Morgunblaðið - 20.04.1975, Page 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. APRlL 1975
23
Austurvöllur *+3 « « *■* O _a a ; u4 ! r*1 co
r*8**' Vallarstræti
Sodthaab • *4 t-> *-» co Tn. Th. Hótel Reykjavík Herdísar- hús ísafold
Austurstræti
Landsbank- inn Nath.&Ols. E. Jacobsen Kjötbúðin Hiis Ólafs Sveinss.

*-* 00 o,
2 Ingólfs- hvoll Edinborg Eimskipaíél. íslands Gunnar Gunnarss.
Hafnarstræti
Afgr. Eim- skipafél. ísl. Fisksölu- hiisG. H.
Brunasvœðið.
óskemmd úr eldinum. Innbú hans
var vátryggt fyrir 88 þúsund
krónur.
6. Vefnaðarvöruverzlun Egils
Jacobsen vestan við bankann
brann alveg svo og skrifstofur
Nathans og Olsen sem voru á efri
hæðinni. Bækur beggja fyrir
tækja björguðust. Vörur verzl-
unarinnar voru vátryggðar fyrir
50 þúsund krónur en búnaður
skrifstofunnar og vörur þar fyrir
11 þúsund krónur.
7. Vöruhús Gunnars Gunnars-
sonar í Austurstræli brann til
grunna. 1 því húsi var einnig kjöt-
verzlun. Vörur í húsinu voru vá-
tryggðar fyrir 27 þúsund krónur.
8. íbúðarhús Gunnars Gunnars-
sonar kaupmanns við Hafnar-
stræti brann til grunna. Þar var
einnig verzlun og skrifstofa. Litlu
mun hafa verið bjargað úr hús-
inu.
9. Edinborgarhúsið nýja við
Hafnarstræti brann alveg. Skjöl
og bækur verzlunarinnar Edin-
borgar náðust en allt brann i
skrifstofum Eimskipafélags ís-
lands og brezka konsúlatsins sem
voru í sama húsi.
10. Edinborgarhúsið gamla
brann alveg, en þar var einnig
verzlun Edinborgar. Vörur og
innanstokksmunir voru vátryggó
fyrir 43 þúsund krónur.
11. Ingólfshvoll skemmdist
mikið í eldinum en þó ekki alveg,
t.d. féll þakið ekki. Miklu var
bjargað af innanstokksmunum.
Allt var þar vátryggt.
12. Fisksöluhús Gisla Hjálmars-
sonar við Hafnarstræti brann
alveg. Það var nýlega byggður
skúr og ódýr.
Brunamál í
ólestri
Eins og nærri má geta var ekki
um annað rætt í bænum næstu
daga á eftir en brunann. Kom
fram mikil gagnrýni á skipulag
brunamála í bænum enda slökkvi-
liðið lítt skipulagt, varalið þess
lítt æft og tækjakostur ónógur.
Mest gagn við slökkvistarfið gerði
mótordæla sem af tilviljun var i
bænum. Kaupmaður nokkur
hafði flutt hana inn þremur árum
fyrir brunann og boðið bænum
hana til kaups. Þáverandi bæjar-
stjóri vildi ekki kaupa dæluna þar
eð hann taldi hana of kraftmikla.
fyrir ekki stærra bæjarfélag. Var
dælan geymd niðri við höfn og
beið þess að verða flutt til út-
landa. Var hrein hundaheppni að
hún skyldi ekki vera farin úr
landi. Dæla þessi var tekin
traustataki og siðar keypti
bærinn hana, enda var nú farið að
gefa brunamálum bæjarins meiri
gaum en áður. Enda voru skrif
um þessi mál í blöðúm harðorð
eins og sjá má af eftirfarandi
grein úr Morgunblaðinu daginn
eftir brunann, sem hér verður
birt i lok þessarar samantektar
um mesta bruna á Islandi fyrr og
siðar.
Greinin er þannig: „Oss rak i
rogastans við að sjá tiltektir
slökkviliðsins. Vill slökkviliðið og
Anton Eyvindsson.
„Þetta var
óskaplegt
bál”
„ÞETTA var óskaplegt bál og
örugglega það mesta sem ég man
eftir allan þann langa tima sem ég
vann að brunavörnum i Reykja-
vík," sagði Anton Eyvindsson fyrr-
verandi brunavörður i stuttu sam-
tali við Mbl. en hann var einn
þeirra sem unnu að slökkvi-
störfum i brunanum mikla
1915. Vann Anton við mótor-
dæluna sem svo mikið kom
við sögu i brunanum,
og nánar er getið i frásogninni hér
á síðunni. Anton þarf ekki að
kynna fyrir gamalgrónum Reyk-
vikingum, þeir þekkja hann af ára-
tuga störfum í slökkviliði borgar-
innar.
