Morgunblaðið - 31.07.1975, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. JÚLl 1975

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 700,00 kr. á mánuði innanlands.
j lausasölu 40,00 kr. eintakið
Yíðast um hinn vest-
ræna heim hefur við-
tækt atvinnuleysi fylgt í
kjölfar efnahagskreppunn-
ar, sem gengið hefur yfir
þennan heimshluta. Talið
er að um 15 milljónir at-
vinnuleysingja séu í þeim
löndum, sem aðild eiga að
Efnahags- og framfara-
stofnuninni, en meðal^
þeirra eru ríki Efnahags-*
bandalagsins Evrópu,
Bandaríki Norður-
Ameríku og Japan. Frænd-
þjóð okkar í Danmörku býr
nú við stórfelldara at-
vinnuleysi en verið hefur
þar í landi um langt árabil.
Við höfum sízt átt við
minni erfiðleika að etja í
efnahagsmálum en helztu
nágranna- og viðskipta-
þjóðir okkar. Þvert á móti
hefur efnahagskreppan og
verðhækkanir, er fylgdu í
kjölfar hennar, komið
þeim mun verr við okkur
að aðra, sem við erum öðr-
um háðari innflutningi
nauðsynja — og því næm-
ari fyrir utanaðkomandi
verðsveiflum. Þar að auki
hefur efnahagskreppan fá-
ar atvinnugreinar verr
leikið en útgerð og fisk-
vinnslu, stóraukið rekstr-
arkostnað á sama tíma og
afurðaverð fellur, en at-
vinna okkar, afkoma og
gjaldeyristekjur eru háð-
ari sjávarútvegi en þekkist
með nokkurri annarri þjóð.
Þessar efnahagsstað-
reyndir: lækkandi afurða-
verð á útflutningi okkar,
en hækkandi verð inn-
fluttra nauðsynja þjóðar-
innar, hafa leitt til 30%
skerðingar á kaupmætti út-
flutnings, sem hlaut að
setja svip á lífskjör þjóðar
og þegna. Rekstrarstaða at-
vinnuveganna var og slík á
sl. ári, að stöðvun þeirra
blasti við og hliðstætt at-
vinnuleysi, sem nú hrjáir
margar aðrar þjóðir.
Það var eitt höfuðmark-
mið núverandi ríkisstjórn-
ar, er hún tók við völdum í
endaðan ágúst á sl. ári, að
tryggja rekstrargrundvöll
atvinnuveganna og þar
með atvinnu- og afkomuör-
yggi almennings, hvar-
vetna á landinu. Með efna-
hagsaðgerðum, sem hlutu
að valda tímabundnum á-
greiningi, hefur þetta tek-
izt. í ljósi þess atvinnu-
ástands, sem víðast er í
veröldinni nú, er hér um
veigamikinn árangur að
ræða. Vofu atvinnuleysis
hefur verið bægt frá dyr-
um þjóðarinnar. Þessi ár-
angur hefur að vísu kostað
tímabundna skerðingu lífs-
kjara þjóðarinnar, en at-
vinnuöryggi og vaxtar-
broddar nýs velmegunar-
tímabils, sem að er stefnt,
er kostnaðarins virði.
Þessi lífskjaraskerðing
var raunar orðin staðreynd
þegar á sl. ári í stórlækkuð-
um kaupmætti framleiðslu-
vara okkar. Horfast þurfti í
augu við þann vanda, sem
af þessu leiddi, takast á við
hann og varða veg þjóðar-
innar út úr erfiðleikunum.
Með fyrirgreiðslu stjórn-
valda í kjaramálum, sem
fyrst og fremst miðaðist
við hag hinna lægst laun-
uðu í þjóðfélaginu, og áb-
yrgri afstöðu samtaka
launþega og vinnuveit-
enda, tókst að sigla milli
skers og báru, forða víð-
tækum verkföllum og
tryggja vinnufrið. Þrátt
fyrir 30% rýrnun kaup-
máttar útflutningstekna,
hefur verið unnt að hækka
lægstu laun nokkurn veg-
inn til samræmis við verð-
lagshækkanir og hækka líf-
eyri aldraðra og vanheilla
um 2200 m.kr. á valdatíma
ríkisstjórnarinnar.
Samhliða þessum ráð-
stöfunum var óhjákvæmi-
legt að draga nokkuð úr
ríkisútgjöldum, bæði í
rekstri og framkvæmdum.
Skertar tekjur ríkissjóðs,
vegna tekjuskattslækkun-
ar, og aukin útgjöld hans,
vegna niðurgreiðslna á
nauðsynjum almennings,
hækkaðs lifeyris almanna-
trygginga og launakostnað-
ar, hlutu að koma fram
með einhverjum hætti.
Hinsvegar hefur verið
forðazt að fara það geyst í
sakir með samdráttarað-
gerðir, að þær leiddu til
atvinnuleysis, en vandrat-
aður er meðalvegur í þessu
efni sem öðru.
Vandinn í efnahagsmál-
um þjóðarinnar er þó eng-
anveginn leystur til fram-
búðar. Við getum ekki til
lengdar búið við svo öran
verðbólguvöxt sem verið
hefur hérlendis undanfar-
in nokkur misseri. Það er
því ríkjandi óvissuástand,
sem erfitt er að ráða í, og
samstöðu starfsstétta þjóð-
félagsins þarf til að breyta
í framtíðarjafnvægi og ör-
yggi-
Þegar eldgosið í Vest-
mannaeyjum og snjóflóðin
í Neskaupstað lögðu at-
vinnutæki þessara staða í
rúst, varð mönnum ljósara
en áður, hverju hlutverki
þau gegndu í lífi og afkomu
fólksins. Deilugjörn, inn-
byrðis stríðandi þjóð, kom
þá fram sem ein heild og
tók á sig, möglunarlaust,
þær kvaðir, sem því fylgdi,
að hjól atvinnulífsins snér-
ust á ný á þessum stöðum.
