Morgunblaðið - 14.12.1976, Qupperneq 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. DESEMBER 1976
VEL flestir bændur úr Mýrdal sóttu fundinn að Ketilsstöðum en einnig voru þar saman komnir bændur úr
Meðallandi og Álftaveri eða um 80 manns. Ljósm. Mbl. H.G.
Bændafundur aó Ketilsstöóum í V-Skaft.:
Aukin afurðalán til
bænda forsenda áfram-
haldandi búskapar
BÆNDUR ! Vestur-Skaftafellssýslu komu saman til almenns
bændafundar i barnaskólanum að Ketilstöðum i Mýrdal sl.
laugardagskvöld. Til fundarins boðuðu formenn búnaðar-
félaga Dyrhólahrepps og Hvammshrepps, Gunnar Stefánsson,
bóndi í Vatnsskarðshólum, og Ólafur Pétursson, bóndi Gilj-
um, en til fundarins var boðað i framhaldi af almennum
bændafundum að Hvoli og í Árnesi, þar sem rædd voru ýmis
kjara og baráttumál bænda. Gestir fundarins að Ketilsstöðum
voru: Árni Jónasson, erindreki Stéttarsambands bænda, Jón
H. Bergs, framkvæmdastjóri Sláturfélags Suðurlands, og
Eggert Ólafsson, formaður stjórnar Mjólkurbús Flóamanna.
Á fundinn komu vel flestir bændur úr Mýrdal, einnig
bændur úr Meðallandi og Álftaveri eða um 80 manns og var
skólinn þéttsetinn. Ólafur Pétursson setti fundinn og bauð
gesti og fundarmenn velkomna en fundarstjóri var kjörinn
Einar Kjartansson i Þórisholti og fundarritari Jón Hjaltason í
Götu. Fjörugar umræður urðu á fundinum, sem lauk ekki fyrr
en síðla nætur.
Rikið ábirgist að
bændur fái fullt
grundvallarverð
Gunnar Stefánsson í Vatnsskarðs
hólum flutti framsöguræðu af hálfu
funarboðenda og sagði að tilefni
fundarins væri erfið fjárhagsstaða
bænda. bæði í Vestur-Skaftafellssýslu
og annars staðar á landinu Sagði
Gunnar fjárhagsstöðu bænda að verða
erfiðari en bændur fengju undir risið
Fór Gunnar þessu næst orðum um
orsakir þessara erfiðleika hjá bændum
Hæst ber þar verðráttuna tvö síðast
liðin sumur en óþurrkarnir leiddu til
lélegs heyfengs og aukinnar kjarn-
fóðurgjafar Bændur hefðu þó getað
mætt þessum vanda hefðu þeir ekki
orðið að leggja sölu- og vinnslufyrir-
tækjum sínum til meira og meira
fjármagn, hver og einn ^ réttu hlutfalli
við magn innleggs Þetta hefðu
bændur gert til að þessi ómissandi
fyrirtæki þeirra héldu velli og næðu
saman endum fjárhagslega Sagði
Gunnar að þetta væri ekki nýtt i sögu
þessara fyrirtækja en aldrei hefðu þau
komið jafn gróflega fram við bændur
eins og nú — þegar síst skyldi. —
Skýringar hefðu komið fram og hjá
Mjólkurbúinu hefði samdrætti í
mjólkurframleiðslunni verið kennt um
og vissulega væri það trúverðugra en
tal um að láglaunabætur og vextir af
innstæðum bænda hjá sölufyrirtækjun-
um. ættu að teljast til grundvallar-
verðs
Ekki sagði Gunnar, að bændur hefðu
ástæðu til að ætla annað en að vinnslu-
og sölufyrirtæki þeirra hefðu hreinan
skjöld fjárhagslega enda lægi ekki
annað fyrir samkvæmt reikningum
þessara fyrirækja Kvað Gunnar
stjórnendur Mjólurbús Flóamanna
leggja sig fram við rekstur þess eftir
bestu getu en taldi ekki réttlætanlegt
að Sláturfélag Suðurlands legði
Vinnuveitendasambandinu til fram-
kvæmdastjóra sinn sem formann
sambandsins Um rekstur Slátur-
félagsins sagðist Gunnar ekki dómbær,
en sér hefði hins vegar skilist að
rekstur félagsins væri óþarflega yfir-
gripsikill og fé bænda væri þar bundið
að nauðsynjalausu. Hann minnti á að
jafnan þyrfti þó að leita svars við því
hvað væri nauðsynlegt og hvað ekki
Að síðustu sagði Gunnar að bændur
þyrftu að knýja á fjármálayfirvöld um
úrbætur sem svari til þess skaða sem
bændur hafa orðið fyrir við rekstur
framleiðslufyrirtækja sinna. Vildi
Gunnar láta í lög leiða að ríkið tæki á
sig ábyrgð á því að bændur fái hverju
sinni að fullu greitt verðlagsgrund-
vallarverð fyrir afurðir sínar Þá þyrfti
að bæta úr vandræðum lánastofnana
landbúnaðarins og bændur þyrftu ekki
sist að efla samtök sín og ekki síst
stéttarlegt gildi þeirra.