„Ég var rétt liðlega tvítugur þegar
þetta gerðist," sagði Anton „Ég bjó
á þessum tima hjá foreldrum mínum
uppi á Hverfisgötu Ég var ekki
byrjaður í slökkviliðinu heldur vann
hjá bænum, t.d við grjótnám i holti
fyrir sunnan gamla Kennaraskólann
Þá voru aðeins tveir menn i slökkvi-
yfirstjórn þess hugsa til, hvernig
farið hefði ef hvassviðri hefði ver-
ið? Vér hyggjum að hver einasti
bæjarbúi muni geta svarað þeirri
spurningu. Einstakir menn úr
brunaliðinu gengu mjög vel fram,
svo sem bunumeistararnir o. fl.
En slíkt verður einskis virði, þeg-
ar alla rétta tilhögun og tæki
vantar. Að voru áliti, voru
slökkvitól bæjarins einskis meg-
andi, og má heppni kallast að einn
af kaupmönnum þessa bæjar átti
bifdælu, sem afstýrði frekara
tjóni þar sem hættan var mest.
Köllunartækin eru einnig mjög
í ólagi. Menn komu seint og
marga vantaði alveg fram á sið-
ustu stundu. Lúðrarnir gömlu
létu vart til sin heyra.
Þá má það og dæmalaust heita,
að ekki skuli slökkvilið hér hafa
reykhjálma, til að gera mönnum
fært að fara um hús, þótt reykur
sé. Telja má vist að bjargast hefði
lif Guójóns heitins Sigurðssonar,
ef slik tæki hefðu verið fyrir
hendi.
Engum var umferð bönnuð um
göturnar meðan bruninn stóð sem
hæst. En á eftir hafði lögreglan
hugsun á að loka með með snæris-
spottum.
Það er of seint að byrgja brunn-
inn, þegar barnið er dottið í hann.
En hefir þessi bruni ekki sann-
fært menn um, að með þeim tækj-
um sem bærinn hefir nú, stendur
hann máttvana þegar eldsvoða
ber að höndum?"
Samantekt — SS.
Rætt við Anton
Eyvindsson, sem tók
þátt í slökkvistarfinu
liðinu en bæjarstarfsmennirnir áttu
að vera tilbúnir að fara i slökkvistörf
ef eldsvoða bar að. Nú, fleiri hópar
áttu að vera tilbúnir ef slikt kom
upp."
— Þú hefur auðvitað verið
kallaður i brunann mikla?
„Já, ég var sofandi heima i rúmi
enda kom eldurinn upp um miðja
nótt. Ég vaknaðf við brunalúðrana
og fór strax niður i bæ Það var
aldeilis sjón sem við blasti. miðbær-
inn allur eitt eldhaf. Ég fór fyrst út i
slökkvistöðina I Tjarnargötu og
hjálpaði til við að afgreiða bruna-
slöngur og tæki en siðan fór ég
ásamt Karli Bjarnasyni að vinna við
mótordælu sem tekin var traustataki
vegna slökkvistarfsins. Þetta var
eina mótordælan sem til var og hún
var ekki í eigu bæjarins. Hún dældi
400 litrum á minútu. Við höfð-
um dæluna utarlega á nýju stein
bryggjunni og létum hana dæla sjó
á Ingólfshvol, Edinborg og hús
Gunnars Gunnarssonar til að reyna
að verja þau og það tókst að nokkru
t.d. brann Ingólshvoll ekki allur."
— Var ekki mikil ringulreið þarna
á svæðinu?
„Þú getur getið þér nærri um það,
þarna var alveg óskapleg ringulreið
en allir reyndu að gera eins og þeir
gátu.
Hitinn var óskaplegur, mikið
neitaflug og reykur. Dælan var bara
notuð i Hafnarstrætinu en i Austur-
strætinu varð að notast við bruna-
hana. í þá daga var miklu meiri
kraftur á bununni heldur en er i dag
En eldurínn var svo mikill að ekki
fékkst við neitt ráðið enda húsin öll
úr timbri. Aðeins tókst að verja hús-
in vestan við Hótel Reykjavik, ísa-
fold og Herdisarhús. Það var óskap-
leg sjón að sjá bæinn þegar tók að
birta um morguninn og allt var i rúst
eftir brunann. Endurreisn miðbæjar-
ins hófst svo strax um sumarið."
— Var ekki bætt úr brunavörnum
eftir þennan stórbruna?
„Jú, það var að sjálfsögðu gert
Bærinn keypti t.d. mótordæluna
sem fyrr er nefnd og seinna keypti
hann kraftmeiri dælu Þá var fjölgað
um einn á vakt i slökkvistöðinni árið
eftir og var ég þá ráðinn Það var 1.
april 1 91 6 og var ég siðan í slökkvi-
liðinu allt þar til ég lét af störfum
vegna aldurs fyrir nokkrum árum.
En það er vist óhætt að segja það að
bruninn 1 91 5 er sá stærsti sem ég
vann við öll þessi ár."
r
«Iá rcyndar - Vió bjóóum, nú sem
fyrr mikió og vandaó úrval af
hinum heimsþekktu hreinlaetis-
tækjum frá IDEAL STANDAHD
-hvítum og lituóum-Þaó er betrí
LAUSN, okkar LAUSN.
J. ÞORLÁKSSON & NORÐMANN H.F
Skúlagötu 30 — Bankastræti 11 — Sími 11280
it:j lausn?