Morgunblaðið - 22.10.1975, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. OKTÖBER 1975
Páll Bragi Kristjónsson:
ALVARLEGAR SPIJRNINGAR
III. UTANRÍKISRÁÐHERRA?
Merkisdagur var runninn upp,
15. október 1975, dagur, sem
minnzt mun í sögunni með stolti,
dagur, sem Islendingar heima og
heiman höfðu beðið í ofvæni,
hátíðisdagur. — Islenzk fiskveiði-
lögsaga færð út í 200 mílur. —
Námsmaður í Árósum arkar í
skólann í sparifötunum ásamt
skyrtu með flibba og viðeigandi
bindi. Þessi „múndering" er dreg-
inn fram, og af henni dustað reyk-
ið, í tilefni dagsins. Félagarnir í
skólanum undrast mjög en sam-
gleðjast er skýring er gefin. Fjöl-
miðlar fjalla með óvenjulegri vel-
vild um þetta lffshagsmunamál
íslendinga. Heima fyrir bakar
eiginkona námsmannsins pönnu-
kökur að íslenzkum sið. — Já,
sannarlega hátíðisdagur. —
En svo kemur boðskapurinn um
kvöldið á öldum Ijósvakans:
Ambassador Islands í Moskvu lýs-
ir því yfir í tilefni dagsins, að
líklegt sé, að íslendingar verði
eða jafnvel muni skipta um
bandamenn á alþjóðlegum vett-
vangi vegna afstöðu Breta og V-
Þjóðverja til fiskveiðíútfærsl-
unnar. Yfirlýsingu ambassadors-
ins fylgir sú hjartnæma kveðja til
alheimsins, að Rússar sýni Islend-
ingum mikinn velvilja og skilning
í málinu. Ekki var því um að
villast, hvert Moskvuambassador-
inn renndi augum með tilliti til
nýrra bandamanna.
Ekki skal hér fjölyrt um af-
stöðu Breta og V-Þjóðverja til út-
færslu fiskveiðilögsögunnar, né
nokkru spáð um, hver lok þeirra
mála verða. Ekki skal heldur
reynt að geta sér til um hug og
vilja Sovétmanna, þar mun am-
bassadorinn geta betur um dæmt.
En eitt er víst, að yfirlýsing
Hannesar Jónssonar, ambassa-
dors, kom sem þruma úr heið-
skíru lofti yfir almenning vina-
þjóða okkar næstu, og óvist er,
hversu samúðin með málstaðnum
Páll Bragi Kristjónsson.
hrekkur langt, ef fleiri hótanir
berast frá Moskvu, svo ekki sé
talað um, ef við rök eiga að styðj-
ast. Það sannreyndi Islendingur-
inn í Árósum 16. okt., daginn eftir
sparifötin.
Og nú vil ég beina eftirfarandi
spurningum til utanrfkisráðherra
íslands, Einars Ágústssonar, sem
ætla má, að sé húsbóndi Hannesar
Jónssonar Moskvuambassadors.
1. Er þessi yfirlýsing ambassa-
dorsins gefin f samrærni við skoð-
un islenzku ríkisstjórnarinnar,
hafði hann fengið umboð til að
gefa hana, eða borið hana undir
utanrfkisráðherra?
2. Ef svarið við spurningu 1 er
neitandi, hlýtur eftirfarandi
spurning óneitanlega að vakna og
krefjast svars: Hefur óbreyttur
embættismaður, sem ekki er af
kjósendum kjörinn til umboðs
eða starfa, leyfi til að gefa út svo
stórpólitískar yfirlýsingar, svo
sem um er að ræða i þessu tilviki?
3. Ef slíkt umboð er ekki fyrir
hendi, hvaða afleiðingar hafa
slíkar gerðir þá fyrir stöðu við-
komandi embættismanns?
Ég vona eindregið að utanríkis-
ráðherra svari þessum spurning-
um, þeirra svara verður áreiðan-
lega, af þorra manna, beðið með
eftirvæntingu, ekki sízt þeirra,
sem á erlendri grund tala máli
Islands í þessu stóra máli.
Árósum, 16. okt. 1975.
Páll Bragi Kristjónsson.