Gunnar Stefánsson flytur
framsöguræðu sfna.
Verðbólgan hýðir bændur
tveimur vöndum
Árni Jónasson sagði, að þessir
bændafundir hefðu valdið straum-
hvörfum, þeir hefðu sýnt að bændur
stæðu saman ef á þyrfti að herða Þeir
settu fram sitt mál með rökum og
hófsömum tillögum og það væri
fagnaðarefni fyrir Stéttarsamband
bænda að finna þennan styrk og áhuga
meðal bænda, jafnframt þvi sem ýmis-
legt væri gagnrýnt og reynt væri að
benda á það sem betur mætti fara Það
væri eðlilegt og gott.
Vék hann síðan að verðlagsmálum
landbúnaðarins og ræddi þau ýtarlega.
Kom hann m.a að mjög hækkandi
sláturkostnaði. sem næmi 139 kr á
kjötkiló af dilki og 100 kr af gæru-
kílói, en þetta verð næmi 1 /4 til 1/5
af kostnaði bóndans við framleiðsluna,
þ.e.a.s. það sem hann fengi fyrir gær-
una og kjötkílóið Þetta eitt út af fyrir
sig væri hægt að ræða á heilum
bændafundi Hins vegar væri það ekki
tilefni þess að bændur kæmu saman,
heldur það hve seint bændur fengju
greitt fyrir kjötafurðir sínar frá 1975
og mjólkurinnlegg, ásamt vöntun á
grundvallarverði mjólkur
Aðalskaðvaldurinn væri vafalaust
óðaverðbólgan, sem hýðir bóndann
með tveimur vöndum. geymslu á
afurðum hans og geymslu á fé hans
Hér yrðu að koma til aukin afurðar-
lán til bænda Útskýrði Árni siðan út á
hvað afurðalán væri veitt og hvernig
og hvenær þau væru greidd
Rakti hann síðan ástæður fyrr-
greindra örðugleika Sláturfélag
Suðurlands vantaði um 100 milljónir
af útflutningsuppbótum ríkissjóðs, sem
landbúnaðarráðherra hefði lýst yfir á
fundinum i Árnesi að yrðu greiddar
fyrir 20 desember n.k. Útskýrði Árni
siðan hvers vegna útflutningsuppbæt-
ur hefðu verið settar á 1 959 eða vegna
máls, sem neytendur hefðu tapað fyrir
dómi um heimild bænda til að hækka
verð á landbúnaðarvörum á innan-
landsmarkaði til móts við óhagstæðara
verð til útflutnings Þá hefði verið
ákveðið af rikisstjórn að veita 1 0% af
heildarverðmætum landbúnaðarfram-
leiðslunnar til útflutningsuppbóta til að
koma i veg fyrir hækkanir á innan-
landsmarkaðnum
Sömu leiðis rakti hann vanda
mjólkurbúa að greiða fullt mjólkurverð
til bænda
Taka við afurðum fyrir
6 milljarða 5—6 vikum
Jón H. Bergs, framkvæmdarstjóri
Sláturfélags Suðurlands ræddi einkum
um greiðslugetu félagsins og hverjir
væru helztu annmarkar þar á — Verð-
lagsyfirvöld hefðu tregðast við að
viðurkenna nauðsynlegar hækkanir,
jafnvel hækkanir samþykktar af sex-
mannanefnd Tafir hefðu orðið á út-
flutningsuppbótum, eins og fram hefði
komið og svo hefði Seðlabankinn gert
kröfu á Sláturfélagið um endurgreiðslu
afurðaláns um 50 milljónir, sem síðan
á síðustu stundu hefði verið framlengt
Til að fá fram úrbætur væri barátta
fyrir auknum afurðalánum, þvi Ijóst
væri að sláturleyfishafar þurftu að taka
á móti afurðum fyrir um 6 milljarða
króna á 5—6 vikum. en væru síðan í
rúmt ár að koma þeim verðmætum i
