Morgunblaðið - 20.03.1977, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. MARZ 1977
25
Sveinn
c;ls\ason
Halldór Pétursson
Rætt við Halldór Guðmundsson, sjötugan
— BYGGING Hallgrimskirkju hefur
vissulega verið umdeild og einstaka
menn hafa talið rangt að byggja jafn
stóra kirkju og Hallgrímskirkja er.
Þeir eru þó fleiri. sem lýst hafa
ánægju sinni með bygginguna og ég
er viss um að þegar henni verður
lokið, verða allir ánægðir, þvi kirkjan
verður bæjarprýði. Það eru lika ekki
sist þessar ánægjuraddir.sem hvatt
hafa mig og stutt þau siðustu 20 ár,
sem ég hef starfað við kirkjubygg-
inguna.
Þannig fórust Halldóri Guðmunds-
syni, byggingameistara, orð er við
ræddum við hann I tilefni af sjötugs-
afmæli hans, sem er i dag. 20 marz
Halldór hefur allt frá því er hann lauk
prófi frá Iðnskólanum i Reykjavik
1930 starfað að húsbyggingum i
Reykjavik og hefur hann þannig átt
hlut að byggingu margra merkra húsa
hér i borginni, má þar nefna Hæsta-
réttarhúsið við Lindargötu, hluta af
Hrafnistu, dvalarheimili aldraðra sjó-
manna, hluta af Hafnarhúsinu, fyrsta
áfanga Iðnskólans á Skólavörðuholti
og verðbúðirnar á Grandagarði Á ár-
unum 1 945 til' 48 byggði hann ásamt
öðrum kapellu Hallgrímskirkju eða
fyrsta áfanga kirkjunnar og þegar haf-
ist var handa við bygginguna á ný, árið
1957, tók hann að sé starf bygginga-
meistara kirkjunnar og hefur gegnt þvi
starfi til þessa dags eða i 20 ár
Löngum haldið mig við
Skólavörðuholtið
— Ég er fæddur á Vatnsleysu i
Biskupstungum og foreldrar minir voru
Guðmundur Einarsson, trésmiður, og
Dagbjört Brandsdóttir Dvöl mín á
Vatnsleysu varð ekki löng þvi ársgam-
all flutti ég með foreldrum minum til
Reykjavíkur í Reykjavík gekk ég i
barnaskóla og árið 1930 lauk ég prófi
frá Iðnskólanum i Reykjavik I húsa-
smiði Strax að loknu námi i Iðnskólan-
um tók ég að vinna að húsasmiðum
hér i Reykjavlk én á þessum árum var
Norðurmýrin að byggjast Atvinna var
næg þegar Kreppunni sleppti og ég fór
mjög fljótt að vinna sjálfstætt en bygg-
ingameistararéttindi fékk ég árið
1 933
-— Það er vissulega rétt að ég hef
löngum haldið mig við Skólavörðuholt-
ið en hver ástæðan er veit ég ekki
Fyrsta húsið, sem ég byggði, var við
Barónstíg beint niður af Hallgríms-
kirkju. Siðar áttí ég eftir i félagi við
aðra að byggja fyrsta áfanga Iðnskól-
ans á Skólavörðuholti og siðustu árin
hefur starfsvettvangur minn verið Hall-
grimskirkja Skólavörðuholtið er reynd-
ar að mínum dómi hjarta borgarinnar
og ég vona að i framtiðinni megi takast
að klæða það þvi lifi, sem þessi staður
á skilið En gleymum þvi ekki að það er
vandaverk að fella saman byggingar
með mismunandi byggingarlag svo vel
fari
Aldrei gerð áætlun um hvenær
smfði kirkjunnar yrði lokið.
— í allmörg ár stöfuðum við saman
að húsbyggingum, ég og Gísli Þor-
TUTTUGU ár að baki og reyndar fleiri — Halldór Guðmundsson, bygginga
meistari, og Hallgrfmskirkja á Skólavörðuholti f baksýn. Halldór átti aðild að
byggingarfélagi. sem byggði kapellu kirkjunnar 1945 til 1948 og sökkul
kirkjunnar 1952 til 1953. Frá árinu 1957 hefur hann samfleitt unnið að
smiði kirkjunnar sem byggingameistari. Ljósmynd Mbl. Friðþjófur.
