Morgunblaðið - 25.08.1976, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. ÁGUST 1976
15
Úgna Þjódverjar valda
jafnvægií Evrópu?
- eftir MicheI Debré, fyrrum forsætisrádherra Frakklands
FYRIR skömmu birtist í hinu virta franska dag-
blaði — Le Monde — grein eftir Michel Debré
fyrrverandi forsætisráðherra Frakklands. í grein
þessari varpar Debré fram þeirri spurningu,
hvort Þjóðverjar ógni á ný valdajafnvæginu í
Evrópu og lýsir áhyggjum yfir eflingu þýzkra
auðhringa.
Michel Debré, var náinn samstarfsmaður de
Gaulle og er einn helzti foringi gaullista í Frakk-
landi. Þar sem þetta mun ein fyrsta rödd sem
heyrist frá þekktum og ábyrgum stjórnmála-
manni í Evrópu frá stríðslokum, þar sem lýst er
áhyggjum yfir því, að veldi Þýzkalands sé að
verða of mikið á ný þykir Morgunblaðinu rétt að
birta grein þessa í heild og gefa lesendum sínum
kost á að kynnast þeim sjónarmiðum, sem þar eru
sett fram.
Þegar byrlega blæa fyrir
Þjóðverjum geta þjóðarleiðtog-
ar þeirra yfirleitt aldrei á sér
setið, heldur hreykja þeir sér
hátt og láta móðan mása um
alla skapaða hluti. Fyrir fjórum
mánuðum lét Helmut Schmidt
kanslari falla mjög ósæmileg,
hneykslanleg og fáránleg orð
um de Gaulle. Ekki lét hann
þar við sitja heldur viðhafði
skömmu siðar ósmekkleg gífur-
yrði um innanrikismál ttala. En
slíkt orðagjálfur ristir ekki
djúpt og hefur litlar hættur i
sér fólgnar.
Miklu viðsjálverðari er sú
þróun, sem nú virðist eiga sér
stað í stáliðnaðinum í Norður-
Evrópu, en þar eru þýzkir auð-
hringar komnir vel á veg með
að sölsa allt undir sig. Sú spurn-
ing hlýtur því að vakna, hvort
Efnahagsbandalagið hafi bol-
magn til að tryggja, að sá sátt-
máli, sem það er ábyrgt fyrir, sé
virtur. En við verðum einnig að
spyrja okkur sjálf að því, nú
þegar 30 ár eru liðin frá lokum
siðari heimsstyrjaldarinnar,
þar sem 30 milljónir manna
féllu vegna stefnu Hitlers,
hvort Þjóðverjar séu enn á ný
farnir að ógna valdajafnvæginu
í Evrópu, og þar með friðar-
horfum í álfunni. Ymiss konar
teikn eru á lofti sem til þess
gætu bent, og þá einkum sá
ákafi, sem Þjóðverjar leggja á
það að efla auðhringa sína.
I stríðslok var ákveðið að
leysa upp hina voldugu, þýzku
auðhringa, og reisa skorður við
þvi að þeir gætu risið upp aftur.
Þessi ákvörðun var ekki tekin
vegna þess eingöngu, að auð-
hringarnir höfðu verið tæki í
höndum hins geypilega iðn-
veldis Þjóðverja. Hún var held-
ur ekki tekin eingöngu vegna
þess, að auðhringarnir höfðu
orðið fyrstir til að hagnast
blygðunarlaust á hinni hrylli-
legu vinnuþrælkun, sem er-
lendir verkamenn urðu að
sæta. Þessi ákvörðun byggðist á
því, að það voru leiðtogar auð-
hringanna og jafnvel auðhring-
arnir sjálfir, sem höfðu kveðið
á um, að Þjóðverjar skyldu ná
undirtökunum í Evrópu. Um
leið og auðhringur kemst til
mikilla valda, er hann ekki
lengur einber þáttur í efna-
hagskerfi ríkis, heldur verður
hann að styrku afli I stjórn-
málalifi þess. Þetta ættum við
að hafa rækilega hugfast. .