Hannes Jónsson sendiherra:
UJÐRÉniNG VH) PRÉrnNA
„EKKI LÍNA AÐ HEIMAN”
I Morgunblaðinu 17. þ.m. segir
á baksíðu: „Hannes Jónsson boð-
ar breytta afstöðu til NATO“, en f
greininni er skýrt frá því, að
dönsk blöð hafi birt frétt frá
fréttaritara frönsku fréttastof-
unnar í Moskvu þess efnis, að HJ
hafi sagt „að íslendingar neyðist
ef til vill til að skipta um banda-
menn, ef Atlantshafsbandalags-
löndin og önnur vestræn rfki sjái
ekki til þess, að 200 mílna fisk-
veiðilögsaga Islands verði virt.“
Síðar gefur blaðið í skyn að
fréttin sé rétt og óvéfengjanleg
með því að birta eftirfarandi
spurningu til utanríkisráðherra:
„Hafa sendiherrar heimild til
að gefa svona yfirlýsingar?“
Því er sem sé slegið föstu, að
„svona yfirlýsing" hafi verið gef-
in, en spurt er hvort sendiherrar
hafi heimild til slíkra yfirlýsinga.
Að gefnu þessu tilefni skal eft-
irfarandi tekið fram:
1. Undirritaður efndi til frétta-
mannafundar í sendiráðinu f
Moskva í tilefni útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar 15. október
— Siglir flotinn
Framhald af bls. 24
skipaflotinn telur 150 til 200 skip.
Hér er um að ræða skip með
margs konar veiðarfæri. I hópi
sjómannanna náðist ekki sam-
staða, en meirihluti var fyrir kröf-
unum, sem lagðar voru fram, en
minnihlutinn taldi allt of vægt
farið í sakirnar og var mun rót-
tækari.
Þeir félagar, sem boðuðu til
blaðamannafundarins sögðu, að
ekki væri um neinar skipulagðar
aðgerðir að ræða frá hendi sjó-
manna aðrar en þær að leggja
skipunum. Sögðu þeir að kröfun-
um væri mjög stillt í hóf. Þeir,
sem blaðamannafundinn sátu,
voru: Guðmundur Jónsson, skip-
stjóri á Júní, Jóhann Sigurgeirs-
son, skipstjóri á Skafta, Sigurður
Kristjánsson, skipstjóri á Fram-
tiðinni frá Keflavík, Ölafur G.
Gíslason, stýrimaður á Júní,
Gunnar Þór Ölafsson, skipstjóri á
Þorbirni II, Björn Ingólfsson,
skipstjóri á Frey KE, og Óskar
Vigfússon, sem var sá aðili, sem
gætir hagsmuna undirmanna.
Sjómennirnir breyta stærðar-
mörkum og verði í tillögum sfnum
frá þeirri verðlagsákvörðun, sem
verðlagsráðið auglýsti. Þeir
lækka neðri stærðarmörk stór-
þorsks um 5 cm, en halda
óbreyttu verði. Um millistærðar-
þorsk breyta þeír ekki neðri
mörkum flokksins, en lækka að
sjálfsögðu efri mörkin í 70 cm og
hækka kflóverðið um 2 krónur, í
40 krónur. Smáþorskinn láta þeir
óbreyttan frá ákvörðun Verðlags-
ráðs, en þar er kílóverðið 20 krón-
sl. Efni fundarins var kynning
á landhelgismálinu, en ekki ör-
yggismál. Farið var yfir frétta-
tilkynningu utanríkisráðu-
neytisins um málið og henni
dreift á rússnesku og ensku.
Síðar voru spurningar og svör
um málið.
2. Á fundinum voru fulltrúar
helstu fjölmiðla Sovétrikjanna
og nokkrir fréttamenn frá
Vesturlöndum og Asfu.
Frönskum fréttamönnum var
boðið, en þeir boðuðu forföll
og mættu ekki vegna anna í
sambandi við heimsókn Frakk-
landsforseta f Sovétríkjunum.
3. Eftir að fram höfðu komið á
fundinum svör við spurning-
um um afstöðu Sovétrikjanna
og vestrænna ríkja til út-
færslnanna 1952, 1958 og 1972
spurði einn fréttamanna, hvort
landhelgismálið væri ekki lífs-
hagsmunamál Islendinga. Því
var svarað játandi. Spurði
hann þá, hvort ekki kæmi til
greina, að ísland skipti um
ur. Hins vegar var ákvörðun á
verði á milliufsa hjá verðlagsráði
17,50 krónur og á karfa 19,50
krónur. Milliufsann hækka sjó-
mennirnir f 23 krónur og karfann
í 22 krónur. Segjast þeir gera
þetta, þar sem með þessari verð-
lagningu sé betur gætt friðunar-
sjónarmiða smáþorsks, en þeir
telja verðákvörðun verðlagsráðs-
ins beinlínis stuðla að smáfiska-
drápi á þorski, þar sem með henni
fæst meira fyrir smáþorsk en fyr-
ir milliufsa og góðan karfa. Á
stórufsa lækka þeir mörkin á
stærð fisksins um 10 cm í 75 cm.
