxandi með vaxandi eignaraðild
í verksmiðjunni.
Það eru reyndar ýmis önnur
Stjórnin.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 53., 55. og 57. tbl. Lögbirtingablaðsins 1974 á
Stafnesvegi 1, neðri hæð, Sandgerði, þinglesinni eign Ólafs Gíslason-
ar, fer fram á eigninni sjálfri fimmtudaginn 27. febrúar 1975 kl.
14.00, eftir kröfu Árna Gr. Finnssonar hrl., Jóhanns Þórðarsonar hdl.,
Jóns N. Sigurðssonar hrl., Guðjóns Steingrímssonar hrl., Björgvins
Sigurðssonar hrl. og Árna Gunnlaugssonar hrl.
Sýslumaður Gullbringusýsli.
efnahagsleg atriði sem ræða bæri
í sambandi við þessar fjárfest-
ingaráætlanir okkar. Á þessum
síðustu og verstu vikum er ljóst
orðið, að við höfum ekkert eigið
fé til að fjárfesta, við verðum að
reisa verksmiðjuna á sama hátt og
við reisum íbúðirnar okkar, upp á
krít og borga að lokum við því að
vinna næturvinnu eða þiggja
styrk frá pabba.
Skuldagreiðslur okkar til út-
landa eru, og hafa lengi verið,
miklu stærri hluti þjóðartekna
okkar en nokkrum hagfræðingi
þykir eðlilegur og hættulaus.
Jafnvel þótt verksmiðjan stæói
undir öllum sinum skuldagreiðsl-
um þegar frá fyrsta degi fram-
kvæmda við verksmiðjuna, mundi
þetta skuldahlutfall engu að síður
versna við byggingu verksmiðj-
unnar. Að sjálfsögóu skilar verk-
smiðjan ekki afrakstri strax, við
verðum því um nokkurn tima að
greiða skuidir af verksmiðjunni
með öðrum tekjum okkar. Erum
við aflögufær?
Enn má benda á, að bygging
verksmiðjunnar er ekki hluti af
neinni stærri áætlun, það virðast
engar ákveðnar hugmyndir á
kreiki um það hvernig stóriðnþró-
un Islands skuli áfram haldið að
þessari verksmiðju reistri. Það
ber heldur ekkert á því, að alvar-
lega hafi verið farið á fjörurnar
við aóra en Union Carbide. Við
getum þvi hvorki gert okkur
grein fyrir gæðum samnings með
þvi að bera hann saman við fyrir-
hugaða stefnu, né heldur með því
að bera hann saman við aðra
möguleika, sem við kunnum að
eiga í dag.
r
— Rætt við Arna Grétar Finnsson
Framhald af bls. 21
striða. Er það vegna þeirra
tekna, sem þið hafið af ál-
verinu?
— Við höfum vissuiega góðar
tekjur af álverinu, segir Árni
Grétar Finnsson. Hins vegar
hefur reynslan verið sú, ef ég
tek t.d. Akureyri til samanburð-
ar, að tekjur Akureyrarbæjar1
af samanlögðum fasteigna-
gjöldum og aðstöðugjöldum
hafa verið hærri á undanförn-
um árum en samanlagðar tekj-
ur Hafnarfjarðarbæjar af
fasteignagjöldum, aðstöóu-
gjöldum og framleiðslugjaldi
frá ISAL. Á þessu ári er gert
ráð fyrir stórhækkun tekna frá
ÍSAL, þar sem veruleg hækkun
var á heimsmarkaðsverði áls á
s.l. ári, sem veldur hækkun á
framleiðslugjaldinu. Nú hefur
hins vegar átt sér stað sam-
dráttur í álsölu og er verksmiðj-
an nú ekki rekin með fullum
afköstum. Vera má því, að tekj-
ur af ISAL séu of hátt áætlaðar
í ár, en þær eru byggðar á sömu
forsendum og notaðar voru við
gerð fjárlaga.
— Þið gengust fyrir niður-
skurði á útgjöldum bæjarfé-
lagsins þegar í júlímánuði á s.l.
