Morgunblaðið - 25.01.1976, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. JANUAR 1976

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavlk.
Haraldur Sveinsson
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið.
Eitt veigamesta atr-
iði fiskverndar og
skynsamlegrar nýtingar
fiskstofnanna er friðun
hrygningar- og uppeldis-
svæða. Miklu varðar að slík
friðunarsvæði verði virt,
bæói af okkur sjálfum og
erlendum aðilum, sem hér
kunna að fá skammtíma
veiðiheimildir fram yfir
lyktir hafréttarráóstefnu
Sameinuðu þjóðanna.
Helztur vinningur útfærð-
ar fiskveiðilandhelgi er að
ná markvissri stjórn á fisk-
veiðisókninni. Sú stjórn
þarf fyrst og fremst að mið-
ast við það, að nytjafiskar
okkar nái á sem skemmst-
um tíma eðlilegri stofn-
stærð og geti gefið há-
marksafrakstur í þjóðarbú-
ið. Hugsanlegir skamm-
tímasamningar við þær
þjóðir, sem sótt hafa á Is-
landsmið, þurfa ekki sízt að
tryggja, að slíkar friðunar-
reglur verði virtar, bæði í
bráð og lengd.
Sjávarútvegsráðuneytið
hefur nú gefið út nýja
reglugerð um fiskveiði-
landhelgi íslands, sem
felur í sér mikla stækkun
fyrri friðunarsvæða, sem
og ný friðunarsvæði, sem
lokuð eru veiðum, ýmist
hluta árs eða alfarið. Við
samningu þessarar reglu-
gerðar hefur verið stuðzt
við umsagnir Fiskveiði-
laganefndar, Hafrann-
sóknastofnunar og skip-
stjórnarmanna á fiskiskip-
um.
Af nýjum svæðum, sem
nú verða friðuð, má m.a.
nefna: Úti fyrir Vestur-
landi er nýtt friðunar-
svæði, á tímabilinu frá 1.
maí til 31. desember ár
hvert. Sú friðun byggist á
þeirri reynslu, að þar er
mikið af smákarfa yfir
sumartímann og síðari
hluta árs. Þá verður friðað
stórt svæði á Papagrunni,
en skipstjórnarmenn á
Austfjörðum, sem og fiski-
fræðingar, höfðu lagt
áherzlu á þetta verndar-
svæði vegna smáufsa, sem
þar heldur sig. Þveráls-
svæðið verður nú lokað allt
árið, en þar er jafnan
mikið af ungþorski. Svæðiá
umhverfis Kolbeinsey
verður og lokað allt árið og
svæðið úti fyrir Norð-
austurlandi verður friðað
þann veg, að lina verður
dregin út frá Fonti í stað
NA og 70 mílur á haf út, í
stað 50 mílna áöur. Þá
verður friðaða svæðið á
Selvogsbanka stækkað til
austurs.
Friðunarsvæði sam-
kvæmt hinni nýju reglu-
gerð, sem lokuð eru ýmist
allt árið eða verulegan
hluta árs, eru á veiði-
svæðum, sem umlykja
landið allt. Þeim, sem hafa
áhuga á nákvæmum mörk-
um friðunarsvæðanna, skal
bent á frétt Morgunblaðs-
ins í gær þar um.
Það er hald manna, sem
gerst þekkja til þróunar
hafréttarmála, að 200
mílna auðlindalögsaga
verði alþjóðaregla í mjög
náinni framtíð, sennilega á
þessu eða næsta ári. Það
skiptir öllu máli fyrir
okkur Islendinga, að sú al-
þjóðaregla verði án skil-
yrða um svokallaðan hefð-
bundinn veiðirétt eða
gjörðardóm. Afstaða okkar
til viðræðna við aðrar
þjóðir um hugsanlegan
takmarkaðan og tímabund-
inn veiðirétt, hlýtur að
taka miö af stöðu þessa
máls á hafréttarráðstefn-
unni. Það skiptir og megin-
máli þann biðtíma, sem við
þurfum að þreyja unz haf-
réttarráðstefnunni lýkur,
ef hægt er að þrýsta niður
því aflamagni með tíma-
bundnum samningum, sem
útlendir taka ella ófrjálsri
hendi, og bægja frá því
hættuástandi, sem nú ríkir
á Islandsmiðum. Þá skiptir
það ekki sízt máli að fá
aðkomna fiskimenn til að
viröa þær reglur, sem við
setjum um veiðarfæri og
friðunarsvæði, með hlið-
sjón af því ástandi fisk-
stofna okkar, sem gjörla er
lýst í viðvörunum fiski-
fræðinga.