Jafnframt lækka þeir mörkin á
stórýsu um 4 cm í 50 cm og hækka
verðið á stórýsu um 8 krónur í 45
krónur hvert kíló.
Sfðan segja sjómennirnir:
„Þessa verðlagningu leggur sam-
starfshópur yfir- og undirmanna
á fiskiskipum fram, sem grund-
völl fyrir því að við getum haldið
áfram róðrum. Ennfremur gerum
við þá kröfu, að sjóðakerfi sjávar-
útvegsins verði tekið til rækilegr-
ar yfirvegunar og að sú nefnd,
sem að þeim störfum vinnur skili
áliti eigi sfðar en 1. desember
1975. (Það ber henni að gera skv.
tilskipunarbréfi — innskot Mbl.).
Einnig gerum við þá kröfu, að
þegar málið verður tekið fyrir á
þingi, að það hljóti skjóta af-
greiðslu og sjóðakerfið verði lagt
niður.“
Sjómennirnir sögðu, að í ræðu
eins ráðherra rfkisstjórnarinnar,
sem flutt hefði verið á sjómanna-
daginn, hefði komið fram að ís-
lenzkur sjómaður hefði rúmlega
tvöfalt meiri afla á bak við sig en
sjómenn annarra þjóða. Þetta
Hannes Jónsson.
bandamenn úr því að i hópi
Atlantshafsbandalagsríkjanna
væru þau rfki, sem alltaf hefðu
hefði komið heldur illa við sjó-
menn, þvi áð með þessu afla-
magni næðu þeir ekki sama kaupi
og sjómenn í nágrannalöndunum.
Tóku þeir síðan dæmi frá Færeyj-
um. Þeir sögðu: „Gerum ráð fyrir
að færeyskur bátur landi í heima-
höfn og á honum sé 10 manna
áhöfn. Báturinn landar 10 tonn-
um af fyrsta flokks ýsu 50 cm og
stærri. Fyrir hvert kg af ýsunni
fást 59,50 krónur og skiptaverð-
mæti bátsins er þvi 595 þúsund
krónur. Skiptaprósentan er 27%,
eða 160.650.— krónur og er deilt í
10 staði eða 16.065 krónur á
mann. I þessu tilfelli er gert ráð
fyrir að fiskurinn sé seldur beint
til fisksala. Siðan til samanburðar
skal tekinn íslenzkur bátur með
10 manna áhöfn og hann landar
nákvæmlega sama aflanum. Fyrir
hvert kg fæst 19,60 krónr og
skiptaverðmætið er 196 þúsund
krónur. Skiptaprósenta er 32%
eða 62.720 krónur, sem skipt er í
10 staði eða 6.272 krónur á
mann."
Síðan sögðu sjómennirnir: „Næst
skulum við gefa okkur tvo menn,
sem báðir eru kvæntir í sinn
hvorri skipshöfninni. Báðir eru
latir við að grfpa til soðningar-
innar, er þeir fara heim, þannig
að konur þeirra verða að fara til
fisksalans og kaupa f soðið. Maður
færeysku konunnar seldi sinn
fisk á 59,50 krónur hvert kg, en
kona hans greiðir 127 krónur
fyrir kg. íslenzki sjómaðurinn
seldi sinn fisk á 19,60 krónur, en
konan hans greiddi fyrir hann
127 krónur. Kaupi hans vegar
færeyska konan íslenzkt súpukjöt
kostar hvert kg. 307 krónur, þar
staðið gegn þessu lffshags-
munamáli Islendinga en innan
Varsjárbandalagsins ríki, sem
hefðu virt lffshagsmuni
íslands. Þessu svaraði undir-
ritaður, að þetta hefði aldrei
verið á dagskrá, en hins vegar
færi það ekki framhjá Islend-
ingum, að það fælist viss mót-
sögn í þvf að andstaða við lffs-
hagsmuni Islendinga kæmi frá
bandamönnum okkar í NATO
en skilningur og oft jafnvel
beinn stuðningur frá ríkjum
Varsjárbandalagsins. — Að
öðru leyti komu bandalögin og
öryggismál ekki til umræðu á
fundinum.
