Morgunblaðið - 28.04.1977, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. APRÍL 1977
27
Utvarpsumræður um orkumál:
Stjórnarandstaða á
öndverðum meiði
MORGUNBLAÐIÐ birti í gær
ræðu Gunnars Thoroddsen orku-
ráðherra, í útvarpsumræðum um
orkumái. og birti i dag ræðu Þor-
valds Garðars Krist jánssonar. for-
seta efri deildar. Hér á eftir verð-
ur vikið að ræðum tveggja þing-
manna stjórnarandstöðunnar f
umræðunni.
Stefnumörkun f orkuöflun og iðn-
aði.
Ragnar Arnalds (Abl) sagði
það ekki skynsamlegt að ráðast
nú, við rikjandi aðstæóur og er-
lenda skuldabyrði, í stórar
virkjanir, sem miðuðust við orku-
öflun til erlendrar stóriðju, á
vafasömu verði; erlend fyrirtæki,
sem ekki féllu að islenzkum at-
vinnuháttum né byggðaþróun,
væru hættuleg umhverfi og
vinnuafli vegna mengunar, og
flyttu arð sinn, ef einhver yrði, úr
landi. Hann taldi miðlungs-
virkjanir og samtengingu orku-
svæða rétta stefnumörkun nú,
sem miða yrði við innlend við-
fangsefni, sem tiltæk væru í land-
inu sjálfu og grundvölluðust m.a.
á innlendu hráefni og íslenzkum
atvinnuháttum.
Ragnar vék að stóriðjuáform-
um, sem hann taldi erlend auð-
félög og islenzk stjórnvöld hafa í
huga, og nefndi i því sambandi
Alusuisse, Elkem-Spiegelverket
og Norsk Hydro. Fjallaði hann
um Integraláætlun, en fyrstu
þættir hennar væru nú að koma í
ljós með fyrirhugaðri stækkun ál-
verksmiðjunnar í Straumsvík.
Þessi áform ættu einfaldlega ekki
heima f íslenzku atvinnulífi og
féllu ekki að æskilegri þróun
byggðar í landinu.
Ragnar vék að 200 bls. bók um
orkumál, sem Alþýðubandalagið
hefði gefið út, og hefði að geyma
stefnumörkun flokksins í orku-
málum. Þá vildu þingmenn Al-
þýðubandalagsins að gerð yrði
iðnþróunaráætlun fyrir tímabilið
fram til 1990, sem yrði nokkurs
konar framhald þess verks, um
uppbyggingu nýiðnaðar, sem
vinstri stjórnin hefði hafið. Sam-
hliða þessari iðnþróunaráætlun
ætti að gera áætlun um orkunýt-
ingu og byggingu orkuvera á
næsta áratug. Raforkukerfið
þurfi að tengja með stofnlínum til
Vestfjarða og Austfjarða og miða
siðan byggingu nýrra virkjana við
raforkuþörf í landinu öllu.
Ragnar sagði Hrauneyjafoss-
virkjun, sem verður 210 MW að
stærð, henta illa almennum mark-
aði einum, þvi að 12 ár myndu
líða unz orkumarkaður á Lands-
virkjunarsvæði gæti nýtt svo
mikla orku fyrir landið allt. Doka
ætti við með þessa virkjun og
huga heldur að nokkrum virkjun-
Ragnar Arnalds,
EggertG. Þorsteinsson.
um af miðlungsstærð, frá 20 Mw. i
70 Mw. 1 þvi sambandi nefndi
hann Jökulsárvirkjun i Skaga-
firði og Bessastaðaárvikjun á
Austfjörðum. Hins vegar taldi
hann Blönduvirkjun af þeirri
stærð, að hún hlyti að ofurseljast
erlendri stóriðju um afsetningu
orkunnar, ef reist yrði.
Kjarabaráttan og orkumálin
Eggert G. Þorsteinsson (A)
sagði m.a. að þau mál, sem nú
væru í brennidepli vinnandi fólks
i landinu, væru kjaramálin;
hvern veg hinn vinnandi maður
gæti rétt hlut sinn í lifsbarátt-
unni, haft mannsæmandi afkomu
fyrir vinnu sina. Kjarabaráttan,
sem nú stæði yfir og væri fram-
undan, bæri þessu gleggstan vott-
inn. Þaö hefði þvi mátt ætla að
Alþýðubandalagið, sem teldi sig
verkalýðsflokk, hefði krafizt út-
varpsumræðna frá Alþingi um
kjaramálin, kaupmátt vinnulauna
og hinn óleysta hnút á íslenzkum
vinnumarkaði. Svo hefði þó ekki
verið. Þess í stað hefði Alþýðu-
bandalagið valið orkumál í efsta
sætið. Það ætti í raun að fá blóm-
vönd frá rikisstjórninni fyrir að
færa henni þetta tækifæri til að
leiða huga alþjóðar frá því, sem
mestu máli skipti i dag: launamál-
um hinna vinnandi stétta.
