Morgunblaðið - 31.07.1975, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. JULÍ 1975
17
Hér erum við ekki að
reisa nein Potemkintjöld
Ræða Geirs Hallgrímssonar for-
sætisráðherra á fundi Öryggis-
ráðstefnu Evrópu í Helsinki
I upphafi máls míns vil ég ekki láta
undir höfuð leggjast að færa Finnum,
gestgjöfum okkar og vinum, verðskuld-
aðar þakkir fyrir að gera okkur kleift að
hittast í hinni fögru höfuðborg þeirra.
Við dáumst ekki aðeins að þvi, hve vel
Finnar hafa undirbúið þriðja áfanga
þessarar ráðstefnu með skömmum fyrir-
vara, heldur hljótum við einnig að lýsa
þakklæti okkar í garð forseta Finnlands
og finnsku rikisstjórnarinnar fyrir ómet-
anlegt framlag til þess, að unnt hefur
reynzt að stofna til og leiða ráðstefnu
þessa til lykta. Finnar hafa hér enn sýnt,
trúir sögu sinni, að þeim tekst hið
ómögulega.
XXXX
Fundur sá, sem við nú sitjum er loka-
áfangi ráðstefnunnar um öryggi og sam-
vinnu í Evrópu, en táknar þó miklu
fremur upphaf en endi. Upphaf nýrrar
viðleitni til að efla samstarfið milli ríkja
Evrópu, og vina okkar i Norður
Ameríku, Bandaríkjanna og Kanada.
Á ráðstefnunni hafa verið rædd
gamalkunn viðfangsefni, en einnig hafa
hér verið til umræðu i hópi 35 rikja
margvísleg málefni, sem aldrei fyrr hafa
verið tekin til umræðu á alþjóðlegum
vettvangi. Ráðstefnan hefur sannað
okkur, að unnt er að ná samkomulagi um
flókin og mikilvæg atriði. En viðurkenna
ber, að orðalag samþykktanna er
stundum óljósara en æskilegt hefði verið
og ber vitni um málamiðlun, sem hefur
ekki alltaf náð tilgangi sínum. Skiptir
því mestu máli, hvernig skilningur þjóð-
anna birtist í framkvæmd.
xxxx
I ræðu þeirri, sem utanríkisráðherra
íslands flutti hér á þessum vettvangi
fyrir tveimur árum, benti hann á, að það
mundi efla gagnkvæmt öryggi okkar, ef
við gætum á ráðstefnunni komizt að sam-
komulagi um grundvallarreglur, sem
allir virtu i framtiðarsamskiptum okkar.
Hann sagði, að eðlilegt væri, að við
byggðum á þeim meginsjónarmiðum,
sem þegar hefur verið samið um á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna. Það boðaði
ekki gott ef við reyndum hér að mæla
gegn, drepa á dreif eða grípa inn í þær
skuldbindingar, sem við höfum þegar
gengizt undir. Heldur ættum við að
stefna að því að auka gildi þessara
grundvallarsjónarmiða með samkomu-
lagi um að fylgja þeim fram í raun á
komandi árum. Ég vona að fullyrða megi
nú á þessari stundu, að niðurstaða sú,
sem hér liggur fyrir, sé i fullu samræmi
við þessi sjónarmið.
Við höfum orðið ásáttir um hvernig
innbyrðis samskiptum okkar skuli hátt-
að án tillits til stjórnarfars í einstökum
löndum eða hvernig alþjóðlegum tengsl-
um okkar er varið.
Samþykktir þær, sem undirritaðar
verða á þessum fundi okkar, binda
okkur að visu ekki lagalega, en við hljót-
um að ætlast til að eftir þeim sé farið.
Þær eru þannig óneitanlega merkur
áfangi, þvi að orð eru til alls fyrst. En
fyrst mega þau sín samt, þegar orðin
verða að veruleika í breytni okkar. Við
skulum því vona að samþykktir okkar
komist hið allra fyrsta í virka fram-
kvæmd.
xxxx
Á ráðstefnunni hefur náðst samstaða
um leiðir til að efla traust milli þjóða og
draga úr líkum í hernaðarátökum.
