Morgunblaðið - 20.03.1977, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. MARZ 1977

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingasjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson
Björn Jóhannsson
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480
Áskriftargjald 11 00.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 60.00 kr. eintakið.
Bersýnilegt er, að
verulegur hljómgrunn-
ur er fyrir málflutningi
Morgunblaðsins síðustu
vikur í verðbólgumálum og
þeim aðvörunarorðum,
sem hér hafa verið sett
fram vegna þeirra kjara-
samninga, sem framundan
eru. Þannig segir Alþýðu-
blaðið í forystugrein í
fyrradag: „Þessum mönn-
um (þ.e. forystumönnum
verkalýðshreyfingar) er
ljósara en flestum öðrum,
að engin meiri hætta steðj-
ar að íslenzkri þjóð en vax-
andi verðbólga. Það eru
einmitt þeir og fólkið, sem
þeir fara með umboð fyrir,
er harðast hefur orðið úti í
Hrunadansi verðbólgunn-
ar. Þeim er ljóst, að verð-
bólguhvetjandi samningar
koma ekki verkafólki til
góða heldur hinum, sem
hafa tækifæri til að hagn-
ast á verðbólgunni.“ Og
Guðmundur J. Guðmunds-
son, formaður Verka-
mannasambands íslands,
segir í viðtali við Þjóðvilj-
ann í gær: „Verkamenn
hafa búið við þessa dýrtíð
undanfarin misseri og í
hvert sinn sem kaupið hef-
ur hækkað skv. „rauðu
strikunum“, skertri vísi-
tölu, hefur verið dembt yf-
ir verðhækkunum."
Morgunblaðið vill fagna
þessum ummælum Alþýðu-
blaósins og formanns
Verkamannasambands ís-
lands. I báðum tilvikum
kemur fram skýr skiln-
ingur á því, að verðbólgan
kemur verst niður á lág-
launafólki. Það er alveg
rétt, sem Guðmundur J.
Guðmundsson segir, að í
kjölfar kauphækkana
koma verðhækkanir. Það
er einmitt kjarni málflutn-
ings Morgunblaðsins und-
anfarnar vikur að sýna
fram á, að kauphækkanir
eru ekki einhlítar, að of
miklar kauphækkanir leiða
t'l vaxandi verðbólgu, sem
leiðir til kjaraskerðingar í
formi verðhækkana; eins
og formaður Verkamanna-
sambands íslands bendir
réttilega á.
Ef menn geta orðið sam-
mála um það, að verðbólg-
an sé mesti bölvaldurinn í
kjaramálum láglaunafólks
er eftirleikurinn auðveld-
ari. Þá geta aðilar vinnu-
markaðarins og fulltrúar
ríkisvaldsins setzt við
samningaborðið og rætt
um það hvaða leiðir eru
vænlegastar til þess að ná
niður verðbólgunni. Ef
vinnuveitendur og verka-
lýðssamtök og stjórnvöld
geta sameinazt um
ákveðna stefnu í verð-
bólgumálum er hálfur sig-
ur unninn. Þá hefur traust-
ur grundvöllur verið lagð-
ur að þvi að draga svo mjög
úr verðbólgunni með sam-
ræmdum aðgerðum í kjara-
málum, peningamálum,
ríkisfjármálum og efna-
hagsmálum almennt, að
láglaunafólki og lífeyris-
þegum verði tryggð bezta
og varanlegasta kjarabót,
sem völ er á, en það er að
sigrazt verði á verðbólgu-
vandanum.
Morgunblaðið hefur var-
ið miklu rúmi síðustu vikur
til þess að fjalla um við-
horfin í kjaramálum,
kröfugerð ASÍ og verðbólg-
una. Ástæðan fyrir því er
einfaldlega sú, að í þessum
kjarasamningum stöndum
við á vegamótum í baráttu
okkar við verðbólguna.
Allt viðreisnartímabilið
nam hún 10—12% og þótti
mörgum nóg. í tíð vinstri
stjórnarinnar gaus hún
upp og komst í 54% á árinu
1974. í stjórnartíð núver-
andi ríkisstjórnar hefur
stöðugt dregið úr henni og
á sl. ári nam hún 25—30%.