Eggert sagði tillögu Alþýðu-
bandalagsins, sem hér væri til
umræðu, almenns eðlis og óljóst
orðaða. Hún fjallaði um áætlana-
gerð fram til 1990, samtengingu
raforkukerfisins, endurskoðun
ákvæða orkusölu til álvers, könn-
un á virkjunarmöguleikum, bygg-
ingu meðalstórra orkuvera og
samruna Landsvirkjunar og Lax-
árvirkjunar. Flest af þessu væru
atriði, sem menn gætu verið sam-
mála um, og sumt væri þegar i
könnun eða framkvæmd. Hver er
þá hin raunverulega ástæða fyrir
tillöguflutningnum og útvarps-
umræðunni, spurði Eggert. Hún
virtist sú breyting, sem á væri
orðin, um samstarfsaðila um
byggingu járnblendiverksmiðju:
Un-ion Carbide, valkostur Alþýðu-
bandalagsins, væri úr sögunni, en
inn i myndina kominn norskt
fyrirtæki og samnorræn fyrir-
greiðsla norræna fjárfestingar-
bankans.
Eggert vék siðan að nauðsyn
þess að hlúa vel að og nýta hyggi-
lega þá atvinnumöguleika, sem
fælust i hefðbundnum atvinnu-
vegum þjóðarinnar; til að ná því
marki, að tryggja Islendingum
öllum atvinnuöryggi og viðunandi
afkomu á komandi árum og ára-
tugum. Hins vegar yrðum við að
gera okkur grein fyrir ástandi
fiskistofna okkar í dag og þeirri
takmörkun, sem stofnstærð
þeirra fylgdi. Til viðbótar nauð-
syninni um nægt vinnuframboð,
kæmi sú staðreynd, að yfirvof-
andi orkukreppa í heiminum væri
meir en möguleg áður en langir
tímar liðu. Orkuöflun hér heima
væri þvi brýn og nauðsynleg,
bæði til atvinnusköpunar og til að
spara orkukaup erlendis frá.
Þetta hefðu þeir Alþýðubanda-
lagsmenn viðurkennt, er þeir
höfðu frumkvæði um samninginn
við Union Carbide um járnblendi-
verksmiðju í Hvalfirði, í tengslum
við Sigölduvirkjun. Þá hefði það
heitið sigur sem nú væri höfuð-
synd. Ekki væri þó alveg ljóst,
hvað hefði breytzt^vo mjög við
tilkomu norsks samstarfsaðila í
stað bandarísks. Alþýðuflokkur-
inn hefði tekið málefnalega og
lýðræðislega afstöðu til þessa
máls, þegar ráðherra Alþýðu-
bandalagsins hefði lagt það fyrst
ffam og leitað eftir stuðningi við
það, — og hefði sömu afstöðu enn.
Það væri Alþýðubandalagið, sem
tekið hefði „kúvendingu" í mál-
inu, ekki Alþýðuflokkurinn.
Vilhjálmur Hjálmarsson.
Stjórnar-
frumvarp:
Kennara-
háskóli
r
Islands
VILHJÁLMUR Hjálmarsson
menntamálaráðherra mæiti í
gær, í efri deild Alþingis, fyrir
stjórnarfrumvarpi til laga um
Kennaraháskóla íslands.
Ráðherra sagði frumvarpið
lagt fram til kynningar — en
það myndi endurflutt snemma
á næsta þingi, að fengnum um-
sögnum og e.t.v. breytt til sam-
ræmis við þær. Ilelztu nýmæli
frumvarpsins sagði ráðherr-
ann þessi:
0 — Kennaraháskólinn skal
vera miðstöð visindalegra
rannsókna i uppeldis- og
kennslufræðum í landinu.
0 — Kennaraskólinn skal
annast uppeldis- og kennslu-
fræðilega menntun allra
kennara á grunnskólastigi og á
öllum skólum á framhalds-
skolastigi.
0 — Heimilt skal að fela
skólanum fullmenntun
kennara í þeim greinum
grunnskóla, sem kenndar eru i
sérskólum við setningu
laganna.