Það er rik ástæða til að
fagna hinni nýju reglugerð
sjávarútvegsráðuneytisins
um ný friðunarsvæði og
stækkun hinna eldri. Þá er
og ástæða til að fagna
heimildarákvæði reglu-
gerðarinnar til skyndiráð-
stafana af hálfu ráðuneyt-
isins, sem orðað er á þessa
leið: „Nú á sér stað á til-
teknu svæði seiða- og smá-
fiskadráp í þeim mæli, að
varhugavert eða hættulegt
getur talizt, og mun þá
sjávarútvegsráðuneytið, að
fenginni umsögn Hafrann-
sóknastofnunarinnar, gera
nauðsynlegar ráðstafanir
til að sporna við því. Munt
ráóuneytið með tilkynn-
ingu loka afmörkuðum
veiðisvæðum um lengri eða
skemmri tíma fyrir öllum
togveiðum, svo og öðrum
veiðum, ef nauðsynlegt
þykir. Jafnan skal umsögn
Hafrannsóknastofnunar-
innar liggja fyrir, áður en
slikar tímabundnar veiði-
takmarkanir eru úr gildi
numdar.“ —
Þessi nýja reglugerð er
veigamikið spor að því
marki að ná nauðsynlegri
stjórn á nýtingu fiskimiða
okkar. Við megum aldrei
missa sjónar á því marki,
sem að var stefnt með
öllum útfærslum fiskveiði-
landhelgi okkar, allt frá því
að stefnan var mörkuð með
landgrunnslögunum 1948,
að vernda til langrar fram-
tíðar þá auðlind sjávar,
sem er undirstaða byggðar
í landi okkar í bráð og
lengd. Það er e.t.v. stærsta
verkefni þeirrar kyn-
slóðar, sem ber hita og
þunga dagsins í dag, að búa
þann veg um hnúta, að
þessari þjóðarlíftryggingu
verði skilað óskemmdri í
hendur framtíðarinnar.
Fjöregg til framtíðar
j Reyki avíkurbréf
Laugardagur 24. janúar
Þáttaskil í
landhelgisdeilu
Síðustu daga hafa orðið þátta-
skil í fjórðu landhelgisdeilu, sem
við eigum í við Breta á aldarfjórð-
ungi. Sú ákvörðun brezku ríkis-
stjórnarinnar að kalla flota sinn á
brott frá Islandsmiðum hefur
leitt til þess, að forsætisráðherrar
landanna ræðast við nú um helg-
ina. Þessi fundur forsætisráð-
herranna táknar, að úrslitatilraun
verður gerð til þess að leysa deil-
una. Með slík deilumál er ekki
farið á æðsta stig stjórnvalda í
öðrum tilgangi. Þetta þýðir ekki,
að Geir Hallgrímsson, forsætis-
ráðherra, hafi farið til London til
þess að ganga frá samningum við
Breta. Þvert á móti hyggst hann
með viðræðum sínum við Harold
Wilson kanna, hvort yfirleitt sé
hugsanlegt að leysa þessa erfiðu
deilu með samningum. Að viðræð-
um þeirra loknum mun forsætis-
ráðherra gera ríkisstjórninni
grein fyrir gangi þeirra og síðan
mun ríkisstjórnin taka afstöðu til
þess, hvort halda skuli samninga-
viðræðum áfram með það mark-
mið í huga að gera samkomulag
við Breta um takmarkað áfla-
magn í stuttan tíma. Þess vegna
er hér um könnunarviðræður að
ræða en ekki eiginlegar samn-
ingaviðræður.
Það er eftirtektarvert, að land-
helgisdeilur okkar við Breta hafa
yfirleitt ekki verið leystar fyrr en
æðstu menn ríkjanna beggja hafa
rætt saman. Þannig var þorska-
stríð, sem hófst 1958 ekki leyst
fyrr en Olafur Thors, þáverandi
forsætisráðherra og Harold Mac-
millan höfðu ræðst við. Þorska-
stríð, sem hófst 1972 var ekki
leyst fyrr en með viðræðum Ölafs
Jóhannessonar og Edwards Heath
í október 1973. En þótt þessi for-
dæmi kunni að vekja vonir um, að
samkomulagsgrundvöllur finnist
í viðræðum Geirs Hallgrfmssonar
og Harolds Wilsons nú er einn
grundvallarmunur á aðstöðunni i
fyrri tilvikum og nú.
Þær ríkisstjórnir, sem vitnað
var til, höfðu mun meira svigrúm
til samninga en ríkisstjórn Geirs
Hallgrímssonar. Nú liggja fyrir
skýrslur vísindamanna, sem
brezkir starfsbræður þeirra hafa í
megindráttum fallizt á, sem sýna,
svo að ekki verður um villzt, að
ástand þorskstofnanna er mjög
alvarlegt. Þess vegna hefur nú-
verandi ríkisstjórn ekki það svig-
rúm til samninga, sem fyrri ríkis-
stjórnir höfðu og þess vegna
byggjast hugsanlegir samningar
nú í raun og yeru algerlega á því,
að brezki forsætisráðherrann geri
sér grein fyrir því i hvers konar
aðstöðu íslendingar eru komnir.
Lífsafkoma íslendinga byggist á
þorskstofninum. Verði hann eyði-
lagður eru um leið brostnar for-
sendur fyrir lífi okkar i þessu
landi. Þess vegna erum við að
berjast fyrir lífi okkar með sama
hætti og Bretar börðust fyrir lifi
sínu í heimsstyrjöldinni síðari.