steinsson, múrarameistari. . sem var
mágur minn en hann lést fyrir aldur
fram Við byggðum meðal annars aðra
bæjarblokkina við Hringbrautina en
eftir það mynduðum við byggingar-
félagið Stoðásamt þeim Óskari Eyjólfs-
syni og Einari Kristjánssyni Fyrsta
verkefni þess félags var Laugarnesskól-
inn. sem við byggðum rétt eftir 1 940
Þetta félag byggði einnig fyrsta áfanga
Hrafnistu við Kleppsveg, fyrsta áfanga
Iðnskólans á Skólavörðuholti og þegar
við vorum að Ijúka við þá byggingu
tókum við að okkur að byggja fyrsta
áfanga Hallgrimskirkju. kapelluna, en
það var árið 1945 Félagið byggði
einnig annan hluta Laxárvirkjunar fyrir
norðan en ég vann ekkert að þeim
framkvæmdum Á meðan vann ég að
byggingu verðbúðanna á Grandagarði
— Það er svo tólf árum eftir að við
lukum við kapelluna að ég var beðinn
um að takast á hendur að vera bygg-
ingameistari við smiði Hallgrimskirkju,
sem þá var verið að hefja á ný Reynd-
ar var sökkull kirkjunnar lagður á árun-
um 1952—1953 á vegum Stoðar
Og frá þvi hef ég starfað við kirkju-
bygginguna Ég er þó ekki sá starfs
maður, sem lengst hef unnið við smiði
Hallgrímskirkju, þvi tveir menn eru
búnir a.ð vera allt frá þvi að smiði
kapellunnar hófst en ég kom nær ekk
ert nálægt henni, þó framkvæmdir
væru á vegum félagsins Stoðar Þessir
tveir menn eru Gunnar Eiriksson. tré-
smiður og Magnús Brynjólfsson, sem
lagt hefur öll járn i kirkjuna til þessa.
— Áætlun hefur i raun aldrei verið
gerð um það hvenær smíði Hallgríms-
kirkju yrði lokið, þvi framkvæmdahrað-
inn hefur jafnan ráðist af þvi fjármagni,
sem til ráðstöfunar hefur verið Þetta
hefur þó allt stefnt i rétta átt Starfs
menn við bygginguna hafa aldrei verið
fleiri en 10 i einu og undanfarið höfum
við lengst af aðeins verið þrír. Því er
ekki að neita að við hefðum gjarnan
viljað getað haft meiri mannafla við
þessar framkvæmdir en það hefur
hjálpað mikið að við bygginguna hafa
að mestu unnið sömu mennirnir og við
höfum blessunarlega sloppið við veik
indi nema hvað ég varð frá að hverfa
um tima á siðast liðnu sumri vegna
Framhald á bls. 47
formaður Alþýðuflokksins all
athyglisverða grein um þenna
„flokksbróður sinn“ og lofsöng
hann að verðleikum, þó að ekki séu
þeir margir í Bretlandi nú sem
telja að forysta Verkamanna-
flokksins hafi hækkað risið á
brezku þjóðinni undanfarið, hvað
þá efnahag hennar, en þar hefur
allt verið í kalda koli, eins og allir
vita, og atvinnuleysi með þeim
hætti, að ekki er unnt að segja
annað en það sé blettur á sam-
vizku vestrænnar menningar, svo
djúpt sé tekið í árinni; a.m.k. póli-
tiskur blettur á samvizku Verka-
mannaflokksins brezka.
En hvað um það. Crosland hlýt-
ur að vera okkur íslendingum
minnisstæður, enda sýndi hann
óvenjulegt pólitiskt þrek, þegar
hann gerði Oslóarsamkomulagið
við okkur íslendinga, en það var í
raun og veru staðfesting á því, að
við unnum landhelgisdeiluna, og
200 milna fiskveiðilögsaga okkar
er staðreynd, sem engum lifandi
manni dettur i hug að vefengja.
Jafnvel Bretar hafa nú fetað í
fótspor íslendinga og eru farnir
að læra af þeim að verja sína 200
mílna fiskveiðilögsögu. Crosland
átti erfiða stöðu, þar sem hann
var þingmaður í einu helzta
sjávarútvegskjördæmi landsins,
enda hafði hann orð á þvi, að
hann gæti átt undir högg að sækja
í kjördæmi sínu, en samt stóð
hann við þá sannfæringu sína, að
nauðsynlegt væri að leiða land-
helgisdeiluna til lykta og finna
sáttaleið milli gamalla vinaþjóða,
Breta og íslendinga. Það er því
rétt hjá Benedikt Gröndal, að
Crosland komist i íslandssöguna,
þó að um hitt megi deila, hvort
Morgunblaðið hafi syrgt „hann
eins og þjóðhöfðingja og birtir
kveðjuummæli forsætis- og
sjávarútvegsráðherra“. Ekkert
var raunar eðlilegra en þessir ráð-
herrar, sem áttu, ásamt utanríkis-
ráðherra, hvað mestan þátt i því
að landhelgisdeilan væri til lykta
leidd á ráðherrafundi Atlants-
hafsbandalagsins i Osló, minntust
þess Breta, sem að þvi hafði unnið
af heilindum og drengskap og
sýndi manndóm, sem er því miður
mjög sjaldgæfur I stjórnmálum
nú um stundir þar sem lýðræði
rikir og menn þurfa að sækja
þingsæti sitt til alþýðu manna í
frjálsum kosningum. En rétt er
hjá Benedikt Gröndal að minna
sérstaklega á, að sættirnar voru
gerðar í nánum tengslum við ráö-
herrafund Atlantshafsbandalags-
ins í Osló, enda var Crosland einn
mesti fylgismaður Atlantshafs-
bandalagsins brezkra ráðamanna
og sá, að iandhelgisdeilan gat
skaðað bandalagið og var í raun-
inni stórhafettuleg öryggi banda-
lagsþjóðanna — og þá ekki sizt
íslendinga og Breta, sem báðir
eiga allt undir þvi komið, að
Atlantshaf lendi ekki á yfirráða-
svæði Sovétríkjanna, en að þvi
miða þeir Sovétmenn fast og
ákveðið, eins og kunnugt er. Má
hverjum manni ljóst vera, að þá
fyrst yrði voðinn vis hér á landi,
ef þeim tækist að ná þessu tak-
marki sínu. Um þetta er rætt m.a.