0 — Stofna skal til kennslu i
uppeldisfræðum til BA-prófs
við Kennaraháskóla Islands.
Auk þess er heimilt með sam-
þykki ráðherra, að efna til
framhaldsnáms til æðri próf-
gráðu en BA-prófs.
0 — Gert er ráð fyrir að tekið
verði upp námseiningakerfi og
kveðið á um meginþætti
kennaranáms á þeim grund-
velli. Valgreinakerfið er gert
sveigjanlegra og tekur nú
einnig til sérstakra verksmiða
í grunnskóla, t.d. byrjenda-
kennslu.
0 — Æfingaskólinn skal sinna
þróunarverkefnum á uppeldis-
sviði í samvinnu við mennta-
málaráðuneytið, einkum skóla-
rannsóknadeild.
Nokkrar umræður urðu um
frumvarpið og töldu stöku
þingmenn að hyggja þyrfti
betur að efnisatriðum ein-
stakra greina þess.
— Hvers vegna
Framhald af bls. 24
áætluninni lýkur (árið 1979),
þá skapist meira fjárhagslegt
svigrúm fyrir ríkissjóð til að
sinna áfram náttúruverndar-
málum almennt.
Hversvegna
nýjan sjóð?
Húsfriðunarsjóður er ungur
sjóður, sem mjög er fjár vant til
hinna fjölmörgu verkefna
hans. sem umræddur Þjóðhá-
tiðarsjóður samkv. skipulags-
skránni, á að hluta til að koma
til góða. 100 millj. kr. óskipt
framlag til hans nú myndi
skapa honum traustan fjárhags-
legan grundvöll. Og hversvegna
eigum við nú að fara að stofna
nýjan sjóð, Þjóðhátiðarsjóð, of-
an á aðra sjóði, sem við eigum
fyrir til að sinna nákvæmlega
sömu verkefnum? Ég fæ með
engu móti séð, að það sé „skyn-
samleg'1 ráðstöfun, þó að starfs-
bróðir minn á Alþingi, hinn
mikli fræðaunnandi, Gils Guð-
mundss. sé þeirrar skoðunar.
Afstaða hans í þessu máli olli
mér óneitanlega nokkurri
undrun og vonbrigðum, svo ör-
uggur talsmaður Þjóðarbók-
hlöðu sem hann hefir verið áð-
ur á Alþingi.
Svona fór
með sjóferð þá
Þegar áðurnefnd þingsálykt-
un var samþykkt á Alþingi árið
1970, var gert ráð fyrir, að
byggingu Þjóðarbókhlöðu yrði
vel á veg komin á þjóðhátíðar-
árinu. En svona fór með sjóferð
þá. 1 dag erum við að vona að
framkvæmdir hefjist með
haustinu og það eru 85 millj. i
byggingarsjóði. Heildarkostn-
aður er i dag áætlaður 16—1800
millj. kr. ög byggingartími 5 ár
að þvi er fram kom i sjónvarps-
viðtali við formann byggfngar-
nefndar nú á dögunum.
Ríkisstjórnin hefur lýst þvi
yfir, að hún muni tryggja nægi-
lega fjármuni til að halda eðli-
legum framkvæmdahraða. Sizt
vil ég vantreysta því fyrirheiti
né draga í efa einlægan ásetn-
ing þar um — og guð láti gott á
vita, að batnandi hagur ríkis-
sjóðs leyfi 3—4000 millj. kr.
árlegt framlag til þessa menn-
ingarverkefnis.
Ég tók það fram í umræðum á
Alþingi, er ég mælti fyrir breyt-
ingartill. að ég gerði mér ekki
ýkja miklar vonir um, að hún
næði fram að ganga eins og allt
er í pottinn búið. En ég bað
alþingismenn að íhuga vel alla
málavöxtu — og ég endurtek
það hér og, hvort ekki væri hér
kjörið tækifæri fyrir háttv. Al-
þingi að bæta nú að nokkru,
með táknrænum hætti, fyrir
vanefnt þjóðhátíðarheit.
