Morgunblaðið - 16.03.1977, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. MARZ 1977
Ingólfur Jónsson:
Álorkan greiðir Búrfells-
virkjun á 20—25 árum
— 24 milljarðar í erlendum gjaldeyri
Miklar umræður urðu í sameinuðu þingi í gær um tillögu Páls
Péturssonar (F) og Ingvars Gíslasonar (F) um raforkusölu á
framleiðslukostnaðarverði til orkufreks iðnaðar. Umræðum
þessum verða gerð nokkur skil á þingsíðu Morgunblaðsins
síðar. Hér á eftir fer ræða, sem fyrrv. iðnaðarráðherra,
Ingólfur Jónsson, flutti við umræðuna í gær.
Þá væri orku-
skortur á
Suðurlandi
Ég hafði skilið það svo, að
umræða um þessa tillögu ætti að
bíða og verða samferða umræðu
sem væntanlega mun verða hér
innan skamms um fyrirhugaða
járnblendiverksmiðju í Hvalfirði.
En svo er ekki og þá vil ég nota
tækifærið og segja nokkur orð í
tilefni af þessari tillögu og í til-
efni af þeim orðum, sem hv. fyrri
flm. viðhafði hér áðan. Hann var-
aði við stórvirkjunum og sagði, að
við hefðum virkjað of stórt til
þessa. Það bæri að virkja í smáum
áföngum. Og ástandið í orku-
málunum þyrfti að breytast sem
allra fyrst.
Þegar rætt var um það að setja
lög um Landsvirkjun og virkja við
Búrfell, virkja stórt, þá kom fram
tillaga um það hér í þessari hátt-
virtu deild, að virkja smátt, virkja
lítinn foss í lítilli á í Árnessýslu í
stað þess að ráðast í að virkja
Þjórsá. Ef farið hefði nú verið að
tillögu þessara manna, þá mætti
vel vera, að það væri orkuskortur
um allt Suðurland og Vesturland,
eins og illu heilh er víða annars
staðar. Ef lög um Landsvirkjun
hefðu ekki verið sett og ekki
hefði verið hugsað stærra heldur
en kom fram í flutningi þeirrar
tillögu sem ég nefndi, og farið
hefði verið eftir röddum eins og
þessum sem nú heyrast hér, að
við eigum að virkja smátt, í litlum
áföngum, sjálfsagt í litlum ám, \>á
gæti verið orkuskortur um allt
land og dieselafl í stað vatnsafls
eða gufuorku.
Sannleikurinn
um orkuverðið
Hv. fyrri flm. sagði hér áðan, að
það væri dapurleg reynsla af
orkusölusamningnum við ISAL.
Ég virði hv. þm. það til vork-
unnar, að hann hefur ekki sett sig
nógu vel inn í þessi mál. Hann
veit ekki, hvað hann er að tala
um, þegar hann fullyrðir þetta.
Hann talar um 12—13 kr. verð á
orku til almennings í þessu landi,
en hann gerir sér ekki grein fyrir
því, að heildsöluverðið frá Lands-
virkjun er það lægsta sem þekkist
á Vesturlöndum að undanskild-
um Noregi, sem er með gamlar og
afskrifaðar virkjanir. Noregur er
þegar langt kominn með að virkja
allt það vatnsafl, sem hann hefur,
a.m.k. það hagkvæmasta, og orku-
verð frá vatnsaflstöðvum í Nor-
egi, vegna þess að virkjanirnar
eru afskrifaðar, er það lægsta sem
þekkist í Vestur-Evrópu. En þeg-
ar Noregur er undanskilinn, þá er
heildsöluverð orku frá Lands-
virkjun það lægsta, sem er á
Vesturlöndum. Og þegar við erum
að tala um orkuverðið ið sam-
bandi við orkusöluna til ÍSALs þá
tölum við vitanlega um heildsölu-
verðið en ekki smásöluverðið.