Allar þjóðir vænta þess, að unnt verði
að efla svo gagnkvæmt traust milli rikja
og ríkjahópa, að fram fari raunhæfur
samdráttur herafla. Við hljótum þvi að
leggja ríka áherzlu á, að umræðum um
gagnkvæman samdrátt herafla í Mið-
Evrópu verði áfram haldið' af vaxandi
krafti og þær leiði til raunhæfra ráðstaf-
ana, enda verði öryggi hvers einstaks
ríkis i samfélagi okkar með því betur
tryggt en áður. Jafnframt er það von
min, að árangur þessara viðræðna greiði
fyrir samkomulagi, sem byggt er á þeim
sama grundvelli, varðandi önnur svæði.
XXXX
Það ætti að vera sameiginlegt áhuga-
mál okkar að vernda sjálfstæði þjóða,
hversu fámennar sem þær kunna að
vera, því að þannig er bezt tryggt, að þær
geti varðveitt sérkenni sín og menn-
ingararfleifð og þar með frjóvgað og
aukið fjölbreytni í menningarlegu sam-
félagi okkar.
Samþykktir þessarar ráðstefnu ættu
að vinna gegn einangrun þjóða og ein-
staklinga, en einangrunin leiðir í senn
til forpokunnar þjóðanna sjálfra og
gefur jafnframt tilefni til tortryggni i
þeirra garð.
Ég tel, að samþykktir ráðstefnunnar
um aukin mannleg samskipti, upplýs-
ingamiðlun og menningartengsl séu
mjög þýðingarmiklar.
Einstaklingar eru ekki frábrugðnir
ríkjunum að þvi leyti, að þeir vilja vera
sjálfstæðir og sinnar eigin gæfu smiðir,
án þess að þeim sé haldið í skefjum af
ósanngjörnum lagaboðum.
Ferðafrelsi einstaklinga, óheft upplýs-
ingamiðlun og eðlileg samskipti milli
einstaklinga, hvar sem þeir búa, skyldra
og óskyldra, án tillits til þjóðernis eða
kynþáttar, allt eru þetta sjálfsagðar
kröfur nútímamanna. Enda er fram-
kvæmd þeirra vísasti vegurinn til að
eyða fordómum, vantrausti og ástæðum
til vigbúnaðarkapphlaups.
xxxx
Farsæld þjóða okkar er samofin.
Hagur einnar þjóðar er háður velmegun
annarra.
Fá eða ef til vill ekkert þátttökuríkja
ráðstefnunnar er eins háð utanríkisvið-
skiptum um alla afkomu sína og tsland.
Á þeim tima, sem ráðstefnan hefur setið
að störfum, hefur þetta sannast
áþreifanlega. Viðskiptakjör og þar af
leiðandi lífskjör islenzku þjóðarinnar
hafa versnað mjög vegna hærra verðlags
á innfluttum varningi, en einkum vegna
lægra verðlags á útfluttum sjávaraf-
urðum, sem eru 80% af útflutningi Is-
lands.
Á slíkum erfiðleikatimum er mikil-
vægt að halda áfram, og raunar auka,
samvinnu i efnahags- og viðskipta-
málum. Við fögnum niðurstöðum ráð-
stefnunnar að þessu leyti, þvi miðað er
að efldri samvinnu, sem byggir á gagn-
kvæmnissjónarmiðum. Viðskiptaþving-
anir eiga ekki rétt á sér fremur en
vaidbeiting af öðru tagi.
Aukin viðskiptasamvinna stuðlar að
hagkvæmri verkaskiptingu þjóða á milli
og verndun auðlinda. Umhverfi og auð-
lindir verður að vernda og leggja ber
rækt við að bæta það, sem aflaga hefur
farið. Engum árangri verður náð í þessu
efni nema með raunhæfum aðgerðum,
þar sem sérstök ábyrgð hvers einstaks
ríkis er mörkuð. Innan slíkra marka
hafa Islendingar stigið skref til friðunar
á auðlindum hafsins með því að stjórna
nýtingu fiskimiðanna við Island.