peninga fyrir félagsmenn sina Vék Jón
síðan að afurðalánunum i ár Þjarmað
hefði verið verulega að sláturleyfishöf-
um í ár lánaði Seðlabankinn ekki út á
allar einingar afurðanna fyrr en í
desember og miðaði þá við birgðir
félagsins 1. desember, en ekki alla
framleiðsluna Nú væri ekki lengur
lánað út á slátrið i heild, heldur hluta
þess, og væri sagt að Seðlabankinn
lánaði aðeins út á skilaverð — En fáir
virtust skilja það — Rakti Jón siðan
með dæmi greiðslugetu Slátur-
félagsins og tók sem dæmi 14 kg dilk
af I verðflokki Fyrir hann ætti bónd-
inn að fá samkvæmt verðlagsgrund-
vellinum um 7 676 kr Frá drægjust
sláturlaunin, ákveðin af sexmanna-
nefnd, 2.226 kr Síðan kæmu afurða-
lánin, sem næðu hæst i desember.
343 kr. ákgx 14 = 4 802 kr á lifur,
hjörtu og nýru 1 50 kr og á gæruna
150 kr x 2,8 kg = 420 kr eða
samtals frá Seðlabankanum kr.
5.372.— Segðum síðan að viðskipta-
bankinn lánaði það sem hugsanlega
næmi hæstu upphæð, en það væri
30% af láni Seðlabankans, kr
1 612.— Samtals væri upphæðin þá
6 984 kr og að frádregnum slátur-
kostnaði kr. 4.758.— eða 62% af
verðlagsgrundvallarverði Sláturfélags-
menn teldu að um 85% sláturkostnað-
ar hefðu fallið á dilkinn um áramót og
þegar tillit væri tekið til þess væri
hlutfallið 66% Eins sagðist Jón hafa
reiknað greiðslugetu Sláturfélagsins af
10 kg skrokk i II verðflokki. en þar
væri hlutfallið 61%.
Þetta væri greiðslugeta Slátur-
félagsins til útborgunar að hausti og
það væri falskenning að halda þvi fram
að sláturleyfishafar héldu eftir pening-
um frá bændum. Jón taldi hins vegar
að í verðlagsgrundvallarverðinu væri
vanreiknaður vaxta- og geymslu-
kostnaðurinn, en taldi þrátt fyrir það,
að félagið myndi ná þessu verði. en
það þakkaði hann fyrst og fremst styrk-
leika félagsins, sem væri fólginn i
fjölbreyttum rekstri þess í sambandi
við afurðarlán Seðlabankans kom Jón
að því að Seðlabankinn og Sláturfélag-
ið væru ekki sammála um reikningsað-
ferðir afurðaláns af gærum, sem skað-
aði afurðalánið
Síðast vék Jón að orðum Gunnars
Stefánssonar, framsöguræðumanns,
um að allt að helmingur starfstíma
hans færi í störf í þágu vinnuveitenda-
sambandsins Spurði hann Gunnar
hvaðan hann hefði þær upplýsingar.
Jón sagðisi ekki vita að þessi störf
hefðu farið í bága við störf hans fyrir
félagið Þessi störf væru unnin á
kvöldin og næturnar Lýsti Jón siðan
störfum sinum í Vinnuveitendasam-
bandinu og hvers vegna hann taldi sér
skylt að gegna þar starfi Benti hann
m a á hversu stór vinnuveitandi
Sláturfélagið væri Þar væru um 1 100
starfsmenn þegar flestir ynnu, vinnu-
laun næmu um 700 milljónum á ári og
t.d. þyrfti að greiða út eftir um 238
launatöxtum. Tók Jón síðan dæmi úr
síðasta verkfalli, hversu mjög hann
hefði reynt að beita sér fyrir þvi að
mjólk yrði keyrð í mjólkurbúin áður en
verkfallið leystist og hefði það tekist.