Hæstvirtir flutningsmenn þessar-
ar tillögu verða að gera sér grein
fyrir því af hverju orkuverð f
smásölu er hátt til almennings f
þessu landi. Af hverju er smá-
söluverðið svona hátt, þegar
heildsöluverðið er ekki nema 2.46
kr. á s.l. ári? Þeir sem ekki vita,
verða að spyrja og fá svör, til þess
að þeir geti dregið af réttar
ályktanir. En það er alveg aug-
Ijóst af hverju þetta er. Það eru
flutningsgjöld til landsins, það
eru tollar, það er 20% söluskattur
á útsöluverði, það er 13% verð-
jöfnunargjald og það er dreif-
ingarkostnaðurinn um okkar
stóra land og strjálbýla. Þetta er
ekki orkusamningnum við ISAL
að kenna. Munurinn á heildsölu-
verði og smásöluverði verður ekki
rakinn til orkusölunnar til ISALs.
Ég er alveg sannfærður um, að
þegar við förum að rökræða þessi
mál, þá sjá hv. þm., sem hafa flutt
þessa tillögu, eftir því frum-
hlaupi, sem þeir auglýsa sig með
— með flutningi þessarar tillögu.
Og þeir eiga eftir að sjá það, að
samningurinn við ÍSAL á engan
þátt í því, að orkuverð til almenn-
ings er dýrt, heldur á orkusölu-
samningurinn við ISAL þátt í því
að gera verðið til almennings
Ingólfur Jónsson.
lægra heldur en það væri, ef ál-
verksmiðjan væri ekki.
Álorkan greiðir
Búrfellsvirkjun á
20—25 árum
Það er rétt að rif ja hér upp það,
sem yfirverkfræðingur Lands-
virkjunar hefur sagt og látið frá
sér fara. Það er m.a. það, að síðan
samningurinn var gerður við
ISAL hafa tekjurnar af orkusöl-
unni staðið undir öllum lánum
vegna virkjunarinnar við Búrfell.
ISAL notar 60% af orkunni frá
Búrfelli, en tekjurnar af orkusöl-
unni til ISALs standa undir
öllum lánum og meira en það;
öllum lánum af Hnu frá Búrfelli
að Geithálsi; öllum lánum af að-
veitustöðvum, þessari dýru
spennistöð; öllum lánum vegna
kostnaðar við vatnsmiðlunina við
Þórisvatn, en vatnsmiðlunin við
Þórisvatnið er ekki aðeins gerð
Gunnar Thoroddsen:
Nefnd fulltrúa vinnumarkað-
ar og félagsmálaráðuneytis
Sérstæð tillaga
Þessi tillaga er dálítið einkenni-
leg að því leyti, að það á að fyrir-
skipa Alþingí hvernig samninga
skuli gera um raforkusölu, ekki
aðeins nú á næstunni, heldur og
um alla framtíð. Ég býst við, að
það séu fleiri hv. alþm. sem telji
þessa tillögu harla einkennilega
— og ég á alls ekki von á því, að
hún verði samþykkt og ég á alls
ekki von á því, að sú stefna sem
kemur fram með flutningi hennar
og í ræðu hv. fyrra flm. verði
tekin upp. Ég á miklu frekar von
á því að sú stefna, sem hefur
verið ráðandi hér suðvestanlands
með lögum um Landsvirkjun
verði einnig tekið upp í öðrum
landshlutum og því orkuhungri,
sem hefur verið nú seinni árin í
þessum landshlutum, verði út-
rýmt; það verði keppt að því að
nota innlenda orkugjafa í staðinn
fyrir dieselolíu. Þetta hljótum
við, held ég, að verða sammála
um, ef við gefum okkur tíma til að
rökræða málið.
AIÞIflGI
— geri tillögur um atvinnumál aldraðra
GUNNAR Thoroddsen, félagsmálaráðherra, svaraði í
gær fyrirspurn um atvinnumál aldraðra (frá Svövu
Jakobsdóttur). Svar hans fer hér á eftir.