Nýlega tók íslenzka ríkisstjórnin þá
ákvörðun, að frá og með 15. október 1975
skuli íslenzk fiskveiðilögsaga ná yfir 200
sjómilur. Vitneskjan um siminnkandi
afla á islenzkum fiskimiðum leiddi til
þess, að við töldum það óverjanlegt að
fresta útfærslu fiskveiðilögsögunnar. En
við ákvarðanir sinar um þetta efni hefur
íslenzka rikisstjórnin byggt á þeim
drögum að sáttmála, sem nú liggja fyrir
3. hafréttarráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna.
xxxx
Herra forseti. Allir hljótum við að
óska þess á þessari stundu, að niðurstöð-
ur ráðstefnunnar verði dyggilega virtar
og þeim hrundið í framkvæmd. Is-
lendingar vilja lifa i friði við allar
þjóðir, þeir vilja að samvinna ríki og
hagsmunaárekstrar séu leystir með
sanngirni og góðum samkomulagsvilja.
Þjóðir okkar vænta þess af okkur, að
góðum áformum sé hrundið i fram-
kvæmd. Hér erum við ekki að reisa nein
Potemkintjöld. Við ættum hvorki að
blekkja sjálfa okkur né aðra. Við gerum
okkur þvert á móti grein fyrir, að á öllu
veltur, að við efnum í raun samþykktir
okkar og þær beri ávöxt i daglegu lifi
þjóða okkar. Við eigum að heita þvi hérl
Helsinki á þessari stundu, að svo skuli
verða.
Jamboreemótið
í Noregi sett í gœr
ALHEIMSMÓT skáta I Lillehammer,
Nordjamb — 75, var sett á hádegi I
gær. Um 18 þúsund skátar frá 97
löndum eru komnir til mótsins og
taka þátt I þvl. Við upphaf setningar-
innar, sem fram fór á hátlðarsvæði
mótsins, Þingvöllum, mynduðu þátt-
takendur mótsins risastóra hönd
með útrétta fingur, en kjörorð móts-
ins er Fimm fingur, ein hönd. Síðan
bauð Ragnhildur Helgadóttir, forseti
Norðurlandaráðs, þátttakendur vel-
komna til Norðurlanda og er ræða
hennar birt á öðrum stað I blaðinu.
Þá var Jamboree-eldurinn borinn inn
en hann var fluttur með boðhlaupi
frá Japan. þar sem slðasta mót var
haldið. Fánar voru siðan dregnir að
húni, sunginn var Jamboree-
söngurinn og Ólafur Noregskonung-
ur ávarpaði mótsgesti.
íslensku þátttakendurnir komu til
tjaldbúðanna seint á mánudags-
kvöld. En nokkrir fslendingar voru
búnir að dvelja I mánuð við undir-
búning mótsins. Veðrið hefur verið
þeim nokkurt kvalræði þvl þeir eru
óvanir að vinna I þeim hita, sem
verið hefur I Lillehammer eða 25 til
30 gráðum á daginn og ekki ský-
hnoðri á himni.
Tjaldbúðirnar, sem íslendingarnir
sjá um, eru nefndar Hekla og dvelja
þar um 1 600 skátar frá 27 þjóðum
en I þessum hópi eru aðeins 40
fslendingar auk Islenskra starfs-
manna. i búðunum er heljarstórt
listaverk, sem táknar Heklu og á
kvöldin er veikið lýst upp og sést þá
langt að og setur mikinn svip á
búðirnar. Dagskrá mótsins er afar
fjölbreytt og unnið er að hinum
margvlslegustu verkefnum. Gefið er
út dagblað á mótinu og eru tveir
íslendingar I ritstjórn þess.