Ljóst er af framansögðu, að
undirritaður gaf hvorki yfirlýs-
ingu um „breytta stefnu til
NATO“ né „að tslendingar neyð-
ist ef til vill til að skipta um
bandamenn ..." — Hins vegar
hefur frásögnin af fréttamanna-
sem það er niðurgreitt, m.a. fyrir
skattpening fslenzka sjómanns-
ins, en konan hans þarf að greiða
424 krónur fyrir hvert kg í búð
hér heirna."
Þá kom það fram á blaðamanna-
fundinum að nær enginn bátur í
öllum bátaflotanum væri full-
mannaður og ekki fengist hálf
nýting út úr þeim vegna manna-
leysis. Til þess að unnt yrði að
gera út þyrfti fiskverð a.m.k. að
hækka um helming. Þá kom það
einnig fram að sá minnihlutahóp-
ur, sem var á móti kröfunum, sem
lagðar hafa verið fram krafðist
þess að fiskverð hækkaði til jafns
við landbúnaðarafurðir.
Sjómennirnir sögðu að um 60%
af aflaverðmæti færi f sjóðakerfið
Sður en til skiptingar aflans
kæmi. Þeir töldu upp ýmiss konar
tekjur, sem sjóðir hefðu af fob-
verði aflans. I Tryggingasjóð
fiskiskipa sögðu þeir að áætlað
væri að rynni 1.247 milljónir
króna á þessu ári, í olfusjóð 1.550
milljónir, í olíusjóð vegna við-
bótargjalds 1.450 milljónir, í afla-
tryggingasjóð, almenna deild 440
milljónir, f aflatryggingasjóð,
áhafnadeild 530 milljónir í fisk-
veiðasjóð 457 milljónir, til fisk-
matsins 50 milljónir, til fiskimála-
sjóðs 28 milljónir og f aðra sjóði
38 milljónir eða samtals 5.790
milljónir. I stofnfjársjóð fiski-
skipa renna siðan 15% af afla-
verðmæti upp úr sjó miðað við
gildandi verðlag innanlands og
skiptir það milljörðum króna að
mati sjómannanna. Sjómenn vilja
að allt sjóðakerfið verði afnumið.
fundinum í Moskvu brenglast
meira en Iftið i meðför frétta-
manna og undirrituðum gert upp
að hafa gefið yfirlýsingu í anda
spurningar framangreinds frétta-
manns. Þennan fréttabandvef má
leysa upp í eftirfarandi formúlu:
„Maður sagði manni ... (Morg-
unblaðið), að maður hefði sagt
sér ... (ótilgreind dönsk blöð), að
annar hefði sagt sér ... (franskir
fréttamenn), að maður hefði sagt
(sendiherra Islands í
Moskvu).“
Hversu ábyggileg getur frétta-
mennska byggð á slfkri formúlu
verið?
Er það ekki aðalsmerki góðrar
fréttamennsku að leita sannleiks-
gildis ósennilegra keðjufréttafrá-
sagna af þessu tagi fyrir birtingu,
með því að bera þær beint undir
þann, sem borinn er fyrir þeim?
Reykjavík 20.10. 1975.
Hannes Jónsson
— Tillögur
Framhald af bls. 1
hvort V-Þjóðverjar væru farnir
að undirbúa endurskipulagningu
á fiskveiðum sínum í Ijósi þess að
flest benti til að innan skamms
yrði 200 mílna efnahagslögsaga
samþykkt á Hafréttarráóstefn-
unni.
„V-Þjóðverjar hafa ekki mikilla
hagsmuna að gæta f sambandi við
200 mílurnar og þrátt fyrir að
samkomulag verði gert á þessu
sviði á Hafréttarráðstefnunni
þýðir það ekki að vinaþjóðir geti
ekki gert með sér gagnkvæman
samning sem þjóni viðskiptaleg-
um hagsmunum beggja.“
Að lokum lögðu þingmennirnir
áherzlu á að þeir væru mjög von-
góðir um að samkomulag næðist
og að íslendingar myndu sjá á
tillögum V-Þjóðverja að þeir
vildu af einlægni leysa málið. V-
Þjóðverjar gerðu sér einnig grein
fyrir að Islendingar gætu ekki
gert samninga við Breta eða Þjóð-
verja hvora í sínu lagi án þess að
tryggt væri að grein 6 í EBE-
samningnum tæki gildi.
— Vinnuveitenda
sambandið
Framhald af bls. 2
og kjaramála á næstu mánuðum,
er vá fyrir dyrurn. I þeim efnum
eru allir í sama báti, vinnuveit-
endur, launþegar og stjórnvöld.