Sýnt hefur verið fram á
með gildum rökum að hægt
er að ná henni niður í 16—
18%. En það byggir alger-
lega á niðurstöðum kjara-
samninga. Vinnuveitendur
telja, að nái kröfugerð ASf
fram að ganga muni hún
leiða til gengisfalls og yfir
70% verðbólgu á ársgrund-
velli. Ef þróunin yrði sú,
yrði skammt í það, að við
færum að aka um með pen-
ingaseðla í hjólbörum til
þess að greiða fyrir hin ein-
földustu innkaup. Þess
Rétt nidurstaða—
röng ályktun
vegna stöndum við á vega-
mótum.
Alþýðublaðið, opinbert
málgagn Alþýðuflokksins,
flokks forseta ASÍ, viður-
kennir, að verðbólgan komi
verst niður á láglaunafólki.
Formaður Verkamanna-
sambands íslands bendir á,
að í kjölfar kauphækkana
komi verðhækkanir. Hins
vegar draga þessir aðilar
ekki alltaf réttar ályktanir
af þessum niðurstöðum.
Það er t.d. ekki rétt álykt-
un hjá Alþýðublaðinu, þeg-
ar það hefur komizt að
framangreindri niður-
stöðu, að telja kröfugerð
ASÍ með öllu eðlilega. Með
óhrekjandi rökum hefur
verið sýnt fram á, að hún
leiðir til aukinnar verð-
bólgu og vinnur þar með
gegn hagsmunum lág-
launafólks, skv. orðum Al-
þýðublaðsins sjálfs. Það er
heldur ekki rétt afstaða
hjá Guðmundi J. Guð-
mundssyni, sem gerir sér
glögga grein fyrir því, að í
kjölfar mikilla kauphækk-
ana koma verðhækkanir að
standa samt að því á kjara-
ráðstefnu ASÍ að sam-
þykkja kröfugerð, sem
hlýtur að leiða til stórfelld-
ari verðhækkana en
nokkru sinni fyrr. Alþýðu-
blaðið og Guðmundur J.
Guðmundsson hafa komizt
að réttri niðurstöðu um
það hvað komi láglauna-
fólki verst en dregið af því
rangar ályktanir þegar
þessir aðilar hafa mótað af-
stöðu sína til kjaramála-
stefnu ASÍ.
iavíkurbréf
19. marz,
Falleg orð
Hermóður bóndi í Árnesi var
um skeið fréttaritari Morgun-
blaðsins og átti undirritaður þá
oft samtöl við hann um það, sem
gerðist í sveit hans og var sam-
starf Hermóðs og blaðsins yfir-
leitt ágætt, þó að hann tæki
ekki fréttamennskuna sömu
tökum og aðra þá hluti, er
fylltu hug hans eldmóði.
Viðskipti Hermóðs Guðmunds-
sonar við Morgunblaðið síðar,
og þá ekki sfzt i Laxárdeil-
unni, voru með þeim hætti, að
hann hafði oft á því orð og þakk-
aði það sérstaklega, og kvaðst ein-
mitt hafa fullvissað sig um það í
þessari deilu, að blaðið væri frjáls
vettvangur, óbundið af annarra
skoðunum, hvort sem þær kæmu
frá einstöku sjálfstæðismönnum
eða öðrum aðilum. Það er að vísu
enginn vafi á því, að þetta kom
Hermóði nokkuð á óvart, svo mjög
sem íslendingar telja, að blað
hljóti að vera e.k. flokksþræll,
sem ekki sé til annars nýtur en
syngja stjórnmálamönnum einum
kór halelúja-lofsöngva. Sagðist
hann hafa orðið vitni að því í
Laxárdeilunni, að Morgunblaðið
léti ekki segja sér fyrir verkum,
en út i þá sálma skal ekki frekar
farið, nú þegar hans er minnzt, en
látið bíða betri tíma, ef ástæða
þykir til. Hitt er ekki út í hött að
gagnrýna Arnór Sigurjónsson,
frænda Hermóðs, fyrir að nota
andlát hans til að koma höggi á
Morgunblaðið, en tækifærið not-
aði hann í minningargrein í Þjóð-
viljanum og verður að taka því, að
á það sé minnzt. Hermóður
Guðmundsson í Arnesi var sann-
gjarnari maður en svo, þó hann
væri kjarkmikil kempa og kippti
í kynið, að honum hefði þegar líf
hans væri tíundað að leiðarlok-
um, fundizt það réttur tími til
uppgjörs um dægurrnál, enda frá-
Ieitt að bregða upp einhliða mynd
af skoðunum og afstöðu svo marg-
brotins manns. Hermóður í Ár-
nesi var marglyndur maður undir
einlyndu yfirborði.