MIKIL
STRAUMHVÖRF
Þegar drög voru lögð að sam-
komulaginu um Kol- og stál-
samsteypu Evrópu á sínum
tíma, komu þessi sjónarmið vel
fram. Gefin voru hátiðleg lof-
orð um, að yrði einhvern tíma
aflétt þeim framleiðslutak-
mörkunum, sem Þjóðverjar
þurftu að sæta, væri hægt að
koma í veg fyrir, að það hefði í
för með sér hringamyndanir,
sem háskalegar gætu orðið á
stjórnmálasviðinu, og yrði
framleiðslumagnið þá háð fyrra
samkomulagi. Þeir, sem unnu
að lagasetningu þessari, létu
þetta ákvæði ná til allra aðild-
arrikja, og var sá leikaraskapur
greinilega nauðsynlegur.
Eftir því sem árin liðu tóku
menn að túlka samkomulag
þetta heldur frjálslega og skyn-
samlegar málamiðlunarleiðir
voru valdar. Vonir stóðu til
þess að stjórnmál blönduðust
ekki inn í málin, og að fram-
kvæmdaráð Efnahagsbanda-
lagsins í Bríissel myndi hafa
aðstöðu til að fylgjast náið með
atferli Þjóðverja, eins og ríkis-
stjórnir aðildarríkjanna höfðu
áður gert.
Á þessu ári hafa orðið mikil
straumhvörf. Hinn nýi auð-
hringur, sem nú er í uppsigl-
ingu, er tröllaukinn. í krafti
hans mun forustumönnum í
þýzkum stáliðnaði hlotnast æg-
ishjálmur, sem þeir geta haldið
yfir álfunni og mun það hafa í
för með sér ómældar pólitiskar
afleiðingar. Ríkisstjórnir aðild-
arrikja EBE æmta hvorki né
skræmta, framkvæmdaráðið í
Brússel tvístígur í ráðaleysi, og
segir það sina sögu um það,
hvílíka lotningu menn bera fyr-
ir Þjóðverjum, sem nú eru
álitnir rikasta þjóð í Evrópu.
Ríkisstjórn sú, sem lánar fé á
báðar hendur og styrkir fjár-
hagsáætlanir bandalagsins,
kallar fram þrælsótta hjá
bandamönnum sinum. Franska
stjórnin gat ekki látið hjá liða
að hafa einhver afskipti af mál-
inu vegna fyrirspurna, sem
fram komu í þinginu, og baðst
skýringa á þessari þróun mála.
Svar fékkst hins vegar ekki.
Siðasta sameiginleg yfirlýsing
ríkisstjórna aðildarrikjanna
var sambland af kattarþvotti og
glæstum loforðuip; I siðustu til-
lögu framkvæmdáráðsins, sem
væntanlega hlýtur ekki sam-
þykki, er farið á svig við kjarna
málsins. Hringamyndun hefur
ekki verið bönnuð formlega.
Þeir, sem eru andvigir því, að
ákvæðum samkomulagsins sé
beitt, hafa þá einu röksemd frá
að færa, að engum standi leng-
ur ógn af Þjóðverjum. Vita-
skuld eru aðstæður ekki hinar
sömu og áður fyrr. Þýzkaland
er ekki lengur ein heild. Þegar
menn meta friðarhorfur í Evr-
ópu verður að gaumgæfa hinar
raunverulega aðstæður í álf-
unni (de facto) og lagalegar
aðstæður (de jure), þ.e. þá
skipan, sem komið var á eftir
síðari heimsstyrjöld. Sérhver
breyting á skipan mála (de
facto og de jure) er háð sam-
þykki viðkomandi þjóða. Sömu
skilmálum urðu Frakkar að
lúta eftir ósigurinn við Water-
loo.
Þrátt fyrir þetta er stað-
reyndin sú, að Vestur-
Þjóðverjar hafa unnið mikið
þrekvirki á umliðnum árum, og
það hlýtur að teljast einn merk-
asti viðburður í Evrópu á þess-
ari öld, hversu vel þeim hefur
tekizt að rétta úr kútnum eftir
stríðið. Þeir hafa vissulega af
mörgu að státa. Athafnalíf
þeirra stendur með meiri
blóma en viðast hvar annars
staðar. Þeim hefur hlotnazt for-
usta i viðskiptum, gjaldmiðill
þeirra er sá sterkasti í heimi og
mennta- og tryggingakerfi
þeirra er með afbrigðum gott.
