Morgunblaðið - 25.01.1976, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. JANUAR 1976
Mánudagsmvndin
ANDKFJ
ÍKJKLFV
Leikstjóri: Andrei Tarkovsky. Gullna ljónið í Feneyjum,
Rússnesk, gerð 1966. ' fyrstu verðlaun í San Fran-
Aðalleikarar Anatoli Solon-
itsyn og Kolya Burlyayev.
Andrei Tarkovsky hefur
verið lýst sem athyglisverðasta
leikstjóra í Rússlandi á siðustu
15 árum. Hann hefur þó aðeins
gert 4 myndir á þessu tímabili,
fyrir utan skólamyndir sinar,
sem gerðar eru fyrir þennan
tima. Hvað veldur athafnaleysi
hans er ekki ljóst, en á Vestur-
löndum gizka menn í eyðurnar,
þegar sú vitneskja liggur fyrir,
að Andrei Rublev var gerð
1966, en ekki sýnd í Rússlandi
fyrr en 1971. En ágizkanir geta
verið varasamar og samkvæmt
áreiðanlegustu heimildum mun
töfin ekki hafa orðið af pólitísk-
um ástæðum, heldur af þvi, að
myndin þótti sýna of mikið of-
beldi og mikla grimmd í garð
skynlausra skepna. Það er hins
vegar athyglisvert, að myndin
er sýnd í örlítið styttri útgáfu,
um leið og Tarkovsky er fengið
það verkefni að búa til rúss-
neskt svar við mynd Kubricks,
2001, sem var myndin SOLAR-
IS, er Háskólabíó sýndi fyrir
tæpu ári. Sýnir þaó, að Rússar
bera mikið traust til Tar-
kovskys sem kvikmyndagerðar-
manns og því ekki ólíklegt, að
honum hafi tekizt að þvinga
Rublev til sýninga i einhvers
konar samningum við Mosfilm.
Ferill Tarkovskys og mynda
hans er sannarlega einstakur:
Fyrsta mynd hans var „Ivans
Childhood" og hlaut hún
cisco, fyrstu verðlaun i Aca-
pulco og Selznick-verðlaun sem
kvikmynd, „er bæri mikinn
friðarboðskap". Rublev hlaut
verðlaun i Cannes fyrir hand-
ritið og Solaris hlaut sérstök
dómnefndarverðlaun í Cannes
1972. Enn hefur ekki reynt á
það hvort nýjasta mynd hans,
er nefnist Spegillinn, verður
eftirbátur hinna, er hún verður
sýnd á kvikmyndahátíðum vest-
an járntjaldsins, væntanlega á
þessu ári.
Andrei Rublev fjallar um
frægasta altaristöflu-málara
Rússa, sem uppi var á 14. og 15.
öld. Um þennan mann er mjög
lítið vitað en Tarkovsky gæðir
hann því lífi, sem honum hent-
ar. 1 upphafi myndarinnar er
atriði, sem er eins konar upp-
taktur eða forspil, að því, sem
koma skal. Árið 1400 steðja
bændur og búalið að kirkju-
turni einum miklum úti á gresj-
unum og verða vitni að fyrstu
(og síðustu) tilraun eins manns
til að fljúga í einhvers konar
loftbelg. 1 þessu atriði, sem er
geysifallega gert með áhrifa-
miklum Ioftmyndatökum, er
þeim táknræna skilningi komið
til áhorfandans, að frá ómuna
tíð hafi það verið þrá mannsins
sem skynveru að losna við klafa
daglegs amsturs og strits, vera
algjörlega frjáls og hafinn yfir
jarðneska efnishyggju. Alla
myndina í gegn á Rublev i
erfiðleikum með að sætta sköp-
unargáfur sínar við þann við-
SIGUROUR SVERRIR PALSSON
bjóð, sem hann verður daglega
vitni að, hann á í miklu sálar-
stríði og getur ekki málað.
Hann ferðast um og það er ekki
fyrr en hann verður yitni að
því, hvernig ungur drengur
stjórnar því vandasama verki
að smíða risastóra kirkju-
klukku, að hann öðlast skilning
á því, að hann verður að sætta
sig við umhverfið og taka
virkan þátt i því, til þess að
sköpunargáfur hans fái notið
sín.
Sýning myndarinnar er réttir
3 timar hér, eins og sú útgáfa,
sem endanlega var sýnd í Rúss-
landi, en myndin var stytt um
einar 20 mín. fyrir Vestur-
landamarkað. Er það gleðiefni,
að myndin skuli vera sýnd hér í
heild, því meðal þeirra atriða,
sem felld voru úr myndinni,
var hið áhrifaríka upphafs-
atriði. Hins vegar verð ég að
viðurkenna það, að þrátt fyrir
lengd myndarinnar finnst mér
meginatburðarás hennar vera
alltof slitrótt, samhengis- og
skýringalaus, sem veldur þvi að
áhorfandinn þarf að eyða of
löngum tima I að grufla í því,
hver sé hvað og hvað sé yfir-
höfuð að gerast. Gætir þessa
mest um miðbik myndarinnar,
og hér verður smásmuguieg at-
burðarás þröskuldur í vegi
frekari skilnings á myhdinni.
SSP.
Rublev (Anatoli Solonitsyn) t.v. á í erfiðleikum með að sætta sköpunargáfur sfnar við umhverfið.
Að mála skrattann á vegginn
The Exorcist, bandarísk, gerð
1973.
Leikstjóri: William Friedkin.
Með Ellen Burstyn, Linda
Blair, Jason Miller, Max von
Sydow og Lee J. Cobb.