þannig að í það skipti unnust tveir
mjólkurdagar fyrir bændur.
Sagðist Jón sérstaklega vikja að
þessu hér, þar sem tilefni hefði orðið til
þess
Verðstövun kæmi
i veg fyrir
eðlilega hækkun
Eggert Ólafsson form stjórnar
Mjólkurbús Flóamanna þakkaði
fundarboðendum fundina, þvi þeir
veittu bændum fróðleik T: Idi hann að
orð Sigurðar á Barkastöðum á Hvols-
vallarfundinum, um að útborgunar-
getan væri ekki komin undir stjórnun
fyrirtækja bænda, heldur þeim aðilum
sem fjármagninu réðu í landinu, væru
aðalatriði þess vanda sem við væri að
etja. Síðan vék Eggert að vandamálum
mjólkurdænda Tvö óþurrkasumur
hefðu vissulega komið bændum mjög
illa, í krónum nefnt næmi minnkunin
um 108 þús. á hvern innleggjanda.
Skýrði Eggert síðan frá útborgunar-
getu Mjólkurbúsins og afurðalánaregl-
um þess, sem næmu um 70% af
heildarmagni Núna 1 desember væru
til vörubirgðir upp á um 200 milljónir
króna og rekstrarbirgðir næmu um 40
milljónum, þannig að öllum ætti að
vera Ijóst að ekki væri hægt að greiða
út mjólkina til bænda, nema með mikl-
um afurðalánum.
Rakti Eggert síðan hækkanir á
ýmsum kostnaðarliðum og hversu
verðbólgan væri mikill skaðvaldur fyrir
bændur Þessar hækkanir á
kostnaðarliðum væri erfitt að sjá fyrir
af sex manna nefnd, sem kæmi niður á
mjólkurverðinu. Einnig hefði verð-
stöðvun í fyrra komið í veg fyrir eðli-
lega og samþykkta hækkun sexmanna-
nefndar, en einmitt það hefði t.d.
einnig verið liður í því að grundvallar-
verð náðist ekki fyrir mjólkina á síðasta
ári. Hins vegar. þegar litið væri yfir
liðin ár kæmi í Ijós, að nær alltaf hefði
Mjólkurbúið náð grundvallarverði og
greitt vexti umfram það sem önnur
mjólkurbú hefðu gert.
Takið eftir þetta er
kaupið mitt
Óskar Jöhannesson, bóndi að Ási i
Mýrdal, ræddi um samstöðu bænda.
nauðsyn hennar og hvers hún hefði
þegar verið megnug. Ræddi hann sið-
an búreikninga visitölubúsins og bar
saman við eigin búreikninga, sem
hann hefði nákvæmlega fært. Kaup
hans væri, þegar upp væri staðið, um
192 kr á klukkustund og væri þar
engin von um eftirvinnu eða nætur-
vinnu, þó vissulega væri þannig oft að
vinnu staðið til sveita. [ lokauppgjöri
kæmi út að heildarkaup hans væri um
900 þús kr Væru einhverjir I þjóð-
félaginu sem vildu vinna fyrir þetta
tlmakaup? Þetta væri bændum
skammtað og svo væri enginn aðili
ábyrgur fyrir þvi að kaupið væri greitt
að fullu. hvað þá hvenær, það væri
komið undir rekstri og fjármagnsgetu
fyrirtækja bænda Ég vil nefna sem
dæmi, sagði Óskar, að mig vantar i
dag um 700 þús. kr. frá Mjólkurbúi
Flóamanna fyrir þetta ár Takið eftir þvi
að þetta er kaupið mitt Allar rekstrar-
vörur i minu búi verð ég að greiða fyrst
og siðast alls fæ ég kaupið mitt. Hvaða
stétt myndi vilja hlita þvi að vinna i
heilt ár án þess að fá útborgað kaup?
Við hljótum að gera þá kröfu að þjóð-
félagið standi ábyrgt að greiðslum til
okkar
Rakti Óskar siðan helztu
rekstrarþætti vlsitölubúsins og benti á
þá sem hann taldi að væru óraunveru-
lega lágir, t d rafmagnskostnaður bús-
ins yfir árið, sem næmi um 30 þús kr
og viðgerðarkostnaður véla, sem næmi
um 130 þús. kr. — sem væri svona
rétt fyrir einni stórri vélarviðgerð á
verkstæði
Framhald á bls. 33
BÆNDAFUNDURINN aS Ketilsstoðum samþykkti eftirfar-
andi áskorun til stjórnar Stéttarsambands bænda:
1) Að gerð verSi gangskör að fullnaðar uppgjöri til bænda fyrir mjólk og
kjöt framleiðsluárið 1975 samkvæmt verðlagsgrundvelli þess árs.