Hið eina, sem skyggir á, er það,
að fæðingum fer sífellt fækk-
andi. Þýzka þjóðin var mjög
fjölmenn fyrir stríð, og enda
þótt hún yrði fyrir miklu mann-
falli i striðinu, bættist henni
drjúgur liðsauki, þar sem
milljónir manna flúðu til Vest-
ur-Þýzkalands frá löndunum
austan járntjalds og lögðu fram
sinn skerf til að skapa hið
þýzka efnahagsundur. En allir
hafa einhvers staðar snöggan
blett og sú sára staðreynd verð-
ur ekki umflúin, að þýzku þjóð-
inni er tekið að fækka.
NV VIÐHORF
Menn færa einnig fram þau
rök og vissulega með nokkrum
sanni, að hernaðarmáttur Þjóð-
verja sé takmarkaður, að þeir
þurfi á aðstoð Bandaríkja-
manna að halda, ef beita þurfi
herafli, og að með undirritun
Parísarsáttmálans hafi þýzka
ríkisstjórnin afsalað sér rétti til
að framleiða kjarnorkuvopn.
Allt er þetta satt og rétt og afar
þýðingarmikið. En menn
skyldu hafa það hugfast, sem
við höfum lært af biturri
reynslu, að gerbreyting gæti átt
sér stað á örfáum árum. Al-
mennt andvaraleysi í Evrópu
gæti leitt til þess, að innan
skamms tíma sköpuðust alger-
lega ný viðhorf í þessum mál-
um. Þýska stjórnin lætur það
viðgangast, að iðnjöfrar hennar
ganga i berhögg við samkomu-
lagið um Kol- og stálsamsteypu
Evrópu, sem undirritað var árið
1950. Hver veit, hvaða sáttmál-
ar og samningar aðrir verða
virtir að vettugi á komandi ár-
um. Og raunar er það svo, að
ýmsir þættir í samstarfi Þjóð-
verja og annarra Atlantshafs-
bandalagsríkja gætu hæglega
ýtt undir slíka þróun.
En svo segja menn,' að þetta
sé einskær hugarburður, engin
hætta stafi af Þjóðverjum og til
að koma i veg fyrir, að svo
verði, þurfi að koma á eðlilegu
jafnvægi i Evrópu sem skjótast.
Þegar hagsmunir Þjóðverja og
annarra Vestur-Evrópu-þjóða
fari saman, láti þeir þjóðar-
metnað sinn lönd og leið og
hætti að leiða hugann að Aust-
ur-Þýzkalandi, Dónárdal og El-
sass-Lótringen. En menn eru
löngu hættir að taka mark á
slíkri röksemdafærslu. Evrópa
verður framvegis það, sem hún
hefur ávallt verið, þ.e. löndin,
sem byggja hana. Þau rikustu
og sterkustu munu jafnan hafa
yfirhöndina, en smærri ríki
verða að láta I minni pokann og
< Jl
Michel Debré
halla sér sjálfkrafa að því öfl-
ugasta. Það væri mjög óvitur-
legt að búast við öðru af þeim.
Hvað Rómönsku-Evrópu
varðar, þá er hún ekki lengur
til, hafi hún nokkru sinni verið
það. Efnahagsbandalagið skeyt-
ir á engan hátt um þær hættur,
sem liggja i leyni við Miðjarðar-
hafið, vegna þess að Frökkum
hefur ekki tekizt að hvetja
grannriki sin ti dáða. (Italir
hafa i ærnu að snúast á innan-
landsvettvangi og Spánn hefur
enn ekki gerzt aðili að EBE) og
vegna þess að Þjóðverjar hafa
engan áhuga á Suður-Evrópu
og Mið-Austurlöndum, nema á
því, sem lýtur að verzlun og
viðskiptum.
ÓSKHYGGJA
Þá má einnig líta þannig á, að
Frökkum og Þjóðverjum beri
að gleyma því, sem skilur á
milli ríkjanna, og axla sameig-
inlegar byrðar i nútíð og fram-
tíð. Þetta er mjög markvert
sjónarmið og það er snar þátt-
ur, ef ekki meginforsendan fyr-
ir því, að jafnvægi haldist i
Evrópu, að stjórnirnar I París
og Bonn komist að sérstöku
samkomulagi. Ég mun fyrstur
manna hafa haldið þessu sjón-
armiði fram I franska þinginu
— það var árið 1949, og oft
siðan, en sérstaka áherzlu lagði
ég á það í Elsass, þegar þess var
minnzt á áhrifamikinn hátt, að
öld var liðin frá hinu hörmu-
lega striði 1870. En menn
skyldu samt ekki gera ráð fyrir,
að slikt samkomuleg sé sjálf-
sagður hlutur. Hagsmunir þess-
ara tveggja ríkja fara ekki allt-
af saman. í stjórnmálum taka
þau oft hvort sinn pól i hæðina,
og þau eru harðvitugir keppi-
nautar í viðskiptum. Það er
ekkert annað en óskhyggja,
þegar því er haldið fram, að
hvert land hafi ekki sín sér-
kenni.