„Þegar mál þetta kom siðast til
umræðu á Alþingi f febrúar 1976
var frá þvi skýrt að félagsmálaráð
Reykjavíkurborgar hefði falið
Jóni Björnssyni sálfræðingi að
kanna vinnugetu og atvinnu-
möguleika aldraðra og jafnframt
útvegun vinnu i borginni fyrir
þetta fólk. Var talið rétt að bíða
með aðgerðir i þessu máli þar til
þessari könnun væri lokið og nið-
urstöður lægju fyrir. Það dróst
lengur en ráð var fyrir gert að
skýrsla sálfræðingsins yrði full-
búin, en hún barst félagsmála-
ráðuneytinu á s.l. vori.
Þá var utanríkisráðuneytið beð-
ið að utvega lög og fáanlegar upp-
lýsingar frá Norðurlöndum, sem
að gagni mættu koma við samn-
ingu lagafrumvarps i samræmi
við umrædda þingsályktun. Hafa
svör við þessari málaleitan borist
frá sendíráðum Islands í Dan-
mörk, Noregi og Svíþjóð.
Danska félagsmálaráðuneytið
skýrir frá því að í Danmörk séu
engin sérstök ákvæði um atvinnu
fólks sem náð hefur ellilífeyris-
aldri, sem er 67 ár, en þessum
aldursflokki sé vísað á vinnu á
sama hátt og öðru vinnandi fólki.
Þess er og getið að á vegum
vinnumálaráðuneytisins séu tvær
ellimálanefndir, sem fjalla eiga
um vandamál aldraðra i sambandi
við atvinnu bæði hjá einkaaðilum
og hinu opinbera með það fyrir
augum að halda öldruðu og mið-
aldra fólki í vinnu. Nefndirnar
sinna þó næstum eingöngu þeim,
sem eru yngri en 67 ára að aldri.
1 svari frá sendiráðinu i Svfþjóð
segir að þar í landi séu engin lög
sem tryggi öldruðum vinnu eða
rétt til vinnu og að engar upplýs-
ingar séu um atvinnumál fyrir
hendi þar, er hægt væri að styðj-
ast við við samningu umrædds
iagafrumvarps.
1 Noregi virðist ekki heldur
vera um að ræða löggjöf um þetta
efni en þaðan hafa borist nokkrar
skýrslur um málefni aldraðra
þ.á.m. um atvinnumál þeirra.
Félagsmálaráðuneytið hefur
rætt við Björn Jónsson, forseta
Alþýðusambands Islands og Ólaf
Jónsson, forstjóra Vinnuveitenda-
sambands Islands um málið og
lagt til, að samböndin tilnefndu
fulltrúa til þess, ásamt fulltrúa
frá félagsmálaráðuneytinu, að at-
huga og gera tillögur um atvinnu-
mál aldraðra, með tilliti til þings-
ályktunar Alþingis 14. mai 1975
og þeirra upplýsinga sem aflað
hefur verið um stöðu þessara
mála í Danmörku, Noregi og Sví-
þjóð, og með hlíðsjón af niður-
stöðum og tillögum Jóns Björns-
sonar, sálfræðings, i skýrslu
þeirri, sem hann samdi fyrir fé-
lagsmálaráð Reykjavíkurborgar
um vinnugetu og atvinnumögu-
leika aldraðra.
Forseti A.S.I. kvað sig hlynntan
þessari hugmynd og kvaðst
mundu hreyfa henni i miðstjórn
A.S.I. og skýra ráðuneytinu frá
undirtektum þar. Forstjóri
Vinnuveitendasambands Islands
tók i sama streng og lofaði að
hreyfa fyrrgreindri hugmynd i
framkvæmdastjórn Vinnuveit-
endasambandsins og skýra ráðu-
neytinu frá skoðunum manna þar
og undirtektum."
