Morgunblaðið - 03.01.1976, Blaðsíða 8

Morgunblaðið - 03.01.1976, Blaðsíða 8
AFKOMA verzlunarinnar á árinu 1975 er enn óviss. Þær athuganir, sem Verzlunarráðið hefur látið gera á afkomu verzlunar, benda til þess, að um töluvert verri afkomu verði að ræða hjá verzlun á árinu 1975 en verið hefur hin fyrri ár. Ástæður þessa eru aðal- lega tvær. í fyrstu lagi hefur átt sér stað töluverður magnsam- dráttur vöruveltu í verzlun á árinu. Mestur er samdrátturinn í bifreiðaverzlun, en hjá þeirri grein verður samdrátturinn um 25% í krónutölu en um 70% að magni til. í öðrum greinum verzl- unar er samdrátturinn minni en þó verulegur. Hitt atriðið, sem þó veldur meiru um, eru afskipti yfirvalda af verðmyndun og álagningarreglum. Frá því að nú- verandi rfkisstjórn tók við völd- um hefur hún beitt sér fyrir því að meðalálagningarprósenta í verzlun yrði um 10% lægri á árinu 1975 en hún var á árinu á undan. Þegar svo árar, að selt vörumagn dregst saman, og meðalálagningarprósenta lækkar, verður útkoman óhjákvæmilega verri afkoma. Eins og sakir standa er óljóst, hvort verzlun sem heild skilar hagnaði á árinu 1975. Að vísu eru alltaf til fyrir- tæki, sem skila góðri og jafnvel mjög góðri afkomu, en fjöldinn allur af fyrirtækjum hefur átt í það miklum erfiðleikum á árinu 1975, að sennilegt er að heildin skili ékki hagnaði, svo að nokkru nemi. Horfur 1976 Strax á miðju ári 1975 varð Ijóst, að staða þjóðarbúsins út á við var orðin mjög veik og gat versnað þegar leið á árið. Smám saman hefur komið í Ijós, að vöru- skiptajöfnuðurinn við útlönd getur orðið óhagstæður um allt að 24 milljarða króna (miðað við fob verðmæti), gjaldeyrisstaða MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. JANUAR 1976 Gísli V. Einarsson r formaður Verzlunarráðs Islands: bankakerfisins nettó var neikvæð um 4,7 milljarða kr. í lok nóvem- ber og ekki eru horfur á því, að viðskiptakjörin batni svo neinu nemi á komandi ári. Það virðist því ljóst, að íslenzkt efnahagslíf þarf að aðlaga sig enn frekar og getur ekki lengur haldið uppi svo veikri stöðu út á við eins og verið hefur. Slikan vanda er einungis hægt að leysa með fernum hætti. í fyrsta lagi geta þjóðir gengið á gjaldeyris- hefur tekizt, er tvíþætt. 1 fyrsta lagi var leiðréttingarþörfin orðin mikil og horfur á jafnvel enn versnandi viðskiptakjörum. I öðru lagi hafa aðhaldsaðgerðir á öðrum sviðum stjórnar efnahags- mála verið takmarkaðar og ekki náð tilgangi sínum, m.a. vegna mikils hallareksturs ríkissjóðs, sem verður um 4 milljarðar á árinu. Gengisfelling er ekkert óska- barn verzlunar enda kemur sú Fá Islendingar þá verzlun, sem þeir eiga skilið varasjóði sína, en þá leið höfum við þegar nýtt til fullnustu og meira til, eins og neikvæð gjald- eyrisstaða er skýrasta dæmið um. í öðru lagi má færa niður verðlag hér innanlands en halda genginu stöðugu. Þessi leið er þó bæði flókin og erfið í framkvæmd og þvi ekki fýsilegt að beita henni. Þriðja leiðin, sem oft er nefnd, eru ýmis konar höft og hömlur á utanríkisviðskipti. Þessi leið er þó engin lækning í sjálfu sér og reynsla þjóðanna í gegnum árin hefur sýnt, að hún er verri heldur en sjúkdómurinn sjálfur. Fjórða leiðin, og sú eina, sem fær er með góðu móti, er breytt gengisskrán- ing. Gengisfelling hefur ýmsa ókosti, en kostirnir bera gallana ofurliði. Að vísu hefur