En ólíkt höfumst vér að. Um 5 ára
skeið á striðsárunum lönduðu ís-
lenzk fiskiskip um 75% af þeim
fiski, sem á land kom í Bretlandi
og seldu á verði, sem Bretar
sjálfir tóku ákvörðun um. Þaó var
ekki áhættulaust fyrir Islendinga
að flytja Bretum þessi björg i bú
en hún skipti máli fyrir Breta.
Nú hafa orðið hlutverkaskipti.
Nú berjumst vió Islendingar fyrir
lífi okkar. En i stað þess að veita
okkur aðstoð við að vernda fisk-
stofnana beita Bretar hernaðarof-
beldi til þess að halda rányrkj-
unni áfram. Þessa aðstöðu þarf
Harold Wilson að skilja og það
verður ekki sízt verkefni Geirs
Hallgrímssonar í þessum við-
ræðum að gera brezka forsætis-
ráðherranum grein fyrir þvi,
hvað í húfi er fyrir Islendinga. Ef
sá skilningur skapast meðal
brezkra ráðamanna er miklum
áfanga náð.
Árangur
ríkisstjórnar
I raun og veru hefur ríkis-
stjórnin náð undraverðum
árangri í landhelgisdeilunni. Það
er eftirtektarvert, að aðeins
tveimur mánuðum eftir að brezki
flotinn kom á íslandsmið hefur
hann verið kallaður til baka. Á
árinu 1973 tók það vinstri stjórn-
ina á fimmta mánuð að ná þessum
árangri. I fyrsta þorskastriðinu
var brezki flotinn á Islandsmiðum
um nær tveggja ára skeið. Þessi
skjóti árangur er fyrst og fremst
að þakka þeirri stefnu, sem ríkis-
stjórnin hefur markað i land-
helgisdeilunni við Breta, þeim
stjórnmálalegu aðgerðum, sem
hún hefur beitt sér fyrir og þeirri
festu og ákveðni, sem einkennt
hefur meðferð hennar á þessari
erfiðu deilu.
Það hlýtur að vekja athygli hér
á Islandi, að blöð i Bretlandi, Dan-
mörku, Noregi og Svíþjóð eru á
einu máli um, að með brottköllun
brezka flotans hafi Islendingar
unnið mikinn sigur í þorskastríð-
inu. Okkur Islendingum er
fremur lagið að gagnrýna okkar
menn og finna þeim allt til for-
áttu en viðurkenna það, sem vel
er gert. Og stundum kemur viður-
kenningin að utan. En einróma
mat fjölmiðla í fjórum löndum er
staðfesting á því, að islenzka
ríkisstjórnin hefur haldið á mál-
stað Islands af röggsemi og festu.
Gagnrýnin á
ríkisstjórnina
Að sjálfsögðu hefur rikisstjórn-
in orðið fyrir gagnrýni i sambandi
við meðferð hennar á landhelgis-
málinu. En i hverju er þessi gagn-
rýni fólgin? I fyrsta lagi hefur
verið sagt, að ríkisstjórnin hafi
verið sein til aðgerða og hafi
dregið óeðlilega lengi að lýsa yfir
slitum stjórnmálasambands við
Breta. Um þessa gagnrýni er það
að segja, að nákvæmlega sömu
vinnubrögð hafa verið viðhöfð og
á tímum vinstri stjórnarinnar,
þegar hún var að þvi komin að
slíta stjórnmálasambandi við
Breta. Þá, eins og nú, var sú
ákvörðun til komin vegna ásigl-
inga. Þá eins og nú fóru fram
sjópróf. Þá eins og nú voru sér-
fræðingar fengnir til þess að yfir-
fara þau gögn, sem fyrir lágu. Og
þá eins og nú var yfiriýsing um
slit á stjórnmálasambandi gefin
með fyrirvara. Þessi aðferð var þá
samþykkt af ráðherrum Alþýðu-
bandalagsins og SFV. Þeir geta
því ekki gagnrýnt hana nú. En
mestu skiptir þó, að ríkisstjórnir
eru að lokum dæmdar af verkum
þeirra. Núverandi ríkisstjórn
tókst að knýja brezka flotann burt
af Islandsmiðum með stjórnmála-
Iegum aðgerðum. Og það er niður-
staðan, sem öllu skiptir. Tals-
menn Alþýðubandalagsins hafa
gagnrýnt Geir Hallgrímsson fyrir
að þiggja boð Harolds Wilsons um
að koma til viðræðna í Lundún-
um. Sömu menn samþykktu, að
Olafur Jóhannesson færi til
London til viðræðna við Edward
Heath. Á málflutningi manna,
sem snúast eins og skoppara-
kringlur eftir því hvort þeir eru í
ríkisstjórn eða utan er að sjálf-
sögðu ekkert mark hægt að taka.
Auðvitað hlaut Geir að taka
boði Wilsons um viðræður. Hefði
hann ekki gert það, hefði hann
skaðað málstað tslands. Eftir að
Islendingar höfðu leitað aðstoðar
aðildarríkja Atlantshafsbanda-
lagsins og Josephs Luns til að