2) Að séð verði til þess að sem allra fyrst verði leiðréttir vanreiknaðir
kostnaðarliðir búrekstursins og þeim gerð full skil inni verðlagsgrundvelli
landbúnaðarins svo að bændur fái þar leiðréttingu sem þeim ber.
3) Að gengið verði svo frá málum við fjármálayfirvöld að bændur fái
framvegis útborgað 90% af innlagðri mjólk mánaðarlega og 80% af verði
sláturafurða á þvi ári sem þær eru lagðar inn.
Eftirfarandi greinargerð frá flutningsmönnum þeirrar tillögu. sem lýst
hefur verið að f raman var samþykkt af f undinum:
Almennur bændafundur l Mýrdal, Vestur Skaftafellssýslu, haldinn í
Ketilsstaðaskóla 11. desember 1976. álitur að bændum megi ekki fækka
frekar en orðið er eigi bændastéttin að valda hlutverki sínu og halda velli i
þjóðfélaginu, viðhalda landbúnaði á jslandi samkvæmt kröfum hvers tima
og gegna um leið félags og menningarlegum skyldum sinum við heimili
sin og sveit, land sitt og þjóð.
Stærðarhlutfall landbúnaðar i undirstöðu og uppbyggingu efnahags- og
menningarlifs þjóðarinnar er svo mikið að það er þjóðarnauðsyn, að
lifsóryggi bændastéttarinnar sé tryggt og að hún fái valdið hlutverki sinu
á hverjum tima. Fundurinn veit og viðurkennir að rosasumrin tvö
undanfarið eiga mikinn þátt i þvi hættuástandi, sem nú ríkir i landbúnað
inum en telur þó að meiru valdi þar um að lánastofnanir landbúnaðarins
hafa eins og hrunið undan þunga dýrtiðarinnar og þvi um sinn verið
næstum getulausar varðandi endurnýjun og uppbyggingu I sveitum,
samtímis þessu hefur það svo gerst að bændur hafa verið hlunnfarnir um
greiðslur fyrir afurðir sinar meira en nokkru sinni fyrr, hefur þó verðlags-
grundvöllur búvara jafnframt hrapað æ lengra frá raungildi ár frá ári.
Segja má hér um: ekki er ein báran stök, og engan þarf að furða þótt sá
atvinnuvegur er fyrir sliku verður og sú stétt sem hann stundar. eigi i vök
að verjast fjárhagslega.
Ljóst er að þungamiðja erfiðleikanna er fólgin i þvi að bændum
bregðast að meira og minna leyti megin þættir lögfestra réttinda í lána-.<
launa- og kjaramálum. sem eru algjör forsenda þess að hægt sé að stofna
til og reka nútimabúskap á jslandi. Fundurinn leggur áherslu á eflingu og
endurnýjun þeirra þátta án tafar og að bændur og samtök þeirra nái
fullum tökum á þeim og krefjist bóta fyrir tekjusviptíngar er þeir hafa
mátt þola vegna tregðu lánastofnana og aukins reksturskostnaðar afurða-
sölu- og vinnslustöðva sinna. sem af þeim sökum hafa ekki greitt þeim
hið skjalfesta grundvallarverð búvöru fyrir afurðir sinar undanfarið.
Þá leggur fundurinn rika áherslu á að bændur efli félagssamtök sin og
hafi þar staðreyndir og sameiningarþörf að leiðarljósi frekar en verið
hefur varðandi hugmyndafræði og skipulag svo að möguleikar þeirra og
aðstaða jafnt til að sneiða hjá og sigrast á stéttarlegum vanda, aukist
verulega frá þvi, sem nú er. Heitir fundurinn á alla bændur landsins að
treysta og efla einingarmátt og virkni bændasamtakanna til að hefja i
einum áfanga baráttu að þvi marki að afkomuöryggi hinna dreifðu byggða
Islands verði ekki lakara en gerist hjá óðrum vinnandi stéttum þjóðfélags
ins."