ári, er ekki svo?
— Jú, það er rétt. Þegar sýnt
var, að endar mundu ekki ná
saman hjá bæjarsjóði, þá skar
bæjarstjórnin niður ýmis út-
gjöld um nærri 60 millj. kr. eða
um 12% af heildarútgjöldum
bæjarfélagsins. Þetta var að
sjálfsögðu hvorki auðvelt né
vinsælt fyrir nýkjörna bæjar- -
stjórn, en sú varkárni og fyrir-
hyggja, sem meirihluti bæjar-
stjórnar sýndi þá, á sjálfsagt
sinn stóra þátt i þvi, hvernig
afkoma bæjarsjóðs var um síó-
ustu áramót.
— Hvernig hafa viðbrögð
bæjarbúa verið við þessum nið-
urskurði?
— Þau hafa verið mjög
jákvæð.
— Hvaða útgjöld og hvaða
framkvæmdir voru helzt skorn-
ar niður?
— Framlög til byggingar-
framkvæmda og innréttingar á
húsnæði voru skorin niður um
26,3 millj. og framlög til verk-
legra framkvæmda þ.e. gatna-
gerðar um 32,4 milljónir eða
samtals um 58,7 millj. kr. Hins
vegar er skylt að geta þess, að
greiðslur frá ISAL fóru um 40
millj. fram úr áætlun og voru
því gatnagerðarframkvæmdir
auknar á ný um haustið.
— Hvernig hefur meirihluta-
samstarf fimm bæjarfulltrúa
Sjálfstæðisflokksins og tveggja
bæjarfulltrúa Félags óháðra
borgara gengið, það sem af er
kjörtímabilinu?
— Þetta samstarf hef ur geng-
ið mjög vel og meirihlutinn hef
ur verið mjög samhentur. Bæj-
arstjórinn, Kristinn Ó. Guð-
mundsson, gegnir nú bæjar-
stjórastarfi þriðja kjörtímabilið
í röð. Hann hefur reynzt mjög
nýtur í starfi, sérstaklega sam-
vizkusamur að því er lýtur að
fjármálastjórn bæjarins, enda
er traust fjármálastjórn undir-
staða blómlegra framkvæmda,
segir Árni Grétar Finnsson að
lokum.
Stýrimann —
vélstjóra og háseta
Vantar á 64 lesta bát sem rær frá Rifi.
Uppl. í síma 52820.
Ullarmatsmaður
Viljum ráða nú þegar ullarmatsmann í
verksmiðju vora í Mosfellssveit. Vakta-
vinna. Ferðir úr Reykjavík til og frá verk-
smiðju.
Álafoss h. f. sími 66300.
I. vélstjóra
og háseta
vantar á bát sem gerður er út frá Rifi.
Upplýsingarí síma 93-6646.
Skrifstofustarf
Sjúkrasamlag Hafnarfjarðar óskar eftir að
ráða ritara til starfa í skrifstofu samlags-
ins. Vélritunarkunnátta áskilin.
Umsóknir sendist fyrir 28. febrúar.
Sjúkrasamlag Hafnarfjarðar.
Logsuðumenn
og plötusmiður
Lausar eru stöður fyrir fjölmarga hæfa og vana logsuðumenn
og plötusmiði. Unnið verður í landi við langtímastörf i Noregi i
sambandi við oliuborpalla.
Umsækjendur verða að undirrita a.m.k. 6 mánaða starfssamn-
ing og vera Norðurlandamenn. Vinnuveitandi greiðir fargjöld
fram og til baka.
Launatrygging 30 norskar krónur á klst. 600 norskar krónur á
viku (daglaun)
Allir skilmálar samkvæmt samningum launþegasamtaka.
Meðmæli nauðsynleg.
Hafið þegar bréfa- og simasamband við:
teikn. dr. Thor Holmgren,
Inter — Thor, Sweden A/B, Bangatan 1,
26500 Helsingborg, Sweden,
simi 042 516 55 eða 1 1 15 01. Telex 72620.
Bezt að auglýsa
1 Morgunblaðinu