gengið tvf- vegis verið fellt í tíð núverandi ríkisstjórnar án verulega sýnilegs árangurs. Ástæða þess. hvernig til jafnvægisaðgerð mun verr niður á verzlun en öðrum atvinnu- vegum. Bæði þarf verzlun að endurnýja innfluttar vörubirgðir á nýju gengi, sem útheimtir mikið fjármagn, sem ekki er almennt fyrir hendi. en auk þess getur þurft að greiða seldar vörur á nýju gengi, sem þýðir þá beint tap, ef gengisfellingin er einhver verulegur hluti af álagningunni, svo ekki sé talað um, ef hún er meiri en nemur álagningunni. Verzlun setur sig þó ekki á móti nauðsynlegum jafnvægisleiðrétt- ingum á genginu, þar sem slík leiðrétting er eina færa leiðin, sem grundvölluð er á heilbrigðri skynsemi og tryggir áframhald- andi viðskiptafrelsi og efnahags- legt sjálfstæði þjóðarinnar. Verzlun horfir því fram á, að nokkur leiðrétting á gengi getur reynst nauðsynleg í byrjun árs 1976, auk þess sem verulegur samdráttur verður að eiga sér stað, þar með einnig f verzlun, ef jafnvægi á að nást i efnahagslíf- inu. Auk þess sér verzlun fram á, að skilningur stjórnvalda á efna- hagslögmálum verðmyndunar og frjáls markaðsbúskapar er afar takmarkaður og virðist ekki eiga skjóta batavon. Þannig er það mikilli óvissu háð, hvort tekst að lagfæra núverandi álagningar- reglur, þannig að fyrirtæki geti þrifist með eðlilegum hætti. Verzlunaráðið, sem samtök við- skiptalífsins, mun að sjálfsögðu beita sér fyrir því að leiðréttingar verði gerðar, þótt Verzlunarráðið vildi mun frekar sjá meiri skyn- semi innleidda f verðmyndunar- kerfi okkar. Af framansögðu má ljóst vera, að afkoma verzlunar fer ekki batnandi á árinu 1976, ef þetta þrennt fer saman: gengis- felling í ársbyrjun, töluverður magnsamdráttur f vöruveltu og óbreyttar álagningarreglur frá árinu áður. Samkeppnislöggjöf Á undanförnum árum hefur breytt verðmyndunarkerfi og samkeppnislöggjöf verið kapps- mál samtaka viðskiptalffsins. Hins vegar er það ljóst, að hér er fremur um að ræða hagsmunamál neytenda en fyrirtækja. Ástæðan fyrir því, að samtök viðskiptalífs- ins setja þetta mál á oddirin, er einfaldlega sú, að þau telja núver- andi fyrirkomulag meingallað. Það dregur úr hagvexti og leiðir til verri afkomu almennings og atvinnuveganna en betra fyrir- komulag verðmyndunar gerir. Samtök neytenda hafa látið þetta mál svo til afskiptalaust. Einnig virðist almenningur ekki gera sér ljóst hvernig neytendur geti hagnast á breyttu fyrirkomu- lagi. Rökin eru þó mörg og ein- föld. Verðsamkeppni er hverf- andi meðal íslenzkra fyrirtækja, enda sjá þau sér ekki hag í slíkri samkeppni. Væri verðmyndun gefin frjáls yrðu fyrirtækin knúin til að fara út í verðsamkeppni í baráttu um markaðinn. Slfk sam- keppni leiðir fyrr eða síðar til fækkunar fyrirtækja og betri nýt- ingar afkastagetunnar. Astæða þess, að fyrirtæki sjá sér ekki hag í verðsamkeppni við núverandi fyrirkomulag er m.a. sú, að fyrirtækjum er refsað fyrir hagstæð innkauþ. Vegna skertrar álagningar á vörur innanlands hefur verzlunin f auknum naæli orðið umboðsverzlun. Fyrir bragðið hafa íslenzk fyrirtæki verið í erfiðari aðstöðu til þess að ná fram Iægra vöruverði. Ef verð- myndun yrði gefin frjáls mundi fljótlega draga úr umboðsverzlun og vöruverð lækka af þeim sök- um. Breytt fyrirkomulag verð- myndunar og samkeppni gæti því þýtt lægra vöruverð fyrir neyt- endur, meiri