Arnór Sigurjónsson lætur að
því liggja í grein sinni — og notar
til þess orð látins manns — að
Guðmundur á Sandi hafi verið
sjálfstæðismaður vegna þess,
„hvað hann var veikur fyrir fal-
legum islenzkum nöfnum án þess
að glöggva sig á því, að þau geta
breytt um merkingu“. Hermóður
i Árnesi þekkti föður sinn áreið-
anlega betur en svo, að hann vissi
ekki, að þetta verkar eins og
skrítla um Guðmund á Sandi,
enda gerði hann sér glögga grein
fyrir, að þeir voru fáir um daga
föður hans, sem kunnu betur skil
á merkingu islenzkra orða en
hann. Guðmundur skáldbóndi lét
engan segja sér fyrir verkum,
hvorki orð né aðra hluti. Hann fór
sínu fram og bar gleggra skyn-
bragð á málsmenningarhefð ís-
lenzkrar tungu en flestir þeir,
sem uppi voru um hans daga, svo
að ekki sé nú talað um kynslóðina
á eftir. Það var einmitt styrkur
Guðmundar á Sandi að kunna skil
á orðum og merkingu þeirra. í
skáldskap sinum notaði hann
aldrei orð vegna þess að þau væru
„falleg“, heldur hins, að þau
sögðu það, sem hann ætlaði þeim,
höfðu þá merkingu, sem hann
vildi koma til skila í skáldskap
sínum, þjónuðu markmiðum hans
sem höfundar og hugsuðar.
Menn skyldu gæta þess að
flekka ekki eigin skjöld með því
að misnota minningu látins fólks i
pólitiskri dægurbaráttu eða
stjórnmálaátökum líðandi stund-
ar, svo að notuð séu virðulogri
orð. Vafalaust hefur það ekki ver-
ið ætlun Arnórs í raun og veru,
svo vanhugsað sem það er. Hann
hefði átt að varast að bregða upp
einni mynd, sem er honum skap-
fellileg, en skilja hinar eftir, þvi
að slíkt er ekki nema hálfur sann-
leikur — og slikur sannleikur
hefur aldrei haft gott orð á sér á
lslandi.
Hermóðs í Árnesi hefur verið
minnzt hér i blaðinu, svo að það
mundi vera að bera i bakkafullan
lækinn að endurtaka það. Aftur á
móti er Morgunblaðið ekki sá geð-
glapi, svo að vitnað sé í aðra minn-
ingargrein um Hermóð Guð-
mundsson, einnig í Þjóðviljanum,
að það veigri sér við að minnast á
„viðkvæm mál“, ef ástæða þykir
til. Það hefði a.m.k. áreiðanlega
ekki verið að skapi Hermóðs í
Árnesi og honum ólíkt, enda þótt
hann sjálfur væri viðkvæmur í
lund og fengi það hlutskipti um
sína daga, mörgum öðrum fremur
- að kenna til í stormum sinna tiða.
En það er hins vegar hárrétt
hjá Sveini bónda á Egilsstöðum,
að Hermóður í Árnesi var sizt af
öllu flokksþræll og fór eigin götur
og ekki svo einlyndur maður, að
hann gæti ekki skipt um skoðun
og séð marga fleti á sama máli. Á
því ekki sizt byggðist sú vinátta,
sem varð milli hans og höfundar
þessa bréfs. Hann var í raun og
veru sáttfús maður, eins og kom í
ljós, þegar upp var staðið i Laxár-
deilunni. Þó gat hann verið lang-
rækinn, ef menn héldu upptekn-
um hætti og reyndu oft að vega i
sama knérunn. Sveinn bóndi á
Egilsstöðum segir m.a. í minning-
argrein sinni hér í blaðinu: „Frá
þessari fyrstu viðkynningu var
mér ljóst, að þar ætti bændastétt-
in ótrauðan málsvara og baráttu-
mann, sem ekki léti pólitiskt
flokksræði segja sér fyrir.. Það
var virkilega ánægjulegt að vera í
samstarfi með Hermóði, hann var
svo áhugasamur og svo virkur
fulltrúi á fundum og í félagsmál-
um, að af bar, enda fljótt til for-
ystu kallaður, þar sem flokksræði
var ekki allsráðandi...“
Allt eru þetta orð að sönnu og
verður nú með þessum tilvitn-
unum skilizt hér í blaðinu við
minningu Hermóðs Guðmunds-
sonar í Árnesi. En hitt er jafnvíst,
að oft lýsa menn sjálfum sér í
minningargreinum um látna vini
og má til sanns vegar færa, að orð
Sveins á Egilsstöðum, þess mikil-
hæfa stórbónda og stefnufasta
forystumanns íslenzkrar bænda-
stéttar, eigi jafnvel við hann sjálf-
an og Hermóð Guðmundsson.