Það er i rauninni að bera í
bakkafullan lækinn að vera að
skrifa um þetta fyrirbæri. Þess
vegna ætla ég að reyna að vera
stuttorður. Þetta er vond mynd.
Eina röksemdin, sem þarf til að
styðja þá skoðun mfna, er sú, að
myndin sýnir allt. Ef höfund-
arnir hefðu haft þá glóru til að
bera, að skilja eitthvað eftir
fyrir ímyndunaraflið, hefði
kannski tekist betur til. Menn
eru ekki hræddir við það sem
þeir sjá, þeir eru hræddir við
það sem þeir sjá ekki. En fyrir
utan þennan galla eru persón-
urnar í myndinni lítt holdg-
aðar, og er þetta hvort tveggja
stórt skref aftur á bak, miðað
við það, sem bókin hafði upp á
að bjóða. Yfirleitt minnti
myndin mig á hryllingsmynd-
irnar frá Hammer, en Hafnar-
bfó sýndi mikið af þeim á sínum
tíma. Nema hvað það voru
miklu heiðarlegri hryllings-
myndir. En hvers vegna verður
myndin þá svona umtöluð og
vekur eins mikla móðursýki og
raun ber vitni? Svörin kunna
að vera margvísleg en ein
ástæða er þó viss. Þegar fram-
leiðendur myndarinnar höfðu
skoðað hana í fyrsta sinn yfir-
gáfu þeir sýningarsalinn og
klóruðu sér í höfðinu. Hvernig i
andskotanum áttu þeir að koma
svona mynd á markað? Þeir
veltu þessu fyrir sér og fundu
Iausnina. Móðursýki. Látum
líða yfir nokkra áhorfendur á
blaðamannasýningunni, það
berst út, og síðan skipuleggjum
við yfirlið á nokkrum frumsýn-
ingarstöðum. Múgsefjunin var
skipulögð og áhorfendur bitu á
agnið. Aðstoð við yfirlið barst
alls staðar frá, sérstaklega þó
frá ýmsum hópum djöfladýrk-
enda og sértrúarhópum, sem
auðveldlega féll i trans, þótt
andlitsfarðinn væri illa gerður
og djöfullinn talaði reiprenn-
andi ensku aftur á bak. En Is-
lendingar falla ekki i trans
fyrir svona gerviskratta, enda
erum við öll alin upp meðal
raunverulegra drauga.
SSP.
Robert De Niro (Oscarsverðlaun fyrlr leik I aukahlutverki) sem
Vito Corleone áyngri árum (hlutverk Brandos í fyrri myndinni).
Mafíu-
fræði
The Godfather, Part II., banda-
rfsk, gerð 1974.
Leikstjóri: Francis Ford Copp-
ola.
Með Al Pacino, Robert Duvall,
Diane Keaton, Robert De Niro,
Lee Strasberg, John Gazale ofl.
Annar hluti Guðföðurins er
dálítið frábrugðin fyrri mynd-
inni í ýmsum atriðum. I stað
þess að vera einungis framhald,
er í myndinni gerð grein fyrir
þvf, hvernig Corleone fjölskyld-
an byrjar feril sinn í Bandaríkj-
unum. Þessar tvær sögur, föð-
urins og sonarins, eru sagðar
samhliða og dregin upp nokkuð
skörp mynd af því, hvernig
faðirinn vinnur hvern sigurinn
á fætur öðrum, meðan sonurinn
fer hægt og sígandi halloka
fyrir utanaðkomandi þrýstingi.
I upphafi sjáum við föðurinn
sem lítinn, einstæðan dreng á
Italíu, hann er sendur einn til
Bandaríkjanna og þar er byrjað
á því að setja hann í sóttkví,
einan í herbergi. 1 lok mynd-
arinnar situr A1 Pacino eftir
einn og yfirgefinn, einmana
sál, þó honum hafi að einhverju
leyti tekist að halda i völdin.
Það jákvæða við þessa mynd
er, að hún leggur miklu meiri
áherslu á samskipti einstakl-
inga, persónurnar fá að njóta
sin betur sem manneskjur
heldur en í fyrri myndinni, þar
sem ofbeldið sat í fyrirrúmi.
Myndin er nú 200 mín. og er
vægast sagt dálítið löng, án þess
þó að hægt sé að segja að manni
fari að leiðast. Coppola er ein-
stakur fagmaður, sem vinnur
þessa mynd sína þannig, að hún
verður aldrei þreytandi. Hins
vegar er ljóst, að eitthvað hefur
farið úr böndunum, þegar hann
þarf að stytta myndina um 100
mín., því upphaflega var hún
300 min. og spurning, hvort
ekki hefði verið heppilegra að
sú stytting færi fram strax i
handritinu.
Godfather, Part I, varð til
þess, að Coppola auðgaðist all-
vel, og nóg til þess að geta gert
mynd upp á eigin spýtur, sem
hann hafði lengi langað til að
gera. Var það The Con-
versation, sem hlaut nokkur
Oscarsverðlaun í fyrra ásamt
Godfather, Part II. Vonandi
verður Coppola það vel stæður
eftir þessa mynd, að hann geti
haldið áfram að gera þá hluti,
sem hugur hans stendur til,
persónulegar myndir, sem hafa
meira inntak en Mafíu-
myndirnar. Þvi að þrátt fyrir
fagmannlega vinnu og góða
persónusköpun hafa þessar
myndir ákaflega lítið að segja
umfram það, sem hér hefur
verið getið.
SSP.
ó tjokJinu
'k'kir Guðfaðirinn
■k'k'k Andrei Rublev
★★★ Okindin
★★ Allt fyrir elsku Pétur
★ Særingamaðurinn