álagningartekjur verzlunar og minni gjaldeyris- notkun vegna innfluttra vara. Það er af þessum sökum sem Verzl- unarráð íslands hefur beitt sér fyrir breyttu fyrirkomulagi verð- myndunar og samkeppni. Greinargerð Félags þroskaþjálfanema: Hvers á hinn vangefni að gjalda? Nokkur orð um afstöðu tryggingaráðs til vasapeninga vangefinna Á fundi hjá Félagi þroskaþjálfa- nema þann 14. nóv. var und- irrituðum falið að kanna fyr- ir hönd félagsins, hverju hann sætti, sá mismunur sem er á greiðslu svonefndra vasapeninga til fólks, 16 ára og eldra, sem dvelst á vistheimilum fyrir van- gefna, og þeirra langdvalarsjúkl- inga sem dveljast á öðrum stofn- unum, einkum er þar átt við elli- heimili og geðsjúkrahús. Hvað eru vasapeningar? Áður en lengra er haldið teljum við rétt að útskýra við hvað er átt þegar talað er um vasapeninga til öryrkja. Vfsum við til síðustu málsgreinar 50 gr. almanna- tryggingalaga, sem hljóðar á þá leið, að sé bótaþegi algjörlega tekjulaus sé Tryggingastofn- uninni heimilt að greiða honum sjálfum allt að 25% lágmarks- bóta. Bætur þessar hafa verið nefndar ,,vasapeningar“ og er svo á umsóknareyðublaði um bætur þessar. Bætur þessar hafa undan- tekningalaust verið • greiddar að fullu til örvrkja sem dveljast langdvölum ástofnunum nem-atil vistmanna fávitastofnana. Þá hefur tryggingaráði þótt hálf greiðsla nægjanleg. Rök tryggingaráðs. Okkur langaði því til að vita á hvaða rökum hið göfuga trygg- ingaráð byggði þessa afstöðu sína. Þann 4/12 ’75 hringdum við til formanns tryggingaráðs, Gunnars Möller, sem því miður sá sér ekki fært að sinna okkur sökum anna. Hann lét þess þó getið að afstaða tryggingaráðs byggðist bæði á þeirri staðreynd að þeir vasa- peningar sem greiddir hafa verið hefðu oft á tíðum ekki verið nýttir til fulls, og einnig væri hún byggð á hyggjuviti þeirra í trygg- ingaráði. Mikið er hyggjuvit tryggingaráðsmanna, en lítt finnst okkur búmannlegt að eyða aurunum þótt þörfin fyrir krónurnar sé fyrir hendi. Einnig benti Gunnar okkur á þau gögn sem forstöðumenn vistheimil- anna hefðu frá tryggingaráði. 1 þeim gögnum höfðum við þegar rekist á bókun tryggingaráðs dag- setta 12/2 1969 sem hljóðar svo: ..Tryggingaráð telur að öryrkjar á fávitastofnunum eigi sama rétt til 10% bóta skv. 56. gr. almanna- tryggingalaga og aðrir vistmenn." Arið 1969 voru 10% lágmarksbóta fullir vasapeningar og heimildar- ákvæði þar um í 56. gr. í stað 50. gr. nú. Við báðum Gunnar að segja okkur hvað hefði breyst síðan ’69, þannig að vistmaður á elliheimili þurfi nú 25% (hefur hækkað um 150% síðan ’69) en vistmaður á fávitastofnun aðeins 12,5% (hefur hækkað um 25% síðan ’69). Gunnar svaraði og sagði að þótt vangefnir hefðu þurft 10% lágmarksbóta árið ’69 þyrftu þeir ekki 25% þeirra árið ’75. Þetta gátum við ekki skilið öðruvísi en svo að þarfir aldraðra og geðsjúkra hefðu aukist 6 sinnum meira en þarfir van- gefinna á síðustu 7 árum, og að verðbólgan hefði bitnað 6 sinnum meira á því fólki en vangefnum. Úr bréfi forstjóra Tryggingastofnunarinnar. Það næsta sem gerist í þessu máli er, að á fjörur okkar rekur greinargerð undirrituð af Sigurði Ingimundarsyni forstjóra Trygg- ingastofnunar rfkisins dagsett 28/1 1975, þar sem hann fyrir hönd tryggingaráðs upplýsir um- boðsmann sinn á Akureyri um rök þau sem tryggingaráð leggur til