Og þá erum við aftur komin
að hinni fornu kenningu: Eng-
in hætta stafar af Þjóðverjum,
svo fremi, að Frakkar séu öfl-
ugir. Hvort sem Helmut
Schmidt kanslara líkar það bet-
ur eða verr, þá er það engin
tilviljun, að sambúð Frakka og
Þjóðverja stóð með miklum
blóma, þegar de Gaulle hers-
höfðingi var forseti Frakk-
lands. Franska efnahagsundrið,
sem kom í kjölfar hins þýzka,
gerði það að verkum, að jafn-
ingar gátu ræðzt við. Ef við
værum ennþá öflugir og
ákveðnir, þá hefði fram-
kvæmdaráðið i Brússel ekki tví-
stigið lengi áður en það tók
ákvörðun um auðhringa í stál-
iðnaði Þjóðverja. Það hefði þeg-
ar i stað tekið afstöðu gegn öll-
um slikum hugmyndum. En
Frökkum hefur hægt og sigandi
miðað aftur á bak. Verðbólga
hefur veikt mjög stöðu gjald-
miðilsins. Fjárfesting í iðnaði
hefur ekki svarað nauðsynleg-
um kröfum; rikisstjórnin getur
ekki tekið ákvörðun um, hvaða
stefna skuli tekin, jafnvel í
brýnustu hagsmunamálum,
hún fæst lítið við að vernda
hagsmuni Frakka erlendis: og
ofan á þetta bætist, að fæðing-
um fer sifellt fækkandi. Á upp-
gangstímum þjóðarinnar fyrsta
aldarfjórðunginn eftir síðari
heimsstyrjöld tókst henni ekki
að bæta sér upp þá mannfækk-
un, sem hún hafði orðið fyrir á
undanförnum 150 árum að við-
bættu manntjóni á stríðsárun-
um. Sú þróun, sem hefur átt sér
stað hjá okkur, getur haft
hörmulegar og afdrifaríkar af-
leiðingar.
Ég skal fúslega viðurkenna,
að enda þótt Þjóðverjar séu öfl-
ugir, stendur engin ógn af þeim
þessa stundina. En Frakkar
mega hins vegar ekki glopra
niður öllu því, sem þeim
ávannst á hinu 10 ára blóma-
skeiði sinu, sem því miður var
allt of skammvinnt. Þeir sem
vilja búa úsátt og samlyndi við
Þjóðverja mega aldrei láta sér
úr minni líða hina sigildu stað-
reynd, að standi Frakkar illa að
vígi, þá er voðinn vís. Friði,
öryggi og sjálfstæði Frakka
verður ávallt teflt i tvisýnu, á
meðan við kostum ekki kapps
um áð halda hlut okkar til jafns
við Þjóðverja.
Vandamálin, sem við okkur
blasa eins og sakir standa eru
hvorki sveitarstjórnarkosning-
ar árið 1977 né þingkosningarn-
ar árið 1978.
ÖFLUGT
FRAKKLAND!
Við ættum ekki að eyða tíma
okkar i vangaveltur um breyt-
ingar á skipan ráðherraemb-
ætta og stefnubreytingar, sem
eru afleiðingar hinnar pólitísku
refskákar eða persónulegra
duttlunga. Við þurfum umfram
allt að vinna að því að gera
Frakkland öflugt, dugandi og
sjálfstætt, þannig að það hafi
þrek og þor til að ráðast gegn
aðsteðjandi vandamálum, verð-
bólgu og mannfækkun.
Kæri lesandi. Geymdu þessa
grein og lestu hana aftur að
fimm árum liðnum. Ef þjóðin
hefur ekki rétt úr kútnum að
þeim tíma liðnum, er ég hrædd-
ur um, að ég hafi reynzt of
sannspár. Og ég er þegar
hræddur um, að svo sé.