Morgunblaðið - 01.10.1976, Blaðsíða 26

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. OKTÖBER 1976
26
Savage Messiah
GAMLA BlÓ if *
SAVAGE MESSIAH er ærið
ólík öðrum myndum Russels;
rík af mannlegum til-
finningum, ást og kærleika. Þó
er víða grunnt á velþekktum
hamförum leikstjórans, svo
sem eins og atriðið í nætur-
klúbbnum ,,Vortex“, dansatrið-
ið á sjávarströndinni í
Portland, er sambýliskona
söguhetjunnar tekur sporið er
hún sönglar marzúrkann úr
COPPELÍU; marmara-
þjófnaðurinn í krikjugarðinum.
Þar rís hinn sérkennilegi, hálf-
brjálæðislegi stíll Russels hvað
hæst í myndinni. Atriðið allt
magnþrungið og gráthlægilegt í
fáránleik sinum.
„Savage Messiah" hefst I
París á fyrsta áratug þessarar
aldar og segir frá sambúð og
lífsháttum upprennandi lista-
manns, myndhöggvarans Henri
Gaudier-Brzeska, sem þá er
innan við tvítugt, og skáld-
konunnar pólsku Sophie
Brzeska, sem reyndar fékk
aldrei neitt útgefið eftir sig.
Konan var tuttugu árum eldri
en Henri og varð samband
þeirra Iíkt og á milli systkina.
Henri fer með þennan ástvin
sinn á bernskuslóðirnar í
Frakklandi og þar gerist eitt
fegursta atriði myndarinnar:
Þau sitja á friðsælum árbakka,
Henri rissar upp myndir af
öndunum, síðan af andliti
Sophie, þar sem hún situr
undir tré, umlukin blóma-
skrúði. Þá snertir hann konuna
í fyrsta sinn rennir fingrunum
létt yfir andlit hennar og hún
brosir af hamingju og gleði.
En áður en á löngu lfður
flæmir móðir Henris Sophie á
braut, og þau taka þá stefnuna
á London. Þar tekst honum,
með gífurlegri vinnu nótt sem
dag, að vinna sér nafn sem upp-
rennandi Iistamaður, en jafn-
framt vaxa erfiðleikar I sambúð
hans og Sophie. Ógeð hennar á
kynlífi er jafnvel svo mikið að
hún útvegar Henri fé fyrir
vændiskonum. Það verður til
þess að hann fer að haida við
unga og fagra kvenréttinda-
konu af góðum ættum. Jafn-
framt kemst hann i kynni við
leiðandi menn I listaheimi stór-
borgarinnar og þessi lífsglaði
og óheflaði listamaður fer að
sjá fram á bjartari framtfð. Um-
boðsmaður Henris ætlar að
halda sýningu á verkum hans,
og Henri, sem hefur óbilandi
sjálfstraust, leggur nótt við dag
við listsköpun sína, en f dag eru
verk hans talin meðal mestu
listaverka nútíma höggmynda-
listar (Athugið svipmót
nokkurra höggmynda Henris
og okkar eigin Ásmundar
Sveinssonar, sérstaklega með
einni veggmynd og tveim, fjöl-
fættum og samofnum skúlp-
túrum. Tæpast tilviljun).
Þá kemur reiðarslagið. Fyrri
heimsstyrjöldin brýst út, og þó
að Henri gefi henni lítinn gaum
I fyrstu, þá verður bruni
dómkirkjunnar í Reims til þess
að hann skráir sig í herinn.
Sýningin er sett upp á til-
skíldum tfma og vekur gífur-
lega athygli; nýr snillingur er
kominn fram á sjónarsviðið. En
það á ekki fyrir honum að
liggja að njóta frægðarinnar.
Henri Gaudier-Brzesca féll á
vfgstöðvunum á fyrstu
mánuðum styrjaldarinnar.
Þetta er söguþráðurinn í
höfuðdráttum. Þó á myndin
fyrst og fremst að skoðast sem
könnun á hinu sérstæða en ein-
læga ástasambandi tveggja
ólfkra persóna og innsýn f
merkilegt lff þeirra. Þessi
efniviður er reyndar ekki nýr
fyrir Russel; listamenn í blóra
við samfélagið, ást og hatur í
sálarstrfði snillingsins, átök
holdsins og andans: Isadora,
Mahler, Tchaikovsky og
Rossetti. Þó er Henri Gaudier-
Brzesca um margt ólíkur þessu
fólki, yngri, uppreisnar-
gjarnari, óttalaus.
Þau Scott Antony og Dorothy
Totin vinna bæði leiksigur
fyrir aðalhlutverkin, í stuttu
máli sagt. Og enginn slær
Russel út í vali f aukahlut-
verkin, nema ef að vera skyldi
meistari Fellini.
SAVAGE MESSIAH má alls
ekki fara framhjá neinum
Russel-aðdáanda svo ólík sem
hún er hans fyrri myndum.
Hún á einnig erindi til allra
vandlátra kvikmyndahúsgesta,
þvf myndir Russels gefa jafnan
tækifæri til umræðu og vekja
margar spurningar og vanga-
veltur.