grundvallar mismun á títt- nefndum vasapeningum til van- gefinna annars vegar og annarra bótaþega hins vegar, og leyfum við okkur að vitna í greinargerð þessa. „Hafa þessar greiðslur valdið nokkrum erfiðleikum, þar sem að- staða viðkomandi bótaþega til þess að nýta þessar bætur er mjög misjöfn, og geta margir ekki veitt þeim móttöku sjálfir um lengri eða skemmri tíma og getur þá verið um nokkurt vandaverk að ræða að hagnýta fé þetta í réttum og skynsamlegum tilgangi, enda alls um miklar upphæðir af almannafé að ræða. Afgreiðsla þessara bóta til fávita hafa verið sérstaklega erfiðar hvað þetta snertir." Síðar í bréfinu segir svo: „Ráðstöfun á þessu fé virðist hafa farið eftir hugkvæmni og ákvörð- un forstöðumanna heimilanna og eru varla aðrir til þess færari, en af skýrslum má sjá, að hugmyndir þeirra og mat er mjög misjafnt og til eru vistheimili sem enn hafa ekki óskað eftir fé til slíkrar ráð- stöfunar. Tíðni umsókna hefur varla gefið tilefni til að ætla að þörfinni væri ekki fullnægt og hefur tryggingaráð ekki enn synjað umsókn. Heimilin gætu til dæmis látið á það reyna með nýrri umsókn og nýrri skýrslu, þegar þau telja sig vanta meira fé til þessara þarfa.“ Ot af þessum ummælum viljum við spyrja Sigurð Ingimundarson um nokkur atriði. 1) Sigurður segir: „Hafa þessar greiðslur valdið nokkrum erfið- leikum þar sem aðstaða viðkom- andi bótaþega til að nýta þessar bætur er mjög misjöfn.“ Er Sigurður að gefa í skyn með þessu að vangefinn einstaklingur I blóma lífsins hafi minni þörf eða lélegri aðstöðu til að nýta þessar bætur en til dæmis háaldraður maður á elliheimili. Hvernig er skynsamleg nýtingfjárins? 2) Sigurður talar um vand- ann við að hagnýta þessar bæt- ur f réttum og skynsamlegum tilgangi. Við viljum þá benda honum á að vangefnir eru einu bótaþegarnir sem þurfa að standa Tryggingastofnun- inni skil á því í hvað þeir eyði vasapeningum sínum og virð- ist því Tryggingastofnuninni standa á sama um hvort aðrir bótaþegar eyði fé þessu í réttum og skynsamlegum tilgangi eða ekki. Auk þess viljum við benda Sigurði á hans eigin orð þar sem hann segir: „Ráðstöfun á fé þessu virðist hafa farið eftir hugkvæmni og ákvörðun forstöðumanna heimil- anna og eru varla aðrir til þess færari." Vissulega væri fróðlegt að fá skilgreiningu Sigurðar á því hvernig fólk eigi að hagnýta fé sitt á réttan og skynsamlegan hátt í því eyðsluþjóðfélagi sem við lifum í. 3) Sigurður bendir á að „hér sé alls um háa upphæð af almannafé að ræða“. Finnst Sigurði Ingi- mundarsyni í raun og veru 3000 kr. á mánuði vera mikið eyðslufé einstaklings sem engar aðrar tekjur hefur, en 3000 kr. eru fullir vasapeningar í dag. Vasa- peningar vangefinna eru aðeins 1500 kr. á mánuði, FIMMTÁN HUNDRUÐ KRÓNUR. Við tókum það saman hve há upphæð af almannafé rynni til vangefinna i formi vasapeninga, sem vistaðir eru á stofnunum og fylgir þessi samantekt hér með. Stofnun: Kópavogshæli Skálatún í Mosfellssveit Sólheimar í Grímsnesi Tjaldanes í Mosfellssveit Sólborg á Akureyri Fjöldi yfir 16 ára: 147 30 39 20 ____________27 Samtals: 263 Krónur á ári: 2.464.000 640.000 702.000 360.000 486.000 4,834.00 Tölur um fjölda yfir 16 ára aldur eru fengnar úr riti Heil- brigðis- og tryggingaráðuneytis útgefnu í apríl 1975. Framhald á bls. 2

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.