í nýútgefinni bók um öryggi
Atlantshafsins, og allt þetta vissi
Crosland manna bezt og fórnaði i
raun og veru hagsmunum nokk-
urra brezkra útgerðarmanna, sem
ávallt höfðu hvort eð var sýnt
óbilgirni og yfirgang á íslands-
miðum, fyrir öryggi Atlantshafs-
bandalagsins — og þá ekki sízt
þeirra þjóóa, sem búa á því haf-
svæði, sem bandalagið er kennt
við. Það er ósennilegt, svo að ekki
sé tekið dýpra í árinni, að þorska-
striðið hefði nokkurn tíma verið
leitt til lykta á svo farsællegan
hátt fyrir íslendinga, sem raun
ber vitni, ef þeir hefðu ekki átt
aðild að Atlantshafsbandalaginu
og það hefði ekki beitt áhrifum
sinum með þeim hætti, sem raun
bar vitni, þ.e. að íslendingar
unnu við útfærsluna í 200 mílur
einn glæsilegasta sigurinn i allri
sjálfstæðisbaráttu sinni og hafa
nú yfirráðarétt yfir stærra svæði
en sumar milljónaþjóðir. Það er
vel viðeigandi að syrgja þann út-
lending, sem átti hvað rikastan
þátt í þessu „eins og þjóðhöfð-
ingja“, þó að fáir þjóóhöfðingjar
hafi haft af slíkum manni að má
sem Anthony Crosland.
Eitrið í beinum
Gröndals
Það er rétt hjá Benedikt Grön-
dal, að Crosland var einn heizti
hugmyndafræðingur brezka
Verkamannaflokksins og skrifaði
merkar bækur um hugsjónir sin-
ar og markmið. Að visu fer Grön-
dal óvarlega með orð, þegar hann
talar um, að Crosland hafi mótað
„markmið lýðræðislegra jafnaðar-
manna, sem vilja forðast bylt-
ingu“. Af þvi tilefni mætti spyrja,
hvort einhverjir jafnaðarmenn
vilji byltingu að dómi formanns
Alþýðuflokksins? Og ennfremur
og ekki síður: hvort hann telji, að
einhverjir jafnaðarmenn séu
ólýðræðislegir? Um þessa
ónákvæmu merkingu orðsins
„lýðræðislegur" fjallaði m.a.
Magnús Torfi Ólafsson i sjón-
varpsþætti nýlega og taldi ekki,
að unnt væri að kenna þá menn
við jafnaðarmennsku, sem væru
ekki lýðræðissinnar, og tók for-
maður þingflokks Alþýðuflokks-
ins, Gylfi Þ. Gislason, að sjálf-
sögðu undir þá athugasemd. Von-
andi greinir þá ekki á um þetta
Gröndal og Gylfa Þ. Gislason. Það
eru nægir erfiðleikar samt innan
Alþýðuflokksins og mörg óleyst
vandamál, t.d. í sambandi við
framboð flokksins fyrir vestan, í
Reykjavík og Reykjaneskjör-
dæmi. En væntanlega verða þau
leyst á lýðræðislegan hátt, and-
stætt þvi sem t.a.m. er venja í
Alþýðubandalaginu.
Benedikt Gröndal segir í grein
sinni, sem birtist i Alþýðublaðinu
23. febrúar sl„ að Crosland hafi
skilgreint „merkingu hugtaksins
sósialismi og komst að þeirri
niðurstöóu, að það þýddi nánast
jafnrétti. Hann átti þá við jafn-
rétti í víðtækari merkingu, stétt-
laust þjóðfélag, sem er róttækari
hugsun i Bretlandi en flestir ís-
lendingarfá skilið".
Þetta er rétt hjá formanni Al-
þýðuflokksins. íslendingar eiga
erfitt með að skilja brezka þjóð-
félagsskipan, enda á hún rætur i
arfi og hefðum yfirstéttarþjóð-
félags með e.k. lénsskipulagi —
ekki síður en í því borgaralega
þjóðfélagsformi, sem við nefnum
velferðarriki. Hitt er svo annað
mál, að meira frelsi og lýðræði
ríkir í Bretlandi — og það frá
fornu fari — en í vel flestum
löndum heims. Það þurfti engan
sósíalisma til að koma því á.
Framhald á bls. 26
dsson
ön"*':
éður

Byggingameistari Hall-
grímskirkju í 20 ár