Russel hefur lengst af verið
illa séður af flestum kvik-
myndagagnrýnendum víða um
heim. Þó er sá domur hins virta
gagnrýnanda The New Yerk
TIMES, Vincent Canby, í hæsta
máta stórfurðulegur að telja
„S.M.“ verstu mynd ársins
1972. Þvf S.M. er hlaðin þreki
og krafti og óútreiknanlegu
hugmyndaflugi þessa sérkenni-
lega leikstjóra, sem jafnan fer
sínar eigin leiðir í listsköpun
sinni og gefur dauðann og
djöfulinn í allt og alla — ekki
sfst gagnrýnendur sfna og
gróðasjónarmið fram-
leiðendanna. Og það eru ein-
mitt þessi sérkenni Russels sem
gera myndir Russels svo áhuga-
verðar og einstakar.
kvik- t
mijndf/ídan
Afturgangan Arnold
Hafnarbfó,
„ARNOLD“ *
Leikstjórn Andrew J. Fendey;
handrit James Brewer.
Kvikmynd þessi er af hinum
sjaldgæfa stofni gaman-
hryllingsmyndanna, er þvf
söguþráðurinn ærið fráleitur
og farsakenndur og tæpast
eftirhafandi. í stuttu máli má
þó geta þess að hann fjallar um
arf eftir enskan rfkisbubba og
ekki færri en sex svikahrappa
sem gera sér vonir um hann og
beita til þess öllum brögðum.
Sá dauði sér þó við þeim öllum,
á hinn lymskufyllsta hátt...
1 höndum hæfra manna hefði
efniviðurinn orðið grundvöllur
að hinum ágætasta farsa, en
leikstjórnin er hin viðvanings-
legasta og handritið er ansi
gloppótt. En það eru lfka nokkr-
ir góðir punktar f myndinni,
aðallega leikurinn. Stella Stev-
ens sýnir hér enn einu sinni að
hún er ekki aðeins bráðfalleg,
heldur einnig afbragðsgaman-
leikari (THE BALLAD OF
CABLE HOUGE), þó virðist
henni ganga erfiðlega að fá
virkilega bitastæð hlutverk.
Elsa gamla Lancaster er sjálfri
sér lfk og það á vel við þessa
hryllings og gaman- blöndu. Þá
er lögregluþjónninn skemmti-
legur karakter, og fær bestu
línurnar f myndinni. Þá bregð-
ur þeim John McGiver, Victor
Buono og Farley Granger fyrir
i smáhlutverkum, en sá síðast-
nefndi hefur ekki sést í
bandarískri mynd um árabil.
„Hver ekur
eins og Ijón ”
NÝJA BÍÓ: ÞOKKALEG
ÞRENNING, („Dirty Larry
and Crazy Mary") -jf
Peter Fonda virðist kunna
vel við sig undir stýri, er
skemmst að minnast hans í
svipuðu hlutverki í mynd
sem sýnd var fyrir örfáum
mánuðum I sama kvik-
myndahúsi. Og kærulaus
ökufantur er manngerð sem
fellur vel að takmörkuðum
dramatiskum leikhæfileikum
Péturs. Stóra systir virðist
hafa hlotið allan föðurarfinn
(en þeim, sem efast um hæfi-
leika Henry Fonda, er ráðlagt
að sjá meistaraverk John
Ford, „Grapes of Wrath"
— ..Þrúgur reiðinnar",
næstkomandi laugardags-
kvöld, í sjónvarpinu, en þar
fer Henry einmitt með eitt
aðalhlutverkanna).
Myndir sömu gerðar og
„Þ.Þ." hafa hlotið nafngiftina
„road"-myndir og njóta all-
nokkurra vinsælda víðast
hvar, og þessi hlaut ágæta
aðsókn á síðasta sumri
vestan hafs. Myndir þessar
gerast að mestu leyti úti á
hraðbrautunum; innan „upp-
tjúnaðra" tryllitækja með
raðir lögreglubíla á
hælunum, dekkjabrækjan
liggur i loftinu. Þetta eru
jafnan hreinræktaðar
skemmtimyndir og æsilegir
eltingaleikir á þjóðvegunum
hápunktur þeirra og „stunt"-
akstursatriðin oft svo frábær-
lega vel unnin að áhorf-
andanum bæði sundlar og
ofbýður hin tæknilega
fullkomnun Hollywood-
kvikmyndagerðarmannanna
og lygleg dirfska „stunt"-
mannanna.
„Þ.Þ." er ágætt dæmi um
vel heppnaða ,,road"-mynd.
Aðgerðir, hraði og spenna
ganga fyrir öllu öðru og hin
litla dramatík myndarinnar er
til skaða. Hér gefst kostur á
að sjá „stunt"-akstursatriði
svo stórkostlega útfærð að
slíkt hefur ekki sést síðan í
myndinni „Vanishing
Point" (Nýja Bíó 1972).
Þessi atriði eru aðall myndar-
innar, en þegar myndin
færist útúr tryllitækinu er
heldur lítið um að vera. En
sem betur fer gerist hún að
mestu leyti á malbikinu og á
meðan þarf engum að
leiðast Nú og svo er Susan
George („Straw Dogs",
„Out of Season",
„Mandingo") sannkallað
augnayndi.