Þjóðinni er sem betur fer
ljóst, að hægt er að leggja
atvinnulíf hennar í rúst
með ýmsum öðrum hætti
en náttúruhamförum, ekki
sízt á viðsjálum tímum al-
þjóðlegrar efnahags-
kreppu. Andvaraleysi og
innbyrðis átök er vísasti
vegurinn í því efni, eins og
málin standa, bæði hér
heima og í helztu viðskipta-
löndum okkar. Þegar svo
horfir er þörf þjóðarsam-
stöðu, að hver einn axli
þær byrðar sem .til þess
þarf að koma þjóðarskút-
unni á réttan kjöl. Þeir
sem skerast úr leik og
kjósa að nýta sér erfiðleik-
ana til pólitísks undirróð-
urs, verða að mæta verð-
skuldaðri fyrirlitningu al-
mannadóms. Almennings-
álitið eitt er þess megnugt
að skapa og tryggja þær
forsendur, sem framtíðar-
velmegun þjóðarinnar
hlýtur óhjákvæmilega að
byggjast á.
Hver er sinnar
gæfu smiður
Manngildi einstaklingsins
þarf að sitja í fyrirrúmi
HÉR fer á eftir ræða Ragn-
hildar Helgadóttur forseta
Norðurlandaráðs við
setningu Jamboree-
mótsins I Noregi:
Háttvirtu mótsgestir, kæru
skátar. Mér er það sérstök
ánægja og mikill heiður að
mega fyrir hönd forsætis-
nefndar Norðurlandaráðs
bjóða ykkur, þúsundir skáta
víðsvegar úr heiminum, vei-
komna til Norðurlanda.
í fyrsta sinn efna nú
norrænir skátar sameiginlega
til alþjóðamóts. Til að leggja
áherzlu á einingu Dan-
merkur, Finnlands, Islands,
Noregs og Svíþjóðar, fimm
sjálfstæðra rlkja, var til þessa
móts stofnað I samvinnu við
Norðurlandaráð. Norður-
landaráð er skipað 78 þing-
mönnum, kjörnum af þjóð-
þingum landanna Á þingum
þess eiga einnig sæti allar
ríkisstjórnir Norðurlanda.
Nú þegar þið komið margir
um langan veg hingað og
gistið hinn fagra Noreg, eruð
þið um leið að heimsækja
Norðurlönd sem heild. Fyrir
þetta þökkum við ykkur.
í efnisskrá mótsins er sér-
stök áherzla lögð á átta atriði.
Ég leyfi mér að nefna tvö.
Annað er „Norræn menning
og lýðræði", hitt er„Náttúran
og verndun hennar".
Fyrra atriðið má kalla
grundvöll að samvinnu
Norðurlanda (og þar með að
Norðurlandaráði). Um síðara
atriðið, umhverfisvernd, var í
fyrra gerður Norðurlandasátt-
máli og nýlega haldin um
það ráðstefna á vegum
Norðurlandaráðs fyrir fulltrúa
alþjóðastofnana I Evrópu.
Norðurlandaráð metur mikils
starf skáta að umhverfis-
málum. Ég hygg, að ekki sé
ofmælt, að í mörgum löndum
hafi þeir unnið braut-
ryðjendastarf á því sviði. í
útivist skátalífsins venjast
menn á það frá unga aldri að
sýna náttúrunni nærgætni og
virðing. En í umhverfis-
málum þarf að hyggja að
fleiru en verndun
náttúrunnar.
í vaxandi mæli beinist nú
athyglin að hinum mannlegu
og félagslegu þáttum. Þarna
hafa skátarnir líka mikilvægu
hlutverki að gegna. ( dag-
legu lífi okkar allra erum við
sífellt að móta umhverfi hver
annars. Sá, sem er svo lán-
Ragnhildur Helgadóttir
samur að geta tileinkað sér
hinn rétta skátaanda, leggur
með lífi sínu fram skerf til að
vernda og fegra umhverfi sitt
og annarra manna.
Víkjum nú að hinu atriðinu
úr efnisskrá mótsins,
norrænni menningu og
lýðræði.
í skipulagi mótsins eru
teknar fyrirmyndir úr fornu
norrænu stjórnskipulagi,
með sérstakri áherzlu á þing-
in, alþingi. Lýðræðishug-
myndin er norrænum þjóð-
um sameiginleg og rótgróin.
Það hefur löngum verið
Norðurlandabúanum lífs-
nauðsyn að hafa möguleika
til að ráða sjálfum sér og
högum sínum, hver setur
honum lög og hvernig. Til að
þessi möguleiki verði vernd-
aður og virtur þarf manngildi
einstaklinganna að sitja I fyr-
irrúmi. Og enn kemur að
hlutverki skátahreyfingar-
innar, að auka manngildið.
Kæru skátar. Tákn þessa
móts, fimm fingur — ein
hönd, er að minni hyggju
viturlega valið. Það táknar
samstöðu Norðurlandaþjóð-
anna fimm og samstöðu
heimsálfanna fimm. Það er I
senn áminning, staðreynd og
fyrirheit. Þið eruð ungir. Þið
eruð sjálfir fyrirheit. Megi
þetta 14. alþjóðamót skáta
verða til þess að efla hinn
sanna skátaanda með ykkur
sjálfum og hjálpa ykkur að
útbreiða hann. Með því
vinnið þið að samstöðu
heimsálfanna, vináttu þjóð-
anna og virðingu fyrir mann-
gildinu.