Gunnar Thoroddsen, félagsmála-
ráðherra.
fyrir Búrfellsvirkjun. Hún er
ekkert síður gerð fyrir Sigöldu-
virkjun, hún er ekkert síður gerð
fyrir væntanlega Hrauneyjarfoss-
virkjun. Hún er ekkert síður gerð
fyrir hugsanlega virkjun við Sult-
artanga. Þess vegna er ekki rétt
að skrifa allan kostnað við vatns-
miðlunina í Þórisvatni á Búrfells-
virkjun. En þrátt fyrir það standa
greiðslurnar frá ÍSAL undir öllu
þessu, vatnsmiðluninni við Þóris-
vatn, línu til Reykjavíkur, að-
veitustöð að Geithálsi og öllum
virkjunarkostnaði við Búrfell.
Virkjunin er afskrifuð hratt,
hún er afskrifuð á 20 eða 25 árum,
þá er ISAL búið að borga þessa
virkjun með því að kaupa 60% af
því, sem virkjunin fær; virkjun,
sem talið er, að standi fyrir sínu í
80—100 ár, með litlum viðhalds-
kostnaði, eða jafnvel lengur.
Landsvirkjun afskrifar hratt,
Landsvirkjun eignast mikið,
vegna þess að hún hefur orku-
frekan notanda, sem borgar
mikið. Landsvirkjun græðir á því,
að hún hefur orkufrekan not-
anda, sem nýtir orkuna vel, sem
kaupir orkuna allan sólar-
hringinn allt árið um kring. En
venjulegur notandi notar ekki
orkuna nema 6—7 klukkustundir
á sólarhring. En það verður að
hafa afl til handa þessum notend-
um, sem ekki þurfa orkuna nema
14 úr sólarhringnum, og það er
dýrt að hafa littæka orku til slíkr-
ar nýtingar. Það er ódýrara að
hafa afl handa notanda, sem nýtir
orkuna allan sólarhringinn. Ég er
sannfærður um, að hv. flm. tillög-
unnar skilja þetta, þegar þeir
gera sér, eða vilja gera sér grein
fyrir því. Og það hafa ekki heyrst
meiri öfugmæli hér í hv. Alþingi
heldur en þau, að orkusölusamn-
ingurinn við ISAL sé dapurlegur;
samningur, sem gerir Landsvirkj-
un fært að eignast stórvirkjun á
20 eða 25 árum; mannvirki, sem
ætlað er að standa í allt að 100 ár
eða lengur.
Orkuframkvæmdir
sunnan lands
og norðan
Svo koma tveir hv. þm., ágætir
menn, virðulegir og greindir, úr
landsfjórðungi, sem er í orku-
svelti, ég ætla ekki að segja hvers
vegna, en samkomulag er ekki
enn fengið um það, hvort Blanda
verður virkjuð, og samkomulag
varð ekki um hagkvæmustu virkj-
un í Laxá. En þéssir virðulegu
þm., sem ég ann alls góðs, ætla
með tillöguflutningi hér í hv.
Alþingi að kenna öðrum, hvernig
bezt er að haga sér í orkumálum.
Ég held að þeir, sem njóta orku
frá Landsvirkjun, þakki fyrir
slíkar ráðleggingar. Þeir sem
njóta orku frá Landsvirkjun kæra
sig ekkert um að komast í sömu
aðstöðu og umbjóðendur þessara
hæstvirtu þingmanna.
Eins og ég sagði í byrjun, þá
geri ég ráð fyrir því, að frv. um
járnblendiverksmiðjúí verði bráð-
lega rætt hér í háttvirtri deild og
ég hef reiknað með þvi, að það
yrðu langar umræður um það
frumvarp í báðum deildum
Alþingis. Og það er út af fyrir sig,
hvort menn eru á móti stór-
virkjunum eða stóriðju í stærri
mælikvarða heldur en verið hefur
hingað til, eða hvort menn ætla að
verða á móti því að virkja hag-
kvæmt. Segja t.d. eins og hv. fyrri
flm. áðan: „Það hefur verið
virkjað of stórt, það ber að virkja
í smááföngum." Það er næstum
því sama og að segja: Við skulum
bara vera í orkusvelti, ekki aðeins
fyrir vestan, norðan og austan,
heldur einnig hér fyrir sunnan.
Við mæltum með því og unnum að
Framhald á bls. 19