H.P.
Allt hefur sinn tima. Annar
styrkur stofn, sem Morgunblað-
inu þykir sérstök ástæða að minn-
ast nú við andlát hans, er Halldór
Pétursson, teiknari og listmálari,
sem andaðist sl. miðvikudag, svo
mikið sem blaðið á honum upp að
unna, enda hafði hann þá sér-
stöðu meðal islenzkra myndlistar-
manna,' að hann teiknaði skop-
myndir úr daglegu lífi í blöð og
timarit, en þó einkum Morgun-
blaðið og átti stóran hóp að-
dáenda meðal lesenda þess. Það
hlýtur því að standa okkur einna
næst að minna menn á, að við
fráfall Halldórs Péturssonar er
skarð fyrir skildi og það skarð
verður vandfyllt, svo persónuleg-
ur og sérstæður þáttur, sem list
H.P. var, bæði hér í blaðinu og
annars staðar í íslenzku þjóðlífi.
List H.P. fór viða um lönd, ekki
sizt þegar hann teiknaði eftir-
minnilegar myndir á einvígi
aldarinnar, en þessar myndir
hans af Spassky og Fischer fóru
eins og eldur i sinu um allan heim
og birtust í fjölmörgum blöðum.
Þegar Halldór Pétursson lézt stóð
hann í miðri slíkri sennu og teikn-
aði dag hvern myndir úr einvigi
Spasskys og Horts, eins og les-
endum blaðsins er kunnugt. Skák
Halldórs Péturssonar hefur nú
verið tefld til enda, en ef fyndnin
er ekki bundin við þennan heim
einan verður honum vel fagnað,
þar sem hann nú er „meira að
starfa guðs um geim“.
Morgunblaðið hefur átt því láni
að fagna að vera ekki einungis
langstærsta dagblað landsins,
heldur hefur það ævinlega átt
nána verðmæta vini, sem hafa öll-
um stundum sýnt vináttu sína í
verki, en fáa vini átti blaðið betri
en Halldór Pétursson, enda var
það öðrum þræði starfsvettvang-
ur hans og á síðum þess gat hann
komið til skila þeim þætti listar
sinnar, sem bundin var daglegu
lifi. Aðrir þættir listar hans eru
samofnir sögu islenzkrar mynd-
listar með þeim hætti, að þess
verður lengi minnzt.
Morgunblaðinu var samstarfið
við H.P. ómetanlegt og enginn
vafi er á þvi, að lesendur þess
sakna nú vinar í stað. Hann setti
mark sitt á blaðið og var það
sérstætt í íslenzku þjóðlífi. Eng-
um ætti þvi að vera skyldara að
minnast hans en einmitt þeim,
sem bera ábyrgð á efni blaðsins
og anda. Nú verða aðrir að halda
merkinu á loft, og þarf ekki að
nefna þá fyrir lesendur blaðsins
en vonandi verður þess ekki langt
að bíða, að við eignumst nýjan
H.P. Ekki veitir af I islenzka
skammdeginu og þeirri tiltölu-
lega húmorlausu dægurbaráttu
okkar, sem ýmsir telja að eiga
muni eitthvað skylt við legu
landsins. Það eru menn eins og
H.P. sem flytja Island nokkrum
gráðum sunnar á hnöttinn.
Crosland
og Gröndal
Þegar Anthony Crosland, fyrr-
um utanríkisráðherra Breta, féll
frá, skrifaði Benedikt Gröndal,