ÞINGFRÉTTIR í STUTTU MÁLI
Lög um fjölbrautaskóla
Kvöldfundir
hvern dag
Miklar annir eru á Alþingi
þessa dagana. 1 gær voru fundir
i báðum deildum Alþingis. 18
mál voru á dagskrá efri deildar
— 22 i neðri deild. Klukkan
fjögur síðdegis, er gefið var
klukkutíma hlé á deilda-
fundum, vegna funda í þing-
flokkum, hafði neðri deild
afgreitt frumvarp um Alþjóða-
gjaldeyrissjóð (áður afgreitt í
efri deild ) til fjárhags- og við-
skiptanefndar deildarinnar og
Matthías Bjarnason sjávarút-
vegsráðherra mælt fyrir stjórn-
arfrumvarpi um kaup og kjör
sjómanna (staðfesting á bráða-
birgðalögum frá i sumar; áður
samþykkt í efri deild). Auk
ráðherra töluðu eftirtaldir
stjórnarandstöðuþingmenn:
Karvel Pálmason (SFV), Sig-
hvatur Björgvinsson (A) og
Lúðvík Jósepsson (Abl) og
mæltu gegn frumvarpinu.
Þorvaldur Garðar Kristjáns-
son mælti i efri deild fyrir með-
mælum þingnefndar með
stjórnarfrumvarpi um Bjarg-
ráðasjóð (afgreitt til 3ju um-
ræðu), Ingi Þorsteinsson fyrir
nefndaráliti um rikisborgara-
rétt (afgreitt til 3ju umræðu),
fjármálaráðherra mælti fyrir
frumvarpi um timabundið
vörugjald (áður afgreitt i neðri
deild), ennfremur fyrir sölu
hlutabréfa i islenzku matvæla-
miðstöðinni (afgreitt i neðri
deild), frumvarp um umferðar-
lög var afgreitt til 3ju umræðu,
einnig frumvarp um kjara-
samninga starfsmanna rikis-
banka. Albert Guðmundsson
mælti fyrir frumvarpi sínu um
að setja Innkaupastofnun ríkis-
ins þingkjörna stjórn. Mennta-
malaráðherra mælti fyrir
stjórnarfrumvarpi um
Kennaraháskóla íslands. Frum-
varp um sauðfjárbaðanir var
sent til neðri deildar með
minniháttar breytingu.
Reiknað var með fundum í
báðum deildum síðdegis og i
gærkveldi og voru fjölmörg
málanna á dagskrá óafgreidd.
Lög um f jöl-
brautarskóla
Þá samþykkti efri deild
endanlega (sem lög frá alþingi)
stjórnarfrumvarp um heimild
til að stofna fjölbrautaskóla.
Þau fela m.a. í sér, að „iðnnám
fari eftir námskrá, sem sett er
af menntamálaráðuneyti
samkv. lögum um iðnfræðslu,
og skal þar kveðið á um sam-
starf atvinnulifs og skóla, sem
annast iðnfræðslu. Um atvinnu-
réttindí þessara nemenda að
námi loknu gilda sömu ákvæði
og-um aðra iðnnema. — Heimilt
er menntamálaráðuneytinu í
samráði við eitt eða fleiri
sveitarfélög að éfna til fjöl-
brautaskólahalds með því fyrir-
komulagi sem l.ög þessi gera ráð
fyrir með stofnun nýrra skóla
eða með sameiningu tveggja
eða fleiri skóla. Skipting stofn-
kostnaðar fari eftir samkomu-
lagi fjárhagsaðila skólans og
miðist við stofnkostnaðarskipt-
ingu í gildandi lögum um þá
skólaþætti er falla undir fjöl-
brautaskóla á hverjum stað.
Samningur um stofnun fjöl-
brautaskóla skal háður sam-
þykki fjármálaráðuneytis.
1 ákvæði til bráðabirgða
segir: Lagaákvæði þessi raska
ekki þeim samningum, sem
þegar hafa verið gerðir um
stofnun og rekstur fjölbrautar-
skóla í Reykjavík, Hafnarfirði
og Keflavik.
Stjórn Bruna-
málastofnunar
Félagsmálaráðherra hefur
lagt fram eftirfarandi breyt-
ingartillögu við frumvarp til
laga um brunavarnir og bruna-
mál:
Ráðherra skipar sex manna
stjórn brunamálastofnunar-
innar til fjögurra ára i senn.
Hann skipar án tilnefningar
formann hennar, einn ntann
eftir tilnefningu Sambands
íslenskra sveitarfélaga, einn
eftir tilnefningu Reykjavíkur-
borgar einn eftir tilnefningu
Landssambands slökkviliðs-
manna og tvo menn eftir til-
nefningu Sambands íslenskra
tryggingarfélaga. Stjórnin skal
hafa eftirlit með rekstri og
starfsemi brunamálastofnunar-
innar. Ráðherra ákveður þókn-
un stjórnarmanna.